Þjóðviljinn - 19.05.1962, Blaðsíða 9

&teataDðl> B*M«inlnca.rZloKlnir «Jíp#S>b — BOoI*Ust»f!otronnn. — BitrtJAnui
Kunða Klkrtnsason !4b.). Magnúo Toríl Ó’.oísson, Slgureor Guðmundsson. —
Fráttarltstjórar: lvar B. Jðnsson, Jón BJarn&son. — Auglýslngastjóii: GuBrsir
Maanðsson - Rttstlórn. Efgrsiesla, aurlýetaKar, prentsmlSta: BkólavórBust. 1».
BI«t 17-500 (• Unur). AskrlítarverS kr. 55.00 á mán. — LausasöluverB kr. 3.00.
RrantsatB.’a btóBvlUani hX
Verkamemi sigra
■f 7'erkamennirnir á Akureyri og Húsavík hafa unnið skjótan
1 ’ og eftirminnilegan sigur og fengið framgengt þeim hóf-
samlegu leiðréttir.gum á kaup- og kjarasamningum, sem lögð
var áhérzla á að þessu sinni. Aðferð þeirra, að auglýsa kaup-
taxta þegar ljóst \ ar að ekki átti að semja án þess í harðbakka
slægi, hetur reynzt árangursrík. Taxtann auglýstu þeir frá og
með mánudeginum, á fimmtudegi er samið, og nýju samning-
arnir látn:r gilda frá og með mánudeginum var, sama degi og
taxtinn átti að koma til framkvæmda.
|^essi árangur næst þrátt fyrir viti firrt öskur ríkisstjómar-
blaðanna, sem reyndu ai alefli að æsa almenningsálitið
gegn norölenzkum verkamönnum og báru þeim á brýn vammir
og skammir. Ljóst er af þeim skrifum að ríkisstjórnin og
flokkar nennar reyndu ef fremsta megni að afstýra því að
samningar tækjust. En verkalýðshreyfingin á Akureyri og
Húsavík reyndist einhuga og sterk og knúði fram samninga. Sú
staðreynd er líkleg til að hafa víðtæk áhrif og er enn ein
sönnun þess að kauplækkunarpólitík Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins, kaupiækkunarpólitík ríkisstjórnarinnar er
að molna sundur fyrir rr.arkvissum höggum alþýðunnar.
Ofstækisklíkan þrjózkast
¥fér syðra stöðrar ofstækisklíka Vinnuveitendasambandsins og
Sjálfstæðisflokksins atvinnuvegina í fábjánalegri þrjózku,
neitar leiðréttingom á samningum verkalýðsfélaga, sem allir
vita að hlýtur að fást framgengt fyrr eða síðar. Þannig hefur
ofstækisklíka Kjartans Thórs og Ólafs Thórs, Gunnars Thór-
oddsens og Birgis Kjarans, tekizt að stöðva allan togaraflota
landsmanna í meir en tvo mánuði. Það heyrist samt einkenni-
lega lítið í stjórnarblöðunum um „skemmdarverk“ togarahá-
setanna því svo vill til að stjómin í Sjómannafélagi Reykja-
víkur, stærsta féiag iþeirra, er í höndum Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðuflokk-sins. Þar er meira að segja að finna einn þing-
mann íhaldsins, sem undanfarin ár hefur verið önnum kafinn
að prédika sjómönnum kenr.inguna um „kjarabætur án verk-
falla“ og „stétt með stétt“, en á nú að stjórna harðvítugum og
langvarandi stéttaátökum gegn valdaklíku síns eigin flokks. Og
á hinu leytinu Alþýðuflokkurinn, sem látið hefur aðalblað sitt
lýsa yfir að ekki komi til mála að setja Sjálfstæðisflokknum
stólinn fyrir dyrnai' í togaraverkfallinu iþví þá muni ráðherrar
Alþýöuflokksins ekki verða lengi ráðherrar úr því!
