Þjóðviljinn - 27.04.1954, Qupperneq 10

• 10). —jÞJÓÐ.VILJfINN — Þriðjudagur ,27. apríl 1954
í Selma Lagerlðf:
KARLOTTA .
LÖWENSKÖLD
76.
gerir það' að verkum að mér er svo létt um pennann.
Það er komið langt fram á morgun. Ferðavagn minn
hefur staðið til reiðu í margar klukkustundir, en ég verð
þó að bæta nokkrum orðum við enn.
Við mörg tækifæri hef ég átt þess kost að virða
Ekenstedt unga fyrir mér og oft hef ég fundið hjá
honum snilligáfu og göfugan anda, sem gefur fyrirheit
um stórbrotna framtíð. En stundum hefur mér fundizt
hann harður, næstum grimmur, trúgjarn og talhlýöinn
og dómgreindarlaus. Ég vil benda yð'ur á það, göfuga
Ungfrú, að ég er þeirrar skoöunar að ungi maðurinn sé
undir skaðlegum áhrifum, sem spilla skapgerö hans.
Þér, Ungfrú góð, hafið nú verið hreinsaðar af öllum
grun í augum heitmanns yðar. Þegar þið hittist dag-
lega, hlýtur óhjákvæmilega að fara svo að hann heillist
á ný af töfrum Yðar. Og því er líklegt aö samband ykk-
ar verði aftur upp tekið innan stundar. Það er innileg
von hins auðmjúka þjóns Yðar, að sú hamingja sem
eyöilögð var af mínum völdum, megi aftur vakna til
lífsins. En leyfið manni sem elskar Yður og óskar Yð-
ur alls hins bezta að vara Yður við binum illu áhrifumj
sem ég minntist áður á og ráöleggja Yöur að reyna aö
losa hann undan þeim.
Leyfið Þér mér enn nokkur orð?
Ég þarf ekki aö taka það fram, að bón ofurstans til
Yðar er sömuleiöis mín bón. Mér er Ekenstedt ofursta-
frú mjög svo hjartfólgin, og ef Þér teljið Yður þurfa á
aðstoð minni að halda til aö veröa henni að liði, megið
Þér treysta því að ég er fús til aö leggja mikið í solurn-
ar hennar vegna.
Yðar auðmjúkur þjónn t
Gust. Henr. Schagerström."
Karlotta las bréfið nokkrúm sinnum. Þegar hún yar
búin að kynna sér innihald þess nákvæmlega sat hún
hreyfingarlaus og velti því fyrir sér, hvað mennirnir
tveir, ofurstinn ,og verksmiðjueigandinn, ætluðust til
að hún gerði.
Hvað bjó undir kveðju ofurstans og hvers vegna
hafði Schagerström lagt á sig þá fyrirhöfn aö skrifa
þetta langa bréf í flýti?
Sem snöggvast datt henni í hug, að daginn eftir var
síðasti lýsingardagurinn. Hélt Schagerström, að hún
léti framkvæma þríðju lýsinguna, eftir að hún hefði
fengið að vita þetta, og gæfi lýsingunni þar með laga-
legan kraft?
Nei, hún sýknaði hann þegar í stað af þessu. Hann
hafði ekki verið að hugsa um sjálfan sig. Ef hann hefði
gert þaö, heföi hann skrifað af meiri varfærni. Nú hafði
hann talað mjög opinskátt um Karl-Artur. Hann hafði
umhugsunariaust lagt sig í þá hættu að henni kæmi til
hugar að bréfið væri skrifað til að skaða keppinaut
hans.
En hvað hélt hann ásamt ofurstanum aö hún gæti
gert?
Hún vissi til hvers þeir ætluöust. Þeir vildu að hún
gæfi móðurinni son hennar aftur. En hvernig var það
mögulegt?
Létu þeir sér detta í hug, aö hún heföi eitthvert vald
yfir Karli-Artur? Hún hafði þegar reynt fortöiur við
hann, beitt allri þeirri mælsku sem hún hafði yfir að
ráða, en árangurslaust.
Hún lokaði augunum. Hún sá fyrir sér ofurstafrúna.
þar sem hún lá með reifað höfuö og gulleitt, innfallið
andlit. Hún sá reiði og fyrirlitningu skína úr svip
hennar. Hún heyröi hana segja viö ókunnuga mann-
inn, sem þekkti foxsmáða ást engu síður en hún: „Illt
er að leggja ást við þann sem enga kann á móti“.
Karlotta reis á fætur í skyndi, braut saman bréfið' og
stakk því í vasa sinn eins og það ætti að vera henni
hjálp og hlíf. Andai'taki síðan var hún lögð af stað inn
í þoi'pið.
Þegar hún kom að girðingunni kringum hús organ-
leikarans nam hún staöar andartak og bað guð í hljóði.
