Þjóðviljinn - 08.05.1957, Page 4

'4) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 8. maí 1957
Grísk kvikmynd
vekur athygli
Hér í kvikmyndaþætti Þjóðviljans heíur verið
getið kvikmynda frá fjölmörgum þjóðum: bajida-
rískra, brasiiíski-a, brezkra, danskra, egypzkra,
franskra, indverskra, ítalskra, japanskra, kinverskra,
mexíkanskra, pólskra, rúmenskra, sovézkra,
spænskra, sænskra, þýzkra o.fl., en ekki mun kvik-
xnyndagerð Grikkja hafa verið til umræðu hér
fyrr en í dag, er lítillega verður minnzt á grísku
myndina Svartklæddu stúlkuna. Skjóta má því hér
inn, að í Grikkiandi eru nú árlega fullgerðar um
20 kvikmyndir (leiknar myndir fullrar lengdar)
eða álíka margar og í Danmörku.
Svartklædda stúlkan vakti mikla athygli gagn-
rýnenda og annarra áhorfenda, er hún var sýnd
á kvikmyndahátíðinni í Cannes fyrir einu eða
tveimur árum, og hjnn heimskunni franski kvik-
myndafræðingur og gagnrýnandi Georges Sadoul
skrifaði þá um myndina á þessa leið:
Við fylgjumst með tveim ferðamönnum frá Aþenu
til litlu grisku eyjarinnar Hydra. Koman til lítils
hafnarbæjar við Miðjarðarhafið, burðarkarlinn við
höfnina, gerð samnings um leigu á herbergi í húsi,
sem er í örgustu niðumíðslu og að falli komið,
fyrsta ferðin til baðstrandarinnar, börnin sem rek-
ast á ekkjuna með elskhuga sinum og hiaupa út
á borgarstrætin til að segja frá hneykslinu, hið
áhrifamikla atriði sem á eftir fylgir — öll er frá-
sögnin meistaralega saman sett. Leikstjórinn Cacoy-
anno, sem hlotið hefur menntun sína í London,
beitir stílbrögðum sem nánast eiga bezt við heim-
ildarkvikmyndir og tekst á þann hátt að skapa
spennu í myndina, án þess þó að um nokkum raun-
verulegan efnis- eða söguþráð sé að ræða. Við
kynnumst hér grísku þjóðiífi — og mun enginn
bera bi’igður á sannleiksgildi frásagnarinnar —
án þess að hægt sé að taia um þjóðfélagslega gagn-
rýni í eiginlegum skilningi. — Persónulega tel ég
að mikils megi vænta af hinni ungu grísku kvik-
myndalist. Aðrir kunna ef til vill að komast lengra
en Cacoyanno, en hann á heiðurinn af því að vera
sá fyrsti, sem sýnt hefur oss eina hliðina á lífinu
í föðurlandi sínu, og að hafá beint athygli heims-
ins að nýrri, þjóðlegri kvikmyndagerð.
Eins og fyrmefnda kvikmjmdin er þessi síðari
í litum (teehnicolor) og sett á svið, ef svo má að
orði komast, af James Alger, sem haft hefur for-
ustu fyrir hóp hugvitssamra myndatökumanna og
vísindamanna. Dýramyndirnar í þessari kvikmynd
eru sagðar afbragðs góða.
Landssvæðið, þar sem kvikmyndin er tekin og
hin mörgu dýr iifa, nær vestan frá Klettafjöllum
að Mississippifljóti og norðan frá Kanada suður
til Mexikóflóa. Lífi dýranna á þessum slóðum er
lýst, allt frá vordögunum, er farfuglamir koma
fyrst, fram á vetur, þegar byljirnir lemja slétturn-
ar. Og dýrin? Þama eru heimkynni greifingjans,
skellinöðrunnar, úlfsins, fjallaljónsins, og síðast en
ekki sizt er þar symból gresjunnar sem er að líða
undir lok — bísonuxinn, sem eitt sinn fór um slétt-
una í stórum hjörðum. í dag lifa aðeins fáir Qg
litlir hópar af þessu dýri.
Disney-mynd um
dýr gresjunnar
Þegar Walt Disney sendi frá sér fyrsta stórverk
sitt um hið mikla lífsævintýri, greindu myndir þær,
er hinir dugmiklu og þolinmóðu myndatökumenn
hans náðu, frá ótrúlega fjölbreyttu dýralífi í hinni
þui’ru, ófrjóu, bandarísku eyðimörk. Myndin vakti
að vonum verðskuldaða athygli, m.a. hér á landi,
og sama er að segja um næstu mynd Disneys í þess-
um flokki. Sú mynd nefnist „Dauðinn á gresjunni‘‘,
um dýralíf á landsvæði sem er einkennandi fyrir
Ameríku.
