Þjóðviljinn - 04.11.1958, Blaðsíða 6

■6)
ÞJÖÐVILJINN — Þriðjudagur 4. nóvember 1958 —
þlÓÐVIUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
Ivar K. Jónsson, Magnus Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson, Sigurður V.
Friðbjófsson. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, af-
greiðsla, auglýsingar. prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. ~ Sími: 17-500 (5
línur). — Áskriftarverð kr. 30 á mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 27 ann-
arsstaðar. — Lausasöluverð kr. 2.00. — Prentsmiðja Þjóð'viljans.
Réttur maður á réttum stað
íjað fer vel á þvi að Heim-
* dallur skuli halda fund
í kvöld um andlegt frelsi og
nóbelsverðlaun. Varla mun
nokkur félagsskapur hérlend-
is betur til þess fallinn að
ræða af myndugleik um
menningu og frjálsræði hug-
ans og kenna þeim sem
skemmra em á veg komnir.
Og sízt varð fundinn ákjós-
legri frummælandi um þvílíkt
efni en sá sem Heimdallur
hefur valið, Gunnar Gunnars-
son, svo einarðlega sem hann
hefur staðið með frjálsum rit-
höfundum í lífi sínu og starfi.
l^kki þarf að efa að Gunnar
^ Gunnarsson muni koma
v!ða við 1 framsöguræðu sinni
í kvöld. Hann hlýtur t.d. að
rifja það upp að fyrir rétt-
um 22 árum voru þýzkum
manni veitt nóbelsverðlaun.
Þessi Þjóðverji hét Carl von
Ossietzky, og þegar honum
voru veitt verðlaunin hafði
hann verið fangi í þrælábúð-
um Hitlers í þrjú ár, því hann
hafði barizt fyrir friði í ræðu
og riti alla sína ævi. Þýzka
stjórnin sleppti Ossietzky
ekki úr klóm sínum þótt hann
fengi nóbelsverðlaun, heldur
bannaði hún honum að þiggja
þau, og hann dó tveimur ár-
um siðar vegna pyndinga og
illrar aðbúðar í fangelsurn
nazista; jafnframt lýsti þýzka
stjórnin yfir því opinberlega
að þessi úthlutun nóbelsverð-
launa væri svívirða við þýzka
ríkið og bannaði öllum Þjóð-
.verjum að þiggja nóbelsverð-
Iaun frá þeim degi. Atburð-
ir þessir vöktu mikla athygli
og umtal um heim allan, einn-
ig hér á Islandi; og Morgun-
blaðið var ekki síður skeleggt
í afstöðu sinni til menningar
og frelsis þá en nú; það sagði
í fjögurra dálka fyrirsögn
með stærstla letri síinu 25.
nóv. 1936: „Þýzlkur landráða-
maður fær friðarverðlaun No-
bels“ og undir þessarí miklu
fyrirsögn tók blaðið sérstak-
lega fram að þessi úthlutun
væri ,,óheyrð móðgun“ við
Þýzkaland. Og annað málgagn
þess arms Sjálfstæðisflokks-
ins sem aðhylltist hreinar
hugs'anlr, Mjölnir, sagði um
vist Ossietzkys í þrælabúðun-
um að það hefði verið ,,þagg-
að niður í honum eins og 111-
um seppa.........Sökum l'asta
sinna og afbrota var Ossietzky
skilinn frá múgnum, því að
meinsemdin étur út frá sér.
Honum var því komið fyrir
á uppeldisstofnun fyrir póli-
tíska afbrotamenn.“ Helzti
ráðamaður þessa btaðs var
lögreglustjóri Sjálfstæðis-
flokksins 1 Reykjavík; hann
tekur eflaust til máls á fund-
inum íl kvöld.
T7n Gunnar Gunnarsson þarf
" ekki að láta/Sér nægja að
vitna í Morgunblaðið og
Mjölni til þess að benda á
rétta afstöðu til nóbelsverð-
launa; hann þekkir þetta allt
af eigin raun og kom einmitt
sjálfur við sögu í Þýzkalandi
1936. Það ár gerðust einnig
þau tíðindi að nóbelsverðlauna-
skáldið Thomas Mann var
sviptur þýzkum ríkisborgara-
rétti, bækur hans voru
brenndar í stórum bálköstum
á almannafæri, og háskólinn í
Heidelberg svipti hann nafn-
bót heiðursdoktors. En maður
kemur manns í stað; heiðurs-
doktorsnafnbótin sem tekin
var af Thomasi Mann var
einmitt afhent Gunnari Gunn-
arssyni, frummælanda kvölds-
ins, með virðulegri athöfn í
Heidelberg 1936, og jafnframt
var samið við hann um þýzka
útgáfu á verkum hans í stað
þeirra bóka nóbelsverðlauna-
skáldsins Manns sem farizt
höfðu í logunum, meðan nó-
belsverðlaunahafinn Carl von
Ossietzky beið dauða síns.