Tilgangur hennar var að reyna að fá Theu Sundler til
að senda Karl-Artur aftur til' móður sinnar. Hún ein
gat komið því til leiðar. Karlotta bað guð að gefa sér
þoiinmæði og umburðarlyndi, svo að henni mætti takast
að hafa áhrif á þessa konu, sem hataöi lian*.
Hún var svo heppin aö frú Sundler var ein heima.
Karlotta spuröi hvort Thea mætti vera aÖ því að tala
við hana í xiokkrar mínútur, og skömmu síðar sátu
þær hvor andspænis annarri í snyi'tilegri stofu frú
Sundler.
Karlottu fannst tilhlýðilegt að byrja samtalið með
því að biðjast afsökunar á því að hún hefði klippt af
henni hárið.
— Ég var alveg örvilnuð þann dag, sagði hún, en auð-
vitað var þetta ófyrirgefanlegt.
Frú Sundler var mjög alúðieg. Hún sagðist skilja
mætavel tilfinningar Karlottu. Sjálf hefði hún enn
meiri ástæðu til að biöjast fyrirgefningar. Hún hefði
trúað sekt Kaiiottu og hún gat ekki neitað því að
hún hafði dæmt hana mjög hart. En upp frá þessurry
degi myndi hún gera allt sem í hennar valdi stæði til,
þess að Karlotta hlyti fulla sæmd að nýju.
Kaiiotta svaraöi jafnalúöleg, að hún væri henni þakk-’
lát fyrir þetta loforð en þessa stundina væii annað er'
henni lægi meira á hjarta en réttlæting hennar sjálfrar.'
Síðan sagði hún Tneu Sundler frá slysi því sern,
hent hafði ofurstaínina og bætti því viö að sennilega.
væri Kaii-Ai'tur ekki kunnugt um hve mikiö hún hefði
meiözt. Að öðrum kosti hefði hann ekki getaö farið'
írá Kaiistað án þess að segja við hana vingjanilegt
orð.
En við þetta hafði Tliea orðið mjög varfærin í orðum.1
Hun sagði, að sér hefði virzt sem athöfnum Karls-'
Arturs væri stjórnað af guðlegum irmblæstrí. Hvað

eimillsþáíÉur
Gáf nafar barna erf itt vandamál
Ensk rannsókn á ákrifum umhverfisins
I enska læknáblaðinu Lanccit
ér skýrt frá bví að enskur
læknir hafi gert ýtarle'ga rann
sókn á gáfnafarí baima og
komizt að hinum furðulegustu
niðurstöðum. Hann hefur fylgzt
með börnunum frá því að þau
voru lítil og þangað til þau
voru orðin fullorðin, og reynt
að kynna sér hvort gáfnafarið
stæði í nokkru sambandi við
stöðu barnanna í þjóðfélaginu,
umhverfi þeirra og aðstöðu i
fjölskyldunni. Og samiivæmt.
rannsóknum hans var mikill
munur á gáfnafari bamsins í
barnmörgu, fátæku fjölskyld-
unni og einkabarns vel stæðra
hjóna.
Hann komst að þeirri niður-
stöðu að staðan í þjóðféiaginu
hafi mikil áhrif á það sem
venjulega er átt við sem gáfna-
far. Um leið vekur hann athygli
á því að nær ógemingur sé að
mæla gáfnafarið án þess að
taka um leið tillit til hinnar
áunnu þekkingar. Og að þessu
leýti er það sem þjóðfélags-
staðan orsakar hinn mikla muo
í gáfnafari barnanna.
ir Þegar barnið kemur
með þekkingu að heiman
Sem dæmi er nefnt einka-
barnið sem elst upp hjá mennt-
uðurn foreldrurn. Móðir barns-!
ins heíur tíma til að svara!
spurningum banisins frá þvíj
að þaí er lítið, og barnið hef-j
ur hlotið nokkra þekkingu þeg-.
ar það kemur í skóla í fyrstaj
skipti. Barnið virðist gáfað og
stenzt gáfnapróf með prýði.j
Það er á undan mörgurn hinna
barnanna. Sem annað dæmi er
tekið bam úr bammargri, fá-|
tækri fju«.tk;,kdu. Þar hafa I
foreldrarnir ekki eins mikinn
tima til að sinna hverju ein-
stöku barni. ef til vill hafa
þeir ekki sjálfir notið mennt-
unar og geta þrí stundum ekki
leyst úr spumingum bamsins.
Barn úr þessari fjölskyldu er
kemur í skóla samtímis þroslc-
aða einkabarninu, á erfitt með
að leysa þau vaiidamál sem hitt
barnið leysir fyrirhaf,narlaust.
