Þjóðviljinn - 01.11.1962, Blaðsíða 9

JKunmtudagur 1. növember 1962
ÞJÓÐVILJINN
SIÐAi
DOMAR FALLA
AFIA
Þjóðviljinn hefur áður vakið rækilega athygli
á nokkrum þáttum í nýlegri forystugrein Sjó-
mannablaðsins Víkings um sjómannakjörin og
fleira varðandi kiaramál siómanna. Nú hafa blað-
inu borizt tilmæli frá Farmanna- og fiskimanna-
sambandi Tslands að bir-ta srein bessa alla os
mun öðrnm dacrblöðnm verið <=end sams kon-
ar beiðni Teiur Þióðyiliinn rét+ ^ ”öt-Aq
þessu Fpt crvoíní-n V»ór* ó o-pJ-'ín í
Sl. vor sögðu forsvarsmenn
útgerðarmanna upp gildandi
samningum við hásetá víðast
hvar á landinu. Þó voru upp-
sagnir ekki teknar gildar á
nokkrum stöðum og eru því
gömlu samningamir sums stað-
ar t.d. á Austfiörðum. i fullu
gildi og þar af leiðandi gert upp
samkvæmt þeim hlutaskiptum.
sem áður voru í gildi. Heildar-
samningar F.F.S.Í. við L.l.tJ.
eru t.d í fullu gildi. samkvæmt
úrskurði Félagsdóms, og einnig
sérsamningar Bylgjunnar á ísa-
firði við Útvegsmannafé’.ag fs-
firðinga
Vart getur hjá því farið, að
vegna þessa ástands, sem skap-
azt hefir um launakjörin. gæti
mikils ósamræmis í uppgjöri,
J>ar sem Gerðardómsúrskurður-
inn getur í engum tilfellum náð
til samninga, sem eru bundnir.
Þar hlýtur að verða gert upp
samkvæmt þeim hlutasktptum.
sem gengið var út frá. þegar
þeir samningar tóku gildi.
Áður en sýnt var hvemig
samningsviðræðum útgerðar-
manna og háseta mundi lykta i
vor. tóku forsvarsmenn útgerð-
armanna upp þá nýstérlegu
„taktík" að stöðva alla síldarút-
gerð að viðlögðum þungum fé-
sektum. sem munu hafa numið
kr. 300 þús. á hvem síldarbát.
Ósagt skal látið hvemig þetta
stenzt lagalega. Reikna má með
að útgerðarmenn hafi eignarrétt
á bátum sínum, enda þótt marg-
ir þeirra skuldi meira og minna
af verði þeirra hjá opinberum
lánastofnunum, og að í þeim og
útbúnaði þeirra sé bundið mik-
ið af almannafé. Þetta síðast-
talda atriði munu forsvarsmenn
útgerðarmanna hafa túlkað
mjög ákveðið fyrir viðkomandi
aðilum. Hinsvegar mun (slenzk
vinnulöggjöf heimila verkbann.
sé það boðað með löglegum fyr-
irvara
Eignarréttur hvers einstakl-
I ings á eigin vinnuafli í lýðræð-
is þjóðfélagi er óvéfengjanleg-
ur. Hvemig mundi það hljóma
í eyrum aiþjóðar ef t.d. F.F.S.-
I. heimtaði nokkurra þúsund kr.
tryggingu af hverjum skipstjóra
Fékk málið
kioHhhöett!
Thailenzkui onefaleikamað-
ur sem verið hefur mállaus i
19 ár fór skyndilega að tala
'fyrir nokkrum döaum eftir að
hafn leCTir öngví+’ mánuð.
rotaði.r oipc .-teinn
Hnefaleikakappmn Parh-
kaew et 'mttuffu os þrigaia ára
gamaP ,g hefur v°rjð mállaus
frá nnva a'dri prnn fé1!
niður ct'sa Hann heftjr æft
hnofa'eika nm skeið
er • Soirri ít-irArt mega menn
þpir- o'nbogu"" '-nt4m oa
þ-ninv, al;k hnefa
r°inastr mánuð
-t,i. ao-, ■ióraður á rot-
iö"— Vrégar hann vaknaði.
rrt--- u’ktim =einna Vafði
hann endurheimt málið Þess
er ekki getið hvað hann sagði.
er kræí væri samstundis og
hann legði úr höfn fyrr en viss-
um kröfum væri fullnægt og að
stýrimenn oa vélstjórar yrðu að
tryggja greiðslu á hlutfallslegu
refsifé. ef þeir köstuðu lausu i
beim tilgangi að fara að veiða
síld! Ég sé ekki hver munur er
á réttindum og skyldum þessara
aðila. b.e. að báðum sé iafn-
skylt að boða verkbann og á
hinn bóginn verkfall á lögbund-
inn hátt ef til stöðvunar átti að
koma Réttindum bjöðfélags-
begna hlióta að fvlgia vissar
skyldur.
