Þjóðviljinn - 03.11.1959, Side 7

Þriðjuclagur 3. ncvember 1959
ÞJÓÐVILJINN — (7.
Við fáum ekki frið í heiminum fyrr
en helmingur þeirra
sem stjórna eru konur
M.Þ.: Má kvennaþáttur
Þjóðviljans leggja fyrir þig
2—3 spurningar um álit þitt
1 á þátttöku kv-enna í opin-
berum málum.
A.S.: Nei, ég vil ekki tala
við kvennaþáttinn. Eg er al-
4 veg á móti því, að kalla allt
kvennaþætti, sem konur koma
nálægt, hvort heldur er í blöð-
um eða útvarpi. Heimilis-
. þættir og húsmæðraþættir, í-
þróttaþœttir o.s.frv., en
“kvennaþættir ekki nema sem
hliðstæða við karlaþætti.
M.Þ.: Neitarðu mér þá um
^yiðtal ?
A.S.: Nei, ég vil gjarna tala
■ við þig sem blaðamann Þjóð-
vilians eða hvaða blaðs sem
væri, því að réttindamál
'■kvenna eru óháð flokkum.
iM.Þ.: Þá vil ég soyrja:
'Telur þú ekki brýna nauðsyn
bera til bess, að konur taki
meiri þátt í þjóðmáium en
þær gera nú?
A.S.: Jú, vitaskuld, og ég
vil niota orð Bernhards Shaw
sem væru þau mín orð: „Við
fáum ekki frið í heiminum
fyrr en helmingur þeirra, sem
-stjérna, eru konur“.
Það er senn hálf öld liðin
•s'íðan konur hér á lamdi fengu
kosningarétt oig kjörgengi, og
enn er aðeins ein og ein kona
1 kosin á þing.
Nýlega sagði maður nokk-
ur, sem eitthvað var viðrið-
inn uppstillingu á flokkslista,
er hann var spurður hvers-
vegna engin kona væri þar í
öruggu sæti:' „Það er ekkert
gagn í þvi að hafa eina og
eina konu á þingi. Þær fá
engu áorkað einar. Það er ailt
annað, ef helmingur bing-
manna. væri konur“: Hann
virtist segja þetta í hjartans
einlægni og fullri 'vissu þess,
að einhvern tíma yrði helm-
ingur þingmanna konur. En
ef alltaf verður hafður sami
háttur á og verið hefur, er
hætt við að bið verði á Jiví.
Það er því ekki um annað að
gera en að konur beri fram
ákveðnar kröfur um, að ann-
að hvert sæti á öllum fram-
boðslistum sé skipað konu.
Maður leyfir sér þó tæplega
að vænta þess, að í svona
mikilvægu máli verði viðhöfð
gamla 'kurteisisreglan: „Dam-
erne,först“, en samt sem áð-
ur yrði það allstór hópur
ekki gerðar meiri kröfur til
þeirra en venjulegra karl-
frambjóðenda og þingmanna.
Og þegar margar konur eru
orðnar þingmenn, verður
smátt og smátt hætt að líta
á ýmis mál sem sérstök
kvennamál, því að þegar
mönnum er almennt ljóst orð-
ið, að konur eru fyrst og
fremst menn, og meira að
segja rúmlega helmingur alls
mannkynsins, hljóta menn að
sjá, að það eru aðeins al-
menn mannréttindamál, sem
nú kallast kvenréttin.damál.
Þegar jafnmörgum konum
• •
Viðtal það sem hér birtist átti frú María
Þorsteinsdóttir við frú Önnu Sigurðardóttur.
Frú Anna hefur um árabil staðið framarlega
í réttindabaráttu kvenna. Hún var lengi
búsett á Eskifirðj ásamt manni sínum Skúla
Þorsteinssyni skólastjóra, en er nú
flutt til Reykjavíkur.
kvenna, sem kæmist á þing.
Nú mun einhver spyrja hvort
hægt verði að finna nægilega
margar konur í þingsætin,
þegar svo virðist sem erfitt
sé að finna eina og eina konu
þó öruggt sæti eða á.hættu-
sæti sé í boði. Eg er viss um,
að það er langtum auðveldara
að finna margar hæfar konur í
þinigsæti en að ákveða, að ein
eða tvær í hverjum flokki
séu öllum öðrum hæfari.
Ef margar konur eru í fram-
boði og á þingi verður stækk-
unargleri öfundar og csann-
girni ekki lengur beint að
þeim sérstaklega og það verða
og körlum verður gefinn kost-
ur á að vera í framboði til
Alþingis, myndu þær, sem á-
huga hafa á stjórnmálum og
hafa hæfileika til að taka
þátt í þeim, haga störfum
sínum í kvenfélögum stjórn-
málaflokkanna á allt annan
veg en þær gera nú.