Á Draghítur öll æskuárin
Með því að fylgjast með
börnum allan skólatíman.n,
kemst læknirinn að þeirri nií-
urstöðu að einkabam menntuðu
foreldranna sé á undan allan
tímann, en bamið úr stóru
fjölskyldunni haldi áfram að
dragast aftur úr. Þessi munur
haldist allan skólatJmann og
læknirinn heldur þvi fram, að
ómögulegt sé fyrir barnið úr
stóru fjölskylduoni að ná einka
barninu sem býr við góðar
heimilisaðstæður.
Á fjórtán ára aldrinum, þeg-
ar mörg börn þurfa að velja sér
lífsstarf eða að minnsta kosti
ákveða hvort þau haldi áfram
námi,- hefur engin breyting orð-
ið á þessum mun. Einkabam
menntuðu foreldranna er enn á
undan og svo geriet hið rauna-
lega, að það er álitið gáfaðra
og er sett til mennta. Bamið
úr fátæku fjölskyldunni hefur
ejkki sýnt neina sérstaka hæfi-
leika til þessa; það er tekið
úr skóla og fær ef til vill ekki
frekari menntun. — Stundum
kemur svo í Ijós að einkabarn-
ið hefur haft það sem læknir-
inn kailar „raunveru’egar" gáf-
ur, og þá gengur því vel, en i
öðrum tilfelhim þegar gáfurn-
ar eru ekki „raunverulegar“
Þú mátt ekki halda að ég sé
alltaf að stærá mig\
Nei, ekki nema þeg'ar þú talar.
Ása litla hafði tefcið nákvæm-
lega eftir þvi hvernig mamma
hennar bjó sig til sængur á
kvöldin. Og svo var það eitt
kvöldið, að, mamma hennar veitti
þvi athygli, að Ása var eitthvað
að baksa við stóru brúðuna sina.
Hvað ertu að gera við brúðuna
þína, góða mín? spurði mamma.
Ég er bara að láta hana fara
að sofa, svaraði Ása ósköp
mömmuleg. Ég er búin að taka
af henni hárið, en ég næ ekki
úr henni tönnunum.
Farþegi á strandferðaskipi fór
í land, en gleymdi sér og var
nærri orðinn strandaglópur. —-
Hann kom fram á bryggjuna í
sama bili og seinasti báturinn
var að leggja frá. Farþeginn tók
undir sig stökk og tókst með
naumindum að hoppa yíir.-í bát-
inn. en stakkst þar á höfuðið
og lá þar andartak hálfringíað-
ur. Þegar hann reis upp og
leit til lands, var komið bi-eitt
sund mil i báts og bryggju. Hann
varð alveg steinhissa, og varð
honurn að orði:
Ja, ekki var nú stökkið hans
Skarphéðins rnikið hjá þessu.
heldur cru að niiklu leyti áunn-
ar, getur barnið ekki fylgzt
með í erfiðu námi. Og af þessu
stafar það sem stimdum kemur
fjTÍr, að unglingur gefst upp
við nám, staðnar í þroskaxium
15-16 ára gamall.
ir Þroski fátæka barnsins
hefst — en of seint
Hvað viðvíkur barninu úr
fátæku fjölskyldunni kemur
það stundum fyrir að það fer
að þroskast 15-16 ára, ca —-
og það vill enski læknirinn
láta koma fram af rannsókn-
um sínum — þá er það of seint.
Búið er að flokka barnið í hóp
hinna. treggáfuðu, og það á
erfitt með að sannfæra þá sem
það umgengst um hið gagn-
stæða. Við þetta bætist að barn->-
ið hefur þegar valið sér lífs-
starf og i flestum tilfellum
stundar það vinnu sem gefur
hæfileikum þess alls ekki tæki-
færi til að njóta sín.
Á Aðeitis betri þjóðfélags-
staða getur breytt þessu
Enski læknirinn dregur sjálf-
ur þá ályktun. að ekki megi
bvggja um of á gáfnaprófum
og val lífsstarfs eigi að fara
fram nokkrum árum síðar en
nú tíðkast almennt. Læknirinn
telur það beztu bráðabirgða-
iausnina á vandamálinu, en beg-
ar til lengdar lætur hlýiur
krafan að verða sú að fátæku
börnunum sem búa við slæm
skilyrði, verði veitt betri lífs-
kjör, svo að gáfuðu börnin
hurfi ekki að gjalda þess að
þau hafa af tilviljun fæuzt í
fátækri fjölskýldu.
HRlSRJÓMI
100 g hrísgrjón soðin í litlu
vatni og kæld. Síðan er 25 g
sykur, dálitlum vanillusykri og
125 g þeyttum rjóma hi’ært
sama.n við þau. Búici er til
karamelhisósa úr 100 g bnin-
uðum sykri og 1 dl sjóðandi
vatni og iiún borin fram með.