Þjóðviljinn - 13.07.1961, Qupperneq 5

Fimmtudagur 13 júlí 1961 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Dick Helander biskup hefur
Hsestiréttur S\Tþjóðar hefur,
eins og áður hefur verið skýrt
frá, ákveðið að málið gegn Dick
Helander biskupi sem dæmdur
var frá embætti í descmber
1953 vorði tekið upp að nýju.
Helander liafði lagt fyrir rétt-
ínn ýtarleg gögn og margir
kunnir erlendir sérfræðingar
hafa vottað að dómurinn yfir
honum hafi verið byg.gður á
algerlega ófullnægjandi for-
sendum.
Forsaga málsins er þessi í
hötfu'ðatriðum: 22. október
1952 var Dick Heiander, sem þá
var guðfræðiprófessor við há-
skólann 'i Uppsölum, kjörinn
hiskup í Strangnas-biskups-
dæmi og 1 byrjun nóvember
var hann skipaður í embættið.
1 apríl kallaði erkibiskup
Sviþjóðíir, Yngve IBrilioth,
Helander á s5nn fund og skýrði
hontcm fiá. því, að sænska lög-
reglan hefði lagt fvrir sig á-
kæru á hendnr Helander fyrir
að hafa skiáfað fjölda n'íðbi'éfa
sem prestum í b’skupsdæminu
bárust um það leyti sem bisk-
upskjörið fór fi'am. Erkibiskun
fór þess á leit við Helander að
ham bæðist sjálfur lausuar frá
embætt5, en hann neitaði áð
verða við þeim tilmæium og
þvertók fyrir það sð hann væri
höfundur níðbréfanna sem
fjölluðu um keppinauta hans
um embættið.
Hélt ævinlega fram
sakíevsi sínu.
Við rét.tarhöldin sem fvlgdu
á effcir hétt Helander ævinlega
fram alareru saklevsi sínu. evs
ráðhúsrétturinn í Unpsölum
komst að bebri niðurstöðu að
hann væri sekur, og dærndi
hanu frá embætti. Swa Hov-
rátt (annað dómstigiðj stað-
festi l>ann dóm. Tilmæium
Helanders um að Hæstiréttur
tæki málið fvrir var hafnáð,
svo og náðunarbeiðni hans.
Jafnframt var hann sviptur
ejftii-íaunum.
Fingrsförin á bréfunnm.
Réttarhöldin vöktu gevsiat-
hygti og bað ekki eingöngu í
SVíþióð í fvrstu hafði Heland-
er greinilega samúð almenn-
ings með sér Menn töldu nær
óhugsandi að maður í hans
stöðu skvldi geta sokkið svo
djúnt að setjast niður t?l að
skrfa aðrar eim svívii'ðingar
um keppinauta sína og í bréf-
unum voru, en þau voru 600
taisins! ,|
Rétturinn komst. að þeirri
niðurstöðu að á bi éfunum væni
fingraför Heianders, að orðaiag
þeirra gæti verið frá honum
komið. Auk þess lá í augum
uppi að bréfin hefðu verið hon-
um í hag. Á þessum forsendum,
og öðrum sem ekk: verða í-akt-
ar hér, var dómurinn byggður.
Stíll Helanders.
Dómararrrr létu kunna sér-
fræðinga rannsaka stíl bréf-
anna og komust þeir að þeirri
niðurstöðu að svo mörg sameig-
inleg einkenni væru með honum
og stílnum á verkum sem He-
lander hafði skrifað áð það
mætti teljast nálega sunnað að
hann væri höfurdurinn.
Á þremur bréfum fundust
fingraför sem sérfræðingar
töldu að gætu verið Helanders
og skömmu fyrir lok réttar-
haldanna barst lögreglunni í
hendur enn eitt bi-éf, sem sér-
fræðingar hennar töldu óyggj-
andi sanrað að far væri á eftir
vinstri þumalfingur Helanders.
Þetta var talin svo m'kilvæg
sönnun að saksóknarinn sagði
við blaðamenn: — Þar féll
biskup á eigin þumalfingri og
nú get ég lokið ákæruræðu
minrrl á nokkrum mínútum.
Scotland Yard á öðru máli.
En nú kom á daginn að ekki
voru allir sérfræðingar á sama
máli. Margir heims'kunnir sér-
fræðingar á þessu sviði lýstu
yfir að lokinni athugun að
þetta fingrafar hefði aldrei átt
að verða lagt fram í réttinum
sem sönnunargagn. Eiun af
kunnustu sérfræðingum Scot-
land Yard, Harry Battley, hef-
ur rannsakað þetta fingrafar
mjög gaumgæfilega og komizt
að þeiiri niðurstöðu að engar
ályktanir sé hægt að draga af
því. — Það er m'in skoðun að
þetta fingrafar hcfði aldrei átt
að verða lagt fram í rétt'num,
segir hanm...
