Þjóðviljinn - 20.03.1958, Síða 7

Fimmtudagvir 20. marz .1958 —; ÞJÓÐVILJINN — (7
Halldóra B. Björnsson
rifjar hér npp minnisverð-
an dag úr för íslenzkrar
kvennasendinefndar til
Sovétrikjanna er, farin var
fyrir hálfu öðru ári, minn-
ingar frá sumrinu 1956.
/
Kreml
Fyrsta óskin sem við feng-
um uppfyllta í Moskvu var að
sjá Kreml, borgina inni í borg-
inni, þennan forboðna og
leyndardómsfulla stað, sem
við höfðum að vísu heyrt
margt og misjafnt um, en
flest eftir svipuðum lieimild-
um og það sem sagt var frá
Ólafi konungi forðum.
Kreml stendur uppá hæð 40 m
hárri, en rúmlega 2ja km lang-
ur múr úr rauðbrúnum tígul-
steini skilur hana frá borg-
inni, sem byggð er í mörgum
hringjum utan um hana. Það
stendur á einhverjum æva-
fornum bókum að fyrsta
Kremlmúrinn, eða girðinguna
sem var úr timbri, lét Júri
Dolgorúki gera 1156, enda sit-
ur karlinn enn bíspertur á
striðsfáki sínum á einu torgi
og er sem maður hitti þar
gamlan kunningja sem maður
mætti einhverntíma í æsku í
kvæði. En elztu ritaðar heim-
ildir um Moskvu eru frá 1147.
Á 14. öld var borgin stækk-
uð um helming og var nú girt
með digrum eikarbolum, sem
skömmu síðar eyðilöggðust í
eldi. Þá var gerður um hana
múr af hvítum steini og köll-
uð Hvítsteinsborg, en í lok 15.
aldar var bæði múrinn og
varðtumarnir komið í slíka
niðumýðslu að Ivan II. fékk
til þes's ítalska meistara að
hressa upná turnana og gera
þennan fallega tígulsteinsmúr
sem enn stendur. Fyrsti tura-
inn, sem bvggður var af Ant-
on Trvasin, var kallaður
leyndarturninn. hann hafði
levnigöng útað Moskvuánni,
annar hét vatnstumínn, það
var fvrst.a vatnleiðsla til
borp-arinnar. Alls eru turnarn-
ir tuttugu og em -hiið í fjór-
um beirra. Milli Kreml og
Rauða torgsins var upphaf-
le^a síki, en bau þóttu mikill
buhnvkkur í þann tíð.
1 Kreml er ein'stakt yfir-
lit yfir þróunarsögu rúss-
neskrar byggingarlistar, allt
frá elztu tímum til nútím-
ans.
Okkur var §ýnd Uspenski
kirkjan, bvggð 1472. Það er
enginn blettur í þessari kirkju
sem ekki er skreyttur mynd-
um, en upphaflegu freskó-
myndirnar hafa flestar verið
endurnýjaðar. Hún er forljót
innan og rökkvuð. Þetta er
krýningarkirkja zaranna og
þeir áttu sér ferlega ljót og
óþægileg hásæti í nánd við
hvert altari hennar, hlaðin
dýru skrauti og með þaki yf-
ir svo ekkert gæti hmnið
ofaní höfuðin á þeim undir
messunni; því dýrara líf því
meiri háski. Ætli líf zaranna
hafi ekki notið meiri vemdar
en líf allra þegnanna til sam-
ans? Það er ekki fvrr en á
Bvltingarsafninu að þessverð-
ur vart að alþýðumaðurinn
hafi átt sér tilveru. Fegurri
og ógleymanlegri flestum
dauðum hlutum mun högg-
myndin þar af unglingnum
með steininn. En svo óstcðug
er sem betur fer undirgefn-
in í mannskeppnunni að það
hefur alla tíma þurft sérstaka
verndarlýgi til þe'ss að ekki
væri öllum þjóðhöfðingjum
hent út.á hauga eins og hverju
öðru óþarfa skrani.
En nú erum við staddar
hér í fortíðinni og meðal
kirkna frá liðnum öldum og
horfnum siðum, þvi í þessu
kirkjuauðuga landi em þó
befur aðsetur í og skrifstofur
sínar.
II
V opnabúri«5
Það er eins og útrústning
allra stríða fornaldarinnar
blasi við, allt frá þeim tíma
að hermennskan var mönnum
ennþá að nokkru leiks, ófor-
gengileg steinspjót, ryð-
brunnir kutar frá því fyrst
var stútað mönnum með svo
fullkomnum tækjum, brak-
meníu, tvíburahásæti Ivans og
Péturs 1632, þeir voru börn að
aldri og gátu ekki haft orð
fyrir sér sjálfir, en Soffía
systir þeirra sem raunveru-
lega fór með völdin, stóð 'á
bak við hásætið og hvíslaði
að strákunum gegnum lúgu,
einhversstaðar var líka tví-
buravagn þeirra og hestar
fyrir, það var næstum eini
barnavagninn sem ég sá í
Sovétríkjunum.