|árniðnaðinn stöðvar ofstækiskh'ka Vinnuveitendasambandsins
og Sjúlfstaeðisflokksms í þessum annasama vormánuði enda
þótt atvinnureketidur og járniðnaðanmenn hefðu orðið sammála
um nýja samninga til leiðréttinga á kjörum. Ólíklegt er að
nokkru sinni hati verið hægt að sanna eins ómótmælanlega
hverjum vinnustöðvun er að kenna. I járnsmiðaverkfallinu
liggur það alveg Ijóst íyrir. Hlutaðeigendur höfðu samið, en
ofstækisklíka Vinnuveifondasambandsins og Sjálfstæðisflokks-
ins hindi'ar að atvinnurekendur standi við gerða samninga.
Nóg er komið af slíku ofstæki, sem einskis svífst. Krafan um
tafarlausa samninga í togaraverkfallinu og járnlðnaðarverk-
fallinu rís hærra með hverjum degi. Osigur kauplækkunaraft-
afturhaldsins verjur ekki umflúín, og hver dagur sem ofstæk-
isklíka íhakMns íær að þjóna lund sinni, stórskaðast þjóðar-
heildin.
Ein hwgsjón eftír
Tlffenn héldu a3 Alþýðuflokkurinn ætti enga hugsjón. Það
er ekki rétt. Ein er eftir, og einn helzti áróðursmaður
flokksins túlkar hana nú dag eftír dag í Alþýðublaðinu.
lþýðuflokkurinn á þá hugsjón eftir, að hann fái í kosning-
. unum einn mann í borgarstjóm Reykjavíkur .svo að Sjálf
stæðisflokkurinn megi enn fara með stjórn borgarmnar í f jög-
ur ár þó hann missi meirihluta f borgarstjórninni! Skyldi sú
hugsjóri valda ahnennri hrifningu alþýðufólks, sem byggt hef-
' ur og styrkt AlþS’ðuflokkinn til þess að berjast fyrir málstað
alþýðunnar gegn íhaldi og afturlhaldi. — s.
Hver er þessi svipmikla
kona? Þannig spyrja margír
er koma á Vorsýningu Mjfyid-
listarfélagsins í Listamanna-
skálanum þessa dagana. Já
hver er hún konan, sem Rík-
arður Jónsson myndhöggvari
.hefur mótað svo stórkostlega
vel? Sigríður í Brattholti er
konan sem barg heiðri fs-
lands, þegar selja átti Gull-
foss í hendur erlendra brask-
ara, undir því yfirskyni að
hann ætti að virkja, til gagns
og hagsældar landsmanna.
Ekki átti nú að byrja á lak-
ari endanum, leggja í auðn
einn fegursta foss veraldar,
eitt af undrun landsins, af-
má stórsöngvarann, hrifsa
gígjuna úr höndu.m hans.
Þá reis hún upp, konnn
skapmikla og þjóðrækna, sem
minnir á hinar mestu konur
gullaldar vorrar. Sigríður
Tómásdóttir í Bratthohi. ó-
gift kona tæplega fertug. Upp
alin við Gullfoss, og vænt-
anjegur erfingi Brattholts,
sem á land að fossinum.
Vitanlega hafði verið þann-
ig gengið frá málunum, að
hver dómurinn af öðrum
gekk á móti Sigríði, og föð-
ur hennar. En hann hafði,
að nokkru leyti, ver:ð vélaður
Mynd Ríkliarðs af Sigríði í Brattholti.
Konan sem
til að undirrita svonefndan
leigusamning. En Sigríður gat
ekki hugsað sér að láta eyði-
leggja tign og töfraljóma foss-
ins mikla, og fagra, Sagt var
að hún hefði hótað að kasta
sér í fossinn, ef samningum
væri ekki riftað. Þótt allur
málarekstur gengi á móti
vilja hennar, vann hún þó
sigur. Margir málsmetandi
menn hrifust af átthagaást og
áræði þessarar sveitastúlku,
m.a. gekkst Þorsteinn Erlings-
son fyrir því að Sigríði var
boðið til Reykjavíkur um
tíma, henni til fræðslu og
skemmtunar. Reykvískar kon-
ur gáfu henni peysuföt, og
sveitungar hennar stækkaða
mynd af Gullfossi. Alþingi
veitti henni heiðursverðlaun,
kr. 10.000.00.
