Þjóðviljinn - 15.10.1954, Blaðsíða 7

12 stunda hvíldina
á að lögfesta
Föstudagur 15. október 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (V

Ísleii7.ku tofrarasjómennirnir eru afkap.'ainestu sjómeun í heimi — era
nieiriiiluti Alþingis vill ekki viðurkeima rétt þeirra til
12 stunda hvíldar á sólarhring'.
l>að er lærdómsríkt að kynna
sér baráttu Sósíalistaflokksins
fyrir 12 stunda hvíld togarahá-
seta. Saga þess máls, er rakin í
greinargerð frumvarpsins sem
þrír sósíalistaþingmenn flytja
enn á þessu þingi, og birt er
hér á eftir:
Aðalgreinar frumvarpsins eru
þessar:
1. gr.
2. gr. laganna orðist svo:
Þá er skip er að veiðum með
botnvörpu eða á siglingu milli
innlendra hafna og íiskimið-
anna, skal jafnan skipta sólar-
hringnum í fjórar sex stunda
vökur. Skal eigi nema helming-
ur háseta skyldur að vinna í
einu, en hinn helmingurinn
eiga hvíld, og skal hver háseti
hafa að minnsta kosti 12
klukkustunda hvíld á sólarhring
hverjum. Samningar milli sjó-
mannafélaga og útgerðarmanna
um lengri vinnutíma en fyrir
er mælt í grein þessari skulu
ógildir vera.
2. gr.
4. gr. laganna orðist svo:
Skipstjóri og útgerðarmaður
bera sameiginlega ábyrgð á því,
að fyrirmælum þessara lága sé
fylgt, og varðar ítrekað brot
skipstjóra stöðumissi.
Auk þess eru svo sektar-
ákvæði laganna hækkuð að
miklum mun.
Frumvarpinu fylgir ýtarleg
greinargerð, og er hún birt
hér.
Sósíalistaflokkurinn flytur nú
frumvarp þetta í níunda sinn.
Rökin fyrir því hafa oft verið
sett fram og skulu nú sett fram
einu sinni enn:
Alþingi íslendinga mun ásátt
um, að líf þessarar þjóðar bygg-
ist öðru fremur á starfi því,
Einar Olgeirsson.
sem sjómenn hennar inna af
höndum, og þess vegna fari vel
á því, að hún haldi einn dag
vor hvert hátíðlegan til að
votta mönnum þessum virðingu
sína og þökk. Á sama hátt og
aðrar þjóðir hafa sérstakan dag
til að heiðra hermenn sína,
hafa íslendingar sérstakan dag
til að heiðra sjómenn sína.
Sjómannadagurinn hefur ver-
ið haldinn hátíðlegur síðustu
15 árin með skrúðgöngu og
ræðuhöldum. Og Alþingi íslend-
inga hefur alltaf átt fulltrúa
meðal hinna atkvæðamestu
ræðumanna dagsins. Fulltrúar
þess hafa yfirleitt lagt áherzlu
á, að Alþingi kunni vel að meta
afrek sjómanna í þágu fóstur-
jarðarinnar, og staðið fyrir
miklum húrrahrópum. í 15 ár
hefur Alþingi sem sagt látið ó-
tvírætt á sér skilja fyrsta
sunnudag í júní og stundum
oftar, að það telji sig og lands-
menn alla eiga sjómönnum allt
gott að þakka, enda vinni þeir
þýðingarmestu störf þjóðfélags-
ins og séu hetjur hafsins. Og
næsíum jafnléngi hefur meiri
hluti Alþingis barizt markvíst
gegn því, að mönnum þessum
veittist lagalegur réttur til
mannsæmandi hvíldar. Þessi
stofnun, sem aldrei telur eftir
Sigurður Guðnason.
sér að húrra fyrir sjómönnum,
hefur nú í rúman áratug
þrjóskazt við að samþykkja
frumvarp til afnáms því hróp-
lega ranglæti, að hásetar á tog-
urum hafa með lögum verið
skyldugir til að þræla 16
klukkustundir á sólarhring.
