Þjóðviljinn - 27.10.1962, Side 6

og Sœðttr-Awewfeii, sem tefeizt hefur að brjót-
og: pólttí skum yfirráðum Bandaríkjamanna.
á Kúbu, hin árangursrík a barátta smáþjóðar gegn bandarísk-
innrásarher og lang varandi viðskiptabanni, hefur vakið
taifiánp milljóna manna í rómönsku Ameríkn, sem enn eru
í viðjar bandarískra auðhringa. Það er fráieitt að ræða um
og sigrlingabann Bandarí kjastjómar án þess að gera sér fyrst
fyrir bafesvíði þessara átaka: heljartökum I3SA á Mið- og S-Ameríku
Lstugardagur 27. október 1962
BAKSVfÐ KÚBUMÁLSINS
Rómanska Ameríka
í heljargreipum US
Öll lönain í rómönsku Ame-
ríku, að undanskildum fáein-
um nýlendum, eiga það sam-
eiginlegt, að frá þjóðréttar-
legu sjónarmiði eiga þau að
heita fullvalda ríki. En þrátt
fyrir formlegt sjálfstæði eru
öll þessi lönd mjög háð einu
stórveldi, Bandaríkjunum, og
hafa því mjög takmarkað póli-
tískt«frelsi. Stórgróðafyrirtæk-
in og einokunarhringamir í
USA hafa mestra hagsmuria að
gæta einmitt í þessum heims-
hluta. 1961 iagði USA um það
leiðslu og útflutning á banön-
um í Guatemala og Honduras.
í dag stjórnar þessi hringur úr
skrifstofum sínum í Washing-
ton öllu efnahagslífi í Guate-
mala, Honduras og Nicaragua.
„United Fruit Co.“ á járnbraut-
imar, hafnarmannvirkin, skip-
in, útvarpsstöðvarnar, þann iðn-
að sem til er og víðáttumikil
íbúðahver’fi í þessum þremur
löndum.
í Venezuela er ‘ástandið í að-
alatriðum eins. Þar ráða þrír
einokunarhringir meginhluta af
Andúð fólksins í Suður-Ameríku á yfirdrottnun Bandaríkj-
anna kom glöggt í Ijós þegar Nixon fyrrverandi varaforseti fór
þar um í opinberri heimsókn og gerður var aðsúgur að honum
I hverri höfuðborginni eftir aðra. — Myndin sýnir stúdenta við
San Marcos-háskólann í Lima, höfuðb. Perú, gera hróp að Nixon.
bil 4,3 milljarða dollara í ev-
rópsk fyrirtæki, en 8,8 millj-
arða í rómönsku Ameríku.
Bandarískt fjármagn í suðlæg-
um nágrannaríkjum hefur þre-
faldazt síðan 1940. Orsökin að
þessari gifurlegu fjárfestingu
er auðvitað gífurlegir gróða-
möguleikar: vinnulaun eru
með því lægsta sem þekkist,
hráefnin eru auðfengin og víð-
ast hvar hafa einokunarhring-
amir knúið fram samninga um
rétt til atvinnureksturs í 99 ár.
Einokunnar-
hringarnir
Bandarísku fyrirtækin beita
fjölmörgum aðferðum til að
þröngva sér inn í efnahagslíf
þessara landa. Algengasta að-
ferðin er sú. að einokunar-
hringurinn tryggir sér fyrst
einkarétt á ákveðinni grein iðn-
aðar eða framleiðslu, en síðan
vinnur hann sig skipulega inn
í aðrar atvinnugreinar. Ágætt
dæmi um þessi vinnubrögð er
að finna hjá einokunarhringn-
um United Fruit Co.
Þessi hringur tók að sér fyr-
ir nokkrum árum alla fram-
efnahagslífi landsins: Standard
Oil, Royal-Dutch-Oil og stál-
hringurinn United Steel. Sama
er að segja um Chile, þar sem
bandarísku hringarnir Kenne-
cott Co. og Anaconda Copper
Co. ráða yfir mikilvægustu iðn-
aðargrein landsins. kopariðnað-
inum.
1 Mexikó, Brasilíu og Argen-
tínu, þar sem iðnvæðing er
vel á veg komin, er sömu sögu
að segja. American Smelting
and Refining Co. ræður yfir
námugreftri, rafmagnsíðnaður-
inn er undir stjórn Westing-
house Electric Co., í bifréiða-
iðnaðinum eru General Motors
og Ford einir ráðandi og vind-
lingaiðnaðurinn er í eigu Ame-
rican Tobacco Co. og systurfyr-
irtækja þess. í Brasilíu á hin
fræga Morgansamjsteypa 64
stórfyrirtæki.
Ástandið á Kúbu fyrir bylt-
inguna var nákvæmlega eins.
Bandariskir auðhringar réðu
einir öllu, en leppur þeirra,
Batista einræðisherra, hélt
niðri menntun og lífskjörum.