■Eg er ekki í nokkru flokks-
félagi, en ég þekki konur i
kvenfélögum allra stjórn-
málaflokkanna og einhvern
veginn hefi ég fengið það á
tilfinninguna, að störf þeirra
séu að miklu leyti ambáttar-
störf í þágu flo'kkauna og að
kvenna félögin hafi jafnvel
BREF
til Þorsteins Jónssonar írá Hamri í Þverárhlíð
í Borgaríirði. .
Vinur sæll.
Beztu þakkir fyrir bréfið
þitt; skrifað 30. okt. og móttek-
:ið 31. s.m.
É? verð nú að bera mig að
svara þér með nokkrum lín-
um, þó ég sé óvanur að skrifa
karimönnum þréf.
Þú vitnar í grein eftir mig
seni birtist fyrir síðustu kosn-
ingar í blaðinu Vestlendingi.
“Greri. þessi var auðvitað slcrif-
uð' til stúínings við Alþýðu-
banc alagið og af þeirri ástæðu
«ð ég. taldi stefnu þess heilla-
•drýgTi en stefnu hinna flokk-
anns. Mér fellur það ekki að
þú skulir nota orðið landráð
um bessi efni. það er rangt.
Landráð eru það sem nefnt var
■dro+ý-isvik til forna: að ráða
land með svikum úr hendi ein-
hver's. Ég veit ekki til að stjórn-
máipmenn á. íslandi séu land-
ráðaménn. þótt ágreiningur sé
um stefnu. Hitt er satt að
bjáifaháttur og skammsýni
sumra forráðamanna hér gæti
leítt okkur til óheilla. Gáleysi
og undirgefni ráða of miklu í
samskiptum okkar við aðrar
þjóðir. Þessvegna er gleypt of
ört við því sem útlent er; eftir
þessum farvegi rennur Kefla-
víkurmenningin og atómskáld-
skapurinn.
Enn hefur enginn skrifað mér
bréf til varnar svonefndri
Keflavikurmenningu; ég verð
víst að hrósa henni sjálfur í
bili. Við höfum nefnilega ýmis-
legt gott fengið þaðan. Frá
henni komu m.a. fyrstu jarð-
ýturnar og fyrstu jepparnir í
sveitirnar og margt fleira sem
valdið hefur atvinnubyltingu á
íslandi. En bað er ekki þar með
sagt að við eigum að liggja
skötuflatir fyrir öllu sem það-
an kemur.
'En af hverju var ég þá að
nefna atómskáldskap í sömu
andrá og þessa háskalegu Kefla-
víkurmenningu?
Af þeirri einfSJdu ástæðu að
í bókmenntum okkar er að ger-
ast sama saga og á öðrum svið-
um þjóðlífs á fslandi; skáldin
einsog aðrir eru að gefast upp
við það erfiða- hlutskipti að
vera íslendingar í hugsun og
menningu.
Okkur greinir á um merkingu
orðsins atómskáldskap. Þú virð-
ist nefna allan nýstárlegan
skáldskap þessu heiti, allt frá
versta bulli til fegurstu ljóða.
Ég nota þetta orð um hráar
stælingar á útlendum skáldskap
eða láránlega þjónustu við er-
ekki sama rétt til afskipta af
flokksmálum og félögin, sem
karlmennirnir eru í.
Margar af konunum myndu
beinlín’s uniiirbúa sig undir
þátttöku í stjórnmálabarátt-
unni á framboðsfundum.
Flestar konur eru svo önnum
kafnar ,að þær geta ekki eytt
dýrmætum tíma til að kynna
sér sjórnmálin til þeirrar
hlítar, að þær geti með litl-
um fyrirvara gefið kost á
sér í framboð. Kunningi minn
einn var fyrir nokkrum ár-
um beðinn að gefa kost á
sér í nokkurn veginn öruggt
þdngsæti. Hann afþakkaði, en
sagði, að ef hann hefði vit-
að það hálfu ári fyrr, hefði
öðru máli verið að gegna.
Annríkis vegna hefði hann
ekki fylgzt svo vel með gangi
stjórnmálanna síðasta kjör-
tímabil, að hann væri fær um
að leggja út í framboðsbar-
áttuna með svo litlum und-
irbúningstíma.
Ég hygg, að mörgum kon-
um sé líkt farið og þessum
manni. Þær eru alls ekki við-
búnar, því að líkurnar til
þess að þeim verði gefinn
kostur á þingsæti eru svo
sáralitlar.
