Þjóðviljinn - 31.05.1961, Blaðsíða 7

5&r> — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 31. maí 1961
IIIÖÐVIUINN |
frtgefandi: Sameininearflokkur alþýSu - _ Sósíalistaflokkurinn. - Rítstjórar: ==
^Æagnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. — ==
Fréttaritstjórar: Ivar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir =
Magniísson. - Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: .Skólavörðust. 19. ==
Sími 17-500 (5 lín'C“v Askriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluverð kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f. r=
lllillI!!llltD![!!ji!!jiÍ!!HI!lllillllllíilillll!lt!!!<IIIIIHIII!llililllllllllllll[[!iilll!ll!!l!l!IIII[!iinill[[R!]lllg
Hvar er samningsviljinn? ||
í miðvikudaginn var birti Vísir viðtal við Kjartan §1
Thors formann Vinnuveitendasambandsins og þar §§
komst þessi aðalleiðtogi atvinnurekenda m.a. svo að |=
°rði: „Á þeim mörgu samningafundum sem við höfum H
átt með fulltrúum v.erkalýðsfélaganna hefur mér virzt §§§
að af þeirra hálfu væri fyrir hendi vilji til samkomulags =§
... Á þessu stigi deilunnar á ég enga von betri en þá f|§
að sá samningsvilji, sem mér fannst vera fyrir hendi á §§
fundum okkar með fulltrúum verklýðsfélaganna, verði |H
að raunveruleika á fundunum með sáttasemjara.“ §§
Þetta voru að vísu engar fréttir, því öll þjóðin vissi §|
að verklýðshreyfingin hafði miðað öll vinnubrögð sín g
við það að auðvelda samninga án verkfalla, en athygl- §§
isvert var að Kjartan Thors skyldi komast svo að orði H!
á þessari stund. Þetta var þeim mun eftirtektarverðara §§§
sem Morgunblaðið játaði um sömu mundir að verka- gj§
menn ættu rétt á verulegum kjarabótum og þyrftu §§§
raunar að hafa þriðjungi hærra kaup ef vel ætti að g
vera, og Alþýðublaðið sagði að ríkisstjórninni bæri =
að leggia sitt af mörkum, með tollalækkunum eða Ws
slíku, til þess að samningar gætu tekizt án verkfalla. §|§
Öll voru þessi viðbrögð í samræmi við það að sá maður §§§
er vandfundinn í landinu sem telur ekki sjálfsagt a𠧧j
samið sé við verkafólk um stórbætt kjör, og er allur !§§j
þorri atvinnurekenda þar ekki undanskilinn. §||
En. eftir þessar sanngirnisyfirlýsingar af hálfu for- Ii§
manns atvinnurekenda og stjórnarblaðanna urðu
snögg umskipti. Það var eins og einhver falinn leik- m
stjóri hefði kippt í þræði í brúðuleikhúsi og fært leik- §§§
brúður sínar um set. Eftir að Kjartan Thors birti um- §§§
mæli sín má heita að ekkert !hafi verið rætt við full- =Éi
trúa verkamanna af hálfu sáttasemjara og atvinnurek- §§§
enda; þeir fáu og stuttu fundir sem boðaðir voru urðu §§§
flestir ósæmilegur leikaraskapur, eins og rakið var hér
í blaðinu í gær. Á sama tíma og „samningsvilji“ verka- Q
manna var viðurkenndur og Kjartan Thors kvaðst vona §§§
að hann „verði að raunveruleika á viðræðufundunum |||
með sáttasemjara“, var algerlega tekið fyrir samnings-
vilja atvinnurekenda, og sáttasemjari hœtti gersamlega §§§
að gegna skyldustörfum sínum. Hér skal ekki getum §§l
að því leitt hvað veldur þessum snöggu umskiptum, §§§
en vitað er að í forustu stjórnarflokkanna eru ofstœkis- §§1
menn sem einskis svífast og þeir eiga sér erlenda hús- 1§I
bœndur. , §!!