Mætti ætla, að ekki væri lítið
unnið og ekki lítið vakað innan
þeirrar stofnunar, sem þannig
þykist sóma síns vegna mega
haga sér.
Frumvarp til lögfestingar 12
klst. lágmarkshvildar háseta á
togurum var fyrst flutt á sum-
arþinginu 1942. Flutningsmaður
þess var einn af þingmönnum
Sósíalistaflokksins, þáverandi 2.
landskjörinn þingmaður, ísleif-
ur Högnason. Sjávarútvegs-
nefnd neðri deildar fékk frum-
varpið til meðferðar. Ef til vill
hefur nefndinni ekki fundizt
það ómaksins vert að sinna
þessari kröfu um, að helztu
fyrirvinnur þjóðfélagsins fengju
tíma til að hvíla sig eitthvað
í líkingu við það, sem tíðkast
um aðrar mannlegar verur á
íslandi, — svo mikið er víst, að
nefndinni láðist að afgreiða
frumvarpið og það dagaði uppi
á þinginu.
Næst var frumvarpið flutt á
þinginu 1946 af tveim þing-
Sósíalistaílokkuiinit
flytur í 9. sinn á
Alþingi frumvarp um
lögfestingu á 12
stunda hvíld togara-
háseta
mönnum Sósíalistaflokksins,
Hermanni Guðmundssyni og
Sigurði Guðnasyni. Aftur fékk
sjávarútvegsnefnd það til með-
ferðar, og að þessu sinni veitti
hún sér tima til að hafa skoð-
anir á því, enda gekk fulltrúi
sósíalista í nefndinni mjög hart
eftir þvi, að hún afgreiddi
frumvarpið. Meiri hluti nefnd-
arinnar, þeir Sigurður Krist-
jánsson og Pétur Ottesen, full-
trúar Sjálfstæðisflokksins, og
Skúli Guðmundsson, fulltrúi
Framsóknarflokksins, lýsti sig
andvígan málinu og lagði til,
að frumvarpið yrði fellt. Full-
trúi Alþýðuflokksins, Finnur
Jónsson, lýsti yfir því, að hann
væri ekki við því búinn að
taka afstöðu til málsins. Full-
trúi Sósíalistaflokksins, Áki
Jakobsson, var einn nefndar-
manna til að styðja frumvarpið
og lagði til, að það yrði sam-
þykkt. Hins vegar láðist deild-
inni að afgreiða frumvarpið.
Það dagaði enn uppi á .þessu
þingi.
Sömu þingmenn fluttu frum-
varpið í þriðja sinn á þinginu
1947. Á meðan var hafin hörð
barátta í málinu utan þings.
Um 400 starfandi sjómenn
sendu Alþingi áskorun um að
samþykkja frumvarpið, og
sams konar áskorun hafði verið
samþykkt á þingi Alþýðusam-
bands íslands 1946, enda hörfa
nú andstæðingar málsins á Al-
þingi til nýrra varnarstöðva í
baráttunni gegn því. Fulltrúar
Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknar í sjávarútvegsnefnd
iögðu að þessu sinni til, að
frumvarpinu yrði vísað til rík-
isstjórnarinnar gegn loforði
hennar um að athuga málið
sjálf eða skipa nefnd til að at-
huga það. Og fulltrúi Alþýðu-
flokksins hljóp í bát með þess-
um mönnum, sem áður höfðu
umsvifalaust látið fella frum-
varpið; lýsti sig fylgjandi af-
stöðu þeirra. Enn var aðeins
einn nefndarmanna fylgjandi
%
samþykkt frumvarpsins, full-
trúi Sósíalistaflokksins.
