Þjóðviljinn - 07.10.1954, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 7. október 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7 *
KVOLD EITT fyrir fjór-
um árum var ég á gangi
með Þórbergi Þórðar-
syni um borgina Sheffield á
Englandi, og þá komum við
að fiskbúð þar sem lifandi
humar var til sýnis. Hann lá
í glerhólfi fullu af sjó fremst
í glugganum, og þegar við
höfðum horft á hann stundar-
korn, þá varð hann vondur
og fór að fálma með griptöng-
um sínum út að rúðunni, því
hann langaði svo til að klípa
okkur, en glerið aftraði hon-
um sem betur fór frá því, og
af því espaðist hann alltaf
meira og. meira og seinast var
hann farinn að höggva í rúð-
una með hvössum beinbroddi
sem hann hafði fram úr hausn-
um, og það loguðu í honum
augun. Þá sagði Þórbergur:
„Hvernig er nú hægt að bú-
ast við háu andlegu lífi á
jörðunni, meðan menn leggja
sér annað eins og þetta til
munns?"
r,
EG ÆTLA mér ekki þá
dul að svara svo stórri
spurningu, en hér er ef-
laust um að ræða merkilegt
rannsóknarefni, og þess má
geta í þessu sambandi, að
humar var lítið sem ekki
notaður til manneldis fyrr en
um miðja 18. öld, að franska
yfirstéttin fór að borða hann
af mikilli lyst, og verður því
ekki neitað, að fremur lítið
bar á andlegum framförum hjá
þeirri ágætu stétt næstu ára-
tugina, unz hún missti stjórn
á öllu saman og fólkið gerði
uppreisn og' batt endi á lúxus
hennar og samkvæmislíf.
Á síðari tímum munu banda-
riskir auðkýfingar hafa borð-
að humar einna mest allra
manna.
Þeir hafa jafnvel borðað svo
mikið af honum, að um skeið
leit helzt út fyrir að honum
JÖNAS ÁRNASON
er sagður bragðbetri, og sá
sem veiðist við ísland segja
sumir segja allra humra bezt-
ur.
r.
RIÐ 1930 var vélarlaust
skip dregið fullt af
kolum inn á Raufar-
höfn, og kolin tekin úr því
til kyndingar síldarverksmiðju
þeirri sem Norðmenn ráku þá
enn á staðnum, en skipinu síð-
an rennt á fjöru, og munu því
ekki hafa verið fyrirhugaðar
fleiri ferðir á sjó, enda orðið
gamalt nokkuð, smíðað ein-
hverntíma fyrir aldamót. En
seinna tóku sig til framtaks-
samir menn og keyptu skrokk-
inn og settu i hann vél að nýju,
og síoan hefur skipinu verið
haldið úti tii fiskveiða ýmis-
konar, tvö undanfarin sumur
til humarveiða. Skipið heitir
Atli. Það er 80 rúmlestir að
stærð. Ég var háseti á því um
skeið í sumar.
Humarinn er veiddur í troll.
Hlutföllin í því eru hin sömu
Svavar og Sigurður „slíta krabbann“
yrði alveg útrýmt við strendur
Norðurj-Ameríku — en þar
veiddist hann aðeins Atiants-
hafsmegin, og hefur með engu
móti tekizt að rækta hann
Kyrrahafsmegin —- og varð
að setja ströng lög til verndar
honum; en af því bandarískir
auðmenn vilja fá sinn humar
og engar reíjar, þá hefur þessi
krabbi verið fluttur í stórum
;stíl vestur um haf frá Evrópu-
Jöndum. Bretlandseyjum,
Frakklandi, Noregi, Svíþjóð og
nú síðustu 2—3 árin einnig
frá íslandi. Ameríski humar-
inn er miklu stærri en sá
evrópski, jafnvel tuttugu sinn-
um stærri, en hinn síðarnefndi
Halldór skipstjóri
ján Sigurðsson, rúmlega fimrii-
tugur, elzti maðurinn um borð.
Kristján er íaðir Sigurðar
stýrimanns.
