Þjóðviljinn - 22.10.1961, Page 7

Birgir Karlsson stúdent og kona hans Larissa Eskina vatnsvirkja
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — ^ Sósialistaflokkurinn. — Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. —
Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir
Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 50,00 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Franski Laval reyndi
líka að afsaka sig
|7kki er vandséð á landsfundarræðu Bjarna Bene-
diktssonar, að svik Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins í landhelgismálinu hafa brunnið á baki
ríkisstjórnarinnar, og mikils þykir enn við þurfa að
sannfæra flokksmennina um að það hafi verið „sigur“
íslendinga að opna 12 mílna landhelgina upp á gátt
fyrir ofbeldismönnunum og verðlauna ránsflota Breta
fyrir níðingsverkin í íslenzkri landhelgi. En það var
gert einmitt á þeirri stundu, er Bretar höfðu hrein-
lega gefizt upp á ofbeldinu og þoldu ekki lengur for-
dæmingu 'almenningsálitsins í heiminum.
gjarni Benediktsson skilur það rétt, að hann þarf að
svara til saka í þessu máli fyrir dómi sögunnar.
Á sama hátt er Bjarni Benediktsson, maðurinn sem
hlaut auknefnið „íslenzki Laval“ eftir 30. marz 1949,
aðalábyrgðarmaður að því böli sem leitt hefur verið
yfir íslenzku þjóðina með því að veita erlendu stór-
veldi herstöðvar á íslenzkri grund, samkvæmt erlendri
fyrirskipun. Þegar upp kemst það óhugnanlega bak-
tjaldamakk við bandarísk, brezk og önnur erlend
stjómarvöld sem leiðtogar landsölumanna hafa ástund-
að í því skyni að flækja íslandi í hernaðarbandalag
og ofurselja íslenz.ct land erlendum herstöðvum, er
áreiðanlegt að dómur sögunnar yfir þeim stjómmála-
manni, sem nú hefur troðið sér til forystu í Sjálfstæð-
isflofeknum með klækjum, verður einna þyngstur. Þetta
veit Bjarni Benediktsson og þessvegna heldur hann
nu þegar maraþonræður til þess að reyna að afsaka
sig, til þess að reyna að sannfæra einhvern um að svart
sé raunar hvítt, til þess að reyna að feoma einhverjum
til að trúa því að bandarísk herseta á íslandi sé gerð
vegna öryggis íslenzku þjóðarinnar, til þess að reyna
að afsaka hina vesælu uppgjöf Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins í landhelgismálinu og lýsa henni sem
sigri íslendinga. En hversu löng sem ræðan kann að
verða, hversu marga dálka sem hún fyllir í Morgun-
blaðinu, verður hún og framhaldsræður þessa óláns-
sama stjórnmálamanns til þess eins að minna á höf-
uðsökina gegn íslenzku þjóðinni sem hvílir á honum í
landráðamálum þessara áratuga.
Qg nú er enn efnt til þeirra landráða, sem ætlað er
(að geri að engu sjálfstæði íslands um aldur og
ævi, og innlimi landið sem valdalausan hrepp í auð-
valdsstórveldið, sem auðhringar Vestur-Þýzkalands
eiga að stjórna. Svo er að sjá að Bjarni Benediktsson,
„íslenzki Laval“, hyggist einnig tengja nafn sitt við
j>au landráð eins fast og verða má. Hann ætlar sýnilega
iað hafa þar sömu aðferðina og þegar verið var að
þvæla íslandi inn í hernaðarbandalg Bandaríkjanna og
nýlendukúgaranna í Evrópu, Atlanzhafsbandalagið.
Fyrst er slegið úr og í, en jarðvegurinn undirbúinn með
blygðunarlausum áróðri og skrumi og hótunum sem
enga stoð eiga í veruleikanum. Og þegar „samningar11
°g ,,ákvarðanir“ um málið eru loks barðar gegnum
Alþingi á fáum dögum, án þess að þingmenn bafi hug-
mynd um hvað þeir eru að samþykkja, eru það engir
„samningar“ eða ákvarðanir íslendinga, heldur fyrir-
skipanir og fyrirmæli erlendra stjórnarvaida til manna
eins og hins íslenzka Lavals og samstiarfsmanna hans,
sem þeir hafa lofað að koma i gegn.
þannig er nú „undirbúið“ að þvæla íslandi í hið svo-
nefnda Efnahagsbandalag Evrópu og afsala með
því sjálfstæði íslendinga að fullu og öllu. Gegn þeim
landráðaáformum verður þjóðin að rísa áður en það
er um seinan, einnig það heiðarlegt fólk í Sjálfstæðis-
flokknum sem vill að sjálfstætt .ísland haldi áfram nð
vera til.