Það er margt þarna af
merkilegu dóti svo sem úrin
sem búin voru til úr tré, eða
200 kg olíufctin sem notuð
Halldóra B.
Björnsson:
1Dagur
/
i
zMoskva
Islenzka kvennasendinefndin í liópi sovézkra barna.
m
hvergi eins margar kirkjur og
í sjálfri Kreml, þær standa
þarna hver við aðra varðveitt-
ar eins og vel unnir skart-
gripir, margar fallegar og 6-
trúlega skritnar að utan. Þó
eru tumamir langtum fleiri
en kirkjumar, því þeir em
margir á hverri kirkju og allir
með logagyllta næpu á toppn-
um, sumir era röndóttir og
snúnir eins og nafar eða jóla-
kerti og við sáum ungar
stiilkur nota þá fyrir útsaums-
mynstur. Og þá er hún ekki
óskrítnust þó hún sé ljót hall-
arkirkjan með 11 gullna lauk-
tuma plantaða útum nærri
flatt þakið.
Einna fallegust er kirkja
Michaels erkiengils byggð
1505—1509 undir umsjón
ítalsks meistara sem Alvis
hét. Þaraa er líka klukkuturn
Ivans grimma 81 m á hæð,
stendur á jörðinni eins og vot-
heystum — og við fótskör
hans er eitt mikið furðusmíði:
zar-klukkan Kolokol 200 tonn
að þyngd. Einu sinni í elds-
voða sprakk úr henni smá-
moli 11,5 tonn, síðan er hún
enn merkilegri, það er hægt
að ganga út og innum skarðið.
Annað keisaralegt leikfang er
þama lika, fullbyssan mikla
hlaupvídd 89 sm, lengd 5,34
m, þjmgd 40 tonn. Og svo er
ýmislegt skran sem Napóleon
sálaði varð að skilja eftir
forðum, þegar hann hélt
brott með sína sendinefnd.
Þama era líka mjög falleg-
ar nútímahallir, sem stjórnin
stinnlegir stríðskallar í skáp-
um gráir fyrir járnum, hringa-
brynjur, stálbrynjur, brynhos-
ur, brjósthlífar, hjálmar, axir
og atgeirar, buklarar, kesjur
og skálpar, örvar og örvamæl-
ar, píkstafir, veldissprotar,
vagnaskrifli og faxprúðir ra-
bítar með gull um mjóalegg-
ina, gulli og gimsteinum sett
sverð og rýtingar frá Grúsíu
og Bukhara, kannski líka
sverðið Dýrumdali með tönn
Péturs postula í hjöltunum
finnist þarna innanum aðskilj-
anlegar herfórur, — en þegar
nær dregur nútímanum byssu-
skefti sem eru dýrustu lista-
verk, sláturtrog forkunnar-
mikið með stríðsmyndum frá
dögum Karls 12., og á 18. öld
eru giafirnar orðnar svo kúlti-
veraðar að þar eru raksett
handa keisaranum og fransk-
ar teskeiðar úr gulli til Kat-
rínnr II., 3275 hlutir eru í
silfumiptnrstelli sem gefið var
Orloff prins 1770.
Uppá vegg einum þar sem
mest bar á helgimyndum hékk
meðal annarra slíkra heilagur
Nikulás klæddur guðvef jar-
pelli og dvrustu steinum í
burstmynduðu húsi og getur
lokað því að sér, innanum
íkorna og skrautbundnar biblí-
ur voru logagyllt matartrog,
lvgilega stór drykkjarhorn,
dýrir spænir. ausur o<r erki-
biskuosstafir, ölturu. vaskaföt
og náttpottar. ("tárabikara sá
ég ekki nema í Armeníu). Há-
sæti Ivans grimma úr fila-
beini, demantahásæti frá Ar-
vora á kirkjuhátíðum, fyllt af
heilögu salvelsi — og heilar
konur standa þarna brosandi
uppáfærðar í gull og silki og
hermelín, vita ekki annað en
þær séu með í leiknum énnþá,
þó reyndar hafi orðið dálítið
hlé, og bíða þiess aðeins að
Hoffinn komi og bjóði þeim
í dansinn.
Þó er eins og keyri fyrst
um þverbak óhófið þegar kem-
ur að reiðskapnum, áklæði,
söðlar og beisli allt gullið og
flúrað og smellt, þá skilst
hvað átt er við með því sem
segir í Vögguvísu Kósakka;
Söðull þér ég sauma nýan —
silki og gulli bý.
