Þjóðviljinn - 04.10.1961, Side 7

komið geta upp skæðir faraldr-
ar, sem erfitt er að verjast
nema hægt sé að grípa til bólu-
setningar nógu íljótt.
Eftir að hafa gefið þetta yfir-
lit um veiruranfisóknirnar að
Kelöum fylgir Margrét okkur
ufn stofnunina og sýnir okkur,
hvernig þessi starfsemi fer
fram. Fyrst skýrir hún okkur
frá því, að núorðið fari til-
raunirnar aðaltega þannig fram,
að ræktaðar eru lifandi frum-
ur í tilraunaglösum og þær
sýktar með veirum þeim, er
valda hi'num ýmsu sjúkdómum.
Þessi aðferð var fyrst fundin
upp árið 1949 og var tekin í
notkun að Keldum árið 1954.
Áður varð að gera tilraunirn-
ar á lifandi dýrum og tóku þær
að sjálfsögðu langan tíma, þar
sem t.d. meðgöngutími visn-
unnar er 2—3 ár. Tilraunirnar
taka hins vegar ekki nema
1—2 mánuði, þagar þær eru
gerðar á lifandi frumum í glös-
um.
Margrét fer fyrst með okkur
inn í hitaskáp, þar sem til- j
raunaglösin eru geymd við 37
stiga hita. Glösunum er komið
fyrir í þrem rúllum (Sjá mynd
á forsíðu blaðsins), er snúast
hægt. I hverri rúllu eru um
700 glös eða um 2100 í þeim
öllum. í glösunum í rúllunum
eru sýktar frumur, sem not-
aðar eru við ræktunartilraun-
ir og mótefnamælingar á hæg-
gengum taugasjúkdómum í dýr-
um og mönnum. f körfum ef
standa í hillum í skápnum eru
hins vegar glös með ósýktumj
frumum, sem eru að vaxa. I
Margrét segir okkur að þess-
ar tilraunir séu tímafrekar og
þurfi langan undirbúning. Fyrst
þarf að þvo vandlega og dauð-
hreinsa öll glösin áður eri
frumurnar eru látnar í þau.
Fylgir hún okkur þangað, serri
glasaþvotturinn fer fram og
segir Hallbera Bergsdóttir ér
það starf annasþ ökkur, að
fvrst séu sýk(a glösin hituð
áður en þa’ú eru þvegin til þes^
-að'dreþa sýkla, er í þeim kunná
að vera. Síðan eru þau soðin
{ 2 tíma í sápuvatni og svo eru
þaú aftur soðin í klu.kkutíma
í hreinu vatni. Að lokum eru
öll glösin dauðhreinsuð í 1 '/i ,
tíma við 170° hita og eru þá
tilbúin til nýrra tilrauna.
1 herbergi niðri í kjallará
Tilraunastöðvarinnar eru frum-_
urnar látnar í glösin. Eru þær
geymdar í gríðarstórum flösk-
um og nægja frumurnar úr
hverri flösku í 100 glös. Þegar
búið er að setja fru.murnar í
glösin eru þær látnar í hita-
skápin og geymdar þar á með-
an þær eru að vaxa og skipta
sér þannig að þær myndi
þekju, húð, í glasið. Tekur það
3—4 daga og allt upp í viku,
eftir því hvaða vef verið er að
rækta. Á meðan frumurnar eru
að vaxa eru þær nærðar á 2—3
dasa fresti.
Áðu.r en frumurnar í glös-
unum eru sýktar eru glösin öll
skoðuð í smásjá til bess að
ganga úr skugga u.m, að vefur-
inp sé heUbrigður og í góðu
ástandi.
