Þjóðviljinn - 13.05.1958, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur- 13. maí 1958
r
Þióðviljinn
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar
Magnús Kjartansson (úb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglýs-
ingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 25 á
mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsst. — Lausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmiðja Þjóðviijans.
Stofnun sjólfstœðs þjóðar

Horfið frá stöðvimarstefnunni
Um langt skeið hefur sívax-
andi verðbólga verið ein-
kenni á efnahagsþróuninni á
Islandi. Þetta er ekkert eins-
dæmi, verðbólga hefur einnig
þróazt í löndunum í kringum
okkur, en vöxturinn hefuroft-
ast verið langtum örari hér
en í nágrannal"ndunum, og
mörg árin höfum við notið
þess vafasama heiðurs að
hafa heimsmet í dýrtíðaraukn-
ingu. Þessi þróun hefur vald-
ið sivaxandi misræmi milli
verðlagsins innanlands og þe3S
verðs sem við fáum fvrir af-
urðir okkar, og bað bil hafa
stjómarvöldin orðið að brúa
með næsta stuttu millibili.
Hefur bað einatt verið gert
með kollsteypum, með beinum
eða óbeinum gengislækkunum,
sem jv'fnuðu metin í bili, en
buðu jafnframt heim nýrri og
vaxandi verðbólguþróun.
Hér innanlands hefur þessi
þrónn haft mjög alvarleg-
ar afleiðingar. Mikið öryggis-
leysi hefur verið í kaupmætti
launanna og verklýðshreyfing-
in hefur neyðzt til þess að
heyja mjög harðvítuga kjara-
baráttu til þess að reyna að
halda í við þessa ' þróun.
Verðbólguþróunin hefur bitn-
að sérstaklega hart á spari-
fjáreigendum, sem hafa ver-
ið ■ rændir æ ofan í æ, og
þarf ekki að týsa þvi hvert ör-
yggtstevsi það hefur haft í för
með sér t. d. fvrir aldrað fólk
sem hafði safnað sér ein-
hverju fé til elliáranna. Hins
vegar hefur þessi þróun fært
bröskurum og spekúlöntum
hin stórfeldustu tækifæri upp
í hendurnar, og einkanlega
þeim sem hafa haft aðst"ðu
til að fá lánsfé í bönkum og
binda það í fasteignum. Með
hverri kollsteypu hafa fast-
eignir þeirra hækkað í verði
en skuldirnar lækkað. Þetta
hefur valdið óhóflegri eyðslu
og fjárfestingaræði sem vart
mun eiga sinn líka í öðrum
Iöndum. Þeir menn sem þann-
ig hafa hagnazt á verðbólg-
unni hafa einnig verið miklir
áhrifamenn í stiórnmálum og
miðað efnahagsþróunina við
eigin hag, og nægir þar að
behda á braskarana sem ráða
Siálfstæðisflokknum og for-
ráðamenn Sambands íslenzkra
eamvinnufélaga, en það fyrir-
tæki hefur tekið skefjalausan
þátt í fjárfestingarkeppninni.
Það var því sannarlega rík
ástæða til þess að verka-
lýðssamtökin og Alþýðubanda-
lagið beittu sér fyrir því
að reynt yrði að stöðva verð-
bólguþróunina og settu sér
það mark að halda verðlags-
ástandinu í landinu sem mest
óbreyttu meðan unnið væri að
því að auka framleiðsluna.
Unnið hefur verið að fram-
kvæmd þessarar stefnu nú um
nærri tveggja ára skeið og
árangurinn hefur orðið mik-
ill, verðlag hefur verið stöð-
búskoporá
ugra hér á þessu tímabili en í
flestum nálægum löndum og
trú almennings á verðgildi
peninganna hefur aukizt eins
og birzt hefur af aukinni
sparifjármvndun. Hins vegar
•hefur mikið verið reynt til
þess að torvelda framgang
þessarar stefnu og kollvarpa
henni. Nægir þar að minna á
framferði íhaldsins, sem m.a.
hefur levft sér hið fráleit-
asta lýðskrum í verkalýðs-
hrevfingunni og notið til þess
aðstoðar hluta af Alþýðu-
flokknum. Einnig hefur það
unnið alvarlega gegn þessari
stefnu að Framsóknarflokk-
urinn hefur ekki fengízt til
þess að tryggia skynsamiega
fjárfestingaristióm í landinu,
hefur þar ríkt mikið skipu-
lagsleysi og óhófleg fiárfest-
ing, ekki sízt í landbunaði.