VIÐ STÓÐUM vaktir eft-
ir gömlu togarareglun-
unum, tólf tímar á
dekki. sex í koju, og veiddum
humarinn á Selvogsbankanum,
og í troliunum sem nýsköpun-
artogararnir nota, nema skver-
inn tiltölulega nokkru dýpri,
en það er auðvitað miklu
minna en nýsköpunartrollin og
vel á meðfæri þriggja manna
að taka það. Við vorurn sjö
á Atla, skipstjóri Halldór
Bjarnason frá Guðnabæ í Sel-
vogi, 30 ára gamall, stýrimað-
ur Sigurður Kristjánsson, 28
ára gamail Hafnfirðingur, 1.
vélstjóri Magnús Guðmunds-
son frá Borgarfirði eystra, 2.
vélstjóri Svavar Árnason frá
Seyðisfirði, báðir á fimmtugs-
aldri, háseti auk mín Már
Jensson, 16 ára unglingur frá
Akureyri, og matsveinn Krist-
eða nánar tiltekið í Selvogsfor-
inni svonefndu. Það er gott að
toga þarna á sléttum leirnum,
en í botninum á einum stað
er þó flak sem getur orðið
hættulegt þegar dimmt er í
lofti og ekki sér til miða. Hafa
mörg skip misst á því troll
sitt með hlerum og öllu sam-
an. Ekki vita menn af hvaða
skipi flak þetta er. en það
munu aðeins vera örfá ár síð-
an þess varð fyrst vart. Sum-
ir álíta reyndar að það sé ekki
af skipi heldur flugvél, því
að alúmíníumbútar eru stund-
um að koma upp í trollum
kringum staðinn.
Mörg skipsflök hafa þó vald-
ið meiru veiðarfæratjóni en
þetta flak, enda sum verið iil-
ræmd meðal sjómanna ára-
tugum saman. Maður heyrir þá
oft tala um Flakið á þessum
eða hinum miðunum, hvernig
það hélt troilinu föstu, og skil-
aði engu nema ofur litlum
stubbum af vírunum. Fyrir kom
þó að vírarnir höfðu betur, og
gaf þá stundum að líta óvenju-
lega hluti í trollinu. Kristján
matsveinn sagði mér til dæmis
að einu sinni þegar hann var á
togara á Halanum, þá festu
þeir trollið þar sem enginn átti
neins ills von, en þeir voru
með flunkunýja víra og út-
búnað allan hinn traustasta, og
þegar trollið loksins losnaði
eftir mikil og langvarandi átök
og þeir hífðu það upp, þá var
í því skorsteinn skips og helm-
ingurinn af bátadekki, og full
saltkjötstunna bundin á báta-
dekkið. Þekktu menn að þarna
var kominn partur af Menj-
unni, togara sem nokkru áður
hafði sokkið með dularfull-
um hætti á Halanum i koppa-
logni, eftir að mannskapurinn
og gerðu á eftir úr honum
gómsæta kássu. Einnig voru
þeir mjög sólgnir í allt feit-
meti, og brúkuðu margarín í
kaffið.
Aftur á móti voru tveir
Fransmenn á þessum togara,
og féll Guðmundi ekki alveg
eins vel við þá. Meðal annars
voru þeir svo gríðarlega nísk-
ir að þcir tímdu ekki einu
sinni að kaupa sér tóbak, hins-
vegar tróðu þeir ávallt fullan
gúlinn ef þeir fengu skroið
gefins og tuggðu þá manna á-
fergjulegast. Það var venjah
að gefa hásetunum eitt staup
hverjum af konjaki þegar þeir
fóru á vakt, en Fransmenn-
irnir kingdu aldrei konjakinu
heldur spýttu því á flöskur
og seldu það dýrum dómum
þegar þeir komu í land.
hafði bjargað sér um borð í
nærliggjandi skip. Þeir hirtu
þetta og fóru með það í land,
ef ske kyrini útgerð Ménjunnar
þættist geta notað eitthvað af
þvi, til dæmis saltkjötið.
■ RISTJÁN KANN reynd-
ar frá mörgu fleiru
merkilegu að segja, því
að hann var háseti á togurum
í þrjátíu ár, þar á meðal þrjár
vertiðir á spænskum togurum
atvinnuleysisárin eftir 1930.