Margrét fylgir okkur inn í
herbergi'þar sem tvær stúlkur
sitja við borð með fullt af gTös-
um og flöskum á mihi sfn. Seg-
ir hún okkur að frumurnar séu
allar nærðar áður en bær-eru
sýk.tar og er önnur stúlkan að
vi.nna bað verk. Hyi stúlkan
lætur veirur í glösin. Eftir að
sýk.ingin hefur farið fram eru
glösin iátin í: rúl.lu.rnar. Eru
bau síðan sk.oðuð daglega til
bess að fylgjast með þyf. sem
fram fer í glösunum. Glösiý
Framh. á 10. síðu
&tgofBndi: Sarnptningarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokkurlnn. — RltstJórarj
Uagnús *5Jartansson (áb.), Magnús Torfi Ólaísson, 8igurður Guðmundsson. —
•^réttarltstJórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsiyigastjóri: Guðgeir
«ffagnúöBon. — Rltstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðJa: Ekólavörðust. 19.
BíflLÍ 17-500 (5 linur). Áskriítarverð kr. »3 á mán. — Lausasöluverð ki 3.00.
Prentsmiðja ÞJÓðvilJans h.f.
Einhugur um baráttu
Dáðstefna Alþýðusambands íslands Um kjaramál varð
söguleg og eftirminnileg. Þar voru mættir 100
fulltrúar frá verklýðsfélögum víða um land, og er
það góð þátttaka þegar þess er gætt að ýms fámenn-
ustu verklýðsfélögin á þeim stöðum sem fjarlægastir
eru Reykjavík eiga að sjálfsögðu erfitt með að senda
fulltrúa til slíkra funda. Ráðstefnan gaf góða mynd af
verklýðshreyfingunni í heild; við hlið Alþýðubanda-
lags- og Framsóknarmanna tóku að sjálfsögðu þátt
í henni fylgjendur stjórnarflokkanna, menn eins og
Jón Sigurðsson, Jóhanna Egilsdóttir, Óskar Hallgríms-
son og Sjálfstæðisflokksmaðurinn Guðjón Sigurðsson
formaður Iðju. Ráðstefnan var því bær um að tala í
nafni alþýðusamtakanna í heild, þeirra 30—10 þúsunda
íslendinga sem þar eru félagsmenn.
TVTiðurstaða ráðstefnunnar varð mjög afdráttarlaus:
„Ráðstefnan telur . . . óhjákvæmilegt að vinna upp
aftur þann kaupmátt launa, sem tókst að ná með sein-
ustu samningum, enda telur hún það lágmark þeirra
lífskjara, sem verkafólk geti við unað. Það er álit ráð-
stefnunnar að undir þeim launakjörum geti íslenzkt
atvinnulíf í heild risið af eigin rammleik. Ráðstefnan
telur því rétt að kaupgjaldsákvæðum samninga verði
strax sagt upp, og að leitað verði eftir leiðréttingum
á þeim með það fyrir augum, að kaupmáttur launa
verði eigi lægri en hann var 1. júlí s.l. og að ákvæði
verði sett í samningana er tryggi varanleik kaupmátt-
arins. Ef annað dugir eigi, telur ráðstefnan óhjákvæmi^
legt, að afli samtakanna verði þegar beitt til að knýja
fram þessa leiðréttingu, svo og að beita, áhri|j£Bi- yerka-
lýðssamtakanna til þess að Alþingiú^rfkisstjórn verði
við kröfum félaganna um að,,t«ý|gj'a varaql^&t kjaiýa-'
bótanna“. "Þe^si sameiginlegá niðurstaða var samþykkt
einróma á ráðstefnunni, þótt ágreiningur yrði um aðra
liði þar sem stefna ríkisstjórnarinnar/V^r gagnrýnd
harðlega. Menn voru þannig á einu jríiái'i um það að
verkalýðsfélögin <fyrðu að segja uþþ })feamningum án
tafar og beita afli samtaka sinna til þéss að knýja fram
lagfæringu éf hún fengist ekki með öðru móti. Meðal
annarra lýsti Alþýðuflokksmaðurinn Jón Sigurðsson
sérstöku fylgi við þessa niðurstöðu í ræðu sem hann
flutti á ráðstefnunni; hann kvað augljóst að verið væri
að ræna öllum þeim kjarabótum sem samið var um í
sumar og stjórnarvöld landsins bæru fulla ábyrgð á
þeirri þróun; verðbólgan hefði sérstaklega magnazt
eftir að vísitöluákvæðin voru afnumin og það mikla
aðhald sem í þeim fólst. Lagði hann áherzlu á það
að í nýja samninga yrði að fá skýlaus ákvæði sem
tryggðu óskertan kaupmátt launa.
