Þjóðviljinn - 17.10.1956, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 17. október 1956 — ÞJÖÐVILJINN —- (3
Minnisvarði um Áshildar-
mýrarsamþykkt 1496
Árnesingafélagið í Reykjavík lét reisa veglegan stein-
varða að Áshildarmýri á Skeiðum árið 1946 til minningar
um það, að liðin voru 450 ár frá því, er Áshildarmýrar-
samþykkt var gerð.
Ashildarmýrarsamþykkt er
merkilegt skjal, sem sýnir og
sannar að sjálfstæðiskennd ís-
lenzku þjóðarinnar og vitund
um forn réttindi hennar v-ar
enn. með fullu lifi meira en
tveimur öldum eftir að landið
gekk undir konung. Varðinn að
Ashildarmýri stendur skammt
fyrir norðari Skeiðaveginn á
móts við Kílhraun. Hann er 4y2
m á hæð og ’sést af nær öllum
bæjum á Skeiðum og þó víðar.
Framan á varðann, sem hlaðinn er
úr grjóti og steinhmdur, eru
festar þrjár slípaðar steintöflur
úr marmara með mynd af log-
andi kyndli og á högginni svo-
felldri áletrun:
„Til minningar um Áshildar-
mýrarsamþykkt 1496 og þá Ár-
nesinga, sem þar stóðu vörð um
forn réttindi liéraðs síns, Iands
og lýðs, á örlagaíímum. Árnes-
ingafélagið í Reykjavík reisti
varða þennan 1946“.
Allir sem um veginn fara,
hljóta að veita varðanum at-
hygli og fjölda margir, einkum
skemmtiferðafólk, leggja þangað
leið sína til að skoða mannvirkið
nánar, enda er það fyllilega ó-
maksins vert. Það óhapp vildi
til í fyrra, að tvær efri stein-
töflur varðans féllu niður og
brotnuðu, líklega að vatn hafi
komizt á milli og sprengt þær
frá í frostum. Þeir, sem komið
hafa að varðanum í fyrrasumar
og það sem af er þessu ári,
hafa vafalaust séð, að hér voru
missmíði á. En nú hefur félag-
ið látið gera nýj-ar steintöflur og
koma þeim á sinn stað á varð-
anum, og annaðist Áskell Magn-
ússon, steinsmiður %í Reykjavík
um það verk fyrir félagsins
hönd. Er vonandi nú svo frá
því gengið, að lengi muni end-
ast.
Kílhraunsbændur gáfu Árnes-
ingafélaginu 3 ha. spildu um-
hverfis varðann, og lét félagið
girða hana með vandaðri girð-
Kjörbréfin
samþykkt
Framhald af 1. síðu.
lögum í það horf að útilokað
væri að meirihluti Alþingis væri
I ósamræmi við meirihluta kjós-
enda og skoraði á þá að gefa
slíka yfirlýsingu nú, ef þeir
vildu sýna að þeir hefðu breytt
um stefnu.
Verður ræða Finnboga birt í
heild hér í blaðinu siðar.
Ræðumenn Sjálfstæðisflokks-
ins reyndu að berja í brestina
eftir ræðu Finnboga, en tókst
að vonum illa að sanna heil-
indi sín í því að breyta stjórn-
arskrá og kosningalögum í ör-
uggara og lýðræðislegra horf,
enda ekki auðvelt fyrir flokk,
sem margstaðinn er að því að
vilja breyta hvorutveggja í
þveröfuga átt m.a. með því að
afnema uppbótarþingsætin og
skipta landinu öllu í einmenn-
ingskjördæmi.
ingu. Hefur félagið gróðursett
þar nokkur þúsund trjáplöntur
af ýmsum tegundum á undan-
förnum árum, og hafast þær vel
við. Virðist jarðvegur þar um
slóðir vel fallinn til skógræktar.
Öllum vegfarendum er frjálst
og velkomið að skoða varðann,
og í ráði er að setja upp vegvísi
er vísi mönnum leið þangað. Að-
eins eru menn minntir á að
gang-a um reitinn með varúð,
svo að hinir ungu skógarkvistir
bíði ekki skaða.
Flmmtán n;
Framhald af 1. síðu
því komizt að endurnýja tog-
araflotann smám sam.vn. og
þ-egar litið er á aldur þeirra
skipa, sem landsmenn eiga nú,
er tímabært, að sú enduraýjun
sé hafin. Síðast en ekki sizt
er á það að líta, að í sumum
landshlutum eru takmarkaðir
möguleikar til bátaútgerðar,
sums staðar vegna minnkandi
afla í seinni tíð á miðum, er
fyrrum voru fengsæl. Eru til
þess ýmsar ástæður, sem ekki
verða raktar hér. Hér á hlut
að máli fjöldi útgerðarstaða á
Vestfjörðum, Norðurlandi og
Austfjörðum. Hins vegar hef-
ur þar víða verið komið upp
dýrum mannvirkjum til hag-
nýtingar afla nú undanfarið
eða þau aukin, sem fyrir voru,
en víða skortir þá afla til
vinnslu, a. m. k. hluta úr ár-
inu, en rekstursaðstaða mann-
virkja með miklum stofnkostn-
aði reynist erfið, þegar mikið
skortir á, að þau séu fullnotuð.
