Þjóðviljinn - 12.08.1960, Qupperneq 6

%) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 12. ágúst 1960
Föstudagur 12. ágúst 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7,
2i*HfiB}íí™ÍS
blÓÐVIUINN
Otgeíandl: Bamemlngarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurlnn. —
RltstJárar: Magnús KJartansson (6b.), Magnús Torfl ólafsson, Bl8-
urCur Guðmundsson. — Préttaritstiórar: ívar H. Jónsson. Jón
BJarnason. — AuglýslnKastJóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn,
nfgreiSsia auglýsingar. prentsmiCJa: SkólavörCustlg 10. — Blml
17-500 (5 línur). - ÁakrlftarverC kr. 45 & mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
PrentsmlðJa ÞJÓðvtlJana.
V =1
Hættuleg uppgjöf
V^að hefur verið meginregla íslendinga í landhelgisbar-
* áttunni, að um 12 mílna iandhelgi yrði ekki samið
við einn eða neinn. íslendingar hafa sýnt fram á það
með ótvíræðum rökum að stækkun landhelginnar í 12
mílur var í fyllsta samræmi við alþjóðalög, og sú
staðreynd hefur verið staðfest af tveimur alþjóðaráð-
stefnum. Þess vegna er landhelgin íslenzkt innanrikis-
mál seni ekki má semja um við neitt annað ríki, nema
við viljum sjálfir skerða landsréttindi okkar og fullveldi.
Ákvörðun ríkisstjórnarinnar um samningaviðræður við
Breta er því brot á meginreglu íslendinga í landhelgis-
baráttunni allri. í tilkynningu ríkisstjórnarinnar er
skýrt frá því að samningaviðræðurnar eigi að fjalla
„um aðstöðu brezkra fiskiskipa á íslandsmiðum", þ. e.
um heimild fyrir Breta til að stunda veiðar í íslenzkri
landhelgi — það á þannig að semja við erlent ríki um
dýrasta rétt okkar og lífshagsmuni.
VT'n ríkisstjórnin hefur ekki aðeins brotið íslenzka
grundvallarreglu með ákvörðun sinni um samninga-
viðræður við Breta; hún hefur niðurlægt sjálfa sig
og flekkað heiður þjóðarinnar. Bretar hafa í nær tvö
ár beitt okkur hernaðarofbeldi og lýst opinskátt yfir því
að tilgangurinn væri sá að knýja íslenzk stjórnarvöld
til samninga. fslenzkir valdamenn máttu aldrei beygja
sig fyrir slíku ofbeldi, heldur bar þeim að hafna
öllu samneyti við brezka ráðamenn um nokkurt mál
nema Bretar létu af valdbeitingu sinni einhliða. bæð-
ust afsökunar og létu bætur fyrir óhæfuverk sín og
hétu því að beita aldrei vopnavaldi í samskiptum við
fslendinga. f átökunum við Breta mættust rétturinn
og valdið, og við gátum ekki beygt okkur fyrir vald-
inu án þess að skerða réttinn.
öíkisstjórnin afsakar sig með því að hún sé hrædd
við Breta, þeir hafi hótað bví að taka upp hern-
aðaraðgerðir á nýjan leik og enginn hafi getað séð fyr-
ir hve.r voðaverk þeir kynnu að vinna. En um Ieið og
óttinn er farinn að stjórna stefnunni er málið tapað.
