Þjóðviljinn - 27.02.1955, Síða 3

Sunnudagur 27. febrúar 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (S
Mannsbein í Hamraskógum
Það er a. m. k. 5 bílstjórar
sem allir horfa með alvörusvip
sérþekkingarinnar á innyfli bils-
ins. Sennilega er þetta ekki óá-
þekkt því þegar frægustu sér-
fræðingum er stefnt að beði fár-
sjúks þjóðhöfðingja. Það gustar
kalt um Laugarnesið, svo maður
gægist aðeins fyrir húshornið en
það nægir til þess að minna á
að borgin sem fræg er i sögum
fyrir að hafa svelt Sigurð Breið-
fjörð í hel geymir í dag einn
færasta myndhöggvara sinn í
hermannabragga. Svo vel ég mér
aftur hið góða hlutskiptið: dreg
mig í hlýjuna í aftursætinu. Sér-
fræðingarnir hafa ekki aðeins
lokið sjúkdómsgreiningunni held-
ur og lækningunni. Hjólin taka
að snúast, og sólin skín.
• Dala-Brandur smakk-
ar sæld farþegans
Forsætisráðherrar okkar í dag
eru þeir Hallgrímur Jónasson og
Jóhannés. Kolbeinsson, eri þeir
eru báðir svo vanir mannafortáð-
;um að allúr valdsmanns-sláttur
er fyrir löngu af þeim veðraður.
Þeir virðast nú hafa valið sér til
fylgdar gamalreynda stigamenn,
forherta af vosi vatna og vinda.
Það eru allir léttir í skapi, en
líklega þó enginn sem Dala-
Brandur. Hann hefur, í guð má
_vita hve mörg ár. lagt Ferðafé-
laginu bíla í ferðir þess. í dag
situr hann ekki við stýrið heldur
hefur báðar hendur lausar. „Eg
.ætla svona rétt að vita hvernig
■er að vera farþegi“, segir hann,
_og hlær hinum tvíráða hlátri
.Dalamannsins. ....
• Atgeirar og járnkarlar
s Segir ekki af ferðum okkar
austur Suðurlandsláglendið,
nema horft var á snækrýndan
fjallahringinn og fátt mælt, unz
komið er austur. á Markarfljóts-
aura að Ingólfur ísólfsson töfrar
fram brúsa með heitu kaffi og
skiptir bróðurlega. Þeir í Al-
þýðuflokknum ættu að reyna að
læra af honum jafnaðarmennsku.
Það er stefnt upp Mörkina, síð-
asti bærinn að baki og ekið um
ferlega svellbólstra, en Hörður
bílstjóri virðist fæddur fyrir
jafnvægisæfingar. Brátt erum
við því á ísunum á Krossáraur-
um. Frambyggj arnir ryðjast út
með stengur og atgeira, ísaxir
og járnkarla. Eg uppgötva að
járnin í skónum mínum eru ým-
ist týnd eða slétt orðin, svo úti
á ísnum er ég alveg á valdi hins
minnsta halla og reyni nú átak-
anlega hvernig það er að vera
eíns og „belja á svelli". En þótt
ýmsum þyki slíkar hreyfingar
skemmtilegar á að horfa er ó-
gaman að vera skepnan sjálf,
svo ég dreg mig í bílinn og bæli
mig niður í aftursætinu, svo at-
geirshafar veiti ekki athygli
skræfu minni. Athygli mín bein-
ist einkum að Jóhannesi Kol-
beinssjmi, er handleikur járn-
karlinn sem reirprik væri. — Eg
sé hann í anda stökkva 12 álnir
á milli skara á Markarfljótí.