Skömu áður en Sigríður dó,
fékk Stjómarráðið Ríkarð
Jónson til að gera mynd þá
er nú er sýnd á Vorsýning-
unni. Verður hún steypt í eir
og greypt inn í bergvegg við
Gullfossi
Gullfoss, til ævarandi minn-
ingar um konuna sem gekk
ótrauð móti ofureflinu barg
heiðri síns lands.
Um ]>essi mál má lesa í rit-
um biskupstungnamanna nr.
II. „Inn til fjalla“ í fagur-
lega ritaðri grein, eftir Guð-
ríði Þórarinsdóttur.
í sambandi við þessar
minningar um skörunginn
Sigríði í Brattholti, minnist
ég frasagnar Ríkharðar Jóns-
sonar, er hann heimsótti hana
sfðasta sinn. Þá var hún há-
öldruð, um áttrætt. Þetta var
að áliðnu sumri, var Sigríður
við heyskap á engjum langt
frá bænum, hugðist Ríkarður
hitta hana við heyskapinn,
og lívtði af stað þangað. Á
miðri leið mætti hann Sig-
ríði, með einn hest í taumi.
Heyband var á hestinum, en
Sigríður bar einn mikinn
bagga á herðum sér. Hafði
hún ón hjálpar, látið upp á
hestinn, en „taldi það ekki
eftir sér að haida á heybagga
þennan spöl“ — þetta var þó
fullkomlega hálftímagangur!
Af þeim konum í uppsveit-
um Árnessýslu er ég man eft-
ir, þá er Sigríður mér e:nna
minnisstæðust, framkoma
hennar og allt fas -var svo
fastmótað og mikilfenglegt,
málfar vandað og setningar
meitlaðar sem í fornsögum.
Þótt Sigríður væri ekki sér-
lega mikil vexti, þá var hún
mikil að vallarsýn, og gustur
fylgdí henni jafnan. Gestrisni
heimilisins var við , brugðið,
og ótæpt veitt-hjáip-og fylgd
þeim er þurftu :
Guðmundur Einarsson
frá Miðdal.
— Eina vopnið sem við höf-
um tiltækt er að kynna mönn-
um staðreyndirnar. Áróðurinn
og fundarhöldin munu því
halda áfram.
Þannig kornst Russell jarl að
orði þegar ég átti viðtal við
hann. Hann er kunnari sem
hinn heimsfrægi stærðfræðing-
ur og heimspekingur Bertrand
Russell sem á efri árum hefur
einnig látið að sér kveða í frið-
arbaráttunni og það verður á
engan hátt ráðið af framkomu
hans aö hann sé af aðalsættum
nema þá að stundum bregður
fýri'r hjá honum meðfæddu yf-
irlæti gagnvart öllum þeim,
sem með völdin fara.
Við sátum íyrir framan arin-
inn í dagstofunni á heimili
hans í London og ræddum um
friðarhreyfinguna og framtíð
mannkynsins. Enda þótt Russell
sé kominn hótt á níræðisaldur,
er hann svo hress cg ern að
hann gæti verið aldarfjórðungi
yngri.
Hundrað manna nefnd hans
sem aðallega er skipuð ungum
mönnum og stúdentum er ein
af deildunum í hinum víðfeðmu
samtökum, Baráttunni fyrir af-
námi kjamavígbúnaðar. Þau
samtök hafa þegar tryggt sér
varanlegan sess í sögunni. „Sit
down“-aðgerðir þeirra á götum
úti þrátt fyrir harðhent við-
brögð lögreglunnar eru víð-
kunnar, einnjg þeir dómar sem
nýlega vöru' ftveðnir upp yfir
sex af félögum þeirra sam-
kvæmt lögum um - njósnir og
landráð, en fimm þeirra fengu
átján mánaða fangelsi, en
stulkan í hópnum tólf mán-
aða fangelsi,
Við hcfum áfrýjað
— Við böfum áfrýjað til æðri
dómstól^ segir Russell, en
litlar líkur ,eru á að dómarnir
'verði mildaðir. Á langri ævi
hef ég fengið svo mikla reynslu
af ensku réttarfari að ég get
sagt það afdráttarlaust: Þegar
fordómar eru annars vegar, má
ævinlega segja fyrir um niður-
stöðurnar svo litlu skakkar . . .