Þann da
við
milljón kr
EN ÞAR TREYSTIR
FÓLKIÐ Á LAND SITT
OG GÆÐI ÞESS.
Albert Guðmundsson
Það var einhverju sinni að
lesa mátti í Tímanum grein
eða klausu með fremur háðug-
legum ummælum um „sovíett-
ið“ í Tálknafirði. Nokkru síðar
var í sama blaði mælt svo um
sem allar framkvæmdir á þeim
stað væru fvrir „frumkvæði11
Framsóknarflokksins. Þeim er
lítt þekkja Framsóknarflokkinn
koma slík skrif sjálfsagt und-
arlega fyrir sjónir, en í þessari
mótsögn birtist sú pólitíska
flogaveiki, sem þjáð hefur flokk-
inn síðustu áratugina, og sem
braskaralýðurinn vonar að ríði
honum að ful.lu. Að vera eða
vera ekki, það er spurningin.
Að standa með málstað hins al-
menna manns — óskiptur, ætti
þó ekki að þurfa að velkjast
lengi fyrir heilbrigðu fólki, né
heilbrigðum flokki. Að hafa
bevg af og skammast sín fyrir
það sem vel er gert ber ekki
vott um geiglaust hjarta og
getur ekki talizt öfundsvert á-
stand.
Alþýðublaðið fékk á s.l. vetri
snöggt og hatursþrungið fjand-
semisgos í sambandi við Tálkn-
firðinga. Morgunblaðið segir ó-
giaman nokkuð frá Tálknafirði.
Og í Þjóðviljanum hefur sjald-
an verið margt að lesa um
Tálknafjörð.
Hvað á maður að halda um
slíkan stað? Hvernig staður er
þetta? Hvað starfar fólkið sem
þar lifir?
Einn síðsumardag ber mann
að garði í Tálknafirði, þorp-
inu í löndum Tungu og
Sveinseyrar. Nokkrir bæir eru
beggia megin fjarðar út að
þorpinu, en einna þéttast standa
sveitabæirnir utan þorpsins,
norðan fiarðar. Tálknafjörður,
þ.e. þorpið, er miðstöð byggð-
arinnar og þar mun fólk af
flestum bæianna vinna að
framleiðs'ustörfum einhvern-
tíma á árinu. Hér virðist vera
venjulegt fólk, duglegt, sem
hefur sameinazt um að byggja
upp atvinnuvegi og tryggja at-
vinnu og sem bezt lífskjör, og
hefur notið til þess giftudrjúgr-
ar forustu trausts hæfileika-
manns.
Á lognkyrri, rúmri höfninni
liggur togari og smábátar eru
á smokkfiskveiðum rétt við
landsteina á firðinum. Ver-
ið að ferma flutningaskip og
landa smokkfiski. Líf og starf
við höfnina og frystihúsið.
Nokkur hús í smíðum og ný-
grafnir grunnar.
Við skulum leita uppi kaup-
félagsstjórann og stjórnanda
allra þessara framkvæmda hér,
Albert Guðmundsson, og fræð-
ast af honum um staðinn.
— Var hér ekki áður úthagi
— en nú er að rísa hér bær;
segðu mér Albert, söguna af
því hvernig þetta gerðist.
— 1 raun og veru er þetta
engin saga. Það byrjaði með því
að byggt var frystihús á árinu
1945. Afköst þess voru 6 tonn
af flökum á sólarhring og
geymslur voru fyrir 150 tonn.
Báta áttum við enga.
— Hvers vegna réðuzt þið í
þetta?
— Fólkið vantaði atvinnu.
Hvalveiði á Suðureyri lagðist
niður í byrjun stríðsins. Norð-
menn höfðu þar hvalstöð frá
1890—1912 og aftur var þar
hvalstöð 1934—1940. Þegar hún
lagðist allt í einu niður stóð
fólkið eftir atvinnulaust. En
kaupfélagið hafði haft hér
verzlun síðan 1908.
— Hvernig gekk ykkur svo
með bátalaust frystihús?
— Fyrst var einungis tekinn
fiskur af trillum; þá voru
25—30 manns í vinnu.
Viö höfðum ekki neitt tii
neins, ckki einu sinni bryggju.
Um haustið byrjuðum við að
smíða bryggju, sem trillurnar
gátu notað . . . Nei, við vorum
ekkert óvanir því að bera fisk-
inn í land á trogbörum.
— En svo hafið þið fengið
bryggju.