Jafnframt verður þá á slíkum
stöðum svonefnt árstíðabundið
atvinnuleysi, en þeir, sem tök
hafa á, leita atvinnu til fjar-
lægra landshluta. Er það
margra manna álit, að úr
þessu verði helzt bætt með því
að stofna til togaraútgerðar
eða auka hana í þeim lands-
hlutum og á þeim stöðum sem
hér eiga hlut að máli, _eftir
því sem hafnarskilyrði og aðr-
ir staðhættir leyfa.“
Togaraútgerðin hefur bjargað
ýmsum byggðarlögum frá
f járliagslegu hruni.
„Með togarakaupunum fyrri og
síðari eftir styrjöldina og til-
færslu síðustu árin hefur rúm-
lega þriðji hluti hinna nýju
skipa, eða nú 16 skip talsins,
verið staðsettur og gerður út
frá Vestfjörðum, Norðurlandi
og Austfjörðum. Er óhætt að
segja, að sú ráðstöfun hafi
bjargað nokkrum stöðum frá
fjárhagslegu hruni, en aðrir
hafa notið útgerðar þessara
skipa verulega, með því að
þeir hafa fengið togaraafla til
vinnslu, einkum nú síðustu ár-
in. Aðalútgerðar- og löndunar-
staðir skipanna eru tilgreindir
hér að framan. En auk jieirra
má nefna Bolungarvik, Hnífs-
dal og Súðavík, sem fengið
hafa togarafisk frá ísafirði, og
Dalvík, sem fengið hefur tog-
arafisk frá Akureyri.“
Helmingur af ársafla lands-
inanna.
„Um almenna þýðingu tog-
araútgerðar fyrir fiskfram-
leiðslu landsmanna og fiskiðn-
að tala tölur sínu máli. Tog-
ararnir, rúmlega 40 talsins,
skiluðu á land árið 1955 nær
helmingi ársafla landsmanna,
þegar síldarafli er undanskil-
inn, enda eru þeir oftast í sam-
felldum rekstri allt árið og
síður en önnur skip háðir afla-
bresti á einstökum fiskimiðum.
Togararnir gegna alveg sér-
staklega því hlutverki að hag-
nýta djúpmiðin á landgrunninu
og hin fiskauðugu mið við
Grænland og í Norðurhöfum.
Reynslan virðist sýna, að afli
á grunnmiðum sé á ýmsum
stöðum og tímum of óviss til
þess, að byggja megi á þeim
afkomu stórra landshluta, hvað
sem verða kann með aukinni
friðun næst landinu. Reynslan,
sem fengin er af rekstri togara
vestan-, norðan- og austan-
lands í 9 ár, hefur leitt í ljós
að reksturmöguleikarnir í þess-
um landshlutum séu a. m. k.
ekki stórum lakari en á Suð-
urlandi, a. m. k. ekki þegar
búið verður að útgerðinni þar
á sama hátt og fyrir sunnan,
t. d. að því er varðar skipa-
viðgerðir, ísframleiðslu o. fl.
Verði fyrst og fremst ráð-
stafað til Vestnr-, Norður- og
Austnríands.
Það er álit atvinnutækja-
nefndar, að þeim togurum, sem
heimilað er að kaupa sam-
kvæmt frumvarpi þessu, ef að
lögum verður, beri einkum að
ráðstafa til útgerðar á Vestur-,
Norður- og Austurlandi, og þá
með það fyrir augum, að þeir
leggi afla sinn á land sem víð-
ast þar sem þess er þörf. Að
svo stöddu er nefndin þó ekki
reiðubúin til að gera frekari
tillögur um skiptingu milli
landshluta eða staða, en mun,
að undangenginni athugun,
væntanlega gera slíkar tillögur
til ríkisstjórnarinnar áður en
langt líður. Að sjálfsögðu þarf
að hlutast til um, að fengið
verði álit sérfróðra og reyndra
manna um stærð og gerð skip-
anna.“
Kosmng fulllrúa á ?I þing Alþýðu-
sambands Islands
Kosningu fulltrúa á Alþýðusambandsþing mun iokic í
flestum eða öllum sambandsfélögum. Ekki hafði þó í gær-
kvöld frétzt um fulltrúa allra félaganna. Þessi úrslit eru
nú kunn til viöbótar þeim sem áður hefur verið skýrt frá:
Allsherjaratkvæðagreiðslu lauk
í fyrrakvöld um fulltrúakjör í
Verkalýðsfélagi Stykkishólms. A-
listi sigraði með 114 atkvæðum
en B-listi hlaut 60 atkv. Full-
trúar félagsins eru: Kristinn B.