• Þorrablót í Þórsmörk
Það rökkvar í hlíðum. Jökul-
sprungur og hamrar verða dul-
arfull og ógnandi. Eg minnist
að skammt er til Nauthúsa
er eyddust af draugagangi! Við
Merkurranann má heita full-
dimmt, en brátt erum við í skóg-
Heilir sá í Þórsmörk er Jóhannes Kolbeinsson stendur hér undir
nefnist Snorrariki. Fylgir honum sú þjóðsaga aS þar hafi Snorri
nokkur jieningi varizt umsát endur fyrlr löngu. Er hann var að
þrjóta vistir kastaði haim út mörsiðrinu, þ.e. kjötiæri, — og umsát-
inni var hættl
Álfakirkjan í Þórsmörk. — „Um öræfin ríkir ró og friður“
sonar segir nokkuð sem óvíst er
að margir muni: „Á'rið 1820 fékk
Sæmundur bóndi Ögmundsson í
Ey\i.ndarholti Þórarin sýslumann
Öf jörð til þess að friða skóg all-
an á Þórsmörk“. í þjóðsögunni
segir að sama ár hafi 2 bændur
laumazt upp í Þórsmörk til kola-
gerðar. Komu þeir aftur með
kurl aðeins í pokahorni, og
fengust ekki til að veita á því
nokkra skýringu, en á bana-
dægri skýrði annar þeirra frá
því, að skömmu eftir að þeir
Framhald á 9. síðu.
gamla þjóðsögu úr Þórsmörk, er
hljóðar svo:
„Einhvemtíma endur fyrir
löngu lagðiSt þreyttur smala-
maður til hvíldar í Húsadal,
gegnt álfakirkjunni. Sólin var
gengin til vesturs, kvöidkyrrðin
ríkti yfir þungum ámiði. (Má
vera að smalanum hafi runnið í
brjóst). Heyrði hann þá rödd úr
steinkirkjunni er mælti: Eldar
guðs loga á efstu tindum. Fugl-
amir þakka dýrðlegan dag með
söng sínum, og undir tekur nið-
ur lækja, linda og þungra vatna.
Um öræfin ríkir ró og friður,
friður guðs“.
• Beinin í Hamra-
skógnm
Fram eftir degi klífum við
linjúka og horfum yfir skógar-
lundi. Það er hiti og sólbráð í
skóginum. Traðk rjúpunnar er
eins og útsaumur á hvitum
sköflunum.
Það eru margar sögur og sagn-
Ir tengdar Þórsmörk. Upp úr
snjónum í Húsadal standa enn
veggir bæjarins sem Sæmundur
faðir Tómasar Fjölnismanns
kvað hafa reist. Hér skal aðeins
drepið á eina þjóðsögu úr Þórs-
mörk. Hún er skráð í Þjóðsögum
Þorsteins Erlingssonar (bls.
197). „Vorið 1900 fundu tveir
Fljótshlíðingar beinagrind blásna
upp úr flagi inni á Þórsmörk,
þar sem heita Hamraskógar . ..
Beinagrind þessi lá í þrefaltíri
kryppunni og var auðsjáanlegt
að maðurinn hafði verið grafinn
óstirðnaður“. Nær 20 árum síðar
fór Sigurþór í Kollabæ í Fljóts-
hlíð — annar þeirra er beinin
fann — með fornminjaverði i
Þórsmörk, en beinin fundust
ekki. Má vera að grasið hafi að
nýju breitt mjúkan feld sinn yfir
þau.
• Friðun Þórsmarkar
1820
í þjóðsögu Þorsteins Erlings-
Krisfján Ó. Skagfjörð
Vin&rminning
Skáli Ferðafélagsins í Þórsmörk er reistur til minning-ar um for-
ustumann félagsins, Kristján Ó. Skagfjörð. — Kvæði það sem héj
fer á eftir heíur ekki birzt áður á prenti.
inum í Húsadal — og nú eru
magatómir kaffigleypar þakk-
látir Jóhannesi Kolbeinssyni íjt-
ir að hafa ekki lejrft neitt droll
á inneftirleiðinni. Við þrömmum
í halarófu gegnum skóginn j^fir
í Langadal. Ljós eru tendruð í
Skagfjörðsskálanum og prímus-
logar suða. Flestum þykir mál
að snæða. En þegar einfaldar
sálir eru að ljúka snarli úr
pokum sínum kemur Jóhannes
Kolbeinsson inn með rjúkandi
kjöt í trogi og súpupott mikinn.