Bæjarbíó í Hafnarfirði hefur nú sýnt alllengi ensku
kvikmyndina Rauða liárið. Myndin er byggð á einu
af leikritum Terrence Rattigan, heldur billegu, en
það sem gefur myndinni helzt gildi er dans Móriu
Shearer, sem fer með aðalhlutverkið (eða hlutverk-
in, hún leikur fjórar stúlkur í myndinni).
Einn af kvikmyndatökumönnum Disneys, Tom
McHugh, tók það til bragðs, er hann myndaði
hjarðir bíonuxanna, að feíla yfir sig húð af einu
dýranna að hætti indíána á veiðum.
EIN KRAFAN í hinni fámennu
boðgöngu barna íhalds og
hægri krata 1. maí, var um
meira frí í skólum. Sú krafa
er mjög sennilega runnin und-
an rifjum heimamanna á höf-
uðbólinu en ekki „hjáleigu-
bændanna“. Það er kunnara
en frá þurfi að segja, að fát.t
er jafn mikill þyrnir í augum
íhaldsins og menntun almenn-
ings; framlag þess til skóla-
mála og skilningur þess á
menntamálum, þegar það hef-
ur farið með yfirstjórn þeirra
mála, talar þar sínu máli
skýrt og ijóslega. Auðmenn-
irnir mundu áreiðanlega kunna
þeirri skipan skólamála bezt
að hafa einir rétt til að láta
börn sín ganga í skóla, geta
„keypt“ þau í gegnum lang-
skólanám og „keypt“ síðan
handa þeim embætti að af-
loknu námi. Krafan í barna-
boðgöngu íhaldsins hefði al-
veg eins getað verið: Niður
með almenna barnafræðslu! —
Burt með almenna skóla-! —.
Einkaskólar til handa íhalds-
æskunni! — En sem betur-fer
hefur hið afturhaldssama sér-
hagsmunasjónarmið íhaldsins
ekki verið haft að leiðarljósi
í skólamálum okkar. Á þeim
vettvangi eins og á flestum
öðrum sviðum, hafa ráðin ver-
ið tekin af íhaldinu að meira
og minna leyti, til tvimæla-
lausrar blessunar fyrir allan
almenning. En íhaldinu er
samt sem áður mjög í nöp við
almenna menntun og heil-
brigða íslenzka menningu. Það
reynir leynt og ljóst að spyrna
við fótum og hefta þróun
hennar og heldur hlífiskildi
yfir hvers kyns innlendri og
Barnaboðganga íhaldsins — Viðhorf íhaldsins til
skólamála og almennrar menntunar — Um kartöflu-
verzlun — Meira hreinlæti og vöruvöndun
innfluttri skrilmenningu. Ein-
stöku sinnum fá þó framá-
menn íhaldsins köllun til að
láta eitthvað jákvætt af sér
leiða i menningarmálunum, en
allar framkvæmdir i þá átt
verða jafnan til þess eins að
varpa enn skýrara Ijósi á
sýndarmennskuna og yfir-
drepsskapinn; það fylgir
aldrei neinn hugur máli. Frægt
er dæmið, þegar einn mennta-
málaráðherra íhaldsins ætlaði
að koma á nýrri siðabót á Is-
landi og lét banna að auglýsa
dans í útvarpinu. Siðan eru
danssamkomur aúglýstar í út-
varpinu með þessum orðum:
hljómsveit leikur! Svona skel-
eggar og afgerandi eru að-
gerðir íhaldsins í menningar-
málum. Og þegar íhaldið fel-
ur börnum sinum það hlut-
verk á hátíðisdegi verkalýðs-
samtakanna að reyna að skop-
ast að þeim samtökum, þá
verður slíkt aðeins til þess að
auglýsa enn rækilegar hug í-
haldsins til verkalýðsins, til
samtaka hans og hagsmuna-
mála á öllum sviðum.
— ★
Á FÖSTUDAGSkvöldið ræddi
Jóhann Jónasson, forstjóri,
um kartöflusölu o. fl. í garð-
yrkjuþætti útvarpsins. Var a.
m. k. margt það, sem hann
sagði um þau mál orð í tíma
talað, og hefði þó raunar fyrr
mátt taka kartöfluverzlunina
til rækilegrar athugunar.
