Þjóðviljinn - 09.02.1958, Blaðsíða 7

Stmnudagur 9. febj-úár 1958 — ÞJÓÐVI'LJINN — (7
• 1 heimsstríðinu síðasta
myrtu nazistarnir þýzku sex
milljónir evrópskra Gyðinge
að minnsta kosti, þau ofboðs
legu níðingsverk eiga fáa sína
líka, eru einn svívirðilegastur
blettur á sögu alls mannkyns.
Þjáningar og dauði þessa sak-
lausa fólks, karla og kvenna
og baraa, eru ekki aðeins
hróplegar og hræðilegar, þær
eru framar öllu meiningar-
lausar og óskiljanlegar; hverr
vegna varð allt þetta fólk
að kveljast og deyja, ti1
hvers? Dauði þess hrópar til
himins, og örlög eins þessara
fórnardýra hinnar nazísku
villimennsku eru orðin tákn-
ræn og alkunn öllum heimi.
barnsins og unglingsins Önnu
Frank, óvenjulega gáfaðrar
og bráðþroska stúlku sem
trúði dagbókinni sinni fyrir
vonum sínum og ótta, sorg-
um og kæti, örvæntingu og
ást í þau tvö ár sem hún
dvaldi í felum uppi á hrörlegu
háalofti í vöruskemmu í
Amsterdam ásamt foreldrum
sínum, systur og fjórum Gyð-
ingum öðrum; loks komst upp
nm felustaðinn, böðlarnir
ruddust inn í húsið og leiddu
fólkið ' burt til slátrunar og
Anna Frank, Kristbjörg Kjeld; Otto Frank, Valur Gíslason.
— Nei, pabbi — dagbók!
Höf.: F. Goodrich
og A. Hackett
Leikstjóri:
Baldvin Haldórsson
Dagbók Önnu Frank
Prýðileg leiksýning — — Leiksigur ungrar stúlku
kvala. Saga hennar verður
ekki rifjuð upp að sinni, enda
orðin kunn öllum landslýðn-
um.
Það er ærið vandaverk að
snúa skálds"gu í sjónleik eins
og dæmin sanna, en dagbók
hálfu meira og getur virzt
ógerningur í fljótu bragði.
Hjónin bandarísku, Frances
Goodrich og Albert Hackctt,
eiga mikinn heiður skilinn
fyrir verk sitt, og mun allra
mál að það sé unnið af hug-
kvæmni og snilli, nær-
færni og sannleiksást. Svo
látlaust og þelþýtt er leikritið
og hispurslaust og raunsætt
um Ieið að okkur gleymist að
um skáldverk sé að ræða:
þetta er veruleiki, lífið sjálft.
Og lýsingin á sálarlífi og
þroskaferli unglingsins Önnu
Frank er gerð af ríkum mann-
legum skilningi, í brjcsti
hennar berjast óstýrilæti, ó-
tamið fjör og innileg góð-
semi, hún er gædd hugarflugi,
skarpskyggn á aðra menn,
býr yfir ríkri kímni; hún er
Ijósið sem skin í myrkrinu.
„Dagbók Önnu Frank“ orkar
tæpast eins sterkt á hugi ís-
lendinga og flestra annarra
þjóða, við höfum sem betur
fer hvorki kynnzt kynþátta-
ofsóknum né morðæði nazista
af eigin raun og lítum á at-
burðina úr nokkrum fjarska;
í annan stað munu þeir Gyð-
ingar til sem ekki þola að
sjá leikinn, minningarnar eru
of nálægar, hryllilegar og
sárar. Þvi ríkari ástæða er
til að sýná dagbókiná hér á
landi — það er æðsta hlut-
verk allrar listar að vikka
sjónhring þeirra sem njóta,
opna augu þeirra, færa þeim
nýja og dýra reynslu. Skóla-
æskan reykviska á greiðan að-
gang að leikhúsinu sem verð-
ugt og sjálfsagt er, og það
er heilög skylda framhalds-
skólanna að sjá um að nem-
endur þeirra sjái þennan leik,
helzt allir með tölu.
Það mun sízt ofmælt að sýn-
ingin hafi hrifið leikgesti,
hrært þá til htáturs og tára.
Hún er minnisvert afrek Bald-
vins Halldórssonar, hins unga
og efnilega leikstjóra, og ber
margt til. Sviðsetning hans er
nákvæm og smekkvís í bezta
lagi og þó vissulega ekkert
áhlaupaverk: persónurnar eru
allar samtímis inni á sviðinu
og geta ekki flúið áhorfendur
fremur en hvorar aðra; leik-
stjórinn verður að hafa vak-
andi auga á hverjum kima
sviðsins, á athöfnum átta til
tíu manns í einu. Ekki er
minna vert um ágæta hlut-
verkaskipan og næman skiln-
ing á atburðum og innsta eðli
leiksins, í meðförum leikenda
eru persónumar eðlilegar og
raunsannar, venjulegt lifandi
fólk með kostum og g"llum.
