Þjóðviljinn - 29.04.1955, Blaðsíða 3

FöstudagUF 29. apríl 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Hæstiréttur dæmdi Ölíufélagið og H.Í.S. til
oð greiða 1 milljón 180 þús. kr. í ríkissjóð
SigurSur Jónasson hlauf 100 þús. krónasekf,
Jóhann Gunnar Sfefánsson 20 þús. kr„ en Haukur
Hvannberg var sýknaður af ákœru i Oliumálinu
í gærmorguu kvað Hæstiréttur upp dóm í Olíumálinu, máli á-
kæruvaldsins gegn Sigurði Jónassyni, Jóhanni Gunnari Stefáns-
syni, Hauki Hvannberg, Olíufélaginu h.f. og Hinu íslenzka stein-
olíufélagi. Er þar með lokið einu umfangsmesta fjárspillingar-
máli, sem íslenzkir dómstólar hafa fengið til meðferðar, en eins
og kunnugt er ljóstraði Þjóðviljinn upp um þetta stórfellda
hneyksli á sínum tíma og tókst með Iangri baráttu og öflugum
stuðningi almenningsálitsins að knýja fram rétfarrannsókn, sem
leiddi síðan til málshöfðunar og dóms.
í dómi Hæstaréttar var Sigurður Jónasson dæmdur
í 100.000 króna sekt til ríkissjóðs og komi varðhald
í 9 mánuði í stað sektar verði hún ekki greidd áður
en 4 vikur eru liðnar írá birtingu dómsins. Er refsing
Sigurðar sú sama og hann hlaut í héraðsdómi.
Jóhann Gunnar Stefánsson var dæmdur í 20.000
króna sekt og 3 mánaða varðhald til vara. Var sektar-
refsing hans þyngd um helming í Hæstarétti.
Haukur Hvannberg var hinsvegar sýknaður af á-
kæru í málinu (!), en hann var í héraði dæmdur
í 30.000 króna sekt og 4 mánaða varðhald til vara.
Þá voru stjórnir Olíufélagsins h.f. og Hins íslenzka
steinolíuhlutafélags dæmdar til að greiða in solidum
f.h. hlutafélaga þessara kr. 1.180.152,77 í ríkissjóð
ásamt 6% ársvöxtum frá 1. apríl 1950 til greiðslu-
dags. í héraðsdómi var hin upptæka fjárhæð kr.
1.600.165.05.
Forsendur hæstaréttardómsins
eru alltof langar til þess að hægt
sé að birta þær í heild. Mála-
vextir eru raktir þar allýtarlega
en þeir eru í sem styztu 'máli
þessir: Hinn 10. marz 1950 —
níu dögum áður en gengi ís-
lenzku krónunnar var fellt —
kom olíuskipið Esso Memphis
til landsins með mikinn farin
(13621 smálest) til Olíufélags-
ins h.f. og Hins íslenzka stein-
olíuhlutafélags, en þau hafa haft
náið samband sín á milli um inn-
flutning og sölu á olíuvörum
allt frá stofnun fyrrnefnda fé-
Iagsins 1946, enda eignaðist Olíu-
félagið um það leyti meginið af
hlutafé í HÍS. Olíufélagið hafði
handbært andvirði farmsins í
erlendum gjaldeyri, en engu að
síður seldi það farminn á því
verði sein ákveðið var eftir
gengislækkun og var miklu
hærra. Til þess að koma þessu
í kring gáfu forráðamenn Oliu-
félagsins rangar upplýsingar til
opinberra aðila.
Gáfu opinberu yfirvaldi
ranga skýrslu
í forsendum dóms Hæstaréttar
segir m. a. svo um sök Sigurðar
og Jóhanns Gunnars: „Eftir að
gengi ísl, krónu lækkaði hinn
19. marz 1950, fól verðlagsstjóri
Ragnari hrl. Ólafssyni, lögg. end-
urskoðanda, að gera verðreikning
á olíuvörum hins nýja gengis.