Gerðardómurinn sendi F.F.S.l.
til athugunar og umsagnar, á-
ætlun Fiskifélags Islands um
rekstur vélbáta á sumarsíldveið-
um fyrir Norður- c>D Austur-
landi 1962.
Á þeim skamma tíma. sem
ætlaður var til að athuga rekst-
ursáætlunina voru engin tök á
að gera henni nein skil, enda
hefði slíkt verið út í hött. Hins-
vegar var augljóst. að hin tölu-
legá hlið ásétlunarinnar var
mjög óákveðin svo ekkisétekið
dýpra í árinni og ekki einhlítt
að 'léggj a" hana ' ‘grundvallar.r.o
sem óyggjandi plagg, sem for-
sendur fyrir dómsúrskurði.
Mun mála sannast að árang-
um hinna nýloknu sumarsíld-
veiða hafa dregið næsta feitt
strik yfir flestar niðurstöðu-
tölumar ekki sízt hvað snerti
tekjuhliðina.
Þá var ekki vitað hvort Gerð-
ardómnum hefði borizt nein
plögg þar sem leitazt var við
að taka til samanburðar kostnað
við útbúnað skipa til herpinóta.
en bar lá að baki margra ára
reynsla, og til slíkrá veiða voru
notaðir tveir nótabátar með afl-
miklum vélum og jafnvel fiski-
leitartækjum.
Síldveiðitæknin hefir undan-
farin ár þróazt beint frá herpi-
nót vfir til hringnótar.
Eins og dæmið lá fyrir i
vor. liggur beint fyrir að álíta
að hringnóta útbúnaður hafi
ekki valdið auknum útgerðar-
kostnaði. nema síður sé, vegna
bess að tveir nótabátar með
fyrrgreindum útbúnaði munu
dýrari í rekstri en kraftblökk.
hvað viðkemur vátrvggingu os
viðhaldi
Það er skoðun margra sjó-
manna að hin breytta tækni við
síldveiðar muni i framtíðinni
leiða f ljós að útgerðarkostnað-
urinn hafi minnkað. við þá
auknu möguleika sem hún
færir útaerðinni
FISKSJÁIN.
Þá skal farið nokkrum orðum
um þetta fjárhagslega — heng-
ingartæki — íslenzkrar útgerð-
ar.
Liggur þá fyrst fyrir að at-
huga að við herpinótaveiðamai
var aðeins hægt að kasta nót-
inni f einmuna veðri og þegar
síldin óð á yfirborðinu. — Þá
takmarkaðist einnig vinnutím’
skipshafnarinnar á síldveiðun
um eingöngu við dagsbirtuna.
Við ti’.komu fisksjárinnar féll
bessi vinnutímatakmörkun
skipshafnarinnar algjörlega
n.iður og færðist i það horf að
verða ótakmarkaður,
Hringnótaskipin afhafna sig
við veiðarnar við miklum
mun verri aðstæður og V6ð-
urskilyrði en herpinótaskipin
gátu, eða i allt að 5—6 vind-
stigum eða jafnvel verra veðri
og allt árið um kring i stað
tveggja til þriggja mánaða úr
árinu og leiðir af því margföld
nýting tækjanna.
Hér skal tekin ein staðreynd
Einn af aflahæstu skipstjór-
um íslenzka flotans kastaði
eitt árið hringnót sinni 800 —
átta hundruð sinnum —en það
er talið af reyndum síldveiði-
mönnum svara til 10 ára köst-
’in. miðað við herpinót.