Og enn ber að benda á hinn
óhemiulega v"xt ríkisbákns-
ins, fiárlögin bólgna ár frá
ári í höndum Evsteins Jóns-
sonar, aigerlega óháð því
hveriar bióðartekiurnar eru
og fiármáiaástandið í heild.
AHt hefur þet.ta unnið gegn
verðfestinga rstefnunni; hún
hefur goldið bess að stefna
verkaivðshrevfingarinnar og
Albvðubandaiagsins hefur ekki
notið einiægs stuðnings Fram-
sóknarflokksins og Alþvðu-
flokksins, en bá vandasömu
stefnu var aðeins hægt að
framkvæma með fullum ár-
angri ef unnið var saman
af heilindum og festu.
Og svo er nú komið að sam-
starfsflokkar Albúðubanda-
lagsins hafa ekki léð máls á
því að haida verðstöðvunar-
stefnunni áfram og gera þær
ráðstafanir sem óhjákvæmi-
legar voru til að trvggia
framgang hennar, niðurskurð
á fiáriögum og skvnsamlega
stefnu í fjárfestingarmálum.
nv'ín toVnnöfiunarr^ð-
stafnir eru fráhvarf frá stöðv-
unarstefnunni, þær munu hafa
í f”r með sér verulegar verð-
hækkanir, gert er ráð fyrir að
núgildandi vísitala muni
hækka um 14—16 stíg beg-
ar allt er komið fram. Verð-
bólguskriðan er sem sé komin
í gang á nýian Jeik. Að vísu
eru þessar ráðstafanir mikið
brevttar frá þvt sem upphaf-
lega var lagt til, þær munu
hafa mim vægari áhrif á ií.fs-
kjör alþvðufólks, en gengis-
lækkun sú sem barizt var fvf-
ir, og tryggt er að lífskjörin
skerðast ekki næstu mánuði.
Engu að síður hljóta Alþýðu-
bandalagið og verkalýðshrevf-
ingin að líta þessa þróun mjög
alvarlegum augum; í henni
felst fráhvarf frá þeirri stefnu
sem skynsamlegust var og
hagkvæmust alþýðu manria;
og hér er aðeins um bráða-
birgðalausn að ræða, verð-
bólguþróun sem óhjákvæmi-
lega kallar á aðrar ráðstaf-
anir eftir tiltölulega stuttan
tíma.
Það sem mest af öllu hef-
ur einkennt íslenzkan þjóðar-
búskap nú í nærri tvo ára-
tugi er það, hve mikið fé
okkur hefur borizt í hendur
auk hinnar eðlilegu tekju-
lindar, þjóðarframleiðslunnar
sjálfrar. Þetta tímabil hófst
um vorið 1940 með hernámi
brezka hersins. Með því hófst
hin geysimikla hemámsvinna,
sem áfram hélt öll stríðsárin,
einnig eftir að Bandaríkin
tóku við af Bretum.
Svo miklar voru tekjuraar
af setuliðsvinnunni á þessum
árum, að talið var að inneign-
ir okkar erlendis í lok styrj-
aldarinnar, sem námu ’hátt á
sjötta hundrað millj., hefðu
frá henni stafað, þannig að
tekjurnar af framleiðsu þjóð-
arinnar þessi ár, hefðu nægt
henni til lífsframfæris.
