Þjóðviljinn - 13.05.1958, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — I>riðjudagur- 13. maí 1958
/~
plÓÐVILJINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýffu — Sðsialistaflokkurinn. — Ritstjórar
Magnús Kjartansson (áb.). Sigurður Guðmundsson. — Fréttarltstjóri: J6n
Biarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfl Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglýs-
ingastjóri: GuSgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustig 19. - Simi: 17-500 (5 llnur). - ÁskriftarverS kr. 25 á
mán. í Reykjavík og nágrenni: kr. 22 annarsst. — LausasöluverS kr. 1.50.
PrentsmiSja ÞJóðviUans.
V.-
Horf ið frá stöðvunarstefminni
Um langt skeið hefur sívax-
andi verðbólga verið ein-
kenni á efnahagsþróuninni á
Islandi. Þetta er ekkert eins-
dæmi, verðbólga hefur einnig
þróazt í löndunum í kringum
okkur, en vöxturinn hefuroft-
ast verið langtum örari hér
en í nágrannaFndunum, og
mörg árin höfum við notið
þess vafasama heiðurs að
hafa heimsmet í dýrtíðaraukn-
ingu. Þessi þróun hefur vald-
ið sívaxandi misræmi milli
verðlagsins innanlands og þess
verðs sem við fáum fvrir af-
urðir okkar, og hað bil hafa
stjórnarvöldin orðið að brúa
með næsta stuttu millibili.
Hefur tað einatt verið gert
með kollstevpum, með beinum
eða óbeinum geneislækkunum,
sem j"fnuðu metin í bili, en
buðu .iafnframt heim nýrri og
vaxandi verðbólguþróun.
Hér innanlands hefur þessi
þróun haft m.iög alvarleg-
ar afleiðingar. Mikið öryggis-
leysi hefur verið í kaupmætti
launanna og verklýðshreyfing-
in hefur neyðzt til þess að
heyja mjög harðvítuga kjara-
baráttu til þess að reyna að
halda í við þessa ' þróun.
Verðbólgubróunin hefur bitn-
að sérstaklega hart á spari-
fjáreigendum, sem hafa ver-
ið ¦ rændir æ ofan í æ, og
þarf ekki að lýsa bvi hvert ör-
yggísievsi það hefur haft í för
með sér t. d. fvrir aldrað fólk
sem hafði safnað sér ein-
i hverju fé til elliáranna. Hins
vegar hefur þessi þróun fært
bröskurum og spekúlöntum
hin stórfeldustu tækifæri upp
í hendurnar, og einkanlega
þeim sem hafa haft aðst^ðu
til að fá lánsfé íbönkum og
binda það í fasteignum. Með
hverri kollsteypu hafa fast-
eignir þeirra hækkað í verði
en skuldirnar lækkað., Þetta
hefur valdið óhóffegri eyðslu
og fjárfestingaræði sem vart
mun eiga sinn líka í öðrum
löndum. Þeir menn sem þann-
ig hafa hagnazt á verðbólgr-
unni hafa einnig verið miklir
áhrifamenn í st.iórnmálum og
miðað efnahagsþróunina við
eigin hag, oe: nægir þar að
benda á braskarana sem ráða
Siálfstæðisflokknum og for-
ráðamenn Sambands íslenzkra
sa.mvinnufélagra, en bað fyrir-
tæki hefur tekið skefjalausan
þátt í fjárfestingarkeppninni.
Það var því sannarlega rík
. ústæða til þess að verka-
lýðssamtökin og Alþýðubanda-
lagið beittu sér fyrir því
að reynt yrði að stöðva verð-
bólguþróunina og settu sér
það mark að halda verðlags-
ástandinu í landinu sem mest
óbreyttu meðan unnið væri að
því að auka framleiðsluna.