Upp úr 1930 var mikil tækni-
þróun varðandi útbúnað togar-
anna. Þá kom dýptarmælirinn.
miðunarstöðin og skipt var um
lofskeytastöðvar yfir á lampa-
senda. — Þessi tæki voru mjög
dýr, en ekki varð þess vart.
hvorki í ræðu né riti að ástæða
þætti til að rýra aflahlut eða
kaup yfirmanna né undirmanna
á togurum. Var hó hérumbylt-
ingu að ræða varðandi togveið-
amar og lögðu skipin ekki úr
höfn án þess að þessi tæki
væru í lagi. Upp úr síðustú
heimsstyrjöld komu svo ein og
tvær ratsjár í þessi skip, sjálf-
ritandi fiskleitartæki flottroP
og nylonvörpur
Það verður mjög ertm að
sannfæra sjómenn um að rýra
beri stórkostlega hlut þeirra frá
því sem verið hefur. og ennþá
munu finnast innan raða út-
gerðarmanna þó nokkrir sem
taka þeirra málstað.
Við tilkomu fullkomnari raf-
eindatækja og hentugri útbún-
aðar hefir vinnutími skipstjóm-
armanna og allrar skipshafnar-
'innar og ábyrgð aukizt stórkost.
tlega, um leið og afkomumögu-
leikar bæði hennar og útgerð-
arinnar hafa, sem betur fer.
batnað mjög.
Á herðum skipstjómarmanna^
hvílir í langtum ríkari mæli en
fjrrr aflabrögð skipsins. Á hæfni
þeirra og þekkingu á fiskleit-
artækjunum byggist afkoma út-
gerðarinnar og þjóðarhagur.
Samhæfni og leikni skips-
hafnanna eru beinar forsendur
fyrir góðum árangri f afla-
brögðum
Það er tæpast nein goðgá,
þótt minnt sé á þau alltof
mörgu síldveiðisumur undanfar-
in ár. sem íslenzkir síldveiði-
sjómenn sneru heimleiðis von-
sviknir vegna aflatregðu og
með tóma vasa. — Þá brást
flestum bogalistin við aðreikna
út tekjur þeirra og birta á
áberandi stöðum í dagblöðun-
um, enda áhuginn í réttu hlut-
falli við rýrar tekjur.
Nú virðist sem þjóðarbúið sé
að gliðna úr skorðum og að
öngþveiti háfi skapazt vegna
aukinna tekna sjómanna. enda
þótt vitað sé að ríflegur hluti
þeirra rennur frá þeim i opin-
ber gjöld og að þar sé hver
eyrir tíundaður. enda lítið við
því að segja þótt vissulega
væri æskilegt, að slíkum gjöld-
um væri jafnað niður á lengri
tíma en eitt ár vegna mjög
breytilegrar afkomu frá ári til
árs.
Það verður eigi hjá því kom-
izt að telja þennan áróður gegn
sjómannastéttinni harla var-
hugaverðan og, vægast sagt ó-
heppilegan. Það dregur enginn
annars fisk úr sjó og sjómenn
hafa ekki komizt sofandi að
sinum hlut þótt sæmilegur sé
augnablikinu.
Heillavænlegast hlýtur að
vera að samstaða og samvinna
sjómannastéttarinnar og þeirra,
sem með þeirra mál fara í
landi mótist af gagnkvæmum
skilningi og að hagsmunir
þeirra fari saman. að öðrum
kosti getur illa farið. tslenzka
þjóðin veit af langri reynslu
að, „svipull er sjávarafli“.
Guðmundur Jensson.
Ljésafossstööiit 25 ára
Ljósafossstöðin við Sog varð 25 ára í síðustu
viku og var þessara tímamóta minnzt með hádeg-
isverði fyrir starfsmenn stöðvarinnar á afmælis-
daginn.
Lög um virkjun Sogsins voru
samþykkt á Alþingi yorið 1933,
en þau veittu Reyk j avíkurbæ
sérleyfi til virkjunar þar. Þegar
var hafizt handa um undirbún-
ing fyrstu virkjunar og haustið
1934 var haft takmarkað útboð
á framkvæmd virkjunarinnar
innan NorðurIandanna þriggja.
Danmerkur, Nor.egs 0g Svíþjóð-
ar Samningar voru undirritaðir
í Stpkkhólmj 8. des. 1934 bæði
um virkiunarlán rúmar 6 millj.
sænskra . króna. framkvæmd
bvceingarvinnunnar rúmar 2
millj.. um rafvélar og rafbún-
að og vatnshverfla tæpar 2 millj.
kr Með virkiuhinni fjórfaldaðisf
vélaköstur’iím. t'íl raíorkuvinnslu
úr • 3200 kw., sem var í Elliða-
ánum. uþp i 12000 kw.. þar
sem fyrsta Ljósafossvirkjunin
hafð,- s ann kw.