Kunnasti fingrafarafræðing-
ur Noregs, J. Hafnor, hefur í
gögnum sem lögð hafa verið
fyrir sænska hæstaréttinn sagt
Eitt hinna. umdeildu fingrafara (til vinstri) og eitt af iingra-
förum Helandcrs biskups (til hægri).
að fingrafarið sem sektardóm-
urinn yfir Helander var aðal-
lega byggður á sé með öllu
ónothæft sem sönnunargagra
Hann komst jafnvel að því að
einstök atriði fars'ns bentu til
þers að það væri ekki af fingri
Helandei-s. Sér,fræðingar
finnsku lögreglunnar komust
einrrg að sömu niðurstöðu, og
sama máli gegndi um sv'ssnesk-
Um síðustu lielgi var haldin mikil flug-
sýning í Moskvu, sú mesta sem nokkru
sinni hefur verið í Sovétríkjunum. A.m.k.
hundrað flug\ élar af nýjum gerðum voru
sýndar. Að sö.gn vestrænna fréttaritara liafa
orðið stórkostlegar framfarir í flugvéla-
snúði í Sovétríkjuniun síðan sam,s korqx
sýning var haklin þar síðasfc fyrir fimm ár-
um, en einnig þá komu sovézkir flug\éla-
smiðir sérfræðingum á vesturlöndum mjög
á óvarfc vegna nýstárlegra og fullkominna
flugvéla. — A efri myndinni sést sprengju-
þota, sem Key.stone-fréttamyndastofain seg-
ir að talið sé að fljúgi með mörgum sinnum
hraða hljóðsins, en henni fylgja tvær or-
ustuþotur, einnig af nýrri gerð. Á neðri
myndinni sést þyrla sem ber líkan af sov-
ézka geimfarinu „Austrinu“ (Voslók).
an fingrafara.fiæðing ssm fe:ig*
inn var til að athuga málið.
Öðru máli gegnir um sér-
fræðinga bandarísku sambands-
lögreglunnar FBI sem segja að
ekki sé nokkur vafi á því að
fingrafarið sé Helandei-s. Að
sögri dansks hlaðs hafa sár-
fræð'ngar dönsku lögreglunnar
einnig komizt að þeirri niður- .
stöðu. Sænska lögreglan er
þannig ekki ein um þessa
skoðun.
Níðbréfin fölsuð ?
En. það eni fleiri atriði í
þessu vandræðamáli sem era
vafasöm. Vísindamaður við-
Uppsalaliáskóla, jfil. lic. Nore .
Tenovv, hefur lagt mikla virmu
í að rannsaka það niður í kjöl-
inn og hann hefur í grainar-
flokki 'í hinu útbreidda sænsku
bla'ði Expressen le'tazt við að
sanna að bréfiu séu fölsuð.
Hann telur sig hafa rekizt á
atriði sem sýni að bréfin hafi
ekki verið samin fyrr en að
hiskupskjörinu loknu, en að
sjálfsögðu myndi Helander ekkt
hafa haft neinn hag af því að
senda út þessi bréf að loknum.
sigri hans í kosningunum.
Terow heldur því fram að það
séu einmitt kepninautar He-
landei's sem he,fi samið bréfini
í þvi skyni að koma honum frá
embætti og hann sakar lög-
regluna, um að hafa alls ekkt
kannað þennan möguleika.
Expressen segir að Ténow
hafi gert athuganir sínar ánt
þess að hafa nokkurt sam-
band við Helander sem hann
hafi ekki einu sinni þekkt,
fyrr en fyrir nokkru þegaj*
hanu áðstoðaði hann við að
senda málaleiturrna til Hæsta-
réttar sem lauk með úrskurðin-
um um að málið skyldi tekið
upp að nýju.
I
Sannfærður um sakleysi ‘
Helanders.
Norski blaðamaðurinn og
skáldið Axel Kielland, höfund-
ur leikritsins sem hafði He-
landermálið að uppistöðu og,
hér var sýnt !í Þjóðleikhúsinu:
ritaði bók um málið, „La oss se
pá saken“, og segist þar vera
algerlega sanrfærður um sak-
leysi Helanders. Hann dregur
einnig fram ýmis atriði sem
rjúfa sannanakeðju lögregl-
unnar mcti Ilelander, bendir
m.a. á csamræmi í athugnnum
málvísiudamanmnna sem þótt-
ust sanna að ótvírætt væri að
stíll Helanders væri á hréfun-
um. Hver sem er he,fði getað
hermt eftir stíl hans með því
að kynna sér ritsmiðar hanss.
og hækur.
Kielland er ekki þeirrar
skoðunar að um samsæri liafi
Framhald á 10. siðu,