Þjóðviljinn - 31.01.1960, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 31. janúar 1960
Sunnudagur 31. janúar 1960 — ÞJÓÖVILJINN
(7
r

ÓÐVIUINN
Ötgeíandl: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurlnn. — Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (ab.), Magnús Torfj Olaisson, Slgurður Guðmunas-
Eon. — Préttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsínga-
stjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, afgrciðsla, auglýsingar, prent-
emlðJa: Skólavörðustíg 19. — Sími 17-500 (5 línur). — Áskriítarverð kr. 30
á inánuði. — Lausasöluverð kr. 2.00.
Prentsmiðja ÞjóðvilJans.
^ -----------------------------------/
/...................................................N
\
Ekkert alþýðuheiniili
uudanjiegið
j^júrgunblaðið kveinkar sér sárlega í gær vegna
þess að Þjóðviljinn varaði ríkisstjórnina við
því að alþýðufólk á íslandi myndi snúast til varn-
ar gegn þeirri stórárás á lífskjör vinnandi fólks í
landinu sem Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðuflokk-
urinn eru nú að framkvæma. Er engu líkara en
Morgunblaðsmenn hafi haldið að hægt væri að gera
slíka árás á lífs'kjörin án þess að nokkur þeirra er
fyrir árásinni yrðu hreyfði hönd eða fót. Svo vit-
lausir eru þeir sem árásunum stjórna þó ekki í
raun. Þeir vita fullvel, að gegn slíkri stórárás á lifs-
kjör alþýðufólks hlýtur verkalýðshreyfingin að berj-
ast af öllum mætti.Verkamenn skilja það á stundum
eins og þessum, að stéttarandstæðingur þeirra hef-
ur ákveðið að beita. til hins ýtrasta tökum sínum á
nkisvaldinu og Alþingi til árásanna á lífskjörin,
til þeirra árása sem Vinnuveitendasambandið treyst-
ir sér ekki til að gera með öðrum hætti. Og fyrr
eða síðar verður alþýðufólki ljóst samhengið milli
kjarabarátu og alþingiskosninga og hættir að kjósa
yfir.sig kjaraskerðingaríkisstjórnir Sjálfstæðisflokks-
ins -og liðsauka hans.
það sýnir árásareðli efnahagsráðstafana ríkisstjórn-
arinnar nú, að ekkert samráð við verkalýðs-
samtökin hefur verið haft í undirbúningi málsins.
Einn flutningsmanna kjaraskerðingarfrumvarpanna
nú vissi fyrir tíu árum hvað það þýddi er hann
varaði eindregið við því á Alþingi að slík vinnu-
brögð væru höfð. „Frumvarpið hefur að engu leyti
verið undirbúið í samráði við verkalýðssamtökin“,
sagði Gylfi Þ. Gíslason í nefndaráliti um gengis-
lækkunarfrumvarpið 1950. „Ýmis ákvæði þess eru
til þess fallin að vekja tortryggni þeirra, og er það
miður farið“. Hvað mætti þá segja um stórárás þá
sem ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins er nú að dengja yfir alþýðu manna? Er
líklegt að það veki traust verkamanna, að nú á að
banna að greiða vísitöluuppbót á laun, afnema með
öllu þann hemil, ófullkominn að vísu en hemil þó,
á tilhneigingar afturhaldsríkisstjórna að lækka kaup
verkamanna með skipulögðu dýrtíðarflóði. Og jafn-
framt eru gerðar ráðstafanir til stórkostlegra verð-
hækkana og samdráttar fram'kvæmda og atvinnu.
^ldrei eru skrækir Morgunblaðsmanna um „hót-
anir kommúnista11 eins áhrifalausir og þegar
alþýða manna stendur frammi fyrir árás á lífskjör-
in. Frumvörpin eru ekki bara um kjaraskerðingu
þeirra sem Morgunblaðinu þóknast að kalla komm-
únista, heldur er ráðizt á lífskjör allrar alþýðu.
Ráðstafanir ríkisstjórnarinnar til kjaraskerðingar i
sneiða ekki fram hjá heimilum þeirra alþýðumanna
sem glæptust á því í haust að kjósa yfir sig kjara-
skerðingarflokkana. Þess vegna verður það ekki
fremur einn hópur verkamanna sem rís til varnar
lífskjörum sínum og velferð heimila sinna, heldur
verkalvðsstéttin öll. Þess vegna berast nú þegar
þessa dagana harðorð mótmæli verkalýðsfélaganna
gegn kjaraskerðingaráformum ríkisstjórnarinnar, I
einróma samþykkt og hitt heyrist hvergi að verka- !
menn úr hópi Sjálfstæðisflokksins eða Alþýðu-
flokksins rísi upp og þakki fyrir árásina á lífskjör-
in. Morgunblaðsmenn og „liðsaukinn“ hafa kosið
sér hlut, og munu finna það eins og í fyrri stór-
árásdm á lífskjör fólksins og rétt, að verkamenn
snúást til varnar. — s.