Ríkisstjóm sem tekur upp samningaviðræður af
ótta — að eigin. sögn — gerir að lokum smánarsamn-
inga á sömu forsendum. Með þessari skýringu er rík-
isstjórnin að bjóða heim hótunum og ofbeldi af hálfu
Breta; verði Bretar ekki ánægðir með gang samninga-
viðræðnanna þurfa þeir aðeins að ganga á lagið; nýj-
um hótunum þeirra verðu.r þá svarað með nýju undan-
haldi af hálfu íslenzkra stjórnarvalda. Þannig heykist
ríkisstjórnin einmitt þegar það hafði sannazt i verki
að Bretar voru að gefast upp á he.rnaðaraðgerðum sín-
um; -þegar þeir kolluðu herskip sín heim í sambandi
við Genfarfundinn viðurkenndu beir að ofbeldi þeirra
hefði misheppnazt og að máls^aður þeirra þyldi ekki
slika valdbeitingu.
i kvörðun ríkisstjórnarinnar um samningaviðræður
'rS' við 7/ceta er stórhættulegur atburður. Þjóðin á
þess þó enn kost að bægja hættunum frá. Einhugur
íslendinga og samheldni hefur tryggt einn sigurinn
af öðrum i landhelgisbaráttunni, og beir eiginleikar
geta komið í veg fyrir smánarsamninga. Hin hrædda.
ríkisstjórn þarf að óttast þjóð sína meir en hið er-
lend^ vald. — m.
tzti
1

r-.i;
p.
£
Sii
itn:
mi:
r»* «-*
m
czz
Ritstjóra Alþýðublaðsins róðJagt oð takast ferð á hendur til Tékkó-Slóvakíu í sannleiksleit
Dagana 25. og 27. júlí síð-
astliðinn sagði ég í viðtali við
blaðamann Þjóðviljans frá
ýmsu, sem ég sá og heyrði
og fræddist um á annan hátt
í Tékkóslóvakíu í sumar. En
þar í landi dvaldi ég eins og
ýmsum er kunnugt, dagana
1.—24. júni s.l. í boði Alþýðu-
sambands Tékka.
Ég átti þess kost að ferð-
ast um landið þvert og endi-
langt um byggðir og borgir,
— hitta að máli forystumenn
verkalýðssamtaka ög fjölda
verkafólks við störf sín. Ég
gal sjálfur ráðið ferðum
mínum. Ég spurði um allt,
sem mig lysti að vita, og und-
anbragðalaust fékk ég góð og
greið svör við öllum mínum
spurningum. Ég varð því
margs vísari um land og þjóð,
og það skal ég fúslega játa,
islýð afturhaldsaflanna á Is-
landi.
Hvaða Islendingur sem væri,
mundi nú orðið geta farið hin-
um lofsamlegustu orðum um
þjóðlíf og menningu Dana,
lífskjör aiþýðustéttanna þar
í landi, félagsmálalöggjöf
þeirra og hvað annað, án
öryggi verkafólks í Tékkósló^
vakíu, þá verður ýmsum að
signa sig og segja: „Hannibal
hlýtur að . ■ vera orðinn
kommi!“ — I þeirra hcpi, sem
þess konar rekhyggju aðhyll-
ast, er t.d. aðalrltstjcri Al-
þýðublaðsins, Benedikt Grön-
dal. Þetta kemur ljóslega

í Tékkóslóvakíu. — Vera má,
að fevo sé.
En leyfist mér þá að
sjyrja: Hefur þú, Benedikt
Gröndal, verið í Tékkósló-
vakíu, og ef svo er þá hve
nær og hve lengi?
Eða hverjar eru yfirleitt
heimildir þínar um hag og
og þjóð, af eigin sjón og
raun.
Og sért þú brennandi i
andanum fyrir því að hafa
heldur það, sem sannara re>m.
ist þá mæli ég fastlega með
því, að þú takist sem skjót-
ast ferð á hendur um Bæheim,
Mæri og Slóvakíu og rekir
2. Hvort stjórnarandstaðan
muni fá að halda ræður
i útvarp þeirra Tékkanna
1. maí
Þessu er því til að svara,
að allan þann tíma, sem ég
var í Prag, var þetta hótel
verkalýðsfélaganna fullt af
verkafólk;, körlum og konum,
Haídu heldur það sem sannara reynist
þess af því yrði dregin sú
ályktun, að sá, sem frá segði,
hlyti að vera sósíaldemokrat.
— Enda væri lítil skynsemd
í slíkri ályktun.