Unnið hefur verið að fram-
kvæmd þessarar stefnu nú um
nærri tveggja ára skeið og
árangurinn hefur orðið mik-
111; verðlag hefur verið stöð-
ugra hér á þessu tímabili en í
flestum nálægum löndum og
trú almennings á verðgildi
peninganna hefur aukizt eins
og birzt hefur af aukinni
sparifjármvndun. Hins vegar
•hefur mikið verið reynt til
þess að torvelda framgang
þessarar stefnu og kollvarpa
henni. Nægir þar að minna á
framferði íhaldsins, sem m.a.
hefur levft sér hið fráleit-
asta lýðskrum í verkalýðs-
hrevfingunni og notíð til þess
aðstoðar hluta af Alþýðu-
flokknum. Einnig hefur það
unnið alvarleea gegrn þessari
stefnu að Framsóknarflokk-
urinn héfur ekki fengizt til
þess að trygsria skynsamlega
fjárfestingarstiórn í landínu,
hefur þár ríkt mikið skipu-
lagsleysi og óhófleg fiárfest-
ing, ekki sízt £ landbúnaði.
Og enn ber að benda á hinn
óhemiulesra vKxt ríkisbákns-
ins, fiáriösin bólgna ár'-frá
ári í höndum Eysteins Jóns-
sonar, aleeriesra óháð því
hveriar bióðartekiurnar eru
og fiármálaástandið í heild.
AHt hefur þetta unnið geeu
verðfestinpwrstefnunni; hún
hefur p-oldið hess að stefna
verkalvðshrevfing-arinnar og
Albvðubandalasrsins hefur ekki
notið eíniæes stuðnings Fram-
sóknarfokksins og Alhvðu-
flokksins, en bá vandasömu
stefnu var aðeins hæsrt að
framkvæma með fullum ár-
ane-ri ef unnið var saman
af heilindum osr festu.
Og svo er nú komið að sam-
starfsfiokkar Albvðubanda-
lasrsins hafa ekki léð máls á
því að halda verðstöðvunar-
stefnunni áfram og erera þær
ráðstafanir sem óhjákvæmi-
lesrar voru til að trvsrs:ia
framsrang hennar, niðurskurð
á fiárlögum osr skvnsamlega
stefnu í fiárfestinsrarmálum.
pr''-"«»- nt'n'ii faií-TiiöfTimarráð-
stafnir eru fráhvarf frá stöðv-
unarstefnunni, þær munu hafa
í f"r með sér verulesrar verð-
hækkanir, gert er ráð fyrir að
núsrildandi visitala muni
hækka um 14—16 stig beg-
ar allt er komið fram. Verð-
bólsruskriðan er sem sé komin
í gang á nýian le'k. Að vísu
eru þessar ráðstafanir mikið
brevttar frá því sem upphaf-
leera var lagt til, bær munu
hafa mun værari áhrif á lí.fs-
k.iör alþvðufólks, en gensris-
lækkun sú sem barizt var fvr"-
ir, osr tryp-frt er að lífskiörin
skerðast ekki hæ^tu mánuði.
Engu að síður hlióta Albýðu-
bandalaerið og verkalvðshreyf-
ingin að líta þessa þróunmjög
alvarles-um aue:um; í henni
felst fráhvarf frá þeirri stefnu
sem skynsamlesrust var og
hagkvæmust alþýðu manna;
og hér er aðeins um bráða-
birgðalausn að ræða, verð-
bólguþróun sem óhjákvæmi-
lega kallar á aðrar ráðstaf-
anir eftir tiltölulega stuttan
tíma.
Stofnun sjálfstœ
búskapa
Það sem mest af öllu hef-
ur einkennt íslenzkan þjóðar-
búskap nú í nærri tvo ára-
tugi er það, hve' mikið fé
okkur hefur borizt í hendur
auk hinnar eðlilegu tekju-
lindar, þ.ióðarframleiðslunnar
sjálfrar. Þetta tímabil hófst
um vorið 1940 með hernáml
brezka hersins. Með því hófst
hin geysimikla hernámsvinna,
sem áfram hélt iöll stríðsárin,
einnig eftir að Bandaríkin
tóku við af Bretum.
Svo miklar voru tekjurnar
af setuliðsvinmmni á þessum
árum, að talið var að inneign-
ir okkar erlendis í lok styrj-
aldarinnar, sem námu hátt á
siötta hundrað millj., hefðu
frá henni stafað, þannig að
tek.i'urnar af framleiðsu þjóð-
arinnar þessi ár, hefðu nægt
henni til lífsframfæris.