¥ stað þess að atvinnurekendur og sáttasemjari ríkis- §|§
stjórnarinnar störfuðu af „samningsvilja“ eins og §§§
verkamenn, hefur sá kostur nú verið valinn að reyna §§j
að beita valdboði í kjaradeilunni. Atvinnurekendur og ss
Eríkisstjórn hafa einhliða gengið frá „miðlunartillögu11 ~
án samráðs við fulltrúa verklýðsfélaganna; þessir herr- fjjM
ar hugsa sér að skammta sjálfir eins og tíðkaðist áður j§§
'en verklýðsfélög voru stofnuð á Islandi og reyna síð- m
an að knýja menn með áróðri og hótunum til þess að-'=
sætta sig við skammtinn. Þessi aðferð hefur verið reynd 1=
áður en hún hefur alltaf gefizt jafn illa. Til þess stofn- §§§
uðu verkamenn samtök sín að þeir vildu sjálfir fá að H|
skera úr um kaup og kjör en undu ekki einhliða vald- |§§
boði, og atvinnurekendur og ríkisstjórn skulu ekki í- =§
mýnda sér að alþýða manna á Islandi hafi gleymt sögu H§
sinni, stéttarvitund og sjálfsvirðingu. Hver smánar- §§§
tillaga verður felld, og af þeim hlýzt aðeins töf og tjón j§|§
fyrir þjóðina alla. iH
17'jaradeilurnar verða ekki leystar án samninga vi𠧧|
v verklýðsfélögin. Samningsvilji verkamanna er enn §§§
hínn sami sem Kjartan Thors lýsti fyrir viku. En til §j§
þess að unnt sé að semja þarf vilji að vera hjá öllum §§§
aðilum. Samningsvilji atvinnurekenda og ríkisstjórnar §§§
hefur nú verið heftur um sinn, en þeir herrar munu þá j§§§
fá að læra af reynslunni í staðinn. Kjaradeilurnar s
verða ekki leystar án samninga við fulltrúa verka- §§|
Jíólks. — m. ' m
Björn Þorsteinsson sagníræðingur:
ÍSLAND OG NOREGSKONUNGAR
í dag kemur norskur kon-
ungur í annað sinn til ís-
lands, svo að vitað sé. Á
þriðja tug 11. aldar sendi
Ólafur konungur digri Þór-
arin Nefjólfsson með Hræ-
rek konung af Heiðmörk til
Grænlands, en hann komst
ekki lengra en til Islands
með hinn blindaða og brott
rekna konung; hér lauk hann
ævi sinni á kotinu Kálfsskinni
norður í Eyjafirði, eins og
frægt, er orðið í sögum og
kvæðum.
Þótt norskir konungar hafi
ekki gert sér tíðförult til fs-
lands, þá létu þeir löngum
ísland sig miklu skipta, og
íslendingar endurguldu ríku-
lega ást þeirra og umhyggju.
Þannig er Noregur eina land-
ið, sem íslendingar hafa
reynt að leggja urjiir sig með
vopnavaldi, þótt óhöndug-
lega tækist og Færeyingár
yrðu hlutskarpari. Saga okk-
ar hefst á fásögnum um við-
skipti við Noregs konung.
Haraldur háríagri
„Haraldur konungur var
mjög gjörhugall, þá er hann
hafði eignazt þau fylki, er
nýkomin voru í vald hans,
um lenda menn og ríka bú-
endur og alla þá, er honum
var grunur á, að nokkurrar
uppsteitar var af von, þá lét
hann hvern gera annað hvort,
að gerast hans þjóniistu-
menn eða fara af landi á
brott, en að þriðja kosti sæta
afarkostum eða láta lífið, en
eumir voru hamlaðir að hönd-
um eða fótum. Haraldur kon-
ungur eignaðist. í hverju fylki
óðul öll og allt land, byggt
og óbýggt, og jafnvel sjóinn
og vötnin, og skyldu allir
búendur vera hans leiglend-
ingar, svo þeir, er á mörk-
ina ortu, og saltkarlarnir og
allir veiðimenn bæði á sjó og
landi og voru allir þeir hon-
um lýðskyjiir.