— Já, bryggjan smálengd-
ist . . Jú, við fengum ríkis-
styrk, en bankarnir voru tregir
til að lána, þrátt fyrir ríkisá-
byrgð.
— Lána bankarnir ekki alltaf
til atvinnuuppbyggingar?
— Ég hef aldrei fengið annað
svar en nei í Landsbankanum,
þegar undan er skilið 300 þús.
kr. stofnlán út á frystihúsið sem
lánað var samkvæmt lagafyrir-
mælum, og 190 þús. kr. í
bryggjuna. Landsbankinn hef-
Hraðfrystihús Tálknafjarðar. Til vinstri sést hvern ig Oddinn gengur þvert í fjörðinn og lokar fyrir allt öldurót í höfninni.
Sæfari, nýjasti bátur Tálknfirðinga, 101 tonns stárbátur.
lokar fyrir altt öldurót í höfninni.
ur þegar fengið þessi lán end-
urgreidd.
— Maður hélt að hlutverk
bankanna ætti fyrst og fremst
að vera uppbygging atvinnu-
veganna.
— Lánastofnanir í landinu
virðast aldrei hafa séð hvað
ætti að byggja upp og hvað
ekki. Framkvæmdabankinn hef-
ur þó sýnt lit á að lána.
— Og svo hafið þið eignazt
báta?
— Við keyptum Sæfarann
gamla, 27 tonna bát, og einstak-
lingar keyptu annan bát. Samt
vantaði okkur alltaf hráefni.
Með lokun dragnótaveiðanna
1952 var eiginlega allt í rúst,
ekkert að gera fyrir bátana á
sumrin. Svo keyptum við Tálkn-
firðing, 66 tonna bát, árið 1956
og Guðmund á Sveinseyri 1957,
hann var 75 tonn. Sæfarinn, sá
síðasti, er 101 tonn. Nú eigum
við því 3 nýja stálbáta og von-
um að þeir séu færir um að
sækja á djúpmið; það er allt
annað og betra hráefni sem
fæst á djúpmiðum, stór og fal-
legur fiskur.
— En svo brann hjá ykkur?
— Já, á miðri vertíð 1957
brann frystihúsið, en það var
endurbyggt sama ár og þá
stækkað upp í 12 tonn af flök-
um á 16 stundum. Nú kaupum
við fisk á sumrin eftir að gull-
kista. dragnótarinnar var opn-
uð.
Nú eru hér 60—70 manns í
vinnu í frystihúsinu — í stað
25—30 fyrst — ef hægt er að
fá svo margt fólk, og auk þess
36 manns á sjó.
— Hvernig hefur gengið í ár?
— Það hefur gengið vel í ár,
verið mikil framleiðsla bæði í
vetur og sumar. Þrír bátar voru
á síldveiðum og gekk ágætlega,
tveir öfluðu samtals 25 þús.
tunnur og mál, það gerir tæpar
4 milljónir kr. eða 3.9. Senni-
lega höfum víð átt afurðir fyi'-
ir 7 millj. kr. ógreiddar 1. á-
gúst s.l.
Þrettán prósent gengis-
lækkun lækkar þcssa vöru
okkar í verði um 900 þús.
kr. Við skuldum í erlendum
bönkum og hækkaði sú
skuld gengislækkunardaginn
um 400 þús. kr. Það er því
árangur gengisiækkunar-
innar, síðustu viðreisnarinn-
ar, að þann dag urðum við
1.3 milljón kr. fátækari en
við vorum daginn áður, dag-
inn fyrir gengislækkunina.
Svo hef ég heldur ekki frétt
að síldarverðið hafi verið
hækkað eftir 1. ágúst.
— Hvað telur þú erfiðast fyr-
ir atvinnuvegina nú?
— Það eru háir vextir og al-
menn dýrtíð sem plagar frysti-
húsreksturinn.
— Hvað áttu við með al-
mennri dýrtíð — of hátt kaup?
— Nei, það eru vextir, olía
og varahlutir sem eru stærstu
og vestu útgjaldaliðirnir.
Við borguðum s.l. ár 1.7 millj.
kr. fyrir vinnslu á fiski, en 1.5
millj. fyrir tvo aðra liði: vext-
ina og umbúðirnar um fiskinn,
fyrir oliu og rafmagn greiddum
við 350 þús og 400 þús. fyrir
flutninga.