Kartöflur eru ein aðalfæðu-
tegund okkar og eru á borð-
um á nálega hverju heimili
hvern einasta dag. Það er þvi
ekki að furða, þótt við þurf-
um mikið af kartöflum, miðað
við ýmsar aðrar matvörur,
sem minna er neytt af. Þótt
nokkuð sé ræktað af kartöfl-
um hér heima, þá þarf þó
áreiðanlega að flytja inn mik-
ið magn af þeim. Ég ætla ekki
að fjölyrða um kartöflurækt-
unina hér heima né niður-
greiðslufyrirkomulagið á verzl-
uninni með þær, en víkja
nokkrum orðum að öðrum at-
riðum. Þegar kartöflufram-
leiðendur hér koma með fram-
leiðslu sina til Grænmetis-
verzlunarinnar, þá er bæði
varan sjálf og umbúðiinar
utan um hana í slíku ástandi
oft á tíðum, að furðulegt má
telja að nokkur maður skuli
geta verið þekktur fyrir að
koma með hana þannig á
markað. Auðvitað er þetta
mjög misjafnt, og sumum
framleiðendum er það metn-
aðarmál, að vara þeirra líti
sem bezt út að öllu leyti, en
hinir eru samt fleiri, sem eru
furðu skeytingarlausir um
það. Þess eru því miður of
mörg dæmi, að framleiðendur
koma með vöru sina að því er
virðist eins og hún kemur
fyrir upp úr garðinum, og í
alla vega umbúðum, áburðar-
pokum, hænsnamélspokum,
jafnvel gi’ófum kolapokum.
Þetta er ótækt. Nú á tímum
er áreiðanlega’ hverjum ein-
asta kartöfluframleiðanda
vorkunnarlaust að verða sér
úti um þokkalegar umbúðir
utan um vöruna. Ef kartöfl-
urnar, sem koma þannig til
Grænmetisverzlunarinnar
reynast ósöluhæfar, eru þær
ragaðar þar, og síðan fluttar
út i matvöruverzlanir í sömu
umbúðunum og þær komu í,
nema hvað skipt mun vera<
um allra lélegustu og gróf-
ustu pokana. Þetta er ekki
síður ótækt. Þetta hirðuleysi
um umbúðirnar utan um kart-
öflurnar jafngildir því að
smjörframleiðendur tækju upp
á því að vefja gömlum dag-
blöðum eða velktum umbúða-
pappír einum saman utan um
smjörtöflurnar, og í þannig
umbúðum kæmu þær í verzl
anirnar. Otlendar kartöflur
koma yfirleitt í miklu betri
umbúðum og eru jafnbetri
vara, þótt undantekningar geti
verið frá þvi. Þegar kartöfl-
urnar eru komnar til verzlan-
anna í 50 kílóa pokum, þá er
eftir að „vigta þær upp“,
vigta í bréfpoka 1 kg, 2 kg,
og upp í 5 kg, eftir því hve
viðskiptavinimir ætla að fá
mikið hverju sinni, en eins og
kunnugt er, fylgir kartöflum
jafnan talsvert ryk og önnur
óhreinindi og með þessu upp-
vigtunarstauti er hætt víð að
slíkt berist um vörugeymslur
verzlananna (Ég sleppi að
ræða þá hlið málsins, hvort
þetta fyrirkomulag á kartöflu-
verzluninni er góður eða lé-
legur „bissness“ fyrir verzl-
anirnar, undantekningalítið
munu þær þó telja hann lé-
legan). Lang heppilegast væri,
að kartöflumar kæmu í verzl-
anirnar uppvigtaðar til af-
liendingar, þ.e. í smápokum,
t.d. úr sellofanpappír, sem.
væru frá einu upp í 5 kg að
þyngd. Með þessum hætti yrði
auðveldast að koma við því
hi’einlæti og vömvöndun, sem
sjálfsögð skylda er að við-
hafa við sölu og dreifingu
matvæla.
Heiðin há
nýtt Ijéðasafn ©ftir
Gretac Fells
t!t er homið ljóðasafniS
Heiðin há eftir Grétar Ó. Fells-
I formála segir Þorsteinn
Valdimarsson: „Ljóðin í þessu
kveri vitna Ijóslega um það,
að skáldskyggni keltneska
töframannsins er höfundi
þeirra ekki framandi gáfa. Á
vorkvöldum æsku hans blasir
Heiðin há þegar við honum í
undraljóma, „og draumarnir
taka völdin.“ Álfaborgin opn-
ast fyrir honum, tjaldinu Svipt-
ir frá huldum dómum, og er
hann hlýðir þar helgum aftan-
söngnum, rennur sál hans
Framhald á 8. síðu.