Þjóðviljinn - 08.11.1960, Blaðsíða 6

Útíefandt: BamelnlnKUflokknT fclbfBu — BðsIelUtaflokknTlnn. —
KltsUArar: Magnúe KJertansson (&b.). Maenúa Torfi Olafafion. Bl«-
■tSut QuBtnundsson. — PréttarltstJðiar: íyar H. Jónsson. lán
BJa»na8or. — Auglýstnsastjórl: QuBgelr Magnúason. — BltaUórn.
afv—iKaia auRlýslnaar. nrentsmlSJa: SkélaTðrSustls 10. — BlaJ
17-100 (V llnar). - AskrtftarrerB kr. 43 á mán. - Leusas&lsT. kr. tJi0.
rrsntsiuieja MOOTUJana.
lir uppgjafarmenn
>ren
B) MÓÐVILJINN — ÞriSjudagur -8. ii6víá»i)«r-r ;196ð
ÞJÓÐLEIKHOSIÐ:
------ GEQRGE DANDIN
t££j
Sina i
Ctjórnarflokkarnir finna til þess hve aðþrengd-
^ ir þeir eru í samningamakki sínu við vini
____ Atlanzhafsbandalaginu um undanslátt í
92 landhelgismálinu. Sem betur fer ^iga þeir ekki
Jla við stjórnarandstöðuna eina að fást .í því máli.
feS Mun leitun á þeim alþýðumanni á íslandi. í-;
(l?j hvaða flokki sem er eða utan flokka að hann
23 sé því samþykkur að íslendingar fari nú að verð-
jpj launa ofbeldi Breta og semja við þá um fríðindi
szs innan íslenzku landhelginnar. Hins vegar hafa
ráðandi klíkur í Sjálfstæðisflökknum og Alþýðu-
flokknum látið hafa sig til að hefja samninga
K; við brezku ofbeldismennina, enda þótt þeim sé
ip5 ljóst að langsamlega flestir Islendingar teldu
uppgjöf í landhelgismálinu jafngilda landráðum.
Enda virðist augljóst að nokkurt hik hefur kom-
ið ó uppgjafarsinnana sem mest ber á, Bjarna
g; Benediktsson, Ólaf Thórs og Guðmund I. Guð-
g -mundsson, við hin eindregnu mótmæli sém þeg-
jgx ar hafa fram komið^ gegn hinu ótútlega leyni-
5j: makki Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins
við ofbeldismennina brezku.
|ó er svo að sjá að þeir hafi ekki enn gefið upp
alla von, þessir stjórnmálamenn virðast ætla,
53 að þeir muni komast frá uppgjöf í landhelgismál-
Iinu án þess að það yrði slíkt áfall pólitískt fyrir
þá persónulega og flokka þeirra, að ekki yrði
Búr því bætt. Það er skakkt reiknað. Afstaða Al-
þýðubandalagsins sem glöggt hefur komið fram
jqp í umræðunum á Alþingi* undanfarna daga, er
hins vegar tvímælalaust afstaða meginþorra ís-
23 lenzku þjóðarinnar. En afstaða íslenzku þjóðar-
innar í landhelgismálinu er nú túlkuð þannig í
C» öðru aðalblaði stjórnarinnar að hún merki að
pjjí deilan við Breta megi halda áfram og ekkert
£2 geri til þó lífi íslenzkra sjómanna verði hætt og
§Hj það geri ekkert til þó við fnissum fleiri mark-
aði. Þessi „skilningur“ ,á landhelgismálinu virð-
}{»ú ist hafa altekið svo foringja stjórnarflokkanna,
að þeir hika nú ekki við að flíka honum opin-
jHt berlega.
;=3
íi'Íl Camkvæmt afstöðu Alþýðublaðsins hefði ís-
SCC. lenzka þjóðin átt að gefast upp tafarlaust
fyrir ofbeldi Breta. En það eru ekki íslendingar
K;Ii sem hafa vakið deilur við Breta, heldur hafa
Bretar beitt Islendinga svívirðilegu ofbeldi og
ráðizt á landhelgi íslands með herskipáflota.