Gíslason, Ingvar Ragnarsson og
Guðm. Bjarnason.
Verkalýðsféiagið Hvöt á
Hvammstanga kaus Björn Guð-
mundsson og Gunnar Jónsson.
Verkalýðsfélag Borgarfjarðar
eystri kaus Sigurð Pálsson og
til vara Helga Guðfinnsson.
Verkalýðsfélag Egilsstaða-
hrepps kaus Steinbór Erlendsson.
Verkalýðsfélag Djúpavogs kaus
Ásbjöm Karlsson og til vara
Sigurgeir Stefánsson.
Verkalýðsfél. Austur-Eyjafjalla-
lirepps kaus Sigurjón Sigurðs-
son, formann félagsins.
Verzluuannannafélag Rangæ-
inga kaus Einar Benediktsson og
til vara Guðna Jóhannsson.
VerkaJýðsfélag Þingeyinga
kaus Sigfús Jónsson.
Bílstjórafélagið Fylkir, Kefla-
vík, kaus Ketil Jónsson og til
vara Ingólf Magnússon.
Allsherjaratkvæðagreiðslu í
Verkalýðsfélagi Borgarness um
kjör fullírúa og varafulltrúa á
Alþýðusambandsþing lauk í
fyrrakvöld. 82 kusu af 135 á
kjörskrá. A-listi hlaut 46 at-
kvæði en B-listi 35. Aðalfulltrúí
er Jón Guðjónsson en varafull-
trúi Helgi Runólfsson.
Verkamannafélagið Valur í
Búðardal kaus Jósep Jóhannes-
son og Guðmund Gíslason.
Verkalýðsfélag Hríseyjar kauS
Ragnar Hörgdal og til vara Ant-
on Eiðsson.
Iðnsveinafélag Keflavíkur kaus
Magnús Þorvaldsson.
V erkamannafélag Vopnafjarð-
ar kaus Kristján Höskuldsson
og til vara Nikulás Magnússon.
Verkalýðsfélag Lónsmanna í
Austur-Skaftafellssýslu kaus
Arnór Þórðarson.
Verkalýðsfélag Nesjahrepps í
A-Skaft. kaus Friðrik Sigjóns-
son.
Hafnarfjarðar-
bátar afla vei
Bátar frá Hafnarfirði sem
fóru á síldveiðar í fyrradag
öfluðu yfirleitt ágætlega en
urðu fyrir miklu netatjóni af
völdum háhyrnings. Reykjanes-
ið fékk t.d. um 300 tunnur og
Hafbjörg 230. Bátarnir \oru
aftur á sjó í gær.
Ssldveiðamar
Fyrsti skemmti-
fundur Ferðafé-
lagsins í haust
Fyrsti skemmtifundur Ferða-
félags íslands á þessu hausti
verður annað kvöld í Sjálf-
stæðishúsinu.
Þar verður sýnd litkvikmynd
af íslenzku landslagi, sem
bandarískur jarðfræðingur hef-
ur tekið. Hallgrimur Jónasson
kennari mun útskýra myndina.
Ferðafélagsmenn og aðrir
munu væntanlega fjölmenna á
þenna fyrsta skemmtifund fé-
lagsins á haustinu. Húsið verð-
ur opnað kl. 8.30.
Framhald af 12. síðu
Sumir höfðu lítinn afla, en
margir yfir 100 tunnur. Mestan
afla hafði Gunnar Hámundar-
son, rúmar 200 tunnur, þá kom
Heimir með 193 og þá Nonni
með 160. Bátarnir reru aílir
aftur.
11 bátar komu til Grinda*
víkur með 746 tunnur. Mestan
afla hafði Hugrún frá Vest-
mannaeyjum, 146 tunnur, Haf-
dís 138 og Sæborg 97 tunnui’.
10 bátar komu' til Hafnar-
fjarðar með síld og var afli
þeirra misjafn, frá 20 upp í 290
tunnur á bát. Mestan afla hafði
Reykjanes, 250 tunnur, Haf-
björg var með 200. Bátarnir
fóru allir aftur á veiðar.
Ægir blaðakóngur Akureyrar
Máske þekkið þið eklá
öll þennan inann, en
allir Akureyringar
þekkja liann, Ægi ÖI-
afsson, sem um langt
skeið hefur verið aðal-
blaðasali Akureyringa.
I suinar lét liann smíða
sér myndarlegan blað-
söluvagn og þar hefur
liann á boðstólum öll
daghlöðin, auk A’iur-
eyrarblaðanna og mkk-
urra rita. Hér sjáið
þið Ægi við vagn sinn.
Ægir er duglegur sölu-
maður Þjóðviljans og
hefur hér Þjóðviljann
ofan á vagninum. —
Ægir átti fimmtugs-
afmæli í s.l. mánuði.