Þjóðviljinn - 29.10.1959, Blaðsíða 6

JBJ •— ÞJÓÐVILJINN — Firamtudagur 29. október 1959
þlÓÐVIUINN
Útsrolandl: ðameiningarflokkur alþýöu - ðóslalistaflokkurlnn. - Rltstjórari
Magnús KJartansson (áb.), Sigurður Quðmunds'son. - Préttaritstjórl: Jón
BJarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson. Eysteinn Þorvaldsson.
Ouðmundur Vigfússon., ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Olafsson, Slgurður
V. PriðbJófsson. — Auglýsingastjóri: Quðgelr Magnússon. - Ritstjóm- af-
creiðsla, auglýslngar, prentsmlðja: Skólavftrðustíg 19. — Siml 17-500 (•
ilnur). — Áskriftarverð kr. 30 4 mánuði. — Lausasöluverð kr. 2
PrentsmiðJa ÞJóðvllJans.
Viðspyrna til sóknar
Sjálfstæðisflokkurinn ogFram-
sókn koma ekki ánægð úr
þessum kosningum, enda auð-
heyrt á fyrstu ummælum Morg-
unblaðsins og Tímans, að úr-
slitin hafa valdið flokksforingj-
unum vonbrigðum. Báðir þessir
f’okkar ætluðu sér stóran hlut
í baustkosningunum. Sjálfstæð-
isf'okkurinn fór ekki dult með
að hann bjóst við miklum
ko^ningasigrf og ekki sízt þess
vo'na fóru fram allmikil átök
u^ framboð flokksins og þar
urðu talsverð mannaskipti. Þau
vo—j i bá átt að þokað var til
V'yandi áhrifa nazistadeild
flokksins. m.a. var Birgir Kjar-
an haíður mjög í frammi í
Revkjavík. Hann var látinn
bo'a valdatöku flokksins á svip-
að"n;;hátt og nazistar gerðu
nokkru fyrir valdatökuna í
Þvzltalandi, og málflutningur
Pe-urs Sigurðssonar, annars nýs
þingmanns Siálfstæðisflokksins,
v"r með beim hætti að mjög
rrúhu+i á árólursstíl nazistanna.
D"krið við nazistadeildina í
þerr.um kosningum hefur ef-
Ipu't át.t sinn þátt í kosninga-
ónsrí flokksins, en það hefur
evnmit.t verið bardagaaðferð
h°ns. að vrifa lýðræðinu í orði
en franrfylsja verstu afturhalds-
s^'io í verki. Nú reyndist
S'á’í'tæðisObkkurinn helzt til
v iðibráður, sýndi sitt rétta
s-dlit of snemma, nógu
rnnmrha til þess að fylgið
hrundi af flokknum.
T^ramsóknarflokkurinn taldi
* sér líka stórsigur vísan í
kosninG'unum, og einbeitti öll-
um áróíri sínum til að reyna
að sannfæra fólk um að megin-
atriði þeirra væri einvígi milli
Framsóknar og Sjálfstæðis-
flókksins, um aðra vinstri
flokka til átaka við íhaldið en
Framsókn væri ekki að ræða.
Þessi áróður hefndi sín, og tap
Framsóknar í kosningunum
verður beim mun tilfinnanlegra
sem áróður flokksins hafði písk-
að upp sterknri vonir. Fram-
sóknarflokkurinn fær nú 17
þingmenn af 60, (að vísu fleiri
ei f'okkurinn ætti að réttu lagi
voGna fylgis síns í landinu),
en hafði áður 19 af 52. Tap
flokksins bendir til að ofstæk-
i áró*ur Framsóknar allt þetta
ár hafi ekki náð tilætluðum
árangri.
A lþýðuflokkurinn á nú um
-* * vær leiðir að velja. Hann
getyr haldið áfram á þeirri
bnut sem hann nú er á, að-
h3R'Tristefnu. rekið aft-
r.rhaidí-nólitík, ástundað faðm-
lög vtð Siálfstæðisflokkinn. En
bnun gæ'i einnig snúizt til
viistri stefnu og rekið alþýðu-
pólitík, en sú stefna hlyti fyrr
eða- síðrr að leiða til náinnar
samvinnu við Sósíalistaflokk-
inn ög Albýðubandalagið. En
að æíla að vera hvort tveggja
í senn, ,;Iiðsauki“ Sjálfstæðis-
flokksins og verkalýðsflokkur,
það er Alþýðuflokknum og
hverjum öðrum flokki um
megn.