En af þessari áþján flýðu
margir meim af landi brott,
og byggðust þá margar auðn-
ir víða, bæði austur í Jamta-
land og Helsingjaland og
Vesturlönd, 'Suðureyjar,
Dyflinnarskíði, írland, Norð-
mandí á Vallandi, Katanes á
Skotlandi, Orþneyjar og
Hjaltland, Færeyjar. Og í
1 ann tíma fannst lsland.“
Þannig lýkur fjórða kapí-
tula Egils sögu, og þannig
hefrst saga Islands. Noregs-
konungar hafa löngum verið
ta'dir miklir örlagavaldar í
íslenzkri sögu með réttu eða
röngu. Hún hefst á því, að
pólit'skir flóttamenn flýja
veldi fyrsta , konungsins yfir
öllum Nöregi, og síðan eru
Noregs konungar jafnan
miklar söguhetjur á Islandi,
unz meykóngur komst þar til
valda. „Fannst öllum Nor-
egsmönnum lítið um þá
brevtni og einkanlega í
skattlöndunum", segir í ís-
Jenzkum annál, enda hættu ís-
lendingar sagnaritun er svo
var. komið, tókú sér hvild í
nær 200 ár.
Það er óyggjandi stað-
reynd, að ísland er að mestu
leyli numið frá Noregi, og
hér varð norsk menning
drottnandi í upphafi lands-
byggðar. Frá því segir í
Landnámabók, og örnefni hér
á landi staðfesta í öllu þær
frásagnir. Landnáma segir
að Ingólfur hafi komið frá
Dalsfirði í Noregi. Arfssagn-
ir greina, að hann hafi búið
þar á bæ, sem nefnist Hrífu-
dalur, en Hjörleifur bjó að
Kleppsnesi. Bæjarnafnið
Kleppur er allalgengt í Nor-
egi, en í heimabyggð þeirra
fóstbræðra getur að finna
bæi, sem heita: Eiðisvík og
!Flekkudalur. Akurey, Engey,
Esjuberg, Gullbringa, Hengill,
Ka’dá, Kjalarnes, Kjós, Klé-
berg, Kollafjörður, Skeggja-
staðir, Tröllafoss, Viðey og
Vífilsstaðir eru allt kunn ör-
nefni í Veslur-Noregi og
einnig í landnámi Ingólfs. í
Noregi eru tvær Rangár
norður í Naumidal, en Land-
náma segir, að Ketill hæng-
ur hafi komið þaðan, en hann
tók sér bústað milli Rang-
ánna á Rangárvöllum. Gull-
foss og Glóðafeykir, Hekla
og Hestfjall skreyta jafnt
Ólafur helgi, forn norsk
tr ésku r ða riny nd.
norskar byggðir sem íslenzk-
ar, þótt landslag sé ólíkt.
Tortryggnir menn á 20.
öld telja, að 'Haraldur hár-
fagri hafi ekki verið nógu
vel að sér í.bókfærslu til þess
að geta komið á jafnströngu
tollheimtukerfi í Noregi og
Snorri Sturluson vill vera
láta. Af þeifn sökum hafi
fjárkúgun hans varla verið
svo yfirþyrmandi, að menn
hafi af þeim sökum hlaupið
þúsundum saman úr landi./
Bókhaldið var vís'ega i mikl-
um ólestri hjá Noregs kon-
ungum nokkuð fram eftir
öldum, en þess ber að
gæta, að menn voru þá einn-
ig byrjendur í skattsvikum,
og mun Snorri hafa að
mestu rétt fyrir sér. ís’and
á Haraldi konungi það að
þakka, að það byggðist fljótt
og vel.
Ólaíarnir
Eftir lát Haralds hárfagra
höfðu Noregs konungar lítil
skipti af málum íslands á 10.
öld, unz Ólafur Tryggvason
kom til valda 995. Á þessu
tímabili voru konungarnir
lítt þokkaðir af Norðmönnum,
sem drápu þá flesta, þótt Is-
lendingar legðu sig alla fram
um að ausa þá lofi og tækju
að sér upplýsingaþjónustuna
fyrir þá. Ólafur Tryggvason
hóf fyrstur bein afskipti af
íslenzkum málum og sendi
okkur kristindóm, en flýði að
því búnu á náðir Pólverja og
var drepinn. Ólafur digri tók
upp þráðinn að nýju og
beidd’st. hér herstöðva,
við hann gerðu íslendingar
fyrsta milliríkjasamning-sinn.