Og Gunnar Gunnarsson var
ekki einn Islendinga unr
það að sækja frama til ríkis
sem hafði frjálsa menningu í
þvílíkum hávegum; árið áður
hafði Kristján Albertsson
setzt að í Þýzkalandi til að
gegna þar bókmenntastörfum
við ákjósanleg skilyrði. Og
það var einmitt um þessar
mundir sem Bjarni Benedikts-
son, núverandi aðalritstjóri,
kom til Þýzkalands; en hann
hefur sjálfur sagt svo frá, að
þarlendir valdamenn hafi haft
þvílíkt álit á honum að þeir
hafi gert það sitt fyrsta verk
að bjóða honum að vera við-
staddur aftöku. Hann hefur
ekki getið þess enn hver þá
var sviptur lífi; það hefur trú-
lega verið rithöfundur. Gleymi
Gunnar Gunnarsson einhverj-
um mikilvægum atriðum í
framsöguræðu sinni í kvöld,
sem ólíklegt má þó telja, eru
þeir Kristján Albertsson og
Bjarni Benediktsson sjálf-
kjömir til að fylla í eyðurn-
ar og lýsa því hvernig and-
legt frelsi skuli í heiðri haft,
svo að til fyrirmyndar sé.
Og Gunnar Gunnarsson hlýt-
ur að koma víðar við.
Hann lýsir því eflaust hversu
mjög andlegt líf hafi blómgv-
azt í Austurríki eftir að liann
sendi þýzku nazistunum ham-
ingjuóskimar, þegar þeir
höfðu lagt það land undir
sig. Hann vikur án efa að
hinni menningarlegu grózku í
Tékkóslóvakíu 1940, en þang-
að fór hann þá í opinbera
heimsókn i boði nazista
stjórnarinnar þýzku. Og varla
þegir hann um viðtal það sem
hann átti við Hitler sama ár
um frelsi og fagrar listir,
nokkrum dögum áður en hinn
þýzki leiðtogi hóf hernaðar-
sókn sína til þess að stofna
menningarríki um gjörvallan
heim.
Á ódáinsakri
Kamala Markandaya: Á
ódáinsakri — Einar Bragi
Sigurðsson íslenzkaði —
Sjöundi bókaflokkur
Máls og menningar, 6.
bók — Heimskringla,
Reykjavik 1958.
Hver er sá íslendingur, að
hann hafi ekki í æsku lesið eitt-
hvert fornt, indverskt ævintýri?
Eg held, að þeir séu ekki margir.
En kynni okkar flestra af ind-
verskum bókmenntum eru líka
þar með upp talin. Það er þess
vegna ekki svo lítill fengur ís-
’ lénzkum lesendum, að fá í hend-
ur þýðingu á nýrri skáldsögu frá
Indlandi, sögunni Á ódáinsakri.
Af lestri hennar verðum við
fróðari en áður um indversku
þjóðina, kynnumst lífsviðhorf-
um hennar og þeim vandamál-
um, sem hún á nú við að stríða,
skiljum betur þá 'atburði, sem
eru að gerast í þessu fjarlæga,
ókunna landi, þar sem enn einn
kolbíturinn er nýrisinn úr ösku-
stó brezka heimsveldisins. Þann-
ig verða góðar bókmenntir allt-
af til þess að glæða skilning og
vinsemd þjóða í milli.
Höfundur sögunnar Á ódáins-
akri er ung kona, Kamala Mar-
kandaya að nafni. Hún fæddist
af auðugu foreldri í Suður-Ind-
landi fyrir um það bil þrjátíu
árum, stundaði háskólanám,
gerðist blaðakona og ferðaðist
víða um meðal þjóðar sinnar,
enda ber saga hennar þess glögg
merki, að hún þekkir gerla öm-
urleg kjör alþýðunnar, þótt sjálf
hafi hún aldrei deilt þeim með
henni. En hún veit ekki einasta
allt um þetta fólk, sem hún er
að segja frá, hún skilur það
líka fullkomlega og finnur til
með því, þess vegna verður frá-
sögnin svo einstaklega lifandi
og nærfærin.
í sögunni Á ódáinsakri lætur
höfundur bóndakonuna Rúk-
mani rekja ævi sína. Ung er hún
gefin fátækum leiguliða á litlum
jarðarskika og takast með þeim
góðar ástir. Þegar gott er í ári
geta þau goldið jarðarafgjáldið
með skilum og framfleytt líf-
inu í sér og sínum, jafnvel aurað
ofurlitlu saman í væntanlegan
heimanmund handa elztu dótt-
urinni. En náttúran er dutt-
lungafull, þurrkar og regn
valda uppskerubresti, hungri og
hallæri. Þá er oft erfitt að^
þreyja þorrann og góuna líkt og
var á íslandi forðum, en það
er gert af sama æðruleysjnu og
seiglunni og ekki sakast við
neinn, jafnvel ekki þá, sem
hirða allan afraksturinn af erf-
iði fólksins. Allt er í hendi æðri
máttarvalda, og til þeirra er
beðið og þeim færðar fórnir til
árs og friðar. Mennirnir eru
allir eins, hvar sem er á jörð-
inni.