Magnús Jóhannsson frá Hafnarnesi í Fáskrúðsfirði hefur nokkrum sinnum birt hér í blaðinu þætti úr lífi
sjómanna, sem vakið hafa athygli fyrir sterkan stíl og hnitmiðaða frásögn. Hér birtist enn einn þáttur frá
Magnúsi. Þessi er í samhengi við þættina Útlagar og Nótt í Sæluvík, sem áður hafa birzt hér. Þjóöviljinn
vill nota tækifærið og' heita á fólk, hvort heldur er verkamenn eða bændur, sjómenn eða flökunarstúlkur, að
senda blaðinu þætti sem þessa af starfi sínu eða öðru sem mönnum liggur á hjarta.
Helaidaqur við Höfðann
EBBZSSgCg5B5ga«l!T5W!B8C8gSB8HM
Það var kcmið undir páska
þegar við komum að Höfðan-
um, vorhljóð í fuglinum og
sjórinn næst iandinu skolplit-
ur.
Hann var eins og eyja þvi
við greindum ekki sandinn frá
sænum sökum móðu yfir land-
inu.
Við höfðu séð hann lengi
í radarnum áður en bert aug-
að nam hann.
Þetta var á skírdag, óvenju
tregur fiskur, utan þúsund í
eina trossu, ufsaborið, stein-
snar frá Höfðanum.
Við urðum að hjálpa honum
innfyrir, því hann var vænn
og austanylgja í sjóinn.
Það var lagt á sama.
Bátarnir voru á austurleið,
sumir til heimahafna, aðrir til
Hornafjarðar til að liggja þar
yfir hátíðina.
Um kvöldið var lagzt við
ljósabauju, andæft.
Það var bræluskratti og
hundur í strákunum.
Kallinn kom frammí eftir
fréttirnar.
Hann lét ekkert uppi um
fyrirætlun sina, glettist dálitið
við Benna. En það var til-
gangslaust, ekkert fjör.
Þegar hann var farinn byrj-
uðu smávegis orðahnippingar.
Á að hanga hér í helvítis
brælunni yfir hátíðina? Er það
meiningin?
Ég er með í að draga á
rnorgun, sagði Siggi. Við fár
um kannski þúsund.
Fari allar þúsundir til fjand-
ans. Ég snerti ekki handtak.
stræka.
Ég hef einu sinni unnið á
föstudaginn langa. Það var í
Eyjum. Við vorum allan dag-
inn og fram á nótt að bæta í
og greiða úr beinagrindur. Ég
geri það ekki aftur.
Við skiptumst á vöktum um
nóttina eins og venjulega.
Hann jók bræluna og það
var leiðinda veltingur.
Maður drakk mikið kaffi og
sló met í reykingum.
Ég átti síðustu vakt.
Það var þoka í bestikkinu
hjá kaHinum og sauð í honum
í svefninum.
Ræs!
Hann var fljótur að vakna og'
bæta við þokuna í bestikkinu.
Lofðu strákunum að sofa,
sagði hann. Það er hátíð.
Það er bræla, segi ég. Aust-
an.
Já, við tökum það bara ró-
lega, sagði hann. Hlustum á
messu.
Baujan, segi ég.
Ég sé um hana. Farðu að
leggja þig, laxi.
Ég heyrði stuttu síðar hann
kippti á.
Það var móthögg, skrölt í
keðjum og tunnum í gangin-
um.
Dagurinn kom drungalegur
■i. wwnqg;
undan möttuðum himni, þung--
lamaleg tónlist í útvarpinu,.
hvinur í reiða.
Kokkurinn á í brösum með’
steikina.
Það er Jæri og sláttur á.
feitinni í skúffunni.
Við veltumst í kojunum, les-
um eða mókum.
Svo er lærið til ásamt græn-
um baunum, brúnuðum kartöfl-
um og sultutaui.'
Þröngt meg'a sáttir sitjá.
Þessir tíu menn þjappa sér
saman við borðið og lærið
ásamt baununum. sultutauinu.
og kartöflunum er uppétið,.
utan beinin.