Engu kom Ólafur konungur
hér áleiðis, af því að Norð-
menn drápu hann 1030. Bróð-
ir hans, Haraldur harðráði,
vingaðist á margan hátt við
Jslenúinga og veitti þeim
fyrstu efnahagsaðstoðina, en
Englendingar drápu hann
1066, áður en í ljós kom,
hvað undir bjó. Eftir það er
tíðinda lítið um samskipti Is-
lendinga og Noregs konunga
á 11. öld. Norska hirðin efld-
ist að vö’dum og virðingu, og
Islendingar sóttu þangað
löngum cg var þar vel fagnað
sökum kunnáttu sinnar í
fornum fræðum og skáld-
skaparíþróttar.
Norska hirðin og ís-
lenzkar menntir
Listir og vísindi efldust í
skjóli konunga og fursta, en
ekki í hreysum kotunga. Þótt
norska hirðin væri löngum
ekki sú glæsilegasta í Evrópu,
þá reyndi hún að tolla í
tízkunni og siðir hennar og
hættir voru fyrirmyndir ís-
lenzkra höfðingja. Isler.ding-
ar fluttu henni kvæði og
sagnaskemmtan, en þágu að
launum erlenúa tízku og
kurteisi. Bókmenntir okkar
fornar eru það bezta, sem ís-
lendingar hafa skapað. Þess-
ar bókmenntir eiga óneitan-
lega upphaf sitt við norsku
hirðina. Ritöld er talin hefj-
ast á Islandi um 1100. Bók-
mennlir okkar standa þó á
eldri rót, því að það hefur
varðveitzt fjöldi kvæða eftir
íslenzk hirðskáld á 10. og 11.
öld.
Norska hirðin var sú
stofnun, sem ól íslenzku hirð-
Sverrir konnngur, höggmynd
í Niðaróskirkju.
skáldin; í skjólí hennar varð
'til einn meginþáttur íslenzkr-
ar sagnfræði, sá er fjallar
um erlenda atburði. Jslend-
ingar nutu hirðarinnar sem
stofnunar og menningarmiðl-
anda án þess að sveitast und-
ir konungsvaldinu. Sem
menningarþjóð stóðu Is'end-
ingar frá upphafi öðrum
fæti við hirð Noregskon-
unga, hinum á Þingvelli við
Öxará. Fyrsti sagnaritarinn
íslenzki, Sæmundur fróði
(d 1133), samdi rit um ævir
Noregskonunga, og fyrsta
listaverkið í óbundnu máli,
samið af íslendingi, fjallaði
einnig um ævintýralegt líf og
hörmuleg endalok norsks
konungs. Náin kynni ís-
lenzkra menntaætta af
norsku hirðinni sjás't m.a. af
því, að sonur Sæmundar
fróða var kvæntur norskri
konungsdóttur og Jón Lofts-
son, sonur þeirra, fæddist í
Noregi og ólst upp í Kon-
ungahellu. S'ðar varð Jón
þessi voldugastur manna á
Islandi og fóslurfaðir Snorra
Sturlusonar. Áhrif norsku
hirðarinnar á islenzkar
menntir eru augljcs og verða
7
Ekki er úr vegi að hrista
af sér slenið og yrða á gamla
vini og eignast nýja. Mörg-
um getur fundizt sem sókn
alþýðunnar í þessu landi
gangi grátlega seint, og raun-
ar finnst mér það líka, og
mun marga ör þurfa að
hvessa og senda í mark áð-
ur en svo er komið að ís-
lenzkt alþýðufólk þekki sinn
vitjunartíma og taki örlög sín
og þar með alþjóðar í eigin
hendur. En ég vona að elli-
mörk sjáist ekki enn á manni
sem fornar sagnir telja að
orðið geti þrjúhundruð ára,
þó nú séu ein tuttugu og
fjögur ár frá því nafn Örvar-
Odds sást fyrst í Þjóðviljan-
um. Og óhætt er að lofa les-
endum blaðsins því að hug-
leiðingar Örvar-Odds halda
áfram að koma öðru hvoru
löngu eftir að allir þeir sem
nefndir hafa verið til sem
höfundar þeirra eru fallnir
frá, því vísast er að þær end-
ist í ,að minnsta kosti þrjú-
hundruð ár. Löngu áður en
það tímabil er liðið, er kom-
in alþýðustjórn á íslandi, en
sízt mun vanta umhugsunar-
efnin, gaman verður að lifa
þá!