A Iþý'ðubandalagið varð að
!*• leggja til þessara kosninga
með kosningaósigurinn í sum-
ar í fersku minni, og voru
það örðugar aðstæður, enda
þótt sá ósigur væri óverðskuld-
aður. Andstæðingarnir héldu
að Alþýðubandalagið hlyti að
stórtapa. En alþýða landsins,
verulegur hluti hennar, skildi
hvað í húfi var og fylkti sér
nú um frambjóðendur Alþýðu-
bandalagsins, svo það kemur út
úr kosningunum með fylgis-
aukningu og tíu manna þing-
flokk. Með því að halda fylgi
sínu í Reykjavík þrátt fyrir
áróðursbægslagang Sjálfstæð-
isflokksins, Framsóknar og Al-
þýðuflokksins, hafa stjórnmála-
samtök hinnar róttæku verka-
lýðshreyfingar fengið þá við-
spyrnu sem þarf til að hefja
nýja sókn. Það hefur reynzt
rétt sem sósíalistar héldu fram,
að kjördæmabreytingin varð
ekki til .þess að færa Sjálfstæð-
isflokknum stóraukið fylgi og
möguleika. heldur hafa einmitt
nú skapazt skilyrði til þess
að upp komi á íslandi sterkur
sósíalistískur verkalýðsflokkur.
Þegar í fyrstu kosningum nýju
kjördæmaskipunarinnar hafa
stjórnmálasamtök róttækrar al-
þýðu sýnt að þau standa á
styrkri rót í öllum kjördæmum
landsins. í fimm þeirra fær Al-
þýðubandalagið kjördæma-
kjörna þingmenn og eykur fylgi
sitt í hinum þremur. Kosning-
arnar sýna; að hin róttæka verka-
lýðshreyfing á nú sóknarfæri,
en til þeirrar sóknar verður
hún að einbeita öllu afli sínu.
Gaf báðar bið
skákirnar
Lokið er öllum biðskákum a
skákmótinu í Belgrad. Friðrik
gaf báðar biðskákirnar, bæði við
Fischer og Smisloff, án þess að
tefla frekar. Gligoric gaf einnig
biðskák sína við Keres án þess
að tefla hana og Benkö og Petr-
osjan sömdu jafntefli í biðstöð-
unni. Tal vann biðskákina við
Fischer.
Staðan eftir 27. umferð er
þessi:
1. Tal •
2. Keres
3. Smisloff
4. Petrosj.an
5. Gligoric
6. Fischer
7. Friðrik
8. Benkö
19 J/2 v.
18 i/2 v.
15 v.
14 1/2 v.
12 y2 v.
11 y2 v.
9 v.
7 % v.
Lokaumferð verður tefld í
dag og hefur Tal þá hvítt
gegn Benkö, Keres gegn Friðriki,
Petrosjan gegn Gligoric og Smisl-
off gegn Fischer.
Árni Hilmar Bergmann:
Vinnan og verkaiýðurinn
Um afrek, erfiðleika og slörf sovézks verkalýðs
AFREK
Sovézkur verkalýður er
allrar virðingar verður, því
að hann hefur fjölda afreka
framið og mörg ótrúleg. Fyr-
ir fjörutíu árum gerði hann
byltingu; skriðdrekalaus og
fallbyesufár sneri hann niður
innlenda yfirstétt og hrakti
úr landi erlenda innrásar-
menn. Fyrir fimmtán árum
mölvaði hann hma ógurlegu
hernaðarvél Hitlers. Samt
eru þessir sigrar byltingar og
styrjalda ekki það, sem mest
er um vert. Mest er um vert
að sovézkur verkalýður hefur
byggt upp land sitt. Á stutt-
um tíma hefur hann tvívegis
reist land sitt úr rústum.
breytt eyðimörkum í akur-
lönd, reist nýjar stórborgir
þar sem áður fóru úlfur og
örn, breytt snauðu bænda-
landi í iðnaðarveldi og til-
einkað sér sitthvað af menn-
ingu heimsins þrátt fyrir all-
ar þessar annir.
Nú geta menn spurt: hvað
rekur þennan verkalýð á-
fram? Hvernig starfar hann:
Hvað er ólikt með afstöðu
hans til starfsins og afstöðu
stéttarbræðra hans í kapítal-
iskum löndum?
Frá rannsóknarstöð I Sovétríkjunum
FRÍÐLEIKAR
Eg spyr aftur: Hvað knýr
þetta fólk áfram?
Það er ekki erfitt að skilja
það kapp og þann áhuga, sem
greip sovézka verkamenn
fyrst eftir byltingu, því að
breytingin sem þá varð á
þeirra högum varð svo mikil
og svo skyndileg. 1 fyrsta
sinni var litið á verkamann-
inn sem mann, hann varð
fullgild og virt persóna í
þjóðfélaginu. I fyrsta sinn
var hafin bygging mann-
sæmandi húsa handa verka-
fólki, í fyrsta sinn séð fyrir
sumarleyfum, í fyrsta sinn
voru born verkamanna sett
til mennta. Og við getum
skilið það fólk, sem á stríðs-
árunum yfirgaf ekki verk-
smiðjurnar, heldur svaf þar
á gólfinu til að spara tíma,
— líf þess var í veði, ætt-
jörð þess var í hættu, allt
sem áunnizt hafði í barátt-
unni fyrir betra lífi var í
veði.