Málinu var vísað til ríkis-
stjórnarinnar í marzmánuði
1948, en þremur mánuðum síð-
ar skipaði þáverandi forsætis-
og félagsmálaráðherra, Stefán
Jóh. Stefánsson, 6 manna nefnd
til að endurskoða gildandi lög-
gjöf um hvíldartíma háseta á
togurum. Tveir nefndarmanna
voru skipaðir án tilnefningar,
tveir voru tilnefndir af samtök-
um sjómanna í Reykjavík og
Hafnarfirði, tveir af togaraeig-
endum.
Það fór eins og þingmenn
sósíalista höfðu varað við, störf
nefndarinnar urðu til einskis
annars en tefja framgang þessa
réttlætismáls. f rúmt ár var
nefndin að velta því fyrir sér,
hvort mönnum þeim, sem fyrsta
sunnudag i júní eru nefndir
hetjur hafsins og þýðingar-
mestu starfsmenn þjóðfélags-
ins skyldi lögum samkvæmt
leyfast að hvíla sig lengur en
8 klst. á sólarhring. Og nefnd-
in kom i þremur hlutum frá
Gunnar Jóhannsson.
þessari löngu athugun. Fulltrú-
ar sjómanná lögðu að sjálf-
sögðu til, að lögboðin yrði 12
klst. hvíld á togurum. Fulltrúar
útgerðarmanna lögðu til, að
frumvarp um slíka lögfestingu
yrði fellt, samkvæmt þeirri
gamalkunnu röksemd, að heilsu-
samlegur svefn sjómanna hljóti
að orsaka stöðugar andvökur
útgerðarmanna vegna versn-
andi afkomu skipanna og fljót-
lega ná hámarki í algeru efna-
hagshruni þjóðfélagsins. Stjórn-
skipuðu fulltrúarnir létu ekki
uppi neinar skoðanir á málinu,
enda töldu þeir sig einungis
hafa átt að leitast fyrir um
sættir milli þessara tveggja
stétta, en ekki að móta afstöðu
nefndarinnar; sáttatilraunir
þeirra hefðu hins vegar engan
árangur borið.
Vegna hinnar seinfengnu nið-
urstöðu nefndarinnar tafðist
framgangur málsins hátt á ann-
að ár, en eftir að. hún hafði
lokið störfum haustið 1949, var
frumvarpið enn flutt snemma á
næsta þingi. Meiri hluti sjáv-
arútvegsnefndar lagði þá til, að
málið yrði afgreitt með rök-
studdi'i dagskrá, pess efnis, að
eðlilegast væri, að sjómenn
semdu sjálfir við útgerðarmenn
um kjör sín — og samþykkti
deildin þessa afgreiðslu.
Þannig var málinu varpað úr
höndum Alþingis og gert að
deilumáli sjómanna og útgerð-
armanna, og var afleiðinganna
skammt að bíða. Togaraflotinn
var stöðvaður og lá bundinn
við bryggju vikum saman, og
þjóðin beið af þessu tjón, sem
nam um 70 milljónum króna í
erlendum gjaldeyri. En sjó-
menn komu úr átökum þessum
með rétt sinn að nokkru fieimt-
an; samningar þeirra fólu nú
í sér ákvæði um 12 klst. lág-
markshvíld á saltfiskveiðum.
En gömlu vökulögin giltu eft-
ir sem áður varðandi ísfisk-
veiðar, og baráttunni fyrir mál-
inu var haldið áfram á Alþingí.
í fimmta sinn fluttu sósíalistar
frumvarp þetta á þinginu 1950
og í sjötta sinn á þinginu 195.U
alltaf gegn sömu andstöðu meiri-
hlutans. Jafnframt héldu sjó-
menn sjálfir áfram sinni bar-
áttu. Og útgerðarmenn héldu
áfram að þrjózkast við. Áður
en þeir létu sig, varð þjóðfélág-
ið að þola nýtt áfall langrar og
kostnaðarsamrar togarastöðv-
unar. En í þeirri deilu vinna
sjómenn loks fullan sigur; . 12
klst. lágmarkshvíld háseta,. er
tryggð á öllum veiðum togar-
Framhald á 11. síðu. ***