En það verður ekki af skaf-
ið að einhver stónnennsku-
bragur er á öllu hjá Rússun-
um, jafnvel það allra smæsta
er stórfenglegt einmitt fyrir
smæð sína, t.d. skipið sem búið
er til úr gulli og platínu með
rá og reiða og öllu sem skipi
tilheyrir, en er ekki nema 10
sm á lengd, þó voru ótrúleg-
astir af öllu eyrnalokkarnir
sem við sáum á einu safninu
og höfðu fundizt í 4000 ára
gamalli gröf, þeir eru svo lygi-
legt og fíngert listaverk úr
skíra gulli að enginn nútíma-
maður skilur hvernig þeir hafi
verið búnir til. Síðan ég sá
þá trúi ég öUu sem segir frá
dvergasmíði í fornaldarsögum
og hvar sem er, þeir hljóta
að hafa þekkt alveg furðu-
lega tækni í þann tíð sem nú
er löngu glevmd, enda voru
það ær og kýr meistaranna
frameftir öllu að taka tækni-
leg og vísindaleg leyndarmál
sín með sér í gröfina. Kennski
fer svo fyrr en varir að allar
lygisögur verða sannar.
Nú er tíminn búinn sem
okkur er ætlað að vera á þcss-
okkur er ætlað aðvera á þess-
um stað. Um leið og við g"ng-
um fram hálfruglaðir af Öllu
sem við höfum séð í þessu
húsi liðna tímans og búnar þó
að gleyma flestu af því í bili,
er okkur enn í framhjáh’aupi
bent á miðlur.gi stóran trédall,
áttung líklega, í hverjum Pét-
ur mikli hafði borið gestum
sínum vínið, og kæmi einhver
o" r;eint FI vein’unnar, var
ha—i r’—’drður t:l að drrkka
c’rllinr í botn. rg mun f'est-
c'7',Tr\indr*-':’kkur.
eða jafngilt dauðarefsi“,°'u á
stundinni. Þetta var eini hhit-
urinn sem við séum b^rna
sem var einfaldur að gerð,
roig minnir hann væri ho’að-,
ur trjábútur. Einnig voru bar
klofháar rosabulbir, sern Pét-
ur á að hafa búið til siálfur
og notað þegar hann var að
stríða, hann hafði sem sé
dundað við skósmíði í frí-
stundum sínum.
En þótt gaman væri að
skoða allt þetta forna stát,
finnst mér nú dvrlegt að
koma aftur útí birtuna og
daginn. Við mætum öðrum
flokkum sem eru á leið inní
rökkrið og fortíðina, inní
þetta minjahús auðs og óhófs
og skoðunarpláss mörgu for-
vitnu auga um litla stund.
Það hefur rignt lítilsháttar
í nótt og loftið er óvenju
hreint og tært og blómin á
leiði ráðherrans sem jarðaður
var í gær, skarta nú sínu feg-
ursta og senda frá sér ljúfan
ilm. Hann var jarðaður rétt
við grafhýsi þeirra Lenins og
Stalíns, og við sáum útiun.
glugga hótelsins, meðan við
biðum eftir matnum, hve há-
tíðlega aska hans var borin
yfir Rauðatorgið við lúðraþyt
og blómakveðiur, eins og lif-
andi skógur þokaðist áfrem.
Það var lítið skrín með ösku
borið í skrautlegum burðar-
stól af nokkrum mönnum, lík-
fylgdin var ekki fjölmenn.
í dag rikir lífið á þessum
slóðum, ungt oe grátmilt. Litil
stúlka grætur óhuggandi á öxl
föður síns, bví vondi strákur-
inn hann bróðir hennar vill
ekki láta hana fá það sem
bau eru að þræta um. en von-
laust hún néi bví af honum
af eivín ramleik, hún er svo
litil. Ég segi eitthvað við hana
á íslenzku og henni fmnst það
svo óskilianlega vitlaust og
skrítið að hún glevmir sorg
sinni í bili, og svo áttar hún
s;g fljótlega á hvernig högum
hennar er komið. hún muni
aldrei ná bessu frá stráknum
nema herða sig að svo
ei^hver leggi henni 'ið. Þá
v'kna ég við og róHí be^ni
af miklu öriæti fal'e"^ Wý-
antinn .sem komirnov ; t o^-
ingrod gáfu mér fvn- v>r.i.'-r-
nm dögnm, on nú e>'4>-ð bún
P“m SPPÍr eittbvað arwi ó<r alri|
ekkp.rl í, nc skil bn h°H.r
mkknð af Öllu bvi cjom ócr cjq,
áðan harna inni, því nú ir
litla demishkan Og P' hlóoT.cr
o" móhærð. Hún æirir °pr
v»íú>>r pf övljrmi aow, bún
f’vði til áðan { pmi w-n-rvj
sínum op- **]
Framhald á 10. síðu.