Annars staðar í rómörisku
Ameríku hefur sérhver um-
bótamaður orðið að gefast upp
fyrir ofurvaldi auðhringanna,
t. d. Quadros í Brasilíu og
Frondizi í Argentínu, en á
Kúbu var í fyrsta sinn gengið
milli bols og höfuðs á banda-
rísku auðhringunum. Castro
hafði þar með skákað valdhöf-
unum í Washington. Það var
hins vegar eðiileg afleiðing af
bolabrögðum og innrásartil-
raunum Bandaríkjastjórnar að
Kúba neyddist til að leita að-
stoðar Sovétrikjanna.
Nýkolonialisminn
Eins og kunnugt er á að
heita svo, að auðjöfrarnir í
Washington séu að bæta lífs-
kjör almennings í rómönsku
Ameríku og örva þróun inn-
lends iðnaðar. Við skulum at-
huga það mál eilítið betur:
Ágóði Bandaríkjamanna af
Mið- og Suður-Ameríkjuríkj-
unum hefur ekki verið neitt
smáræði. Samkvæmt hagfræði-
tímaritinu Survey of Current
bu.siJiess 1960 Cgefið út af
verzlunarmálaráðuneyti USA)
var hreinn hagnaður banda-
rískra einokunarhringa í þess-
um löndum 774 milljónir doll-
ara. Frá 1950 til 1959 óx ágó'ði
bandarískra fyrirtækja um 100
% í Panama, 90% í Chile,
næstum því 90% í Venezuela
og 30% í Argentínu.
Ágóði bandarísku einokunar-
hringanna er hlutfallslega
miklu meiri í róm. Ameríku en
í sjálfum Bandaríkjunum. í ný-
legri skýrslu frá SÞ, þar sem
fjallað er um þessi mál, kemur
í ljós, að verksmiðjur í USA,
sem högnuðust um 15%,
græddu tvöfalt meira í systur-
fyrirtækjum sínum í rómönsku
Ameríku. Samkvæmt upplýs-
ingum viðskiptamálaráðherr-
ans í Guatemala, Alfonso
Bauer-Paiz hefur bandaríska
fyrirtækið American and For-
eign Power Co. fengið í hrein-
Myndin er tekin á Maracaibo-vatni í Venezuela, þar sem fólgnar
eru miklar olíulindir undir vatnsbotninum. 90% af útflutningi
Venezuela er olía og benzín. Og tveir bandarískir olíuhringir
eiga allar olíulindir i landinu, Standard Oil og Royal-Dutch
Oil. Með þcssar staðreyndir í huga þarf enginn að undrast
pólitísk tök Bandaríkjastjórnar á cfnahagslífi og stjórnmálum
Venezuela. Ef stjórn USA fyrirskipar rómönsku ríkjunum að
standa með sér og á móti Kúbu, er útilokað, að leppstjórnir
þessara rikja þori annað en að hlýða. Nú er barizt um Kúbu,
eina landið í Mið- og S-Ameríku, sem brotizt hefur undan ofur-
valdi bandarískra auðhringa.
an ágóða tólf sinnum það fjár-
magn, sem það festi í Guate-
mala á árunum 1920 til 1953.
Pólitískar
þvinganir
í ríkjum Mið- og Suður-
Ameríku er efnahagslíf land-
anna bundið traustum böndum
við starfsemi einokunarhring-
anna, og stefna Bandaríikja-
stjórnar virðist miðuð við að
treysta þau bönd. Enda er af-
leiðingin sú, að Bandaríkja-
stjórn ræður flestu um póli-
tíska stefnu þessara ríkja. Þau
lúta boði hennar og banni —
öll nema Kúba.
Gott dæmi um þrælatök
Bandaríkjastjórnar á rómönsku
Ameríku er stefna hennar í
lánamálum. Enginn skyldi
halda, að það nægi að borga
ríflega vexti til að fá dollara-
lán. Vextirnir reynast vera
hreint aukaatriði. Hins vegar
er það skilyrði yfirleitt sett. að
rómönsku ríkin verða að kaupa
ákveðið magn af bandarískum
vörum og verðið er fyrirfram
ákveðið.
Stutlu eftir seinustu heims-
styrjöld var innanlandsverð á
stáli í Bandaríkjunum um það
bil 100 dollarar tonnið, fyrir
sama magn urðu rómönsku rík-
in að greiða 300 dollara sam-
kvæmt samningi. Þannig hafa
Bandaríkjamenn stjórnað róm-
önsku Ameríku um áratugi í
krafti dollarans. Og þegar al-
þýða þessara landa hefur leit-
azt við að brjóta a-f sér hinn
bandariska klafa, hafa „for-
svarsmenn lýðræðis og frelsis"
aldrei hikað við að grípa til
enn öflugri ráða: að beita
vopnavaldi. Hvað eftir annað
hafa þeir beitt hervaldi í Mexí-
co, Haiti. Nicaragua og Guate-
mala (siðast 1954). en abar til-
raunir til að brjóta aftur bylt-
inguna á Kúbu hafa mistekizt
— hingað til.

Háskóli vasaþjófanna
útskrifar sérfræðinga
1 Bogota, höfuðborg Suður-
Ameríkuríkisins Kólumbíu,
starfar háskóli vasaþjófa og
frá honum koma sérfræðing-
ar sem eru að gera lögregl-
una í ýmsum borgum grá-
hærða.
