Þjóðviljinn - 07.10.1954, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 7. október 1954
Hvers vegna ég skrifa und
ir kröfuna um uppsögn
herverndarsamningsins
Það er mjög algengt að hitta
menn, sem gera lítið úr sjálf-
um sér með því að segja: Það
hefur enga þýðingu að skrifa
unöir; Bandaríkjamenn munu
hafa sitt fram hvað sem við
segjum og gerum, og milli-
rikjasamninga munu Banda-
ríkjamenn virða að vettugi,
þegar þeim þykir henta.
Þessir menn munu hafa mik-
ið til sins máls, samkvæmt
reynslu' þeirri sem fengizt hef-
ur af samskiptum beggja ríkj-
anna undanfarin 10—12 ár og
framkomu ’ninna vestrænu
ríkja á alþjóðavettvangi, en þó
er skoðun þeirra ekki rétt.
„Danir“ skriðu fyrir þýzka inn-
rásarhernum og höfðu mikið
upp úr því. En Danir tóku af
þeim aleigu þeirra eftir stríðs-
lok, og allmargir voru dæmdir
í nauðungar.vinnu, því þeir
þoldu ekki í hópi sínum mann-
verur sem höfðu gert niður-
lægingu og smán þjóðar sinnar
að féþúfu og vildu koma í veg
fyrir að umheimurinn gæti sagt
með sanni að danska þjóðin
hefði gert heiður sinn og
sæmd að verzlunarvöru.
Ég er Dani að uppruna, en
hér er kjörland mitt og kjör:
þjóð mín, og þessvegna hefur
það lagzt mjög þungt á mig
að verða var við djúpa fyrir-
litningu á íslenzku þjóðinni
hjá erléndum mönnum, vegna
þess að þeir hafa álitið íslend-
inga meta það til peninga sem
enginn maður eða þjóð getur
selt án þess að glata manngildi
sínu. Því sá dómur er rangur.
íslenzka þjóðin sem heild hef-
ur ekki kosið að lifa sem soð-
pottur á leifum hersins, Og nú
höfum við fengið tækifæri til
að sýna umheiminum að ís-
lendingar eru engir skrælingj-
ar, sem selja land sitt til glæpa
og framtíð þjóðar sinnar fyrir
allranáðarsamlegast leyfi til að
snapa sorp og þrífa klósett-
skálar erlendra hermanna.
Við þurfum ekki að leggjast
svo lágt, því að landið er mjög
kostaríkt bæði til sjávar og
sveita og þjóðin býr yfir mikl-
um gáfum og miklum þrótti
sem aðeins biður eftir úrlausn.
En auðséð er að undirstaðan
undir tilveru okkar, framleiðsl-
an, muni grotna niður ef
tengja á líf okkar undirbúningi
að morðum um langa framtið.
Ég hef enga löngun til að
vera talinn hluti af þjóð, sem
öll tækifæri hafa blasað við
en kaus þó að lifa á því að
selja sæmd sína.
Ekkert hefur aukið veg og
virðingu íslendinga í nútíð og
framtíð meira en ef við stönd-
um sem einn maður bak við
kröfuna um að engin þjóð hafi
aðstöðu til glæpa frá íslenzku
landi.
í augum amerískra herráðs-
foringja gegnir Island ekki
öðru hlutverki en að vera
stökkpallur til múgmorðsárása
á saklaust fóik í Asíu og Ev-
rópu, og ég lái ekki þessum
þjóðum þó þær reyni að gera
þessa aðstöðu óvirka, ef til á-
rásar kemur héðan. Og ekki
munu valdamenn vestanhafs
fjargviðrast mikið yfir því þótt
■fjarstýrð skeyti geigi um
nokkra tugi kílómetra á langri
leið og lendi í Reykjavík en
ekki áuður á heiði.