Tjessi algera samstaða um viðhorf verkalýðsfélaganna
í kjaramálum er mjög athyglisverð; árásir stjórn-
arvaldanna bitna að vísu jafnt á stjórnarsinnum sem
stjórnaraindstæðingum í verkalýðsstétt, en oft hafa
annarleg stjórnmálaáhrif samt valdið ágreiningi um
sjálfsögð atriði. En nú hafa aðgerðir stjórna-rvaldanna
verið svo stórfelldar og ranglátar að enginn fæst til
þess að mæla þeim bót í verki þegar forustumenn
verkalýðsfélaganna ráða ráðum sínum. Þetta er mjög
mikilvæg staðreynd, þótt menn kunni að hafa tak-
markað álit á heilindum sumra stjórnarliðanna, því
að hún bergmálar einróma afstöðu verkafólks um land
allt. Þennan einhug ber nú að tryggja og efla í öll-
um athöfnum, og það er þeim mun auðveldara sem mál-
staður verkalýðshreyfingarinnar hefur aldrei átt alger-
ara fylgi að fagna meðal þjóðarinnar í heild. Með nægir
lega einhuga og öflugu átaki verður á skömmum tíma
unnt að rétta hlut verkafólks og sýna endanlega fram
á haldleysi þeirrar stjórnarstefnu sem hefur að mark-
miði endalausa styrjöld við alþýðu manna. — m.
i
I
I
Margrét Guðnadóttir læknir við smásjána.
í 1 ilraur lastöðinni að Keldum hafa frá
upphafi fa ið fram umfangsmiklar rann-
sóknir á /eirusjúkdómum í dýrum og
mönnum Dr. Björn Sigurðsson læknir, er
var forstöðumaður Tilraunastöðvarinnar
stjcrnaðx þeim rannsóknum til dauðadags
haustiJ 1959. Með honum unnu frá upp-
hafi cið þessum rannsóknum Páll A. Páls-
son ug Halldér Grímsson. Árið 1957 vann
Halluór Þcrmar mag. scient. með honum
við r .ektun visnuveirunnar og 1958 til 1960
var Haxldór starfsmaður stöðvarinnar við
veirurannsóknir. Hann dvelur nú í Kaup-
mannahöfn við framhaldsnám og rann-
sóknir. Er hann aftur væntanlegur til
starfa við Tilraunastöðina á næsta ári.
Bergþóra Sigurðardóttir læknir starfaði
einnig við Tilraunastöðina við veirurann-
sóknir um tveggja ára skeið, 1958—1960,
en hún er nú á förum til Kanada til frek-
ara náms í þessum fræðum. Þá hefur Halla
Þorbjörnsdóttir læknir unnið við veiru-
rannsóknirnar síðan Halldór Þormar fór
utan. Loks hefur Margrét Guðnadóttir
læknir verið fastráðin við Tilraunastöðina
sem sérfræðingur síðan vorið 1960 og
stjórnar hún nú veirurannsóknunum að
Keldnm. Margrét hafði áður unnið að Keid-
um, fyrst sumarið 1954, er hún var enn
við læknanám, og að loknu læknaprófi
vann hún þar í eitt ár, 1956—1957, ein-
vörðungu við mænusóttarrannsóknir. Eftir
það dvaldi hún 3 ár í Bandaríkjunum við
framhaldsnám en hvarf síðan aftur tii
starfa að Keldum.
Við skulum nú biðja Margréti að fræða
okkur um veirurannsóknirnar sem fram-
kvæmdar eru í Tilraunastöðinni.