Það er sami drunginn 3'fir
deginum og tónlistinni í út-
varpinu.
Svo kemur messan.
Presturinn talar af miklum
fjálgleik um krossfestingu
Krists.
Allir eru hljóðir og alvarleg-
ir.
Það fylgir þessum degi.
Síðan er farið að keyra.
Stefán Árnason er að draga,
segir stýrsi iogandi af áhuga.
Ætli við kíkjum ekki í eina.
Við fáum kannski þúsund,
segir Siggi. Átta skippund.
Enginn mótmælir.
Ekki einu sinni maðurinn
með beinagrindurnar, sem hót-
aði að stræka í gær.
Við búum okkur undir ágjöf,
afla.
~.3»tí9£
Baujan!
Það er hörku straumur. aust-
an belgingur og ekki gott að
fá í skrúfuna svona nærri
Höfðanum, fjarán undir berg-
inu hvít af spreki.
Það er logn á garðinum,
enginn skottís, bukuð net
og tveir á rúllunni.
Þetta er rígvænn fiskur,
ufsaborið og níð á netunum.
Þegar helmingur trossunnar
hefur verið dreginn, þyrmir
snögglega yfir aflann enda
koma teinarnir naktir upp.
Bæta í!
■ Við leysum sundur og drög-
urn í ganginn.
Það aflast ekki í teinana
eina saman.
Hún verður litskrúðug tross-
an sú tarna, en það vantar í
hana bláa litinn. Það aflast
bezt í blátt.
Duttlunga skepna þessi
þorskur.
í fyrra fúlsaði hann við öllu
nema gulu.
Það er leiðinda belgingur,
súid yfir landinu og rugl á
grjótinu.
Maður getur ekki setið á sér
að skemmta skrattanum.
Þetta fer allt í einum djöf-
uls hnút.
Passaðu hnutana, segir Siggi.
Það er ekki nógu slétt undir
þeim. .
I-Iva, ætli maður eigi bara
ekki að hafa straujárn við
hendina.
Þeir kippa öllu út með sér,
segir hann. Sjáðu þennan, end-
arnir skaga upp í netið.
Þeir eru komnir í aðgerð
framá, stýrsi, Jón og Gúddi,
og veizla hjá múkkanum.
Þetta er iifrarfeitur fiskur.
og ég' er feginn hverri körf-
unni sem þeir bera afturá.
Og svo er trossan klár.
Það hefur slegið á kvikuna,
glotti yfir jöklinum, enda spá-
in norðlæg.
Ennþá er þó bakki í austr-
inu, en hann dregur ört nið-
ur og' á loftið, sem verið hef-
um muggað og þungskýjað,
koma bláar vakir.
Þeir eru snöggir að afgreiða
þessi fimm hundruð, strákarn-
ir, koma þeim í lest og ís.
Það er mikil grytta í fiskin-
um og ekki gott hann liggi
iengi á dekkinu.
Þetta eru fimm skippund,
segir Siggi. Ekki eru þau eft-
ir.
Það er spýtt í hann auslar,
lagt.
Dagurinn er ekki lengur
drungalegur og þungskýjaður,
hundurinn rokinn úr strákun-
um og bakkinn í austrinu orð-
inn að ljósri þokurönd yfir
hafinu.
Magnús Jóliannsson,
Hafnarnesi,
Fáskrúðsfirði.
ur reki áður, — aðalrekinn er
þó norður á Ströndum. Reki
kom helzt 1 hrönnum undan
hafís áður fyrr. Nú er þetta
ekkf orðið nema svipur hjáí
sjón. Annars sagði Guðmund-
ur G. Bárðarson mér eitt sinn1
skemmtileg ummæli um rek-
ann — eftir Magnúsi bróður
minum. Þeir voru þá báðir
unglingsstrákar, Magnús á
Hvalsá en Guðmundur á
Kollafjarðarnesi. Hittust þeir
eitt sinn og Guðmundur spurðx
Magnús hvort nokkuð hefðí
rekið á Hvalsá nýlega. Nei,
blessaður vertu, svaraði Magn-
ús; ekki svo mikið sem hval!
© Dimmiif er hann,
drottinn minn!
— Og hvað er að frétta
af búskaparárum þínum þarna
fyrir norðan ?
— Það mætti kannski segja
eins- og einhverntíma var gert:
Hann bjó, hann bjó, e'tt ár,
eitt ár — og þó með skömm.