Nvju atvinnutækin, sem
kevnt voru eftir stríðið (ný-
sköpunartogararnir o. fl)
voru keypt fyrir bessar inn-
stæður svo sem kunnugt er,
og hafa staðið undir gjaid-
evrisöflun þ.ióðarinnar að
veruleeru levti síðan. Skal enn
fremur bent á það, að miðað
við núverandi gensri, hefði
fcetta verið miklu hærra að'
krónutali. Þetta má bví tel.ia'
fvrsta tímabil þeirra fiárhasrs-
leem aðdrátta sem engin bióð
getur reiknað með til lengdar.
II.
Um leið og þessu lauk.i
hófst annað tímabil bessara
óeftlileem fiárhagsaðdrátta.
Það var tímabil Marhall-
hiálnarinnar. Þetta tímábil
náði yfir árin 1948—1955, að
vísu miög lítið tvö hin síð-
ustu. Á þessum árum fengum
við Marshallaðstoð, er nam
660.7 mill.i. kr. Gefur það
ausraleið, að samanborið við
þióðartekiur, einkum giald-
evristekiur er hér um mikið
fé að ræðá, sem þjóðin vinn-
ur ekki fyrir nema að sára-
litlu leyti.
m.
Ekki skanaðist jafnvægi
í efnahasskerfinu við að dæla
þessu f jármagni inn í landið,
heldur þvert á móti. Árið
1950 einmitt meðan þessi að-
stoð stóð sem hæst, var
framkvæmd gensrislækkun. —
Upp úr því virðist ,svo, sem
þávérandi forráðamenn þjóð-
arinnar hafi verið í þann
veginn að gefa upp allar von-
ir um að hægt væri að reka
siálfstæðan þ.ióðarbúskap á
Islandi, eða að þ.ióðin gæti
lifað góðu lífi af eigin fram-
leiðslu einni saman. Því í
byriun maímánaðar 1951 var
gerður samninsnir um nýtt
hernám. Er erfitt að verjast
þeirri hugsun, að fyrir þeim
mönnum, er það verk unnu,
hafi engu síður yakað sá fjár-
hagslegi ávinningur, sem' af
því mundi leiða að þeirra
dómi, en gildi þessa hernáms
fyrir „varnir" landsins, þótt
þvi s.iónarmiði hafi eingr>ngu
verið haldið fram.
Með þessu nýja hernámi
hófst þriðja tímábil þessarar
óeðlilegu fjáröflunarsögu sem
haldizt hefur síðan, þótt úr
hafi mjög mikið dregið nú
undanfarið, einkum s.l. ár.
Þar sem þetta tímabil ligg-
ur nú næst okkur í dag, skal
hér gerð nokkur frekari grein
fyrir þessari hlið þeirra mála
eins og hún hefur verið undan
farin ár.
Síðast liðin sex ár hafa
gjaldeyristekjur þjóðarinnar,
auk fastra lána, verið eins og
taflan sýnir.
30% af öllum gjaldeyristekj-
um þjóðarinnar.
IV.
Framangreindar tölur sýna
það enn fremur, að síðustu
árin h"fum við að verulegu
leyti losað okkur undan á-
hrifamætti þessara ;óeðliiegu
og óheilbrigðu fiáraflaaðferða.
Auðvitað hefur bað haft í för
með sér fjárhagslega erfiðleika
á ýmsum sviðum. Og mark-
miðið þarf að yera a?S efla
ís'eii/.ka framleiSsIu svo að
hún ein geti st«íPð undir
s.|41fstæðum þ.ióðarhúskap, er
einn getur jafnframt tryggfc
þjóðinni fullt pólitískt s.jálf-
Gjeldevrisöííun 1952- -19S7 aukláma í þús kr.
Útflutn- Duldar Tekjur af Gjafa- Samt.hern
ingur tekjur herliðinu fé oggjafafé
1952 639 804 166.000 92.000 75.100 167.400
1953 706.254 184.200 268.000 103.800 371.800
1954 845.912r 192.800 266.000 12.500 278:500
1955 847.853 233 000 278.300 3.500 281.800
1956 Í030.957 256.000 221.500 221.500
1957 986,618 256.500 133.200 ' 133.200 ——:------1
Á þessum árúm höfum við
því fengiðvnókkuð ;hátt á 15.
hundrað milljónir k.r, í her-
námstekjur og gjafafé. Auk
þessa má telja, í viðbót u.þ.b.