— Veii’urannsóknir hafa vei'ið
stundaðar í Tilraunastöðinni að
Keldum frá því hún tók til
starfa og hafa verið rannsak-
aðir jöfnum höndum sjúkdóm-
ar í dýrum og mönnum. Meg-
ináherzla er nú lögð á rann-
sóknir á veirusjúkdómum í mið-
taugakerfi dýra og manna og
heíur miklum tíma verið var-
ári koma hingað allmargir er-
lendir vísindamenn til þess að
kynna sér þær aðferðir, sem við
notum við visnurannsóknirnar.
Síðustu tvö árin höfum við not-
ið styrks til þessara rannsókna
frá þeirx'i stofnun heilbrigðis-
stjóx-nar Bandaríkjanna, sem
rannsóknir á hæggengum tauga-
sjúkdómum heyra undir. Er
ið til rannsókna á visnu og
riðu. í sauðfé. Báðir þessir sjúk-
dómar eru mjög sérkennilegir
að því leyti, að dýr sem sýkj-
ast sýna engin einkenni sjúk-
dómsins í 2—3 ár, en eftir þann
tíma koma oft fram lamanir,
sem di’aga dýrin til dauða.
Veiran sem veldur visnu rækt-
aðist í vefjagróðri í glösum hér
á Keldum árið 1957, en áður
höfðu tekizt hér sýkingartil-
raunir á kindum, er sönnuðu,
að visnan var veirusjúkdómur.
Nú orðið er visna hvergi til
nema hér í Tilraunastöðinni á
Keldum. Hún gekk hér á landi
samfara mæðiveikinni og á
sömu svæðum en hefur ekki
fundizt í sauðfé eftir fjárskipt-
in. Með þeim rannsóknum, sem
hér eru í gangi hefur okkur
tekizt að afla allmikillar vitn-
eskju um eiginleika visnuveir-
unnar. Hafa þessar visnurann-
sóknir vakið mikla athygli er-
lendis, þar sem visna er mjög
lík sérkennilegum, hæggengum
taugasjúkdómi í mönnum
(scleriosis disseminata). Á hvei'ju
þessi styrkur 10 þúsund dollai'-
ar á ári.
— Að hverju leyti geta þess-
ar visnurannsóknir haft þýð-
ingu í sambandi við rannsóknir
á mannasjúkdómum, er haga
sér á líkan hátt og visnan?
— Dýratih’aunir sem við er-
um nú að gera eiga að sýna
okkur, hvað visnuveiran er að
gei’a í 1—2 ár í heilbrigðu dýri
áður en það sýnir einkenni um
sýkingu. Ef tækist að einangra
veirur úr miðtaugakerfi manna,
sem haldnir eru hæggengum
taugasjúkdómum, mætti nota
visnurannsóknirnar sem fyrir-
mynd og auðvelda þannig rann-
sóknir á gangi mannasjúkdóm-
anna. Rannsóknir á dýrasjúk-
dómum er hægt að gera miklu
ítarlegar en rannsóknir á sam-
svarandi mannasjúkdómum
vegna þess, að hægt er að fram-
kvæma sýkingartilraunir á heil-
brigðum dýrum og fylgjast með
hegðun sýkilsins frá byrjun.
Samsvarandi mannasjúkdómar
koma hins vegar ekki til rann-
sóknar fyrr en sjúklingarnir eru
orðnir mikið veikir og getur
þá verið mjög erfitt að grafast
fyrir orsakir sjúkdómsins.
— Hafið þið rannsakað hér
þessa mannasjúkdóma, sem líkj-
ast visnunni?
— Á þessu ári höfum við
fengið til rannsóknar hluta úr
miðtaugakerfi nokkurra sjúk-
linga, sem dáið hafa úr hægfara
taugasjúkdómum. Höfum við
gert umfangsmiklar mælingar
á mótefnum gegn visnu í blóði
bæði heilbrigðra og þeirra, sem
haldnir eru langvinnum tauga-
sjúkdómum. Höfum við fengið
mannablóð frá Bretlandi og
Belgíu ásamt miklu safni frá
læknum hér. Er en of ■snemmt
að dæma um árangur þessara
rannsókna.
— Hvaða mannasjúkdóma
aðra hafið þið rannsakað hér
að Keldum?