Við framkvæmd þessa starfa
aflaði Ragnar skýrslna olíufélaga
hér á landi um birgðir þeirra af
olíuvörum, er keyptar voru fyrir
gengisfellinguna, Ákærði Sigurð-
ur Jónasson, er þá var fram-
kvæmdastjóri Olíufélagsins h.f.,
og ákærði Jóhann Gunnar Stef-
■ónsson, er þá var skrifstofustjóri
þess hlutafélags, gáfu þá Ragnari
Ólafssyni skýrslur um birgðir
Olíufélagsins af olíuvörum, sem
greiddar hefðu verið samkvæmt
hinu gamla gengi. í þeim skýrsl-
um töldu þeir farmhluta þann
af olíuvörum, sem kom til lands-
ins i skipinú Esso Memphis 10.
marz 1950 og ætlaður var inn-
lendum aðiljum eigi greiddan
fyrir gengisfellingu, þótt farm-
hluti þessi væri raunverulega
greiddur að meginhluta fyrir
gengisfellinguna. Skýrslur á-
kærðu Sigurðar og Jóhanns
Guimars voru því rangar, og
varðar verknaður þessara á-
kærðu þá refsingu skv. 146.
gr. laga nr. 19/1940.
Skýrslur ákærðu Sigurðar
og Jóhanns Gunnars leiddu
til þess að verðlagsyfirvöld
settu mcð tilkynningu hr. 7.
31. marz 1950 hærra verð á
þann hluta farms Esso Mem-
phis, sem ætlaður var inn-
lendum kaupendum, en gert
hefði verið, ef réttar skýrslur
hefðu legið fyrir. Varðar at-
ferli ákærða Sig. Jónassonar
því einnig við 15. gr., 20. gr.
og 2. mgr. 22. gr. laga nr. 70/
1947.“
„Þykir varhugavert
að fullyrða“
Um þátt Hauks Hvannbergs
er þetta m. a. í forsendunum:
„Ákærði Haukur Hvannberg var
á þeim tíma, er hér skiptir máli,
framkvæmdastjóp Hins íslenzka
steinolíuhlutafélags, Svo sem iýst
var að framan hefur Olíufé-
lagið h.f. eitt með höndum inn-
flulning á oliuvörum handa
sjálfu sér og Hinu íslenzka stein-
olíuhlutafélagi, en hið siðar-
nefnda félag lætur Olíufélaginu
"h.f. með hæfilegum fyrirvara í
té áætlun um þarfir sínar. Olíu-
félagið h.f. eitt gaf verðlagsstjóra
skýrslur þær, sem hann hafði
hliðsjón af, þá er hann ákvað
verðlag' á olíuvörum. Hið ís-
lenzka steinolíuhlutfélag afhenti
skv. samningi Olíufélaginu h.f.
þá dollara, sem inn komu fyrir
seldar olíuvörur, en eigi er í ljós
leitt gegn ákveðnum mótmælum
ákærða Hauks Hvannbergs, að
hann hafi fylgzt með hversu
miklar olíubirgðir Olíufélagið
h.f. átti á hverjum tima, né hann
hafi vitað nákvæmlega, hversu
miklu Olíufélagið h.f. hafði ráð-
stafað á hverjum tíma af gjald-
eyri þeim, sem Hið íslenzka
steinolíuhlutafélag afhenti Olíu-
félaginu h.f. Þá er litið er til
þessara atriða, þykir varhuga-
vert að fullyrða, að ákærða
Hauki Hvannberg hafi verið
ljóst að sá hluti farms Esso
Memphis, sem seldur var inn-
lendum aðiljum, hafi verið að
meginhluta greiddur fyrir geng-
isfellinguna og því seldur of
háu verði. Þykir þvi eiga að
sýkna hann af ákæru í máli
þessu.“
Óvíst um raunverulegan
gróða
'Um hinn ólöglega ágóða olíu-
félaganna segir: „Eigi er í ljós
leitt, svo öruggt sé, hversu mik-
ill raunverulegur ágóði Olíufé-
lagsins h.f. og Hins íslenzka
steinolíuhlutafélags hefur verið,
vegna þess að farmhluti úr Esso
Meniphis var seldur innlendum
aðiljum á of háu verði.