Þessu virðist öðruvisi far-
Eftir Hannibal Valdimarsson
að heim komnum væri mér
ómögulegt, nenia ljúgandi, að .
að færa löndum mínum hroll-
vekjandi frásagnir af ófrjálsri,
eða frumstæðri þjóð, hversu;
sem slíkar frásagnir. liefðu
getað glatt og hresst ofstæk-
ið, þegar Tékkóslóvakía á í
hlut, Þegar ég kem heim og
segi það eitt, er ég veit sann-
ast og réttast um þjéðlíf og
menningu Tékka, um lífskjör
alþýðustéttanna þar í landi,
og um félagsleg réttindi og
fram i bollaleggingum hans,
á sunnudaginn var er hann
kallar: „Um helgina“, (7. á-
gúst) — þar hrópar hann
upp yfir sig eftir lestur frá-
sagna minna frá Tékkósló-
vckíu :„Er ekki deginum ljós-
ara, að maðiirinn er gersam-
lega genginn kommún'smaniim
á hönd“.!
Ég vsrð að játa, að ég get
ekki að mér gert að brosa.
Öll grein Benedikts Gröndals
er rituð í þeim tón, að sjálf-
ur viti hann allt miklu bet-
ur en ég um lífskjör og þjóð-
félagsaðstöðu alþýðustéttanna
lífskjör tékkneskra alþýðu-
stétta?
Eh hafir "þú aldrei gist
Tékka — aldrei stigið fæti' á
tékkneská grund — og hafir
all t- þitt vit um ' eýmdina og
ófrelsið austur þár frá ómóta
traustum heimildum og íhalds-
blöðunum Vesturlandi' og
Mongunblaðinu, þegar' þau á
árunum voru að fræða okkar
eigin þjóð um ástandið á
ísafirði undir stjórn jafnaðar-
martna, þá held ég þú ættir
að spara prentsvertu og papp-
ír i bili, þar til þú hefur
kyruizt Tékkóslóvakiu — landi
svo ofan í mig af myndugleik
sérhvað það, sem ■ þú éftir
sl'ika för teldir mig hafa
ranghermt frá minni ,,reisu“.
Skal ég nú víkja að nokkr-
um atriðum í sunnudagshu.g-
vekju míns fyrrverandi sam-
herja og vinar, Benedikts
Gröndals.
Honum er mikið í mun
strax í upphafi máls síns, að
viita um tvennt:
1. Hvort óbreyttir verka-
menn fái að hvíla sig í hin-
um veglegu herbergjum á
R. O. H. Recreacia, fyrrum
Hótel Imperial í Prag — og
sem annaðhvort voru að fara
til hvíldarheimila út um land-
U
ið til dvalar þar, eða að koma
frá slíkri hvíldardvöl. Þarna
voru éinnig erlendar verka-
lýðsséndinefndir. En það ger-
ist nú æ algengara, að þau
lönd sem bezt hafa sltipu- E
lágt orlofsdvalir verkafólks, ri
skiptist á fulltrúum verkalýðs. r
samtaka og jafnvel á all fjöl- E'
mennum hópum verkafólks. E
Þá er það seinna atriðið:
Sjálfsagt er það erfitt fyrir E
stjómarandstöðuna í Tékkó- E
slóvakíu að komast þar í út- E
varpið 1. maí. — En það er E
eins og' mig minni líka, að
það hafi nú stundum ekki
gengið andskotalaust af á
íslandi.
En hitt þori ég að fullyrða,
að ekki ráða svo vesæl auð-
valdsþý útvarpinn hjá Tékli-
um, að verkalýðshreyfingin
fái ekki að flytja þar klukku-
stundar dagskrá á alþjóðafrí-
degi verkalýðsins 1. maí.