— Mænusóttai-rannsóknir
þyrjuðu veturinn 1948—9 með
rannsókn á Akureyrarfaraldrln-
um. Við þær rannsóknir var
höfð samvinna við sérfræðinga'
í taugasjúkdómum og lyflækn-
isfræði og héraðslækninn á Ak-
ureyri. Ái’ið 1951 var gerð rann-
sókn á faraldri, er gekk hér í
Reykjavík og stafaði af veiru
skyldri mænusóttarveirunni.
1955—1956 verður Akureyrar-
veikinnar aftur vart á Patreks-
firði og Þórshöfn. Árið 1955
gekk mænusóttarfaraldur í
Reykjavík og voru gerðar hér
ræktanir á mænusóttarveirum
frá lömuðum sjúklingum og
í-annsóknir á mótefnum í blóði
þeirra. Árið eftir var svo gerð
rannsókn á útbreiðslu á þess-
um faraldri víðsvegar um land-
ið. Var það gert með því að
mæla mótefni gegn mænusótt-
arveirum sem ræktuðust úr
Reykjavíkui'fai'aldrinum, í blóði
yngstu barnanna í nokkrum
kaupstöðum úti á landi. Börn,
sem höfðu engin mótefni gegn
þessum veirum voru síðan rann-
sökuð, er þau höfðu verið
tví- og þrí- bólusett gegn
mænusótt. Var það gert til þess
að fá nokkra hugmynd um á-
rangur af bólusetningunni. Á
síðasta ári voru einnig athug-
uð mótefni í nokkrum börnum,
sem höfðu verið bólusett, og
nú í haust verða athuguð fleiri
börn, því að nauðsynlegt þyk-
ir að fylgjast með árangri bólu-
setningarinnar.
Rannsóknirnar á útbreiðslu
faraldursins 1955 sýndu, að
veikin hafði komið til Eski-
fjarðar og Vestmannaeyja án
þess að nokkur lamaðist og án
þess að vitað væri að hún hefði
þá gengið þar. Kom þetta fram
við mótefnarannsóknirnar í
blóði yngstu barnanna, sem áð-
ur voru nefndar.
l'Sí'
Samkvæmt tilmælum heil-
brigðisyfirvaldanna mun TiT-
raunastöðin framvegis aðstoða
héraðslækna og sjúkrahús við
greiningu .veirusjúkdóma, sér-
staklega sjúkdóma, sem líkjast
mænusótt.
— Hvaða fleiri mannasjúk-
dóma en mænuveiki hafið þið
rannsakað?
— Árið 1954 var rannsakað-
ur hér lungnabólgufaraldur og
heilahimnubólgufaráldur árið
1956. Síðan 1948 hefur Tilfauna-
stöðin verið aðili að alþjóðasam-
vinnu um rannsóknir á inflú-
enzu. Miðstöð þessarar alþjóða-
samvinnu er í London og lýtur
hún stjórn Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar. Við hér á
Keldum reynum að greina veir-
ur úi' öllum inflúenzufaröldrum,
er koma hipgað til lands, og
sendum við þær síðan til mið-
stöðvarinnar í London.
Alþjóðasamvinna um inflú-
enzurannsóknir er mjö'g nauð-
synleg þar eð inflúenzuveir-
urnar eru alltaf að breyta sér.
Af því leiðir að búa þarf til
nýtt bóluefni gegn hverjum
nýjum faraldri sem upp kemur.
Alþjóðasamvinna um inflúenzu-
rannsóknir er því mjög mikil-
væg með tilliti til þess, að
Þorbjörg Ásmundsdóttir setur æti í glösin áður en frumurnar eru sýktar.
Hallbera Bergsdóttir þvær tilrauúaglösin.
Helga Helgadóttir skoðar árangur af
ræktun með mannsheiia.
Halia Þorbjörnsdóttir læknir lætur
veirur í glösin.
Hanna Dóra Pétursdóttir setur
frumur í glös
Ú
gj — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 4. október 1961
Miðvikudagur 4. október 1961 — ÞJÓÐVILJINN — \1\