Engu að síður bætast alltaf
fieiri og fleiri í okkar hóp eft-
ir hverjar aðgerðir og flestir
þeirra hala aldrei skipt sér af
stjómmálum.
;— I Bandaríkjunum eru
einnig sterk öfl okkar megin.
Þar er uppi hreyfing, Sane, sem
stöðugt verður öflugri. Stúd-
Raunhœft skaftaeftirlit -
kegri útsvör á almenning
Alþýðufcandalagið álítur óviðunaixli aö opiniberir skattar og
útsvör leggist af æ írjeiri þunga ó almenning vegna ófullnægj-
andi eftirlits.með rekitri og framtölum auðfyrirtækja og gróða-
manna.
•
Þess vegna knefst Alþýöubandaiagið þess að borgarstjómln
beiti sér fyrir þvf; að gagngerðar ráðstafanir verði gerðar íil
þess að tiyggja raunhæft skattaeftiri.it, er komi í . veg fynr
ó að stórfelldar tekjur auðfyi'irtækja og gróðamanna séu dregnar
•, undan álagningu opinberra gjalda, með þeim afleiðingum að
útsvör og skattar leggist með ofurþunga á allan almenning.
• Með þessum haetti’ og öðrum ráðstöfunum, svo sem spam-
aði og hagkvænini í rekstrí bæjarfélagsins og öflun nýrra
■ tekjustofna, vilí A,lþýðubandalagið að útsvarsálagningu verði
hætt á lægri. tekjoiy en 50 þús. íkr. ,óg að því verði stefnt,
y að útsvarsskyldu yerði með-öllu iétt af þurftartekjum launþega.
entar héidu þar mikla mót-
mælafundi á Broadway í New
York og fyrir framan Hvíta
húsið í Washington, og í Banda-
ríkjunum varð til að frum-
kvæði próíessors Linus Pauling
mótmælaskjal það sem 9.000
vísindamenn rituðu nöfn sín
undir. Það er geysihá tala þeg-
ar haft er í huga að saman-
lagður fjöldi vísindamanna í
Bandaríkjunum er ekki mikið
meiri.- Þar við bættist að tals-
menn Hvíta hússins hafa
neyðst til að viðurkenna að af
þúsundum bréfa, sem Kenne-
dy forseta hafa borizt eftir á-
kvörðun hans um að hefja aft-
ur kjarnasprengingar hafi a.m.
k. helmingurinn verið andvígur
þeirri ákvörðun.
Arður hlutabréfa
og hinir clauðu
Russell er vi.taskuld ekki
kommúnisti og er því jafn efa-
gjarn á góöan tilgang Sovét-
ríkjanna og Bandaríkjanna. En
hann fellst þó á að „eins og nú
horfir“ stafi mest hætta frá
Bandaríkjunum. Bandaríska
landvarnarráðuneytið o’g her-
gagnaiðnaðurinn eru voldug og
áhrifamikil og mega ekki
heyra það nefnt að kjarna-
vopnin verði bönnuð. Hann
segir með kaldranalegri hæðni
sem honum. er svo eiginleg:
— Þá verðum við allir að
deyja fyrir gróða hergagnaiðn-
aðarins. Við ættum kannski að
letra á borða okkar: „Hluta- ^
bréfsarður kemur hinum dauðu
að engu gagni“.
— Ég tel það méira en senni-
legt að við iok þessarar aldar
verði enginn maður framar á
lífi. En ég er þó ekki alveg böl-
sýnn. Sennilega eru líkurnar
á móti okkur ekki meiri en 5
á móti 4 — nei, 6 á móti 4.