★
Til eru hlutir sem í eðli
sínu eru raunalegir en um-
fnyndast í skop og spé. Svo
fór mér um daginn þegar ég
las í Vísi rökstuðning Kjart-
ans Thors fyrir því að verka-
Miðvikudagur 31. maí 1961 — ÞJÓÐVILJINN — (T
ekki ofmetin, en þó eru það
Islendingar, sem veita hirð-
inni meira en þeir höfðu á
braut. með sér. Bóklegar
menntir Islendinga hefðu
ekki náð þroska sínum án
þeirrar stofnunar sem norska
hirðin var, og norska hirð-
in væri sviplítil án ís-
lenzku skáldanna og sagna-
ritaranna.
Ólafur konungur Hákonar-
son hefur komið áður 'til fs-
lands, msðan hann var krón-
prins Norðmanna. Slíkar
ferðir hafa fleiri konungsefni
farið úr Noregi. Snemma á
12. öld kom hingað til lands
maður að nafni Sigurður
slembir eða slembidjákn.
Hann hafði flækzt víða, m.
a. til Palestínu, en dvaldist
hér á landi vetrar langt vest-
ur í Saurbæ. Árið 1135 kem-
ur hann til Ncregs og kvaðst
þá vera bróðir konungs,
spretthláuparans Haralds
gillikrists eða gilla (sbr. Gil-
christ). Báðir töldu þessir
náungar, að þeir væru synir
Magnúsar berkonungs ber-
fætts, en sá var með kven-
sömustu konungum í Noregi.
Ekki vildi Haraldur taka við
frændsemi Sigurðar, svo að
Sigurður drap hann, en var
sjáTur píndur til bana 1139.
Ævintýramaðurinn Sigurður
slembir varð ekki konungur
á Islandi, þctt hann legði
íiingað leið sína, en íslend-
ingar urðu nákunnugir hon-
um, og skömmu eftir dauða
hans samdi Eiríkur Oddsson
sögu hans í bók sem nefndist
Hryggjarstykki. Sú bók er
glötuð fyrir ævalöngu, en
Snorri Sturluson fellir efni
hennar að miklu leyti inn í
Heimskringlu. Hryggjar-
stykki er fyrsta sagan, sem
vitað er til að Islendingur
semji um höfðingja Noregs
og jrauninni fyrsta sagan, sem
við vitum, að samin sé á ás-
lenzka tungu. Hafi íslenzki.r
atburðir fram til þess tíma
ekki verið svo ævintýralegir,
stórbrotnir og heillandi, að
þeir megnuðu að fjötra huga
hins skriftlærða listamanns,
þá tókst Sigurði slembi að
verða sú söguhetja, sem
leysti blundandi hæfileika ís-
lenzks listamanns úr viðjum,
fyrsta skráða listaverkið varð
til á íslenzka tungu.
íslendingur tekur sér.
konungsnafn
Um miðja 12. öld var erki-
biskupsstóll settur í Niðarós,
cg efldist þá kirkja Noregs
að völdum og virðingu og
konungsvaldið að sama skapi,
þegar erkibiskup og konung-
ur voru sáttir að kalla. Um
1170 kom til árekstra milli
Norðmanna og Islendinga.
Erkibiskup skarst skömmu
síðar í málið og bannfærði
helztu íslenzku höfðingjana.
Iiér var liafin sú barátta, sem
leiddi til þess, að Islendingar
leniu undir norsku krúnunni
um það bil öld síðar. Að
þessu sinni rann atlaga hins
norska furstaveldis út í sand-
inn, af því að til Noregs kom
ungur maður frá Færeyjum
Sverrir að nafni, tók sér kon-
ungsnafn, drap hinn smurða
konung Norðmanna, en
stökkti erkibiskupi úr landi.