Eiga íslendingar að afsala sér lögmætum rétt-
indum og lífshagsmunum þjóðarinnar til að út-
kljá slíka „deilu“ samkvæmt vilja ofbeldisseggj-
anna? Á ofbeldisríkinu að nægja að hóta að
drepa íslenzka sjómenn til þess að íslendingar
gefist upp í landhelgismálinu? Á að láta hót-
anir ofbeldismannanna um efnahagslegar þving-
unarráðstafanir ná tilgangi sínum svo íslending-
ar leggist niður og gefist upp? Framkoma ráða-
manna stjórnarflokkanna bendir til að þeir séu
orðnir reiðubúnir að fremja landráðin, gefast
upp fyrir ofbeldinu, ef þeir þyrðu fyrir íslenzku
þjóðinni. En þeir eru enn hræddir og þurfa að
halda ófram að vera smeykir við þá miklu for-
dæmingu sem skella mun á þeim og flokkum
þeirra, ef þeir svíkja íslenzka málstaðinn í land-
helgismálinu. Þeir munu ganga eins langt og'
þeir þora, raénn af sauðahúsi Bjarna Benedikts-
uT; sonar, Guðmundar í. Guðmundssonar og Ólafs
Thórs, til áð þjóna undir vilja ofbeldisins, „vin-
anna“ í Atlanzhafsbandalaginu. En hinn sterki
og hreini vilji íslenzku þjóðarinnar ætti að
nægja til að afstýra ólánsverkum, endast til
sigurs. — s.
'SS
ml
eftir Moliére — Leikstjóri: Hans Dahlin
„Eiginmaður í örgum sín-
um“ heitir leikritið öðru naíni,
og er ekki á meðal stórbrotn-
ustu og snjöliustu verka
Moliére, né þeirra sem hug-
tækust eru nútímamönnum, en
skipar þó ajlvirðulegan sess í
litríku safri meistarans. Það
er fljótt á litið ósvikinn hlát-
ursleikur, hreinræktaður farsi,
og samið upp úr stuttum grín-
leik frá æskuárum skáldsins, en
meginefnið alþekkt og ættað
aftan úr fomeskju; Boccaccio
var einn þeirra sem sagði hina
kostulegu sögu um kokkálinn
gamla og eig'inkonuna vtiráðu.
Moliére lætur leikinn fara
fram á Frakklandi síns tíma,
mótar hann að nýju og gerir
að beiskri ádeilu á lesti sam-
tímans og rotna félagsháttu
sem hans var vandi; í höndum
snillingsins varð aút að gulli.
George Dandin er íorríkur
bóndi sem kvænist ungri að-
alsstúlku af fordild einni sam-
an, kaupir hana í raun Qg
veru af foreldrunum, hinu
skuldum vafna tignarfólki, en
þykist vonum bráðar illa svik-
irn: frúin virðir hann einskis,
heldur fram hjá honum blygð-
unarlaust. Ekáldið beitir al-
kunnu lögmáli endurtekningar-
innar með snjöllum hætti 1—
þrisvar sinr.um hefur mann-
garmurinn gildar sannanir í
höndum, óðfús að birta smán
sína öllum heimi, og þrisvar
sinnum er harn lýstur fantur
og opinber lygari, hæddur og
barinn og verður að krjúpa á
kné og biðjast fyrirgefningar
af þeim sem beita hann rang-
irdum. Að lokum stendur Ge-
orge Dandin einn uppi, alger-
lega ringlaður og vonum svipt-
ur og hefur við orð að drekkja
sér hið skjójasta, svo greypi-
legt er rangiæti þessa heims.
„George Dandin“ var fyrst
sýndur við hirð sólkóngsirs í
Versölum árið 1668 — samtíð
skáldsins hló óvægilega að ó-
förum bóndans, átti enga sam-
úð með honum, enda verður
hann að gjalda eigin hégóma-
skapar og breyzkleika: „Þetta
vilduð þér, George Dandin“. í
okkar augum er Dandin grát-
hlægileguj; náungi, við hljótum
að vorkenna honum þrátt fyr-
ir alla bresti, og leikurinn ann-
að og meira en almennt grín.
Vægðarlaust háð Moliére, bein-
skeytt ádeila og einstæð mann-
þekking er okkur eigi síður
ofarlega i huga.
Skopleikir Moliére haf^ ver-
ið túlkaðir með ýmsum hætti
á síðari tímum. Sumir gleyma
samtíð skáldsins og sýna þá
líkt og um raunsæ nútíma-
verk væri að ræða, aðrir leita
of langt til baka, stæla ítatska
grínleikinn gamla, commedia
ell’arte, gleyma því að Moli-
ére endurskóp þá alþýðlegu
listgrein og hóf í veldi dýrlegs
skáldskapar. Þótt trúðlistin
fi - ,,____ forna eigi mjög hug Hans
Dahlins og leikendurnir geti á
stundum virzt „sem hreyfi-
brúða hersirg knúð" í höndum
hans, fer hann ekki út í öfg-
ar, tekst að stýra íramhjá
hættulegum skerjum. Grínið er
ósvikið, en ber ádeiluna þó
ekki ofurliði, og þrátt fyrir
alla stílfærslu er því mann-
lega ekki gleymt.