Þetta er niðurstaða vasa-
þjófa- og plötuslagaradeildar
lögreglunnar í New York, en
þangað sækja listaþjófarnir
rnest. Þeirra hefur þó einnig
orðið vart í öðrum amerísk-
um borgum og í Evrópu.
Lögreglan í New York ætl-
aði ekki að trúa þvi, þegar
henni fóru að berast sífelld-
ar kærur, frá mönnum sem
héldu því fram að verðmæt-
um hefði verið stolið úr vös-
um þeirra sitjandi. Lögreglan
vissi ekki til að neinir bióf-
ar væru svo liprir að þeir
gætu farið í vasa sitjandi
manna.
Patrick O’Brien, rannsókn-
arlögreglumaður, sem vasa-
þjófarnir kalla „Fálkann"
vegna skarpskyggni hans, stóð
loks tvo náunga að því að
stela úr vasa sitjandi far-
þega í strætisvagni. Þá þurfti
ekki frekar vitnanna við.
Komið hefur í ljós að snjöll-
ustu VEisaþjófarnir koma eink-
um frá Kólumbíu og Chile
Lítið hefur hafzt uppúr beim
sem náðst hafa. en þó er
talið nokkurn veginn víst að
i. 'aia .asahiófur sem ei
búinn að missa kjarkinn
kenni ungun og ' efnilegurr
þjófum frábært handbragð i
skóla í Bogota. Nemendurnir
kalla kennara sinn ..prófess-
orinn“ sín á milli.
Fullnuma vasaþjófaefni
kaupa svo flugfar með láns-
kjörum frá Suður-Ameríku til
þeirrar borgar heims þar sem
þeir ætla að stunda starf sitt.
Fargjaldið borga þeir auðvit-
að aldrei. Háskólakandídötun-
um frá Bogota verður víða
gott til fanga, því fólk er ó-
vart um sig vegna reynslu-
leysis af öðrum vasaþjöfum
en einhverjum ómenntuðum
fúskurum.
:
'■■■■■■■■■■■■■■■•■■aani
:
Svikahrappur einn í Vestur- j
Þýzkalandi tók sig nýlega til j
og gekk á milli húsa og j
kvaðst vera sendur af heil- j
brigðismálaráðuneytinu í
Bonn. Hann talaði við sex
lconur og fimm þeirra tóku
hann trúanlegan og létu
hann rannsaka sig hátt og
lágt.
Hann fullyrti að hann hefði
skipun um að hlusta lungu
og hjarta og sýndi fölsuð
skjöl því til sönnunar. Menn
i þjónustu hins opinbera með
stimpluð skjöl i höndum hafa
áhrif á fólk þar í landi, kon-
urnar háttuðu sig strax og
hann fór fram á það. Hrapp-
urinn kvaðst vera neyddur til
að rannsaka þær vegna
stríðshættu.
Hann hefur nú verið dæmd-
ur í fimm mánaða fangelsi.
OAS-maður
skaut skjj
ó flótta
Síðastliðinn laugardag framdi
33 ára gamall OAS-hermdar-
verkamaður sjálfsmorð í Tou-
louse i Frakklandi. Hann hafði
barizt við lögregluna og skaut
sig til að verða ekki tekinn
lifandi.
Lögreglan hafði lengi verið
á hælum hermdarverkamanns-
ins, en hann hét Ange Toselli.
Komust lögreglumennirnir að
því að hann bjó í vissri íbúð
ásamt öðrum OAS-manni.
Þrír lögreglumenn særðust er
OAS-mennimir þustu með
skothríð niður stigann frá íbúð.
inni. Tveir þeirra urðu fyrir
skotum en hinn þriðji axlar-
brotnaði er hann féll niður
stigann.
Lögreglumennirnir svöruðu
skothríðinni þótt særðir væru
og tókst að hæfa Toselli. Samt
sem áður hljóp hann 100 metra
áður en hann féll. Þegar hann
sá að hann átti ekki undan-
komu auðið skaut hann sig.
Félagi hans komst undan..
■ I
Farið að
fordœmi
líkbílsins
■ ■
í þorpi einu í Bretlandi eru
nú uppi harðar deilur milli
þorpsprestsins og leigubíl-
stjóranna.
Presturinn hefur tilkynnt að
hann hyggist setja saman
svartan lista yfir þá bílstjóra
sem koma of seint með brúð-
ina til kirkju.
Vegna slíkrar óstundvísi
tapar bæði hann og kirkju-
kórinn mörg hundruð vinnu-
stundum á ári. „Farið að for-
dæmi líkbílsins,“ segir prest-
urinn við bílstjórana, „hann
kemur alltaf stundvíslega."
Bílstjórarnir svara og segja
að þeir beri enga ábyrgð á ó-
stundvísinni. Ungu konurnar
telja nefnilega að það boði
hamingju ef brúðurin kemur
of seint til kirkju.
öflum
|anum
I:
nýrra áskrif-
enda!
i
•X