En hvemig er þá umhorfs
nú? Hafa ekki erfiðleikar
uppbyggingarinnar eftir stríð
bugað marga? Hafa ekki
margar af verstu afleiðingum
Stalínstímabilsins spillt miklu
fyrir? Allt er þetta að vísu
rétt, einkum held ég að á-
standið hafi verið slæmt
1948—1953 eða svo, þegar
lífskjörin breyttust hvergi
nærri nógu ört, vegna þess
hvað uppbyggingin var um-
fangsmikil og tímafrek.
En þrátt fyrir allt er
sovézkur verkalýður samur
og fyrr. Hann tekur starfið
sérstökum tökum. Og hann
er bjartsýnn í þessu starfi.
Því þá? Nú dettur mér
ekki í hug að halda því fram,
að sovézkt verkafólk lifi ein-
hverju dýrðarlífi eða hafi
margvísleg ringulreið á launa
fyrirkomulagi; jafnvel greitt
misjafidega fyrir sömu vinnu
í mismunardi verksmiðjum. I
verksmiðjunni Úglémasj hjá
Túlu er verið að gefa á bauk-
inn yfirmanni, sem lagt hafði
í einelti einn verkamann, sem
hafði með höndum eftirlit
með öryggi á vinnustað. í
,,Fyrstu úraverksmiðjunni“
er verið að koma upp um
þjófa, sem troðið höfðu í eig-
in vasa stórum fúlgum af
arði fyrirtækisins.
Erfiðleikarnir eru marg-
víslegir.
AFSTAÐAN TIL
STARFSINS
En hver er þá orsök þess
að verkafólk í sósíalistísku
landi tekur vinnuna sérstök-
um tökum?
I fyrsta lagi: uppeldið hef-
ur hér mikla þýðingu. Það
er álitið eitt helzta verkefni
skólanna að innræta ungling-
um virðingu fyrir vinnunni.
Að vísu hefur hér orðið mis-
uðum stöðum,því að t.d. lælm-
ar án sérgreinar og kennar-
ar hafa hreint ekki hærrí
laun en góður verkamaður.
En nú stendur fyrir dyrum
breyting á skólakerfinu og
felst hún aðallega í aukningu
verknáms; má vænta þess að
þetta hafi góð áhrif. Þrátt
fyrir ofangreinda vankanta
hefur uppeldið mikla þýð-
ingu. Það kemur fram í hinni
sterku löngun unga fólkcins
til að gera landi sínu nokk-
urt gagn, taka þátt í mikl-
um framkvæmdum, en slíka
löngun, ásamt mikilli ábyrgð-
artilfinningu, verður maður
oft var við. Draumurinn um
skáldskap vel unnins • verks
hefur sterk tök á hugum
unga fólksins.
I öðru lagi hefur ákvæðis-
vinnufyrirkomulagið sín örv-
andi áhrif. Handfljótur og
öruggur rennismiður fær
hærra kaup en hirðulaus
skussi, atorkusöm mjaltakona
lifir betra lífi en sú, sem læt-
fYamhald & 10, síöu
ekki ástæðu til að kvarta yf-
ir neinu. Ekki segi ég heldur
að menn upp til hópa elski
vinnuna af lífi og sál eða
hafi andvökur út af fram-
leiðsluaukningunni. — Þetta
fólk á við sína erfiðleika að
etja, þótt mjög séu þeir mis-
jafns eðlis. Það er víða mik-
ill skortur á húsnæði, eink-
um í stærstu borgunum, það
er víða skortur á góðum fatn-
aði, einkum í afskekktum
borgum. Ein verksmiðja hef-
ur reist gott barnaheimili,
önnur á þar langt í land.
Launastiginn er krappur og
brestur á: Það hefur verið
tiltölulega lítið um það að
skólafólk hafi verið vanið vii
líkamlega vinnu, meira gert
af því að innræta því lotn,-
ingu fyrir vísindastörfum,
sem er vitanlega ekki einhlítt.
Þess vegna hafa margir lokiff
tíu ára skyldunámi án þess
að hafa nokkru einni dyfið
hendi sinni í kalt vatn. Þetta
veldur svo ýmsum erfiðleik-
um, þegar menn fara að leita
sér framtíðarstarfs, og flestir-
vilja þá komast beint í æðri
skóla. Hér er ekki endilega
um að ræða áhuga á vellaun-