Svíar hafa eignazt marga
leikstjóra á heimsmæiikvarða,
en Har.s Dahlin mun af ýmsum
talinn einna fremstur hinna
yngri manna, og skal ekki
dregið í efa; veruleg ánægja
er að kynnast vinnubrögðum
hans og listrænum árangri. En
„George Dandin“ er allt of
stutt verk til að mynda heilt
leikkvöld og einsætt að sýna
hefði átt einhvern snjallan smá-
leik að auki, fornan eða nýj.an,
og nota þannig til fulls kunn-
áttu hins gáfaða leikstjóra. í
stað þess er Hans Dahlin falið
að lengja leikritið, tej*gja úr
því eftir föngum, en þá þraut
leysir hann meðal annars með
því að bæta imi í það frönsk-
um söngvum og ítölskum og
sýra leike’ndurna að tjaldabaki
við upphaf leiksins og endi.
Þótt atriði þessi beri hug-
kvæmni leikstjórans ljóst vitni
geta þau ekki orðið annað en
óþörf eyðufylling; hinsvegar
tekst honum að flétta dörsun-
um eðlilega og skemmtilega
inn í leikinn. Og enn má geta
þess að til þess að skapa við-
unandi hlé verður hann að
þurfi leikendurnir að sameina
hugarflug og ósvikpa trúðlist,
andríki og afburðatækni. Þó að
leikendum Þjóðleikhússins séu
að sjálfsögðu skorður seítar og
Moliére of lítið kurnur á landi
hér, má geta þess að sumir
þeirra sem taka þátt i leikn-
um hafa áður unnið minnis-
verð afrek í verkum hans eða
lærisveinsins mikla, Ludvigs
Holbergs, öðlazt að vísu ónóga
en dýrmæta reyrslu.
Einn þeirra er Lárus Pálsson
sem leikur hrakfallabálkinn og
kokkálinn George Ðandin af
festu og þrótti, hlægiiegur og
sorglegur í senn eins. og hann
á að vera. Dandin verður ekki
eins innilega og ísmeygilega
skoplegur í meðförum Lárusar
og Argan hinn ímyndunarveiki
irningar, enda hvoru-
tveggja ó'íkt, hiutverkin og
stíll leikarans. Skapgerð hans
lýsir Lárus á ljósan og sann-
færandi hátt og ber sízt í brest-
ina: Dandin er maður búraleg-
ur, einrænn og harðlyndur,
hann heldur sig hinn mesta
bragðaref, en reynist heigull
og klaufi þegar á hólminn er
komið, veit ekki sitt rjúkandi
ráð; af einræðum har.s má
gleggst ráða innræti hans og
óleysanleg vandkvæði.
Ég fæ ekki betur séð en Her-
dís Þorvaldsdóttir sé í öllu
ákjósanleg Angélique, útlit,
raddbrigði og augnagælur hæfa
hir.ni glæsilegu, skemmtana-
Lárus PáJsson og Ilcrdís Þorvaldsdóttir í hlutverkum.
hluta annan þátt í sundur,
gera tvo þætti úr þremur.
Rík sköpunargáfa hins unga
leikstjóra birtist á hverju leiji
að heita má, og þarf ekki ann-
að en minna á upphaf leiksins:
George Dandin karn bölvan-
lega við sig í aðalsbúningnum,
skórnir meiða hann, og svo
ruglaður er hann í ríminu að
hann gefur sjálfum sér utan
undir. Blindingsleikurinn í
„myrkrinu" er til fyrirmyndar,
svo eitthvað sé neínt; kraftur,
hressandi galsi og litagleði ein-
kenna sýninguna, leikstjórinn
heldur á öllum þráðum í
styrkum höndum.
Sagt hefur verið að til þess
að túlka persónur Moliére
fíknu og kaldlyndu stúlku sem
bezt má verða. Angélique var
nauðug gefin bónda sínum og
hefur sér það til málsbóta,
en er í raun og veru útsmogin
og ósvífin daðurdrós; af orð-
um og athöfnum leikkor.unnar
skín lævísi og slæg'ð.
Eplið fellur ekki .lapgt frá
eikinni, og þó eru foreldrarnir
enn iítilsigldari og ógeðfelld-
ari, hinir kostulegu íulltrúar
sveitaaðaisins, og vel borgið í
höndum Haralds Björnssonar
og Arndísar Björnsdóttur; eink-
um er túlkun Haralds hnit-
miðuð og minnisverð. Öllu
skýrar verður ekki lýst
heimskulegu innantómu ættar-
drambi og algeru samvizkuleysi