En það er ekki óttinn við
bráðan dauða sem veldur því
að ég skrifa undir. Innsta á-
stæðan er sú að ég mundi ekki
geta lifað með blóð milljóna-
tuga saklausra brennandi á
höndum mér, vegna þess að
ég hefði tekið á móti peningum,
beint og óbeint, í stað þess að
gera það sem í mínu valdi
stæði til að koma í veg fyrir
áformaðan glæp.
Júdas tók á móti 30 silfur-
peningum fyrir að ofurselja
meistara sinn í hendur fjand-
mannanna. Innan sólarhrings
var hann dáinn fyrir eigin
hendi og nafn hans hefur ver-
ið nefnt urn aldir með viðbjóði.
Ef við höldum áfram að leyfa
bandarískum mönnum að hafa
aðstöðu til hernaðarárása frá
íslandi og tökum á móti doll-
urum i staðinn þá getum við
áður en varir komizt í fótspor
Júdasar.
Einasta leiðin til að komast
hjá þessum örlögum er að gera
öllum þjóðum kunnugt, að það
er gegn vilja okkar að ísland
verði notað til múgmorðárása.
Um leið munum við eiga vísa
virðingu og hlýhug allra góðra
manna heims.
Ejnar Petersen
rrá Kleif
HANDRITAMÁLIÐ hefur löng-
um verið mjög á dagskrá hér,
umtalið hefur komið í bylgj-
um, sumir æsa sig upp og
fyllast Danahatri aðrir eru
rólegir og fullvissir um að
handritin komizt í okkar
vörzlu, þegar við höfum skil-
yrði til að taka við þeim.
Almenningur í Danmörk lætur
sig mál þetta litlu skipta, en
blöðin þar hafa verið á ýmsu
máli um þetta efni. Eitt er
það blað sem alltaf hefur
stutt Islendinga í kröfum
þeirra, en það er danska
kommúnistablaðið Land og
Folk. En ástæðan fyrir þessu
handritaspjalli er bréf frá G,
H. E. sem hér fer á eftir.
★
G. H. E. skrifar: — „Þegar
ég er að brjóta heilann um
hvort ég eigi að fara að gera
einhvern hissa með þvi að
skrífa eitthvað smávegis um
handritamálið, apm svo mikið
. er á dagskrá, þá hugsa ég
með mér að það sem aðrir
liafa skrifað sé svo háfleygt
að það sakaði ekki þó eitt-
hvað kæmi af hinu líka. Það
er náttúrlega alveg óviðun-
andi að þessi gömlu íslenzku
blöð séu að flækjast úti í
framandi landi löngu eftir að
þau ættu að vera komin heim.
— Það er að segja ef við
treystum okkur til að vernda
þau fyrir amerisku bófunum.
- — Þau gætu brunnið einn
góðan veðurdag þarna í kofa-
skriflinu, það hefur fyrr verið
■ eldur í Kaupinhafn. En þó
! þetta sé m. a. bara gömul
ósturtnn
RabbaS um handrit — Eldur í Kaupinhaín
ræður á oí breiðum grundvelli
Um-
íslenzk kálfskinn, og skóbæt-
ur og fatasnið innanum, þá
er þó það sem á þau er krot-
að frumrætur okkar andlegu
menningar, vaxnar úr íslenzk-
um jarðvegi og verða ekki
þaðan teknar nema með of-
belcfi, og ölium til tjóns sem
sem er annt um handritin,
og þeir eru ekki fáir. Hefðu
forfeður okkar ekki samið og
skrifað niður þennan skáld-
skap sinn, þá hefðu myrkrin
gleypt okkur sem þjóð og við
myndum tala dönsku. Og furð-
ar svo nokkurn á því, þótt
okkur iangi til að varðveita
þessi blöð?
SKRIFTIN Á þessum handrit-
um kvað vera mjög máð,
nærri útþurrkuð sumstaðar
og auðvitað ólæsileg nema ís-
lenzkum mönnum, sem von er.