Russell segir iþetta brosandi,
en honum er það fullkomin
alvara að mönnum sé gert ijóst
hver hætta er á ferðum. Að
hans áliti hafa hlutlausu lönd-
in sérstaklega miklu hlutverki
að gegnaj ,:þó einkum hin miklu
lönd í Asíu og Afríku, eins og
t.d. Indland, en einnig Svíþjóð,
Austurríki, Júgóslavía og önn-
ur.
— Þau verða að taka hönd-
um saman, segir hann, leggj-
ast á eitt að koma vitinu fyrir
þau lönd sem eiga kjarnavopn.
„Á maðurinn
framtíð?”
Við minnumst á nokkrar
þeirra staðreynda sem haidið
er leyndum fyrír almenningi og
Russell segir frá hinni nýju
bók sinni ,,Á maðurinn
framtíð fyrir sér?“ ('Has Mah
a Future?“) sem þegar hefur
verið þýdd á mörg tungumál.
Þar er sagt frá einu atriði sem
haldið hefur verið leyndu.
Málavextir eru þessir:
1 öllum flugstöðvum Banda-
ríkjanna í BretJandi eru hóp-
ar flugmanna sem eru svo
þaulþjálfaðir að þeir geta kom-
ið flugvél sinni á loft á nokkr-
um' mínúturn Hitt vita faostir
að þessir „úrvaishópar“ eru
ekki aðeins algjörl. einangrað.'r
frá íbúum nágrennisins) heldur
einnig öðru liði í flugstöðinpi.
Þeir hafa si'nn eigin borðsai
eigin sv.efriskála, bókasöfn,
kvikmyndasaii o.s.frv. og vopn-
aðir verðir sjá um að þangað
komi ekki aðrir liðsmenn! Á
mánaðar íresti eða tveggja
mánaða er allur hópurinn,.
einnig æðstu yfirmenn hans,
sendir heim til Bandaríkjanna
og nýr hópur kemur í hans
stað. Russell segir um þetta í
bók sinni:
„Það virðist augljóst, að til-
gangurinn sé aö fela þetta fyr-
ir enskum almenningi og við-
halda í þessum hópi hinna
bandarísku liðsmanna þeim al-
gerlega vélrænu viðbrögðum
við fj'i'irskipur.um og áróðri
sem öll þjálfun þeirra stefni'r
að. Við þetta bætist að þessi.
hópur fær sínar fyrirskipanir
ekki frá yfirmanni flugstöðvar-
innar, heldur beint frá Was-
hington. Og fráleitt er að i-
mynda sér að enska stjómin
muni þegar til kastanna kem-
ur hafa nokkra hönd í bagga
með fyrirskipunum sem sendar
eru frá Washington".
Það er þó einmitt þetta, sem
enska stjómin reynir að telja
almenningi — og sjálfri sér um
leið — trú um.
— Ég skil ekki, sagði Bert-
rand Ru.ssell, hvernig nokkur
maður sem veit hvað er að ger-
ast getur haldið að sér hönd-
um.
Þegar ég kvaddi hann komu
einmitt tveir hinna ungu sam-
starfsmanna hans í heimsókn
— ungur enskur og ungur
bandarískur stúdent. J. Kapa
Bertrand Russell varð níræður í gær, en hár aldur hefur ekki
slævt eldmóð hans í baráttunni fyrir friði í heiminum. Frá
upphafi hefur Russell verið einn aðalforingi brezku hreyfing-
arinnar gegn kjarorkuvopnum. Á siðasta ári þoldi hann fanga-
vist fytir sannfæringu sína, og er það í lannað skipti sem hann
gistir brezkt fangelsi. I beimsstyrjöldinni fyrri var hann líka
settur inn fyrir barártu sína fyrir friði. Russell er frcmst
til hægri á myndiuni í fremstu röð andstæðinga kjarnorku-
vopna, sem sezt hafa niður á þingtorginu í London til að
leggja áherzlu á mótmæli sín gegn kjarnorkuvígbúnaði.