Nýju atvinnutækin, sem
kevpt voru eftir stríðið (ný-
sköpunartogaramir o. fl)
voru keypt fyrir þessar inn-
stæður svo sem kunnugt er,
og hafa staðið undir gjald- j
evrisöflun þjóðarinnar að
verulegu levti siðan. Skal enn
fremur bent á það, að miðað
við núverandi gengi, hefði
þetta verið miklu hærra að
krónutali. Þetta má bví telia’
fvrsta tímabil þeirra fiárhags-
Iegu aðdrátta sem engin þióð
getur reiknað með til lengdar.
II.
Um leið og þessu lauk,:
hófst annað tímabil bessara
óeðlilegu fiá.rbagsaðdrátta.
Það var tímabil Marhall-
hiálparinnar. Þetta tímabil
náði yfir árin 1948—1955. að
vísu miög lítið tvö hin síð-
ustu. Á þessum árum fengum
við Marshallaðstoð. er nam
660.7 millj. kr. Gefur það
auealeið, að samanborið við
þjóðartekjur, einkum giald-
evristekiur er hér um mikið
fé að ræða, sem þjóðin vinn-
ur ekki fyrir nema að sára-
litlu leyti.
III.
Ekki skapaðist jafnvægi
í efnahagskerfinu við að dæla
þéssu fjármagni inn í landið,
heldur þvert á móti. Árið
1950 einmitt meðan þessi að-
stoð stóð sem hæst, var
framkvæmd gengislækkun. —
Upp úr því virðist svo, sem
þávérandi forráðamenn þjóð-
arinnar hafi verið í þann
veginn að gefa upp allar von-
ir um að hægt væri að reka
siálfstæðan þióðarbúskap á
íslandi, eða að þióðin gæti
lifað góðu lífi af eigin fram-
leíðslu einni saman. Því í
byriun maímánaðar 1951 var
gerður samningur um nýtt
hernám. Er erfitt að verjast
þeirri hugsun, að fyrir þeim
mönnum, er það verk unnu,
hafi engu síður vakað sá f jár-
hagslegi ávinningur, sem af
því mundi leiða að þeirra
dómi, en gildi þessa hernáms
fyrir „varniri* landsins, þótt
þvi sjónarmiði hafi eingöngu
verið haldið fram.
Með þessu nýja heraámi
hófst þriðja tímabil þessarar
óeðlilegu fjáröflunarsögu sem
haldizt hefur síðan, þótt úr
hafi mjög mikið dregið nú
undanfarið, einkum s.l. ár.
Þar sem þetta tímabil ligg-
ur nú næst okkur í dag, skal
hér gerð nokkur frekari grein
fyrir þessari hlið þeirra mála
eins og hún hefur verið undan
farin ár.
IV,
Síðast liðin sex ár hafa
gjaldeyristekjur þjóðarinnar,
auk fastra lána, verið eins og
taflan sýnir.
30% af öllum gjaldeyristekj-
um þjóðarinnar.
IV.
Framangreindar tölur sýna
það enn fremur, að síðustu
árin hrfum við að verulegu
leyti losað okkur undan á-
hrifamætti þessara , óeðlilegu
og óheilbrigðu fiáraflaaðferða.
Auðvitað hefur bað haft í för
með sérfjárhagslega erfiðleika
á ýmsum sviðum. Og mark-
miðið þarf aft vera að efla
ís'enzka framleiðslui svo aft
hún ein geti sÞ’ft'ft undir
s.iálfstæðum þióðarbúskap, er
einn getur jafnframt tryggt
þjóðinni fullt pólitískt s,jálf-
Gjaldevrisöfíun 1952—1957 auk lána í kús kr.
Crtf lutii- ingiir Duldar tekjur Tekjur af herliftinu Gjafa- fé Samt.herr* og gjafáfé • -í
1952 639 804 166.000 92.000 75.100 167.400
1953 706.254 184.200 268.000 103.800 371.800
1954 845.912 192.800 266.000 12.500 278:500
1955 1956 1957 847.853 1030.957 986,618 233 000 256.000 256.500 278.300 221.500 133.200 3.500 281.800 221.500 í33.200 —————I
Á þessum árum höfum við
því fengið'nokkuð hátt á 15.
hundrað milljónir kr. í her-
námstekjur og gjafafé. Auk
þessa má telja, í viðbót u.þ.b.