En þetta breytist jafn-
skjótt og konur eiga kost á
jafnmörgum þingsætum og
karlmenn. Konur verða að
fara að gera kröfur til þiess,
að annað hvert sæti á fram-
boðslistunum til Alþingis sé
skipað konu, og fylgja þeim
kröfum eftir af alefli, svo
ekki sitji lengi við kröfurnar
einar. En karlmenn eiga
kannske dálítið erfitt að
sætta sig við það, að þing-
mannahópnum væri þann veg
farið, að helmingur hans
lendar stefnur i ljóðagerð. Ég
nota orðið leirburður um hlið-
stæðar yrkingar í þjóðlegum
stíl, þ.e. þegar menn brúka rím
og stuðla eftir uppskrift í stað
þess að yrkja góð kvæði. En
við höfum ekki heimild til að
kalla mann leirskáld vegna þess
að hann byggir upp Ijóð sín
með stuðlum og háttbundinni
hrynjandi, og við getum ekki
í alvöru nefnt ungan mann at-
ómskáld þó hann sé að fást
við einhverja nýbreytni í formi.
Það fer svo eftir elju og orku
hvers skálds hver árangurinn
verður og kemur þar margt
til greina. Það verður að segia
eins og er að íslenzk ljóðlist
veltir ekki þungu hlassi eins
og sakir standa. Þetta er vitan-
lega skáldunum að kenna. þeim
hefur ekki lærzt að yrkja fyr-
ir nútímafólk á íslandi.
Það er nóg til af snærum á
íslandi,' Þorsteinn minn, og á-
stæðulaust að vera að hengja
sig í misnotuðum orðum eins
og t.a.m. atómskáldskap, land-
ráðum og rógi. En hví að
hengja sig? Ungu hvatvísu
skáldi er hollt að minnast þess
væri ekki fullgildir borgarar,
þ.e.a.s. væru hvorki skatt-
borgarar eða eigin framfær-
endur, hvað þá „fullgildir
þátttakendur í atvinnustörf-
um“, því að þingfararkaupið
er víst ekki svo hátt, að það
geti veitt þeim þessi sjálf-
sögðu borgaralegu réttind'.
En þessi réttir-li öll vantrr
giftar konur, sem eru „bara
húsmæður“ að aðalstarfi, og
þó sérstakiega þær, sem eru
giftar fyrir 1. janúar 1924.
Dómurinn í máli Hótel
Borg-hjónanna virðist hafn
komið mörgum konum á c-
vart, eins og þeim hafi ver'ð
ókunnugt um, að konur, sen
giftar eru eftir hjúskaparlön-
unum frá 1800, hafa ekki
ráðstöfunarrétt á sameigi
hjónanna.
Það lítur raunar út fyrir,
að þeir sem i ömdu stjórnar-
skrána 1944 hafi lraMið, að
svo væri einnig undantekn-
ingarlítið um aðrar giftar
konur, því að í 33. grei'i
hennar er gefin skýring á
því, hvers vegna giftar kpnur
geti haft kosningarétt, þar
sem enginn geti hact kosn-
ingarétt nema hann ha?i ó-
flekkað mannorð og sé fjár-
rá.ffa. — Skýringin er svona:
„Gift kona tel t fjár síns
ráðandi, þótt hún eigi óskilið
fjárlag með manni sínum“.
Hjúskaparlögm 20/1923
byggja á jafnræði hjóna og
er því konum, sem giftar eru
eftir þeim lögum, mikil óvirð-
ing sýnd með þessari athuga-
semd í stjórnarskránni.
Mér finn:t það háðung fyr-
ir menningarþjóð, sem íslend-
ingar vilja vera, að enn skuii
helmingi þjóðarinnar ekki
hafa verið veitt full borgara-
leg réttindi. En það kemur
m.a. fram I því
1) að a’lmargar konur eru
ekki fjárráða, þó þær fái í
stjórnarskránni undanþágu
frá því að vera í sama flokki
og þeir, sem sviftir hafa ver-
ið fjárráðum.
2) að flestar giftar konur
eru ekki s.jálfstæðir skatt-
borgarar, af því að lögin,
sem þar um fjalla, eru samin
FramhaJd a in <síðu
sem stendur í bókinni; Kemst
þó seint fari.......
Ekki kann ég ungum skáldum
ráð að gefa, og vil þó biðja
þau að sækja ekki alla sína
vizku í þröngan kunnirigja-
hring; þar verða menn svo and-
lega nærskornir og' mæla allt
hver eftir öðrum. Það er hollt
að sækja lærdóma til þeirra
sem eru vitrir og víðsýnir af
gáfum og reynslu, og það er
líka gott að blanda geði við
þá sem vita minna. íslenzk al-
þýða kann vel að meta góðan
skáldskap ef hann er skiljan-
legur — eða öllu heldur efi
hann er til einhverrar ánægju
— fólk skilur allt sem það hef-
ur gaman af.
Og eitt enn, að géfnu tilefni:
Ég mun vafalaust halda áfram
að mótmæla því sem mér finnst
opna veg'inn fyrir of mikillt
Keflavíkurmenningu. það lítið-
sem ég tek þátt í stjórnmálum er
af beim vilja gert; ég mun
einnig hér eftir sem hingað ttl
bsrjast á móti atpmskáífiskapn-
um, af því mér fellur bétur
hin: íslenzka mennirig.
Framhald á 11. síðu.
í.3r