En nýr tími er í nánd. Það er
reist verksmiðja í sveitaþorpinu
og í kringum hana rís upp bær,
er smám saman leggur undir sig
landið í kring. Með verksmiðj-
unni kemur ný stétt til sögunn-
ar, verkamennirnir, ný viðhorf
skapast til lífsins og ný vanda-
mál. Aldalöngu kyrrstöðutíma-
bili frumstæðra lifnaðarhátta er
að ljúka og vélamenningin með
öllum sínum harða og hávaða
heldur innreið sína. Þeir, sem
rótgrónir eru í gamla tímanum,
sakna hans, þótt illur væri, því
að þeir þekkja ekki annað betra
og hræðast hið nýja og óþekkta.
En gegn straumi tímans verður
ekki staðið. og, hann sópar misk-
unnarlaust mnð sér því, sem á
ifiÍM
urlegu sögu bóndakonunnar
Rúkmaní er í raun og veru lýst
gerbyltingu fornra þjóðfélags-
hátta og afleiðingum hennar.
Hversu mikið felst t. d. ekki í
hinni hálfsögðu sögu af forystu
sona hennar í málum verka-
mannanna í verksmiðjunni?
Aðalpersónunum í þessari
sögu er heldur ekki lýst sem
neinum hetjum, en þó eru þær
það, hver á sinn hátt, og verða
lesandanum ógleymanlegár.
Hver mun t. d. ekki muna Rúk-
maní, þegar fulltrúar verksmiðj-
unnar koma á fund hennar eftir
að sonur hennar hefur verið
drepinn, Natan bónda hennar í
Kamala Markandaya
vegi hans verður. Öll framþró-
un kostar miklar fórnir.
Gömlu indversku ævintýrin
láta flest ósköp lítið yfir sér,
þótt þau séu full af fegurð og
mannviti. í þeim eru mikil
lífssannindi sögð á svo einfald-
an og óbrotinn hátt, að lesand-
inn skynjar oft ekki gildi boð-
skapar þeirra fyrr en eftir á.
Hugur hans blossar ekki upp af
hrifningu, en áhrif þeirra
seytla inn í vitund hans og
orka á hann lengi síðan. Líkt
er þessu farið um bók Kamölu
Markandaya. Þar er 'sagt frá
miklum atburðum á svo hljóð-
látan hátt, að lesandinn áttar
sig ekki á því fyrr en eftir á,
að í þessari hugþekku en dap-
hallærinu eða dótturina írur
þegar hún fórnar mannorði sínu
til þess að reyna að bjarga lífi
bróður síns?
Á ódáinsakri, sem er fyrsta
Skáldsaga Kamölu Markandaya,
kom fyrst út árið 1954, en hefur
verið þýdd á mörg tungumál og
hvarvetna hlotið einróma lof og
ekki að ástæðulausu, því að
þetta er góð bók, sem á erindi til
allra manna. Á Mál og menning
þakkir skyldar fyrir að hafa
gefið hana út á íslenzku svo
fljótt. Einar Bragi Sigurðsson
hefur þýtt bókina á látlaust og
gott mál, er fellur vel að efni
hennar. Ytri frágangur allur
er mjög smekklegur.
S.V. F.

Það er ekki ónýtt fyrir ís-
lendinga að eiga þvílikan
baráttumann fyrir andlegu
frelsi sem Gunnar Gunnars-
son. Og sælir eru þeir erlend-
ir rithöfundar sem eiga hann
að fyrirsvarsmanni, jafnvel
þótt þeir hafi ekki um það
beðið.
Kosningar í USA
Framhald af 1. siðu.
Kjörtímabjl öldungadeildar-
manna er sex ár, en á tveggja
ára fresti er kosið um þrjðjung
þeirra. í dag verður því kosið í
32 sæti í öldungadeildinni, en
tveir fulltrúar eru fyrir hvert
hinna 48 fylkja. í þessum 32
sætum hafa hingað til setið 20
repúblikanar og 12 demókratar,
en alls eru nú 50 demókrataj- í
deildinni, en 46 repúblikanar.
Enginn vafi er heldur talinn á
því að þar muni bilið einnig
breikka.
Þá verða kjömir 32 fylkis-
stjórar. Einna mesta athygli hef-
ur fylkisstjórakjörið í New York
vakið, en þar eigast við tveir
af forríkustu mönnum Banda-
ríkjanna, Averell Harriman, frá-
farandi fylkisitjóri, fymbjóð-
andi demókrata, og Nelson
Rockefeller, sonarsonur olíu-
kóngsins, frambjóðandi repúblik-
ana.
Rúmiega 100 milljónir manna
hafa atkvæðisrétt, en aðeins
76,5 milljónir hafa tryggt sér
að gétp kosið með því að láta.
skrá sig. Ein ástæðan til þess er
sú ad víðast hvar í suðurfylkj-
unum dirfast svertingjar ekki að
láta skrá sig af ótta við of-
sóknir.
240 fluttir frá
Aden nauðugir
Bretar hafa tilkynnt að 240
menn og konur hafi verið flutt
nauðug úr nýlendunni Aden,
sem óeirðir voru í lok síðustu
viku. Þá voru 350 menn hand-
teknir, en fimm féllu í átökun-
um. Fólkið var flutt til Jemen.