Svo sem rakið var, greiddi
Olíufélagið h.f. fyrir gengisfell-
inguna 19. marz 1950 $ 169.684.08
fyrir þann hluta farms Esso
Memphis, sem seldur var inn-
lendum aðiljum. Skv. gengi 19.
marz 1950 jafngilti þessi fjár-
hæð ísl. kr. 2.769.244.18 en eft-
ir eldra gengi kr. 1.589.091.41.
Mismunur kr. 1.180.152.77. Þessa
fjárhæð þykir, eins og máleefni
er háttað, rétt að gera upptæka
til ríkissjóðs, og ber að dæma
stjórn Olíufélagsins h.f. og stjórn
Hins ísl. steinolíuhlutafélags in
solidum til að greiða ríkissjóði
fjárhæð þessa ásamt 6% árs-
vöxtum frá 1. apríl 1950 til
greiðsludags.
Ákæruvaldið krafðist
ekki málskostnaðar úr
hendi félagsstjórnanna
Um málskostnað segir: „Flytja
varð mál þetta að miklu leyti
tvisvar fyrir Hæstarétti, þar sem.
Einar Arnórsson hrl., er flutti
málið upphaflega sem verjandi
ákærðu Sigurðar Jónssonar og
Jóhanns. Gunnars Stefánssonar,
andaðist áður en flutningi máls-
ins yrði lokið. Af þessu hlauzt
aukinn kostnaður, sem rétt þyk-
ir að leggja á rikissjóð. Af hendi
ákæruvaldsins hefur eigi verið
krafizt málskostnaðar úr hendi
stjórnenda Olíufélagsins h.f. og
Hins ísl. steinolíuhlutafélags í
Framhald á ÍO. síðu.
r I
r\
0LIUANNALL
9.
11.
17.
18.
26.
27.
30.
15.
9.
23.
3.
21.
21.
24.
16.
28.
jan. 1951: Þjóðviljinn skýrir frá því að Olíufélagið hafi
gert sig sekt um mjög stórfellt verðla.gsbrot og myndi
okrið nema allt að tveim milljónum króna. — Alger
þögn i þriflokkablöðunum næstu daga.
jan. 1951: Verðgæzlustjóri, Pétur Pétursson, lýsir yfir þvi
að olíumálið sé í athugun og megi vænta opinberrar
greinargerðar eftir viku.
jan. 1951: Verðgæzlustjóri lýsir yfir því í viðtali við Þjóð-
viljaiur að hann geti ekki ha.fið neina rannsókn fyrr
en Sigurður Jónasson komi heim frá útlöndum. Tíminn
hefur mikinn stórþvott.
jan. 1951: Alþýðubiaðið birtir mikla lofgrein urn Olíufé-
lagið og sýknar það af öllum verðlagsbrotum. — Þjóð-
viljinn krefst rannsóknar dag eftir dag.
jan. 1951: Verðgæzlustjórinn Pétur Pétursson sýknar Olíu-
félagið án nokkurrar rannsóknar í samræmi við varn-
arskjal frá Sigurði Jónassyni.
jan. 1951: Þjóðviljinn flettir ofan af embættissvikum verð-
gæzlustjóra, krefst þess að vinnubrögð hans verði rann-
sökuð og olíumálinu vísað til verðlagsdóms.
jan. 1951: Verðgæzlustjóri er svo aðþrengdur af ákærum
Þjóðviljans að hann snýr sér til Björns Ólafssonar —
hluthafa í Olíufélaginu —- og fer fram á að embættis-
rekstur hans sé rannsakaður, ef ástæða finnist til.