Fimmtán prósent kauphækk-
un á 1.7 millj. kr. kaup ger-
ir ca. 250 þús. kr., en hefðu
verið greiddir eðlilegir vext-
ir hefði ekki þurft að greiða
nema 500 þús. Það er engin
ástæða til að skattleggja
framleiðsluna fyrir seðla-
bankann. Það er ekki nema
skrifstofuatriði að gefa út
seðla á framleiðsluna og ætti
ekki að kosta mikið.
— Þú virðist ekki hafa mikla
trú á fjái’málastefnunni nú.
— Nei, ég hef ekki nokkra
trú á þeim sem stjórna fjár-
málastarfseminni nú gegnum
banka og ríkisstjórn; fjármála-
stjórnin hefur verið og er fyr-
ir neðan allar hellur.
Mér finnst helvíti hart þegar
ég legg verðmæti inn í bank-
ann að þá skuli ég ekki fá
vexti fyrir það.
Ef ég Iegg inn peninga fæ
ég vexti af þeim, en ef ég
framleiði verðmæti og lcgg
þau inn í þjóðarbúið verð
ég að borga vexti af þeim
fyrir að fá að leggja þau inn!
§1
Þau vo.ru hér í sumarfríi,
ung menntahjón frá SovétríkjT
unurh, tíilgir Karissön stúdent
og Lar ssa Eskina vatnsvirkja-
fræðingur. Þau komu hingað
8. júií og héldu aftur austur í
ágústlok, en þá höfðu þau
ferðazt talsvert um, hér sunn-
anlands austur um Árnes- og
Rangárvallasýslur, og síðan
vestur til Breiðafjarðari
Ég hafði undanfarin missiri
haft bréfasamband við Birgi,
'þar -eð hann hafði ver:A um-
boðsmaður minn við útgáfu í
Moskvu. Skömmu áður en þau
hjón fóru héðan, átti ég stund
með þeim og leitaði fregna
af námi þeirra og aðstöðu í
Sovét, og svo af ferðalaginu
hér í sumar.
Birgir Karlsson er stúdent
frá .Menntaskólanum í Reykja-
vík 1958, og sigldj samsumars
og hóf nám í Moskvuháskóla.
— Ég hef stundað nám við
háskólann í þrjú ár og á önn-
ur þrjú-ár-Æítir til þess að
ljúka kandidatsprófi í'. náms-
gréinum míhum, segir Birgir.
— Ég legg stund á almenn mál-
vísindi og heimsbókmenntasögu
t.l vorra daga. í þessu náini
er einnig lesin hagfræði kapí-
talismans, sósíalismans og efn-
ishyggjunnar. Það er prýðilegt
að stunda nám við háskólann.
Þar er aðbúnaður allur hinn
bezti. Nemendur hafa ókeypis ..
allar bækur, auk þess húsnæði
og fæði. Einnig:eru greiddar
90 rúblur á mánuði, sefn nem-
andinn getur notað til auká-
þarfa og1 skemmtana. Eh i sum-
arfriinu, frá 1. júlí til ’l. seþt- ]
—.......... uV i '..- li i i i .i
ember, fær hann 150 rúblur á
mánuði. Vetrarfrí er auk þess
frá 23. janúar til 7. febrúar.
í háminu er að visu mikið
aðhald, en þó er ekki stefnt að
því áð setja fótinn fyrir nem-
andann. Öðru nær. Sé hann í
einhverju ekki nógu vel undir-
búinn. til prófs, á hann kost
þess að fá aðstoðarmann, sem
les með honum og leiðbeinir
eftir þörfurn. ••
. Slílcur • stuðningur er ekki
einxíngis. • rhikiisvéfður fyrir
nemandánn;- heldur e.'pnig fyr-
y i-Vl..nilfii ..íi
íræðingur. — (Ljósmynd Þjóflv. A. K.).
ir skólann, og svo fjTÍr heild-
ina, sem á að njóta stárfs-
krafta þeirra, sem nám stunda.
í svona skólakerfi verður það
í rauninni eðlileg skylda nem-
andans að skiia þjóðfélagihu á
hagnýtan hátt árangrinum af
náminu.
Á sama tíma getur ríkis-
sjóður gengið í seðlabankann
og tekið þar út seðla á engin
framleidd verðmæti.
— Svo við snúum að öðru,
hvaðan hafið þið rafmagn hér?
— Við höfum rafmagn frá
Mjólká, sem er selt á háu verði.
Það er ekkert samræmi í raf-
magnsverði til frystihúsa í land-
inu. Það er lágmarkskrafa afl
rafmagnsverð sé það sama, fyrst
olíuverð er hid sama á öllu
landinu. Hér kostar á aðra
krónu kílóvattstundin, svo að
þrátt fyrir hið háa verð á gas-
olíu liggur við að það borgi
sig að byggja dísilrafstöð.