Hann ber Spánverjunum vel
söguna, segir að þeir hafi verið
drengir góðir og hinir beztu fé-
lagar, þó þeir hafi að vísu ekki
þolað vel veðurfarið hér norð-
ur við ísland, sem stafaði
reyndar mest af því að þeir
vildu heldur láta drepa sig
en fara í ullarpeysur og ann-
an slíkan grófari fatnað sem
við íslendingar erurn alltaf í
til sjós, og klæddust aldrei
öðru ofanvert en einni skyrtu
og þunnum bol, og þegar eitt-
hvað kólnaði að ráði, þá sögðu
þeir bara „dormir“ og fóru í
koju.
Guðmundur Guðjónsson, sem
ég var með á þorskanetjum í
vetur, hafði líka verið tvær
vertíðir á togara frá Bilbao,
og álit hans á Spánverjunum
var mjög samhljóða áliti Krist-
jáns. En Guðmundur sagði mér
líka frá ý.msum frumlegum að-
ferðum þeirra við matseld. Til
dæmis á næturvaktinni stund-
um, þegar kokkurinn var i
koju, en hásetarnir orðnir
svangir og kaldir, þá settu þeir
fisk með haus og slógi og öllu
saman á kolaskóflu og stungu
honum inn í fírinn og steiktu,
E
N SNÚUM okkur aftur
að humarnum. Venju-
lega var togað í fjóra
tíma og farið mjög hægt svo
trollið lægi vel 'í botni og
humarinn slyppi ekki undir
það. Meðan björt var nótt
veiddist humarinn mest um
lágnættið og minnst um há-
degið, en þegar dimma tók
veiddist hann lítið á nóttunni
og mest í ljósaskiptunum
kvölds og morgna. Nú hef ég
lesið í vísindariti, að humar-
inn fari aldrei af sjálfsdáðum
upp í sjó, og ástæðan til þess
að stundum veiddist svo lítið
af honum er því líklega sú að
hann tekur sér þá hvíld frá
störfum og grefur sig í botninn,
og vírðist hann helzt velja til
þessa bá tíma sólarhringsins
þegar birta er annaðhvort mest
eða minnst. Eða með öðrum
orðum: Hann virðist nota
dimmu næturinnar til að sofa,
en hefur svo einnig siestu um
hádegið, að hætti Suðurlanda-
þjóða. Og úr því humarinn er
ó annað borð útbúinn tækjum
til að grafa sig í botninn, af
hverju skyldi hann þá vera
að leggja sig á bersvæði og
vakna svo kannski upp við
vondan draum í maganum á
einhverjum óvini sínum? Því
að enda þótt humarinri sé allur
varinn harðri skeí og vel vopn-
aður sínum hvassa beinbroddi
og sterku griptöngum, þá leika
ýmsir stærri fiskar sér að
því að sporðrenna honum, þar
á meðal þorskurinn og langan,
svo ekki sé nú talað um stein-
bítinn, sem eins og allir vitá
telur engan mat étandi nema
hann sé sænjilega líkur grjóti
að bíta í.

Hagsmuiiamál starfs-
stúlkiia í sjúkrahúsum
í sumar hefur verið afar
erfitt að fá stúlkur að starfa
í sjúkrahúsum, og hefur í sum-
um þeirra til vandræða horft
i þessu efni. Ástand þetta
mun heldur ekki að öllu leyti
lagast þótt hausti ef svo fer
sem horfur eru á.
Hver er ástæðan, spýrja
menn. Búa ríki og bær, sem
þessar stofnanir reka, ver að
sínu starfsfólki en aðrir at-
vinnurekendur? Um þetta skal
ég ekkert fullyrða að sinni. En
ég býst við að lág laun og
mikil vinna sé ástæðan fyrir
því að þessar stofnanir verða
fyrstar til að vanta fólk, þegar
næg vinna er í boðf.
Laun starfsstúlkna i sjúkra-
húsum eru svipuð og hjá stúlk-
um, sem vinna ýms iðnaðar-
störf. En þar eð vinna á
sjúkrahúsum byrjar fyrr og er
oft fram á kvöldin — auk þess
sem unnið er á sunnudögum
og öðrum venjulegum hvíld-
ardögum sakir aðstæðna •— þá
væri ekki ósanngjarnt að á
sjúkrahúsum kæmi einhver
sérstök launabót fyrir það.
Framhald á 8. síðu.