Einstaka danskur fræðimaður
hefur gaman af að rýna í
þetta, en það er bara svo
erfitt þarna úti, handritin
þurfa að komast heim, í sinn
eigin jarðveg þar sem þau eru
hugsuð og skrifuð, og sögurn-
ar hafa gerzt, sumar að
minnsta kosti, þá verður á-
reiðanlega miklu léttara að
lesa þau og skýra. Letrið hef-
ur máðst hér heima, og ekk-
ert verður að engu, og líklega
skýrist það ef blöðin koma
heim. Við skulum bara sjá
hvað fornleifafræðingarnir
geta lesið úr kirkjurústunum
í Skálholti, og getur þó letrið
sem þeir þurfa að fást við
varla máðara verið.
DANIR ÞEKKJA vel langþol
íslenzkrar lundar, þeir hafa
strítt okkur áður, kannski
fullmikið stundum, en þessi
stríðni með handritin er alveg
út í hött og ekki samboðin
nútímamönnum. Þessi gömlu
rit eru svo rammíslenzk sem
nokkuð getur verið; þau eru
feðraarfur okkar, skáldrit
samin og skrifuð af íslenzk-
um bændum úti í sveitum ís-
lands áður en hrammur ó-
frelsisins kreisti pennann úr
höndum þeirra. Þess háttar
hlutum er ekki hægt að halda
fyrir neinum, það heitir ljótu
nafni ef það er gert. Að Árni
Magnússon hafi gefið Dönum
handritin, það kemur náttúr-
lega ekki til mála, allt slíkt
hjal er misskilningur, prent-
villa, skrifvilla eða einhver
Um ágræddar rósir og alparósir
Hauststörí í skrúðgörðum — Önnur grein
Rós (Rosa).
Ræktun ágræddra rósa fer
ört vaxandi í skrúðgörðum
en misjafnlega vel hefur geng-
ið hjá garðeigendum að varð-
veita þær yfir veturinn. Á-
græðsla er í því fólgin, að
brum af viðkvæmri rósateg-
und er grætt á rótarháls
harðgerðari tegundar og með
því móti eru tök á, að láta
liina viðkvæmu rótartegund
vaxa og blómgast við lakari
skilyrði en ella. Nái frost að
vinna á rósinni, svo að hún
sé kalin niður að ágræðslu-
samskeytum, er ágræðsluteg-
undin búin að vera, en rótar-
tegundin getur lifað áfrarn
og skotið greinaröngum, er
daína með ágætum og teygja
sig í allar áttir, en bera sjaldn-
ast blóm með ágætum og
teygja sig í allar áttir, en
bera sjaldnast blóm, sem
nokkuð er varið í.
Óvíða eru að finna leið-
beiningar um það, livernig
bezt sé að ganga frá ágrædd-
um rósum yfir veturinn, og
er algengast erlendis að láta
þær standa óhreyfðar í garð-
inum, en moka mold upp að
þeim, þannig að ágræðslu-
samskeytin séu vel hulin með
moldinni. Þessi aðferð dugar
okkur sæmilega í góðum vetr-
um, ef þess er vel gætt, að
moldin skolist ekki burt í
rigningum.
I hinum stórmerku ritgerð-
um sínum, um rósir (Morg-
unbl. 14. ág. s.l.) ráðleggur
ennþá verri villa, hann hefur
vel vitað að hann hafði ekki
heimild til þess; en hann hef-
ur fengið háskólanum í Kaup-
mannahöfn þau til varðveizlu
meðan landar hans voru
vinnumenn hjá kónginum, og
ég trúi engu misjöfnu á þann
skóla, því að það er ekki hvað
sízt honum að þakka að við
hættum að vera danskir þegn-
ar.
★
ÞAÐ ER BÚIÐ að skrifa mik-
ið um þetta handritamál og
á alltof breiðum grundvelli.
Það má ekki búa til úr því
eitthvað allt annað en það er.