Benedikt Gröndal telur það
barnaskap að halda, að gest-
ur í framandi landi geti nokk-
uð ráðið það af fasi fólks og
framkomu, hvort það sé beygt
af ófrelsi og kúgun, eða
ekki. — Um þetta erum við
ekki sammála, Ég held, að
ófrelsi og kúgun hafi fljót-
lega slík áhrif á framkomu
manna yfirbragð og hátterni,
að auðséð verði. Auk þesa
hygg ég, að við getum báðin
orðið sammáln um, að andlegt
frelsi sé nauðsynleg frjódöggi
fyrir vísindi og listir. Og
hvernig stendúr Tékkóslóvak'íá
á því sviði ? Um það verður
ekki deilt, að Tékkar eru há-
þróuð iðnaðarþjóð. En þeie
eru meira. Tékkóslóvakía ef
í fremstu röð Evrópuþjóðai;
á sviði vísinda og skapandS
lista. Mæ-tti það teljast til
kraftaverka, ef slíkt gætí
skeð þar, sem fóikið værí
þiakað og beygt af ófrelsi og
kúgun.
Gröndal spyr, hvorf. ég hafí
haldið, „að fangabúðirnap
væru við aðalgöturnar S
Prag?“ —- Þannig stendur
þefta orðrétt í sunnudags--
pist.li ritstjórans.
Ég verð að játa að ég undr.
ast sUkt sóða-orðbragð. Og
enn mundi ég ráðleggja Bene-
Framhald á 8. síðu.
11111111111111111111111111; i i 111111111111111111 m 111111! 11 ii 1111111111111111111111111111111111111 li
mt
ua
......................................................................................................................Illllllllllllllll lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Ælþjóðlegt auðmagn og nlþjóðlegt nrðrón
IV.
I hartnær hálfa aðra öld
hafa Bardaríkin verið svo til
einráð á meginlandi Ameríku
undir kjörorðinu: Amerika
fyrir Ameríku. Afleiðingin er
í stuttu máli sú, að það er
miklu meiri munur á þróun-
arstigi liinna ýmsu landa
álfunnar nú heldur en við
upphaf tímabilsins. Þá voru
þau jafningjar að mestu, en
nú eru flest ríkin orðin betl-
arar Bandaríkjanna. 1958
'Og hefur á Isíðustu áþum
komizt niður fyrir vaxtar-
hraða fólksf jö'gunarinnar.
Þannig minnkar ár frá ári
framleiðsla á hvern íbúa. En
það er eitt, sem ekki minnk-
ar. Það er gróði bandarísku
auðhringanna. Bandarískum
fyrirtækjum er líka alltaf að
fjölga. 1950 voru þau 1300,
en átta árum síðar var tala
þeirra komin upp í tvö þús-
und. Helztu bandarískir auð-
hringir, sem al.'s staðar eiga
ítök í álfunni, eru þessir:
Anaconda Copper, Bethlehem
Steel, Standard Oil, United
Fruit (sá síðastnefndí vaun
•ð sér til fræí?ð>’r 1PÖ4- að
steypa löglegri stjórn Guate-
mala, þar eð hún stóð fyrir
þjóðnýtingaráformum í þágu
landslýðsins). Og nú skulum
við líta á nokkur talandi
dæmi um það, hvernig Banda-
ríki Ameríku hreint og be'nt
féfietta og kúga systurríki
sín sunnar í álfunni.
Til Venesúlela streyma
flei-ri dollarar en nokkurs
komu 212 dollarar á nef
&r. hvert í tekjur hjá hinum 175
1 milljón íbúum rómönsku Am-
1 I»rið§i
jut hluti
Kauphallirnar eru brennideplar eínahagölíísins í hinum háþróuðu
auðvaldslöndum og miðstöðvar hins alþjóðlega auðmagns sem um
þær streymir úr einu landi í annað, kemur aítur margíaldað.
eríku, en í Bándaríkjunum.
skipta tekjurnar þúsundum.