Leikstjórinn lætur gamanið
njóta sín til hlítar og gerir
heildarblæinn sízt þungbúna.ri
en efni standa til, enda var
oft og hjartanlega hlegið í
salnum þrátt fyrir allt. í ann-
an stað forðast hann æsing
og ýkjur, leggur áherzlu á
hljóðlátan og hðgværan leik;
stundum hefði mátt stilla
strengina hærra. -Sulturinn og
skorturinn sem fólkið verður
að þola undir lokin hefði mátt
koma skýrar í ljós, og fyrir
kemur að ekki heyrist nógu
vel til sumra leikenda, en
hér má ekki af neinu orði
missa. Á milli atriða heyrist
Anna lesa kafla úr dagbók-
inni af segulbandi; lestur
Kristbjargar Kjeld er skýr og
viðfeldinn, en hljómar óþægi-
lega í salnum og er ófullkom-
inni tækni um að kenna. En
þótt eitthvað megi að öllu
finna er eitt víst: sýningin er
leikhúsinu til mikils sóma og
mun höfð í minnum. Betri
samleikur og sniðfastari og
Anna, K. Iíjeld; Pétur, Erlingur
Gíslason. — Stjarna Davíðs rifin
burt —
fallegri hópsýning en Muster-
isvígsluhátíðin er sjaldgæf á
íslenzku sviði, þar birtist á
innilegan og átakanlegan hátt
hryggð og gleði þessa hund-
elta fólks, von þess og kvíði,
ofboð og ótti.
Hið vandasama og við-
kvæma hlutverk Önnu Frank,
hetjunnar í leiknum, hefur oft
og víða verið falið kornung-
um og óþekktum leikkonum
og hafa margar unnið fræga
sigra. Við megum vera þakk-
lát fyrir túlkun Kristbjargar
Kjeld, á mælikvarða íslenzkr-
ar leiklistar skipar hún rúm
sitt með ótvíræðum heiðri. Við
gleymum því að vísu sjaldn-
ast að hún sé að leika, en hún
leikur af skilningi, fjöri og
einlægni, vinnur hugi allra
sem á hlýða. Þótt hún sé
fremur hávaxin og andlitið
ekki barnslegt er hún eðlileg
og sannfærandi í gervi þrettán
ára stúlku, vöxturinn hæfilega
gelgjulegur og látbragðið
krakkalegt — hún berst um
eins og fugl í búri, ærslafeng-
in og stríðin, gáfuleg og
bráðþroska, glaðlynd og góð
eins og Anna á að vera, rödd-
in skýr og bljómmikil, en ekki
nógu sveigjanleg og þjálfuð
enn sem komið er. Og íát-
laust og innilega lýsir hún
vaknandi ást og undrun
hinnar fimmtán ára stúlku,
óróa hennar og eftirvæntingu ;
sá leikur gefur mikil fyrirheit.
Kristbj 'rgu Kjeld verður at-
hygli veitt eftir þetta, og gott
til þess að vita er sviðinu
bætist ung og efnileg leik-
kona.
Af öðrum leikendum kveður
mest að Val Gíslasyni sem
leikur valmennið Otto Frank
föður Önnu af ríkum skiln-
ingi, sannur og traustur í
hverri raun. Hann er mildur
og góðmannlegur, hógvær og
látlaus í framgöngu, og þó
myndugur eins og sæmir ætt-
föður meðal Gyðinga, mikill
mannasættir, talar trú og
kjark í hjörð sína; og ágæta
vel lýsir Valur þeim sífellda
kvíða sem býr að baki hóg-
værðar hans og stillingu. 1
lokaatriðinu er framsögn leik-
arans ekki nógu greinileg,
enda grípur þá klökkvi fyrir
kverkar honum. Regína Þórð-
ardóttir er einnig á réttum
stað sem hin áhyggjufulla og
hjartagóða móðir Önnu, leikur
jafnan af hófsemi og miklum
innileik, einföld og sönn
mannlýsing. Margréti eldri
systur Önnu leikur Bryndís
Pétursdóttir og tekst vel að
lýsa hlédrægni og ósérplægni
hinnar laglegu, góðu og geð-
þekku stúlku; skemmtilega
ólík flestum þeim hlutverkum
sem hún hefur áður túlkað.