.70 millj., samtals i tekjur af
flutningum innanlands fyrir
árin 1952—1956. En síðasta
árið 1957 era þær innifaldar
í hinni tilgreindu heildartölu
133 millj. kr. Þannig verða
þetta yfir 1500 millj. kr. á
sex árum.
Á þessu getur hver maður
séð í hve stórkostlega hættu
var stefnt með efnahagsbfið,
ef áfram héldi á svipaðri
braut.
V.
Auðvitað , hefur ekki getað
, hjá því farið að þessar ó-
venjulegu aðstæður settu sitt
mark, bæði á lífsvenjur þjóð-
arinnar og viðhorf hennar allt
til þessara mála og annarra.
Af þeim aðilum, sem staðið
hafa í v"rn fvrir þetta ástand,
hefur mjög verið bent á gildi
þessara tekna, og slegið á
strengi féhyggjunnar einnar,
eins og hun væri höfuðaflvak-
inn til að trvegia heilbrigt
og s.iálfstætt þnóðfélag í land-
iriu. Það er gamla sagan um
hinn gullklyfiaða asna.
En sem betur fer er vax-
andi með þióðinni sá skilning-
ur, að ef þjóð viil tryggja sér
siálfstæfta og óháfta framtíft
þá verður hún aft vinna fyrir
þöríum sínum með því aft
nytja þær náttúruauftlindir,
sem land hennar efta fiskimift
ha.fa á boðstólum. Allt annað
skapar henni þá geigvænlegu
liættu, að verða nýlenduþjónn
annarrar sterkari og auðugri.
Framangreindar tölur sýna,
hve geigvænlega langt við
vorum komin á þeirri braut
þau árin sem þessar óeðlilegu
tekjur voru mestar, og svo
miklar að þær námu u.þ.b.
stæði. Og þótt það kosti viss
óþægindi að skipta þannig um
á meðan á þvi sténdur, þá
mun allt heilbrigt hugsandi
fólk skilja, að þau óbægindi
verður að sætta sig við fram-
t’.ðarinnar vegna.
Hér er því í raun og veru
ekki um neitt val að ræða,
því það getur engin þióð, sem
tryggja vill niðium sínum ó-
skorað sjálfstæði levft sér að
verzla með landsréttindi sín
fyrir fjármuni í stað þess að
bvggja upp heilbrigt atvinnu-
líf á grundvelli eigin náttúru-
gæða.
Að bvggja upp s.iálfstæðan
þjóðarbúskap á grundvelli elg-
in framleiðslu, er því stærsta
sjálfstæðismál þjóðarinnar
í dag.
VII.
Nú er einmitt þannig á-
statt, að möguleikar til þess
að ná þessu markí fara batn-
andi. Með útfærs'u landhelg-
innar skapast möguleikar til
að láta íslenzka fiskímenn og
þar með íslenzku þjóðina eina
njóta þeirra auðlinda sem fel-
ast í fiskimiðunum kring um.
landið.
Hve mikla þýðingu þe.tta
kann að hafa fyrir efnahags-
lega afkomu hennar á kom-
andi tímum er máske erfitt
að gera sér grein fyrir til
fulls, en engum kemur til hug-
ar að efast um að sú þýðing
sé geysimikil. Enda þarf ekki
annað en að Uta á þann mikla
erlenda fiskiflota sem stundár
veiðar á íslandsmiðum og hef-
ur gert um lengrí tíma. Er
fullkunnugt að sá floti er
mörgum sinnum stærri en floti
íslendinga. Þessi tvö mál,
myndun ísl. stjálfstæðs þjóftár-
búskapar, sem ekki hefur ver-
ið rekinn hér í nærfellt tvo
áratugi, og stækkun landhelg-
Framhald á 11. síðu.