Þetta er sem sé fyrst og
fremst bara nokkrir bóka-
kassar sem gleymzt hefur að
skila hingað heim, og kemur
þess vegna engum við nema
Islendingum, og Dönum að
því leyti að þeir eiga að flýta
sér að afhenda þá. Það hefur
verið skrifað ogi skrifað um
margskonar rétt sem Danir
hafi til þessara íslenzku rita,
ég hef heyrt talað um laga-
legan og siðferðilegan, en það
hefur gleymzt að minnast á
hernaðarlegan rétt. Auðvitað
er þetta bara fræðilegt stagl
til þess eins að gera einfalt
mál flókið, og það vita engir
betur en Danir sjálfir. Það er
ekki til svo mikill lærdómur
að hann nægi til að fela
kjarna þessa máls fyrir þeim
sem vilja sjá hann: Það hef-
ur enginn neinskonar rétt til
þessara handrita nema við ís-
lendingar, við höfum eignar-
réttinn." G. H. E.
Kristmann Guðmundsson, rit-
höfundur, eftirfarandi
geymsluaðferð; —
,,Á haustin þarf að láta ut-
an um þær rúmgóðan rimla-
kassa, sem fylltur er með
laufi, grófum tréspónum eða
öðru slíku.“
Þá er gömul og góð aðferð
að taka þær upp að haustinu
og grafa þær niður. Bezt er
þá að leggja undir þær lirís
og moka mold að rótunum, en
setja síðan hrís þar á ofan
og bieiða yfir tjörupappa eða
segl, áður en mokað er yfir
mold. Mikils er um verb, að
ekki liggi vatn á plöntunum,
og því er ráðlegast að moka
moldinni í haug yfir.
Þegar búið er að gróður-
setja rósirnar að vori, og
eins ef þær hafa staðið ó-
lireyfðar og búið er að taka
frá þeim umbúðirnar eða
jafna í kringum þær, er klippt
ofan af þeim, þannig að 7-15
sm langir stiklar séu eftir
frá ágræðslusamskeytum.
Vafningarósir skerðast þó
ekki eins mikið.
Rósir þurfa mjög frjóan
járðveg. (Sjá: Garðagróður
og ennfremur Bjarkir eftir
Einar Helgason).
Alparós (Rhododendron).
Þótt hún beri rósarheiti, er
hún ekkert í ætt við rósir,
heldur er hún nátengd lyng-
tegundum okkar, og telst til
samkrýninga eins og sortu-
lyngið, Bláberjalyngið og
beitilingið, sem eru af lyng-
ættinni (Ericaceae) það eru
runnar eða runnkendar jurt-
blöðum.
Alparósir hafa verið rækt-
aðar hér í görðum um langt
skeið, en gengið mjög erfið-
lega að fá þær til að blómg-
ast, en sé þeim veitt gott
skjól yfir veturinn er öruggt
að þær lifa. Vel má vera að
enn séu ófundin heppileg af-
brigði til ræktunar hér, sem
örugg væru með blómgun.
Blóm Alparósarinnar eru
dásamlega falleg, og afbrigði
eru til í tuga eða hundraða
tali, enda mun vera mjög
auðvelt að fá fram ný.
Kristmann telur eina harð-
gerðustu Alparósina í garði
sínum vera R. brachycarpum
(sjá Morgunbl. 21. júlí s.l.).
Alparósir þurfa súran jarð-
veg og þola illa sterkan á-
burð. Skjól er þeim nauðsyn-
legt. Bezt hefur reynzt að
geyma þær undir kvarteli eða
kassa yfir veturinn og setja
sandlag á moldaryfirborðið
næst plöntunni. Þegar vor-
hlýindi koma, skal taka kvart-
elið ofan af þeim um miðjan
daginn, en setja aftur yfir að
kvöldi, og má smálengja þenn-
an ,,útivistar“ tíma, þar til
dagurinn er allur og úr því
má brátt hætta allri „inni-
lokun".
Næsta grein fjallar um
blómlauka og umbúnað
trjáplantna.
H. J.
(Frá Fegrunarfélagi Rvík-
ur).