Sverrir varð að verðleikum
ástsæll af íslendingum, því að
hann bjargaði íslenzka þjóð-
veldinu um skeið, en varð
bannfærður af páfa. Þegar
hann var aðþrengdastur af
kirkjunnar mönnum, fór á-
bótinn á Þingeyrum, Karl
Jónsson, á fund hans og
skráði sögu hans að sjálfs
hans fyrirsögn. Sverris saga
er eitt elzta listaverk ís-
lenzkra bókmennta í óbundnu
máli, sem varðveitzt hefur.
En það voru fleiri Islend-
ingar en ábótinn á Þingeyr-
um, sem fóru til Noregs um
þessar mundir. Héðinn hét
maður, sonur Þorgríms
hrossa eða hrossaprests á Is-
lanúi.
Hann fór til Noregs, tók
sér nafnið Sigurður, kvaðst
Framhald á 10. síðu.
Hákon gamli, Margrét drottn-
ing og sonur þeirra franuni
fyrir drottni. Skreyting úr
saltara sem drottning átti.
Ólafur konungur og Hákon faðir hans.
Konungdœmið}
síðara i NOREGf
I dag kemur Ólafur V. Nor-
egskonungur í opinbera heim-
sókn til íslands, síðastur likj-
andi þjóðhöfðingja Norður-
landa. Gömul og ný tengsl
Norðmanna og íslendinga eru
það náin að ekki getur svo
eindreginn lýðveldissinna á
landi hér að hann telji ekki
skylt að fagra konungi Norð-
manna eins vel og kostur er.
Auk þess hefur reynslan sýnt
að Ólafur konungur er eins
og faðir hans þeim kostum
búinn sem gera hann vel til
þíngbundins þjóðhöfðirgja
fallinn.
Þegar hjónunum Karli prins
af Glúcksborg, næstelzta syni
Friðriks VIII Danakonungs,
og Maud prinsessu, yngsta
dóttur Játvarðs VII Breta-
konuiigs, fæddist eir-kasonur í
Appelton House í Norfolk í
Englandi 2. júlí 1903, óraði
ergan fyrir því að hahn ætti
eftir að ríkja yfir Noregi. En
tveim árum síðar var norska
ríkisstjórnin sem slitið liafði
ríkjasambandið við Svíþjóð 'í
konungsleit og sneri sér til
Karls prins. Óskar Sv-íakon-
ungur var svo reiður yfir
framferði Norðmanna að hann
harðneitaði að Ieggja þeim til
konung af Bemadotteættinni.
Mikill hluti norsku þjóðarinn-
ar vildi stofm lýðveldi, en
ríkisstjórnn óttaðist að sl'ikt
yrði litið illu auga í konungs-
og keisaraveldum Evrópu og
taldi sig þurfa á velvild
þeirra að halda í eftirmálun-
um við Svia eftir sambands-
slitin. Karl prins féllst á a<5
gerast konungur ‘i Noregi, ef
víst væri að Norðmenn vildu,
við sér taka, og í þjóðarat-
kvæðagreiðslu í nóvember
1905 var hann kjörim kon-
ungur Noi’egs með 259.563 at-
kvæðum gegn 69.264 atkvæð-
um lýðveldissinna.
Strax eftir þjóðaratkvæða-
greiðsluna kom hinn nýkjörni
konungur til Noregs með som
sinri tvævetran á handleggn-
um. Karl tók sér konungsnafn-
ið Hákon VII, og rikisarfanumr
syni hans, sem í skírninni
hlaut nöfnin Alexar.ider Frede-
■rik Edward Christian, var gef-
ið hið forna, norska konungs-
nafn Ólafur.