Þeim finnst
öð skömminni
Það er mikið myndablað,
Morgunblaðið. Það birtir
myndir af allri sinni viðreisn,
því sem búið er að geraj því
sem verið er að gera og síðast
en ekki sízt því sem eftir er
að gera, og iþað eru nú stór-
glæsilegustu myndimar sem
þar blasa við manni. En svona
hefur það nú verið á síðum
þessa blaðs fyri'r allar kosn-
ingar svo larigt sem ég man.
En það sem er nú efst í
. huga mánum um þessar mund-
ir eru'skólar þessarar borgar,
það er ekki nóg að birta mynd-
ir af stórglæsilegum anddyr-
um eins skóla, (þó þaö sé goit
út af fyrir sig, að hafa rúm-
góð anddyri) á meðan tví- og
jafnvel þrísett ea’ í aðra skóla.
Ég veit, að við mseður allra
iþeirra barna á öllum aldri, sem
jþurfa að , fara fjórar ferðir á
dág milli heirrúlts og skóla; er-
óft áhýggjufullar r og
hrasddar. um þömin okkar
vegna hinnar miklu umferðar
og slysahættu sem öllu þvi
ferðalagi fyígir, fyrir utan öll
þau óþægindi bæði fyrir heim-
ilið og ekki sízt bamið sjálft.
Tími þess er sundurslitinn,
það verður þreytt á þessu rölti.
Vegna þrengsla í skólanum
hefur kennarinn ekki tíma til
að sinna því sem þyrfti, því
kennslustofan þarf að tæmast
á slaginu iþegar tíminn er úti,
svo nýr hópur komist að.
Svona gengur þetta vetur eftir
vetur og allir aðilar sjá van-
kantana á þessu ástandi.
En þó eru til konur sem ekki
sjá eða vilja ekki sjá þetta ó-
fremdarástand. Það eru þær
konur sem sitja í stjórn þess-
arar borgar og hafa meirihlut-
ann á bak við sig. Það hefði
verið auðvelt fyrir þær að
hafa skólaþörf bamanna í þess-
ari borg í góðu lagi, hefðu
þær unnið að því heilshugar
og með þanfir bamanna fyrir
augum. Þær eru búnar að sitja
árum saman í stióm þessarar
ört vaxandi borgar, en hafa
:4« a, ' „ stihva
undir -stól iwerri titlögu sem
fram hefur komið írá minni--
hlutanum í ibessum málum og
ekki þótzt siá eða vita af þörf-
inni. Nei, þær eru orðnar svo
vanar iþví áð bera skömmina á
bakinu, að það er með þær, og
reyndar allan íhaldsmeirihlut-
aim, eins og karlinn sagði:
Þeim finnst sómi að skömm-
inni. Þeim finnst sómi að
alltof fáum dagheimLlum. Þeim
finnst sómi að ailtof fáum Ie?.k-
völlum. Þeim finnst sómi að
alltof f’áum og þrcngum barna-
unglinga- og menntaskólum.
Af þessu birtir Morgunfolað-
ið ekki mýndir, en við, venju-
legir borgarar, höfum þessar
myndir folasandi við okku.r og'
margar fleiri. Við þekkjum
iþetta af sjón og raun. Við vit-.
um líka hverjir hafa árum
saman barizt fyrir umbótum í
skólamálum í stjóm Reykja-
víkur Við vitum að vinstri-
sinnaðir, frjálslyndir menn og
konur hafa átt og eiga sæti
í st.iórn borgarinnar og. hafa
iborið fram sínar góðu tillösur
fyrir daufum eyrum meirihiut-
ans.
En nú stendur oickur op:ð
taékifæri til að rýi’a -þetta á-
hrifavald rneiri.hlutans. Með
því að kjósa G-listann 27. maí
vinnum við að bættri stjóra
þessarar borgar.
Fr.ðrikka Gu„mundsdóttjr
B) *— ÞJÖÐVILJINN — taugardagurinn 19. mai
1962
Laugardaguiinn 19. mai 1962 r- ÞJÖÐVILJINN •
(9