70 millj., samtals í tekjur af
flutningum innanlands f yrir
árin 1952—1956. En síðasta
árið ^-957, eru þær innifaldar
í hinni; tilgreindu heildartölu
133 millj., kr,, Þannig verða
liþetta yfir 1500 millj, kr. á
,sex árum. ,
Á þessu. getur hver maður
i séð í hve stórkpstlega hættu
var stefnt með efnahagslífið,
ef, áfram, héldi á svipaðri
braut. :
V. ,
Auðvitað, hefur ekki getað
, hjá þyí farið að þessar ó-
ven.iulegu aðstæður settu sitt
mark, bæði á lífsvenjur þjóð-
arínnar og viðhorf hennar allt
til þessara mála og annarra.
Af þeim aðilum, sem staðið
hafa í v^-rn fyrir betta ástand,
hefur mjög verið bent á Rildi
þessara tekna, o^ slegið á
strengi féhygsríunnar einnar,
eins og hún væri höfuðaflvak-
inn til að trve:síia heilbrigt
og s.iálfstætt bióðfélag í land-
inu. Það er gramla sagan um
hinn gullklyfiaða asna.
En sem betur fer er vax-
andi með þ.ióðinni sá skilning-
uf. að ef þjóð vill tryggja sér
sjálfsteða og óMÍFa framtíð
þá verður hún að vinna fyrir
þörf um sínum með því í að
nytja þser náttúmauðiindir,
sem land hennar eða fiskimið
hafa á boðstólum. Allt annað
skapar henni þá geigvænlegu
hættu, að verða nýlenduþ.iónn
annarrar sterkari og auðugri.
Framangreindar tölur sýna,
hve. geigvænlega langt við
vorum komin á þeirri braut
þau árin sem þessar óeðlilegu
tekjur voru mestar, og svo
miklar áð þær námu u.þ.b.
stæði. Og þótt það kosti viss
óþægindi að skinta þannig um
á meðan á bvi sténdur, þá
mun allt heilbrigt hugsandi
fólk skil.ia, að þáu óbægindi
verður að sætta sig við fram-
tóðarinnar vegna.
Hér er því í raun og veru
ekki um neitt val að ræða,
því það getur enerin þ.ióð, sem
tryggia vill niðium sinum ó-
skorað siálfstæði levft sér að
verzla með landsréttindi sín
fyrir fjármuni í stað þess að
bvggja upp heilbrisrt atvinnu-
líf á grundvelli eigin náttúru-
gæða.
Að bvgg.ia upp s.iálfstæðan
þjóðarbúskap á grundvelli eig-
in framleiðslu, er hví stærst«'
sjálfstæðismál þjóðarinnar
í dag.
VII.
Nú er einmitt þannig á-
statt, að möguleikar til þess
að ná þessu marki fara batn-
andi. Með útfærslu landhelg-
innar skapast möeuleikar til
að láta íslenzka fiskimenn og
þar með íslenzku þióðina eina
njóta þeirra auðlinda sem fel-
ast í fiskimiðunum. kring um
landið.
Hve mikla þýðingu þetta
kann að hafa fyrir efnahags-
lega afkomu hennar á kom-
andi tímum er máske erfitt
að gera sér grein fyrir til
fulls, en engum kemur til hug-
ar að efast um að sú þýðing
sé geysimikil. Enda þarf ekki
annað en að b',ta á þann mikla
erlenda fiskiflota sem stundár
veiðar á íslandsmiðum og hef-
ur gert um lengri tíma. Er
fullkunnugt að sá floti er
mörgum sinnum stærri én floti
íslendinga. Þessi tvö mál,
myndun ísl. stjálfstæðs þjóðar-
búskapar, sem ekki hefur ver-
ið rekinn hér í nærfellt tvo
áratugi, og stækkun landhelg-
Framhald á 11.'síðu.