Hákon konungur festi hið
endurreista. konungdæmi í Nor-
egi í sessi með alþýðlegri og“
óbrotinni framkomu og hanni
og hans fólk samdi sig að-
norskum siðum. Ríkiserfinginni
var ekki nema þriggja ára.
gamall þegar hann snart
hjarta skíðaþjóðarinnar með
þv'i að staulast á skíðum unt
hallargarðinn í Osló. Hanrl
gekk í Halling-skólann og var
kosinn þar forseti skólafé-
lagsins, en settur af þegar
meirihluti nemendanna reis
Framhald á 10. síðu.
menn mættu ekki fá kaup-
hækkun. Það setti að mér
stórkarlalegan hlátur. Þó er
það í rauninni alvörumál að
Kjartan Thors skuli ekki á
langri ævi og í löngu starfi
sem afturhaldsliðsforingi
móti verkamönnum hafa upp-
götvað neitt frumlegra en þá
fullyrðingu að því miður beri
atvinnuvegirnir enga kaup-
hækkun! Þetta sagði Tryggvi
Gunnarsson við skútukarlana
fyrir sextíu árum, og þetta
þuldi Eggert Cl-assen yfir
samtíð sinni meðan hanh var
og hét. Ailtaf með sama
strembna þjáningarsvipnum
fyrir hönd vesalings atvinnu-
rekenda, sem vondir kröfu-
verkamenn voru að angra
með þeirri ósvifni að láta
sér koma til hugar hærra
kaup, meiri rétt. Ekki var
heimskomúnisminn þó farinn
að ólmast í skútukörlunum
um aldamótin — þó mestu
menn þeirra lifðu það að
verða kommúnistar. Og
„kommúnistarnir" sem íhald-
ið lét blöð sín andskotast á
fyrir fjórum áratugum hétu
m.a. Jón Baldvinsson og Héð-
inn Valdimarsson, Jónas frá
Hriflu og Haraldur Guð-
mundsson og Vilmundur
Jónsson. Kommúnistar skyldu
þeir heita, ef þeir vildu bætt
kjör eða rétt alþýðu; og lika
þó þeir gerðu ekki annað en
rífa kjaft framan í íhaldið
til að komast í þá aðstöðu
að verða íhaldssamari en í-
haldið, eins og Hriflu-Jónas.
★
En þegar ég hætti að
hlæja að hinu raunalega
fleypri Kjartans Thors vai’í
mér að hugleiða: Geta enn
verið til menn sem taka mark
á svona óheyrilegum kjafta-
vaðli? Eða er karlinn og þeir
sem ota hönum fram haldn-
ir slíkri blindu og kölkun, að
þeir haldi að hægt sé að
stöðva sókn íslenzkrar al-
þýðu til bættra lífskjara ár-
ið 1961 með jafngatslitnum
gikkshætti- Ég man ekki bet-
ur en það væri þessi sami
blessaður Kjartan Thors sem
fyrir nokkrum árum gaf Al-
þingi það skriflegt að 12
stunda hvíld togaraháseta á
sólarhring væri ekki einungis
óframkvæmanleg vegna pláss-
leysis í skipunum heldur
hlyti hún líka að setj.a tog-
araútgerðina á íslandi á líöf-
uðið, atvinnureksturinn bæri
ekki sl'kt álag! Var tekið
mark á þessu? Nei, til allrar
hamingju. Sjómenn ráku upp
stórkarlalegan hlátur og
hættu ekki fyrr en 12 stunda
hvíldin var lögfest. Og þó
ýmsum togaraútgerðum hafi
ekki vegnað sem bezt undan-
farið, er líklega enginn sá á
landinu, nema kannski marg-
nefndur Kjartan Thors, sem
heldur að 12 stunda hvíldin
sé völd að því.
★
I
Mér finnst Vinnuveitenda-
samband íslands og Kjartan
Thors eiga sterkan leik: að
tala inn á segulband, þrjú
þúsund sinnum endur(ekið:
„Atvinnureksturinn ber ekki
kauphækkun““. Þá þyrfti
aldrei framar af hálfu einka-
atvinnurekenda á íslandi að
spandera neinum vinnu-
krafti á samningafundi með
verkamönnum, heldur senda
bara einn lítinn Thorsara til
að spila segujbandið. Og seg-
ulbandið hefur þann stóra
kost að það kalkar ekki, og
hægt er að endurnýja það
þegar slitblettir verða of á-
berandi.