Vaan Daan og kona hans
eru lítt geðfeld hjón og eiga
þó líka meðaumkvun skilda,
bæði eru í góðum höndum.
Túlkun Ævars Kvarans er
mjög greinargóð og skýr og
á gervi og látbragð vel v:ð
hæfi þessa sérgóða og sjálf-
birgingslega, heimtufreka og
ergilega manns, einhver bezti
skapgerðarleikur Ævars fram
til þessa. Leikur Ingu Þórðar-
dóttur er dálítið misgóður og
framsögnin ekki alltaf nógu
skýr, en hún dregur upp
hnittilega og litsterka mvnd
hinnar hégómlegu og sjálf-
hverfu konu, og lýsingin á
erjum og illri sambúð þeirra
hjóna er ljós og lifandi. Pétur
son þeirra leikur nýliðinn Er-
lingur Gíslason, og er í raun
og veru fyrstu hlutverk hans,
IJtlit og framkoma eru vel við
hæfi, hann er vandræðalegur
og feiminn, klaufalegur og
málstirður eins óg þessi ungi
piltur á að vera, og góður er
samleikur þeirra Önnu. Fram-
sögn Erlings er nokkuð í mol- |
um sem vonlegt er, og afv\
þessum viðfelldna leik verður
engu spáð um framtíð hins
unga leikara.
Jón Aðils er Dussel, hinn
aldraði og taugasjúki tann-
læknir, maður sérlundaður og
mjög erfiður í sambúð, og
lýsir ljóst og skemmtilega
stöðugum barlómi hans, ergi
og ótta, skýr mynd beizk-
lyndis, innhverfs og bugaðs
manns. Herdísi Þorvaldsdótt-
ur og Guðmundi Pálssyni virð-
ist auðvelt að lýsa góð-
mennsku og mildi þeirra Miep
og Kralers, vina og hjálpar-
hellna hins ofsótta fólks.
Sviðsmyndin er verk Loth-
ars Grunds, traust, nákvæmt
og vandað í alla staði, raun-
sæ og trú lýsing hins ömur-
lega umhverfis. Þýðing séra
Sveins Víkings er rituð á
vönduðu og viðfelldnu máli.
Mjög innilegar og hlýjar voru
viðtökur leikgesta, og óspart
klappað fyrir hverju atriði.
„Dagbók Önnu Frank“ er
átakanlegur sjónleikur, þrung-
inn djúpri mannlegri hlýju.
Endir hans er hörmulegri en
Framhald á 10. síðu.
LciktjaHasýning í Sýningarsaliium
Leiktjaldamálun hefur til-
gang. Hún verður að taka allt
í þjónustu sína og sameinar
svo margt, að höfundar henn-
ar þurfa að vera þúsundþjala-
smiðir sem ekkert mega láta
afskipalaust. Leiktjaldamálar-
inn verður að kunna skil á
fomöld og ný-öld, siðum og
híbýlum, stúndum verður
hann að sstyðjast við hugar-
flug eitt saman, stundum
vera algjörlega raunsær. Hann
verður auk þess að hafa auga
fyrir þeirri úð sem hver rit-
höfundur skapar. Þar er
margt sem leikur jöfnum
þræði.
I sýningarsalnum við Hver-
isgötu fáum við að sjá frum-
drög leiktjalda og búninga og
er það ekki óskemmtileg sýn-
ing. Enda þótt vér höfum séð
margt í leikhúsi um dagana
þá vitum við aldrei um það
verk sem að baki liggur. 1
leikhúsi leggur svo margur
maður hönd á verkið.
Þeir Sigfús Halldórsson og
Magnús Pálsson sýna verk
sín í þetta sinn. Sigfús velur
sér skrautleg viðfangsefni,
sýnir hallir, tjöld á steppu,
borg í báli, kastala. Merkasta
Verk hans er líkan að kastala.
Sigfús ætti að gefa sig meira
að þessu starfi en verið hef-
ur, hann fær margar góðar
hugdettur.
Mesta verk sýningarinnar
er vafalaust líkanið að ,Come-
dy of Errors', eftir Shake-
speare, en það líkan hefur
gert Magnús Pálsson. Þetta
verk er létt og leikandi það
mætti kalla tímalaust og
allra tíma. Búningar hans eru
gæddir einkennum persón-
anna. Eins er magnaður Tenn-
esee Williams-bragur að svið-
inu að Glerdýrunum.
Þessi listgrein er í ætt við
félagslega list eins og allt sem
að leikhúsi snýr. Þetta er
fróðleg sýning og að mestu
leyti fróðlegri leiklistarunn-
endum en myndlistarunnend-
um.
D.