— Hvernig er höfnin?
— Höfnin er góð frá náttúr-
unnar hendi, ein bezta á land-
inu, rúmgóð, djúp og örugg
fyrir öllum sjógangi.
Það er búið að leggja 800
þús. kr. í hafnarmannvirki og
hægt að afgreiða við bryggjuna
öll smærri flutningaskip sem
Islendingar eiga eða 1500 tonna
skip. Stærst hafa komið að
bryggjunni 2500 tonna skip.
Nú stendur til að lengja
bryggjuna um 40 metra og
breikka hana um 15 m, bá er
hún orðin góð fyrir öll flutn-
ingaskip sem íslendingar eiga,
þá verður 5—6 m dýpi við hana
um fjöruna. Kostnaður við
þetta er áætlaður 3—4 millj. kr.
— Hvaða togari liggur þar
nú?
B'rgir kvæntist árið 1960.
Kona hans, Larissa Eskina, er
frá Moskvu. Hún tók stúdent-
próf 18 ára, en hóf síðan verk-
fræðilegt nám, og s.l. vor út-
skrifaðist hún með ágætisein-
kunn sem vatnsvirkjafraiðingur.
— Og í hverju er aðalíega
fólginn sá námsferill, sem veit-
!r slíka þekkingu og mennt-
un?
— Auk mikils lesturs um
náttúrufræðileg efni og í
stærðfræði, felst námið mjög
mikið í rannsóknum úti í nátt-
úrunni, svarar Larissa Eskina.
— Ég var til dæm's við rann-
sóknir á árfarvegum og vötn-
um .með tiiliti til þess, hvað
hægt er að -rjýta, ég var einn-
■Ms> á ferðalögum vegna kort-
: lágningár lándsVæða, vanh við
akuryrkju og stundáðf veður-
fræði úti við, t.d. uppi í há-
fjöllum.
— Það er Ölafur Jóhannes-
son.
— Hvers vegna liggur hann
hér?
— Af því að hér er hann
öruggur en ekki á Patreksfirði.
— Hafnarstæðið virðist stórt.
en hvernig er að gera hafnar-
bakka?
— Já, hafnarstæðið er stórt
og gott og hafnarbakka er mjög
gott að byggja hér með sand-
dælu. Innsiglingin er góð og
höfnin er fyrir allar stærðir af
skipum.
— Það verður víst ekki deilt
,um að hafnarskilyrðin eru hin
ákjósanlegustu, en hvemig er
landrýmið, og er byggðin í
vexti?
— Hér er nóg undirlendi fyrir
stóran bæ, sem hægt væri að
hita upp með heitu vatni á
stærðu.m. Hér er heitt vatn, en
er ekki notað til upphitunar
enn, virkjun hitans er of dýr.
fyrir svona fátt fólk,
íbúar eru nálega 250. Nú eru
6 íbúðarhús í smíðum og verið
að undirbúa byggingu þriggja
húsa, ennfremur er heimavist-
arbarnaskóli í smfðum fyrir
bornið og sveitina. Þú sérð því
að bvggðin hér er í vexti.
Við þökkum Albert Guð-
mu.ndssyni fyrir fræðsluna um
lífsskilyrði og framkvæmdir í
Tálknafirði.
J.B.
'<■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■(
Eitt sumar var ég skammt
frá Moskvu við ána Oka, sem
fellur í Volgu. Mældi ég þar
vatnsafl og gerði jarðvegs- og
gróðurathuganir.
Þá var ég- eitt sumar í fjall-
lendi Kákasus við athuganir á
jarðvegi og veðurfari, hvaða
áhr'f loftslagið hefur á jarð-
veginn, árnar, vötnin og ekki
‘ sizt, hvernig jökull myndast og
leysist. Elbrus, sem er hæsta -
fjall Kákasus, er um 5 þúsund ■
metra hátt, en snjólinan liggur
í 3 þúsund metra hæð. Við
unnum í 800 metra hæð í Mið-
Kákasus o.g fengum þar hagl-
él j’fir hásumarið, en fyrir neð-
an liggur hið ynd.'slega. land;
gróðri vafið og þungað suð-
rænum ávöxtum.
■ Lengst af námstíma minúm,
utan háskóians í Moskvu, var
ég við Ðóhárósa. Þar var ég ;
Framhald á 10. síðu; "
g)— 'ÞJÓÐVILJINN —• Sunnudagur 22. oktúber 1961
Simnudsgur 22. október 1961 — ÞJÓÐVILJINN — (7j