Um tveir þriðju sveitafólks.
rómönsku Ameríku eru svo illa.
stæðir að þeir kaupa eiginlega.
engan iðnvarning til heimilis-
ins. Orsakasambandið milli fá-
tæktar og auðlegðar ættu
eftirfarandi opinberar tölur
að geta sannað allrækilegar
Milli 1946 og 1955 lögðu
JBandaríkjamenn um 2000'
milljónir dollara í fjárfes.6-
ingu í. löndum rómönsku
Ameríku, en fengu 6800
milljónir frá þeim í arð —
(að endurfjárfestingu frá-
dreginni, en hún nemur a.m.k.
þriðjungi arðs). Þrátt fyrir
allan auðmagnsinnflutninginn
er vöxtur framleiðsdunnar í
þéssum löndum mjög hægur
annars suðuramerísks lands.
1955 nam erlend fjái’festing
3700 milljónum dollara, þar
af 3000 í olíunni, enda er
landið í öðru sæti á heims-
mælikvarða sem olíuland. Oli-
an veitir þriðjung þjcðar-
tekna og yfir 90% útflutn-
ingsverðmætanna. 1952 nam
olíuframleiðsian 100 milljón-
um tonna. Það ár varð
verzlunarjöfnuður landsins
hagstæður um 700 millj.
dollara. Nú skyldi maður
halda, að allt léki í lyndi,
en hvað skeður? Ekkert ann-
að en það, að landinu er gert
að greiða 500 milljónir doll-
ara til Bardaríkjanna sem
ágóðahlut eliufélaga og undir
öðru lagalegu yfirskyni.
Þetta aðeins olíufélögunum.
Þannig fer hinn hagstæði
verzlunarjöfnuður í raun-
inni í það, að borga erlendum
auðhringum fyrir þá góð-
semd að halda land’nu í
greipum sér.
DoHarastraumurinn frá
Bandaríkjunum til Venesúela
er ekki annað en tæki til að
beina enn þá stærri dollara-
straum frá Venesúela til
Bandarikjanna. Það er svo
komið seint á sl. ári, að
Centralbankinn í Caracas
neyddist til að taka 93 millj-
ón dollara lán hjá New York
bankasamsteypunni til þess
landið gæti staðið við gjald-
eyrsskuldbindingar sínar. En
meðan Venesúelamenn mega
horfa upp á vaxandi dýrtíð
og atvinnuleysi, heldur
stærsta olíufélagið, Creole
Petroleum, áfram að stinga
45 dollurum í vasann eftir
hverja 100 framlagða. Hvers
konar skrýmsli er þetta eigin-
lega, sem ber hið virðulega
kaupsýsluheiti Creole Petro-
leum? Það er dótturfyrirtæki
risans Standard Oil of New
Jersey, helztu auðsuppsprettu
Rockefeller fjölskyldunnar.
Hún á eér tryggan verndara,
þar sem er utanríkjsráðherra
Bandaríkjanna, því að . Christ-
ian Herter er ekki aðeins
krossriddari panameríkan-
anna og pólitískrar útþenslu
í embættisnafni, heldur og
í persónulegum tengslum við
Rockefeller auðinn. Stærsti
bankinn í New York sam-
steypunni, sem er lánadrott-
inn Venesúela, er Chase Man-
hattan Bank, banki Rocke-
fellers og ef Venesúelamönn-
um d-ytti í hug að snúa
sér til Alþjóðabank-
ans, hver situr þar í
forstjórasæti ? Enginn annar
en Black, fyrrverandi banka-
stjóri Chase Manhattans!
Þannig eru örlög Venesúela-
búa, sex milljón manna,
bunchn hagsmunum og duttl-
ungum fámennrar, harðsvír-
aðrar klíku. Það er ef til vill
heldur ekki út í hött að geta
þess, að í þessu gcsenlandi
Rockefellers er verðlag helm-
ihgi hærra en í Bandaríkjun-
um og kaup verkamanna
Framhald á 10. síðu
Frá kauphöUinni í New York.
Frá kauphöllinní í London.
Eftir Hjalta Kristgeirsson
Frá kauphölliiuii í París.