Eg hafði nokkrar ■ kinda-
skjátur og tvær beljur Það
eru lélegar slægjur á Kol-
beinsá, sem annars var á-
gætisbújörð á gamla vísu.
Þar er , selveiði og nokkurt
varp. Eg var mikið í vega«
vinnu á sumrin, — en þó aðal-
lega eftir að ég fluttist til
iBorðeyrar, og böðlaðist konan
þá ein við heyskapinn.
(Kona Guðlaugs er Mar-
grét Ólafsdóttir, hin ágæt-
asta kona).
Það 'kemur seinna að kveð-
skap Guðlaugs, en sjálfur
varðist hann allra frétta um
hann. Aðrir hafa þar verið
mér hjálplegir. Það var eitti
sinn meðan hann var bóndi
fyrir norðan að hann kom út
á þorradagsmorguni. sá ekkí
út úr dyrunum fyrir byl —■
og kvað:
Bóndi opnar bæinn sinn,
brýnnar fer að gretta.
Dimmur er hann, drottinn
minn!
— Djöfuls hríð er þetta-
iiillllllllliiiiiillllillllllllllllllllllilllllllllllllllilllllllillllllllllllllll 1111111111111111111111111111II11111111111■ i■ 111111111111111)111111111111111111■ 11 (11111111111111111111111111111111m11111111111111111111111111111111111!I!111(1111111!1111II111111111111111i11i1111II1111111111111111111111■ 11111i11111 iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiui 9 Smábænclafélag
Sextuaur bóndi o
jiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiij
Þar sem fyrrum léku óháðir vi ndar allra átta um berar urðir noröan =
= í Kópavogshálsinum, býr nú sá er eitt sinn var bóndi noröur á „Strönd- =
1 um“, þá bolsévíkki á Borðeyri og síðar borgari í höfuðstaðnum. Guðlaug- |
| ur Jónsson heitir hann. Á morgun er hann sextugur. Nú er hann landnemi =
= í Kópavogi. Og það mikill bóndi er hann enn, að í sumar mun grænn i
= gróður kominn í stað gráa gamburmosans umhverfis húsið hans.
iiiiiiiiiuil siiiiiliiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiii! iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiuiniiiiuiniiiiiTÍ
Guðlaugur Jónsson
— Þú ert Strandamaður,
Guðlaugur, fæddur hvar?
•— Á Heydalsá í Kirkju-
bólshreppi í Strandasýslu.
— Ætterni?
— Föðurættin mun hafa
verið mann fram af manni
í Tungusveitinni en móður-
ættin að nokkru vestan úr
Dölum og rekst einnig til
hinnar svonefndu Tröllatungu-
ættar.
— Og æviferill?
— Fór 17 ára gamall inn x
Hrútafjörð, að Kolbeinsá, bjó
þar fáein ár, flutti s'íðan inn
til Borðeyrar, reisti þar ný-
býli, Lyngholt, bjó þar nokk-
urt skeið, en þegar ég ætlaði
að fara að koma upp bú-
stofni þar helltist mæðiveik-
in yfir okkur svo ég hrakt-
ist burtu og flutti hingað suð-
ur 1942.
® Bjartur æskudagur
Þar með finnst Guðlaugi
hann hafa sagt allt um ævi
sína; svo vel kunna Stranda-
menn enn þá list að segja
frá í fáum orðum. En ég sætti
mig ekki við að sleppa honum
svona auðveldlega.
— Segðu mér, Guðlaugur,
hvernig var norður þar í æsku
þinni. var ekki hafís og harð-
indi?
— Mér finnst æskúdagur
minn norður frá hafa verið
mjög bjartur, svarar hann og
brosir eins og ungur piltur.
Eg var í skemmtilegu úm-
hverfi, — þá var Heydalsár-
skólinn svonefndi í blóma sín-
um, og þar var margt af
skemmtilegu fólki.
— Hvað var þessi Heydals-
árskóli ?
— Það var barnaskóli fyrst
og fremst, en miðkaflann úr
vetrinum var þar framhalds-
skóli, unglingaskóli. Sigurgeir
Ásgeirsson frá Heydalsá var
driffjöðrin í stofnun skólans,
fyrsti kennari hans og kenndi
þar um fjöldamörg ár. —
Kristmundur Jónsson, síðar
kaupfélagsstjóri á Borðeyri
var þar einnig kennari.
wwmssBxs^wmmimBi
9 Stunduðu jafrJi sjó
og land
— Veiztu að fjöldi manna
af flestum landshornum setur
Húnaflóa og Strandir alltaf
í samband við hafís, harðindi
og kulda — næstum óbyggi-
legt land?