Hikið fyrirtækí
Það var stórt fyrirtæki á sinni
tíð. er Reykjavík réðst í virkjun
Elliðaánna á árunum 1919—1921,
en hún kostaði 3.25 millj kt
meA bæiarkerfinu öllu Fn eiei
var það minna að tiltöhi að
bæta við l.iósafossvirkiuninni
er kostaði alls' um 7 milli ísl.
kr Síðari ’ átök, fram á við í
’drkiunarframkvæmdum bafa
°;gi yerið mejri hlutfa’lls'ega
3 okt 1957- vár Sett 60 kV
soenna á línuna frá Liósafossi
til Revkiavíkur Línan var
hvggð, 1635 og rekin með 6 kV
spennu hangað til og rafmagn
leitt frá EÍUðáánum til afnota
fyrir virkjunarframkvæmdirnar.
19, til 23. okt. voru vélamar
prófaðar undir umsjá ráðunauta
virkjunarinnar og fulltrúa frá
seljendum og mánudaginn þ.
25. okt. var Ljósafossstöðin tek-
in til starfa fyrir bæjarkerfi
Reykjavikur Kl. 12 þann dag
fór borgarstjóri ásamt bæjar-
stjórn og fulltrúum frá ríkís-
stjóm inn að Elliðaám i aðal-
spennistöð Sogsvirkiunarinnar
þar Þá var Elliðaðrstöðin starf-
andi meg rúmu 2000 kw álagi.
Síðan voru stöðvarnar fasaðar
saman og mátti fylgjast með því
á mælum i stjórnrúmi aðal-
spennistöðvárinnar. Þamæst var
álagið smám saman tekið af
Elliðaárstöðinni en flutt yfir á
Liósafossstöðina og var bvi lok-
ið um kl. 12.30. Pétur Halldórs-
son borgarstjóri flutti þá ræðu
og Haraldur Guðmundsson ráð-
herra Kl. 13.00 var álagið á
Ljósafossstððinni 1700 kw Þess-
ar álagstölur sem þá sýndu raf-
magnsnotkunina. þarf nú að þri-
tugfalda til að sýna núverandi
notkun Að lokinni hessari at-
höfn i Aðalspennistoðinni hélt
hónurinv, niður að Hóte' Borg
og var þar snæddur hádegis-
verður og margar rmður fluttar.
Var það haft á orði að ljósin
frá Liósafossi væru engu skær-
ari en verið befði frá Elliðaár-
stöðinni og var eigi Saust við
vnnbrigði út af því. En spennan
Elliðaárstöðinni hafði verið
rét.t og var Því ekki að búast
'•við neinni breytingu á henni yið
tilkomu hinnar nýju stöðvar. En
seinna sama haustið komst
mesta álag vélanna upp í 3550
kw, en Elliðaárstöðin hafði eigi
meiri vélakost en 3200 kw, og
hefði því ekki getað tekið þessu
l álagi eða haldið réttri spennu þá.
Við tilkomu Ljósafossstöðvar-
innar var tekin upp almenn
rafmagnseldun á heimilum og
jókst þá skjótt mesta álag á
næstu árum. Varð það þannig
6.650 kw 1938, 9.910 kw 1939.
Orkuvinnslan óx að sama skapi.
Á þessum 25 árum. sem Ljósa-
fossstöðin hefur starfað. hefur
öll orkuvinnsla hennar numið
tæpum 2 milljörðum kwst. Sé
reiknað verðmæti orkuvinnslunn-
ar við núverandi verðlag 20 aur-
ar á kwst. hefur Ljósfossvirkjun
malað verðmæti í formi raforku,
er nemur 400 millj. kr. á þess-
um 25 árum.
Beituskortur
yfirvofandi
AKRANESI 31/10. — Tveir bát-
ar, Sigrún og Keilir, hófu róðra
með línu i gær. Eru það fyrstu
stóru bátamir, sem róa héðan
af Akranesi, síðan þeir komu að
norðan. Afli þeirra var sæmileg-
ur; en Keilir reri með línu, sem
var beitt í íyrra. Búast má við
að 2—3 bátar til viðbótar hefji
róðra seinna i vikunni.
Mjög h'tið er til af beitu, og
ef ekki verður farið að semja
um síldveiðikjörin og síld að
veiðast, sjá menn fram á algjör-
an beituskort.
Heyrzt hefur, að Skími (150
tonn) eigi að gera út til síldar-
leitar. gMJ.