febr. 1951: Vei-ðgæzlunefnd samþykkir mótatkvæðalaust
áskorun um að olíuhneykslinu sé visað til verðlags-
dóms. — Þjóðviljinn hamrar á kröfum sínum dag eftir
dag.
febr. 1951: Ríkisstjórnin samþykkir með fjórum atkvæð-
um af sex að láta lögfræðingana Jónatan Hallvarðsson
og Theódór B. Líndal rannsaka embættisfærslu veið-
gæzlustjóra í sambandi við þetta mál.
marz 1951: Lögfræðingarnir lýsa yfir því að sjálfsagt sé
að málið fari fyrir 'dóm til rannsóknar. — Verð'ags-
dómi falið að framkvæma rannsókn. — Þjóðviljinn
krefst þess að Pétur Pétursson segi af sér eða sé vikið
úr starfi.
apríl 1951: Verðgæzlustjóri segir af sér.
sept. 1952: Réttarrannsókninni lokið, málshöfðun fyrir-
skipuð gegn ráðamönnum Olíufélagsins h.f.
des. 1952: Ráðamenn Olíufélagsins dæmdir í verðlagsdómi.
— Dómnum áfrýjað til Hæstaréttar.
marz 1955: Olíumálið kemur til flutnings í Hæstarétti.
niarz 1955: Málflutningi frestað í miðjum klíðum um
nokkra daga vegna frekari rannsóknar og gagnaöflun-
ar.
apríl 1955: Olíumálið tekið til dóms í Hæsta.rétti.
apríl 1955: Ráðamenn Olíufélagsins h.f. dæmdir i Hæsta-
rétU til að greiða rikissjóði á aðra milljón króna sem
endurgreiðslu á okri sínu, sektir og sakarkostnað. —
Fjögur ár og tæpir fjórir mánuðir liðnir síðan Þjóðvilj-
inn ljóstraði upp um oliuhneykslið og hóf baráttu sína.
Tilræðið við verklýðshreyf-
iriguna misfóksf herfilega
Verkalýðshreyfingin gaf at-
vinnurekendum og ríkisstjórn
langan frest til þess að semja
án þess að til vinnustöðvunar
kæmi. Atvinnurekendum og
ríkisstj. var bent á það að ekki
yrði undan því komizt að
semja við verkalýðsfélögin um
réttlætiskröfur þeirra, og að
það væri eina vitið fyrir alla
aðila að semja án þess að til
stöðvunar kæmi. Þessari fram-
réttu hönd verkalýðshreyfing-
arinnar var ekki sinnt og í
staðinn sóuðu atvinnurekendur
og ríkisstjóm geysilegum fjár-
fúlgum fyrir þjóðinni í sex
vikur. Að sex vikum liðnum er
svo bognað og samið.
Hvernig stendur á þessari
glæpsamlegu ráðsmennsku?
Skýringin er sú að innan at-
vinnurekenda og ríkisstjómar
voru sterk öfl sem alls ekki
vildu gera neina samninga við
verkalýðssamtökin. Þessir að-
ilar vildu heyja stríð þar til
yfir lyki og hvað sem það kost-
aðí, þar til samtökin riðluðust
og hungurvofan sveigði verka-
fólk til undanhalds. Þessir að-
ilar hafa frá upphafi reynt að
egna til borgarastyrjaldar
gegn verkfallsvörðunum og
hamazt vikum saman gegn því
að nokkuð yrði gert til þess að
leysa deiluna.
Það eru þessir aðilar sem nú
hafa beðið herfilegasta ósigur,
fyrirætlanir þeirra eru hrund-
ar til grunna. Jafnhliða hin-
um mikilvægu efnahagslegu
sigrum hefur verkalýðshreyí-
ingin brotið á bak aftur þessa
ofstækisfullu árás gegn verk ;.-
lýðssamtökunum. Þáð er sigur
sem á eftir að marka djúp
spor og móta alla þróun þjóð-
málanna í nánustu framtíð.