-— Það eru nokkrar dag-
leiðir fyrir gangandi mann
úr Hrútafirðinum norður á
lúnar eiginlegu Strandir. Og
mér finnst unga fólkið í
Tungusveitinni tryggara átt-
högum sínum en víða annar-
staðar. Og það er mesti
myndarbúskapur hjá því; þeir
hirða vel um bú sín.
— í Hrútafirðinum er
prýðilegt landbúnaðarland og
fjárlönd góð.
—Áður fyrr skilst mér að
þið hafið róið norður þar?
— Já, í gamla daga gekk
fiskur inn I Steingrímsfjörð
og þá stunduðu menn sjóinn
jöfnum höndum og landbún-
aðinn. Þá var róið á árabát-
um. En svo tók fyrir fisk-
göngurnar og þurfti/að sækja
æ lengra og lengra norður í
Húnaflóa, og þá hættu bænd-
ur sjósókn. En á Hólmavik
og einkum Drangsnnesi mynd-
aðist vísir að fiskimannabæj-
um.
Á einum bæ í Tungusveit,
Hvalsá, var tij skamms tíma
stundaður isjór, bóndinn þar
ól upp marga efnilega sjó-
menn, einn sonur hans mun
hafa verið í hópi duglegustu
skipstjóra síldarflotans á sl.
sumri. ,
Á morgun, 1. febrúar. yerður
Guðlaugur Jónsson, Hraun-
braut 6 í Kópavogi, 60 ára.
. Enda þótt ekki sé um háan
aldur að ræða miðað við líf
og endingu flestra nútíma-
manna, get ég ekki látið ógert
að minnast þessara tímamóta
í lífi Guðlaugs rheð nokkrum
orðum. Mér er þetta því skyld-
ara þar sem ég hefi haft af
honurn og fólki hans rúmlega
tveggja áratuga náin kynni
sem aldrei hefur borið skugga
á. Ég vil því nota tækifærið
til að færa honum og fjöl-
• Ekki svo mikið
sein hval!
— Og svo 'hafið þið æðar-
varp fyrir norðan. ,
— Það er lítið sem ekkert
í Steingrímsfirði, en mikið
á Broddanesi og dálítið 4
Kollafjarðarnesi, Kolbeinsá og
víðar. j
— Einhverja hef ég hitt er
hafa öfundað Strandamenn af
rekanum, hvað um hann?
— Á yztu bæjum í Hrúta-
firði, en þó sérstaklega norð-
ur i Steingrímsfirði var nokk-
skyldu hans þakkir og heilla-
óskir mínar og minna á þess-
um tímamótum, þakkir fyrir
vináttu, hjálpsemi og tryggð
sem aldrei hefur brugðizt.
Hér verður engin ítarleg
æviferilsskýrsla rakin í til-
efni sextugsafmælis Guðlaugs
Jónssonar. Þess skal þó getið
að Guðlaugur er Strandamaður
að ætt og uppruna, sonur hjón-
anna Jóns Þorsteinssonar, er
lengst bjó á Gestsstöðum í
Tungusveit, og Júlíönnu Orms-
dóttur. Missti hann móður sína
ungur en ólst upp hjá föður
— Mér hefur skilizt það
Guðlaugur. rð þú haf'r ekki
verið fiarstaddur þegar Borð-
eyrardeilan eæla gerðist?
— Nei. ég var þar ein-
mitt nálægur.
— Segðu mér tildrögin að
þeirri frægu deilu.
— Snemma á árinu 1934
var stofnað Verkalýðs- og
smábændafélag Hrútfirðinga.
Á þessum árum var vega-
vinna að færast norður eftir
Holtavörðuhe!ðinni, en okk-
ur sem vorum atvinnulitlir
Framhald á 10. síðu
sextugur
sínum og seinni konu hans,
Guðbjörgu Jónsdóttur. Guð-
laugur hóf búskap á Kolbeinsá
í Hrútafirði, skömmu eftir að
hann giftist Margréti Ólafs-
dóttur, Björnssonar frá Kol-
beinsá, en fluttist þaðan til
Borðeyrar 1931. Vann hann
þar að ýmsum störfum til
ársins 1936, en þá réðist hann
í að reisa nýbýli skammt innan
við Borðeyri og nefndi það
Lyngholt. Bjó Guðlaugur þar
til 1942, er hann fluttist bý-
ferlum til Reykjavíkur. Þau
Framhald á 9. síðu
Guðlaugur Jónsson