Tóku þá allir til snæðings í ann-
að sinn. En þegar menn ætla að
skreiðast stynjandi. í kojumar
kemur Jóhannes enn, í þetta sinn
með átta potta ketil af tei, sem
þeir Eyjólfur Hahdórsson hafa
lagað — eftir sinni aðferð. Við
fengum aldrei að \dta formúiu
drykkjarins — sem lagaður var
úr dýrðlegum ilmjurtum. Gaml-
ir og þrejdtir stigamenn verða
ungir í annað sinn af þessu
„Eyjannéstei“. Hallgrímur Jónas-
son les þjóðsögur. Þetta verður
þjóðlegt þorrablót — með hó-
karli og öllu tilhejTandi. — Það
er þorraþræll í kvöld.
• í álfaliiriíju
Með fyrstu birtu er búizt til
ferðar og þrammað á marrandi
hjami og ísum og stefnt í dökkt
bergið. Fyrst er gengið í hina
reisulegu álfakirkju austan ár.
Með stirðum fingrum föndra ég
við myndavélina. Það er 14 stiga
frost. Á meðan fara félagarnir
upp hið bratta anddyri álfakirkj-
unnar. Og rétt þegar ég þykist
hafa komið mjmdavélinni í við-
unandi stellingar hljómar úr
berginu: Ó, syng þínum drottni
.... þér englanna herskarar, him-
inn og jörð. Forsöngvari er Þor-
steinn Kjarval. En svo eru þeir
allt í einu famir að syngja um
álfagleði, Fyrstu morgungeislam-
ir roða Goðastein, brátt verður
jökulhjálmurinn gulli drifinn.
Það er Sigurjón Danívalsson
sem flytur guðspjall dagsins,
Flatey hýra hófst úr legi,
hillti strönd. Á miðjum degi
sigldmn við um sólvermt hafið,
sundin blöstu við.
Átthagarnir æskuglaðir
ótal kunnir, lej-ndír staðir
blðu vinar, blómum vafið
bernsku þinnar svið.
Blikaði sól um Breiðaf jörðiim,
brosti við þér iðgj-æn jörðin.
Komum við á sumri saman
suiman yfir fjall.
Aragrúi eyjalanda
út við skarir ijósra stranda
lágu á víðum verði að framan;
— við þær aldan svall.
I'arna lékstu lítill drengur,
ijómaði í augum sund og strengur,
Heimabyggðin hlý og vinföst
lUó á móti þér.
Sérhver hóil og brík og bali,
báruskvaldur, vindasvali,
undirdjúpsins dimma straumröst,
drangur, nes og sker.
Sá ég, Skagfjörð, svip þiim bjarta,
svona löngum Uuv að hjarta
grípur okkur ásthlý minning,
er við sjáiun heini.
Liðni tíminn, vmgra ára,
ótal bros á milli tára
rifjast upp sem endurkynning
— Enginn lýsir þeim.
I'ín var löngun föst — að fara
fjallanípur, jökvdskara,
stíga faimir, hnjúks og lvliða,
hárra auðna lönd.
Kenndir öðrum og að skoða
ættland vort í sumarroða,
eða á fljótum fjölum skiða
frerans bröttu rönd.
Vini þína: hamrahjalla,
hnjúka, dali, sléttur, stalla
sóttir helm á sunvri og vetri,
sólbrúnn, vegafrjáls,
Vatnajökul, Kjalhravmsklungur,
Kringilsrana, Snæfellsbungur,
Hrolleifsborg I sólarsetri,
Snækoll, BiáfeUsháls.
Hús á ýnvsunv stöðum standa,
styrk og hlý og leysa vanda
ferðamamvs á fjallasvæði,
— flest við Kjalavegs slóð.
I'arna kaustu verk að vinna,
vernda, reisa, bæta, hlynna;
undir bezt og unnir bæði
ættaiiaivdi og þjóð.
Dauðanökkvinn siglir sæinn,
sótti þlg, er stytti dagiim.
Sækir oltkur síðar alla;
sitjum skut og staf n.
Meðan hyUt er drenglund dyggðir.
dýrar metnar fósturbyggðir,
haldið eiuv í ferð til fjaUa
fóikið nvan þitt nafn.
HaUgr. Jónassoa,
Þaðan varð þér víðsýnt landið,
veröld þjóðar — ættarbandið,
það, sem tengir allar aldir
okkar storð og lýð.
SkUjum bezt frá bungu helðar
bæs og fjalls — á mótum leiðar —
stíga þá, er verða valdlr,
vamir, sigra, stríð.