Þjóðviljinn - 10.01.1963, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 10. janúar 1963
ÞJOÐVILJINN
SlÐA 2
ÁRIÐ 1962 er
liðið, eins og annálahöf-
undarnir segja. Á því
herrans ári hefur ýmis-
legt það gerzt á vett-
vangi þjóðmála, sem á-
stæða væri til að staldra
við og hugleiða. Ég mun
þó í þessu rabbi aðeins
minnast á örfá atriði,
sem ég myndi telja að
snerti svolítið þá kyn-
slóð, sem brátt mun
taka við af þeirri sem
eldri er. Ýms mál, sem
grípa inn í daglegt líf
fólksins í landinu hafa
þróazt á þann veg, að
margir líta ekki með
neinni sérstakri bjart-
sýni fram til nýs við-
reisnarárs.
Unga íólkið glímir við námsvcrkcfnin, en spucning vaknar: Hvernig er af hálfn stjórnarvalda
búið að æskunni, hvað snertir möguleika hennar til menntunar og þroska og heilbrigðs félags-
og skemmtanalífs?
Gunnar Guttormsson
Við höfum oft á undanförn-
um árum heyrt talað um nauO-
syn þess að gera 8 stunda
vinnudaginn að veruleika. Á
sínum tíma heyrðum við sagt
fró því, að á Alþingi hefði ver-
ið flutt þingsályktunartillaga
um þetta efni og kosin nefnd
til að vinna að framgangi þess.
Ekki man ég hverjir stóðu
að flutningi tillögunnar.
Kannski kommúnistarnir? Það
skiptir annars ekki máli hvað-
an gott kemur, en eitt er vist,
að við umræður og atkvæóa-
greiðslu gekk ekki hnífurinn á
milli þeirra annars sundurleitu
hópa, sem þarna sitja. Hendur
allra voru á lofti, það var eng-
inn ó móti svona sjólfsögðum
hlut.
Hver eru nú höfuðskilyrði
þess. að 8 stunda vinnudagur
nægi mönnum til að framfleyta
sér og sínum, og í hverva
verkahring er að sjá um að
svo geti orðið? Málið er of't"
einfalt: Kaupgjald verkafólirs
þarf að vera það hátt, að laun
8 stunda vinnudags nægi mönn-
um til að lifa mannsæmanii
lífi eins og það er oft orðaö
— (Það gerir sér víst engiun
grillur um að verða milljói-
ari af heiðarlegri vinnu). —
Vitanlega grípa aðrir þætt,r
hér inn í svo sem húsnæðis-
mál skattalöggjöf Q.fl,
Framkvæmdir? Jú. verklýðs-
félög setia fram ákveðnar kröf-
ur um lágmarkskaup fyrir með-
limi sína og reyna að semja
um það við vinnuveitend r.
Náist ekki samkomulag. haia
verklýðsfélög samkvæmt lög
um heimild til að boða vinn.i-
stöðvun, hefja verkfall til að
knýja atvinnurekendur til
samninga. Takist með þessuv.
aðgerðum samkomulag, ser.i
báðir aðilar geta við unað.
er það heilög skylda ríkisvald-i-
ins, ef það é annað borð v.J'
vinnufrið í landinu, að sjá um
að vernda þá kjarabót, sem
samizt hefur um, t.d. með b '
að heimila ekki hækkun vör i-
verðs og þjónustu. Hvern'i?
hefur nú beirri ríkisstjórn, sem
nú situr tekizt þetta?
Til þess að forða misskilningi
er rétt að hafa það í huga, að
fyrir tilkomu þessarar stjórn-
arsamsteypu þurfti verkafó'k
líka að vinna eftirvinnu, hún
er enganveginn afkvæmi þess-
arar stjórnar, en laun 8 stunda
vinnudags voru þó t.d. á dög-
um vinstri stjómarinnar nær
því en nú að hrökkva fynr
brýnustu lífsnauðsynjum fól <s
Fyrir daga þeirrar stjórnai
átti verkalýðurinn líka í höggi
við afturhaldssamar rikisstjóm-
ir, sem höfðu, frá því 194?
rýrt lífskjör hans jafnt og
þétt. — Þessi stjórn hefur samt
slegiö öll þeirra met. Um þau
þarf ekki að hafa mörg orð.
Burtséð frá allri kjaraskerö-
ingunni hefur þessi ríkisstjóm
neitað að virða samningsréit
verkalýðsfélaga. Hún hefur með
einhliða valdboði, með tvennui i
gengislækkunum lækkað þið
kaup, sem verkalýðsfélögm
höfðu samið um við atvinnu-
rekendur. Þrátj fyrir fórnfrek
verkföll. sitt á hvoru árinu,
hefur verklýðshreyfingunni
ekki tekizt að halda i horf-
inu, vegna síendurtekinna árásn
ríkisstjórnarinnar á lífskjörii
í formi gengislækkana og si-
fellra verðlækkana. Nú í byrj-
un þriðja stjórnarárs þessara
leiðtoga okkar þarf verklýðs-
hreyfingin að láta til skarar
skríða í þriðja sinn til þess
að höggva á ný skarð í þá
13% kjaraskerðingu, sem með-
limir hennar hafa orðið að þo'.a
síðan 1959.
Afleiðingar þessa ástands eru
m.a. þær, að 8 stunda vinnu-
dagur þekkist nú varla í land-
inu, heldur er hann nú ai1-
mennt 10 stundir og í mörg-
um tilvikum 12—14 stundir.
— Flver var að tala um mem-
ingarstarfsemi í verklýðsféljf,-
unum? — Ég veit ekki betur.
en unglingar, a.m.k. þeir sen
náð hafa 16 ára aldri. vinni
þennan sama vinnudag. — Var
nokkur að tala um heilbrigt
skemmtana- og tómstunani,-
æskufólks?
Æskan í dag
Það er alltaf verið að stagi-
ast á því hvað æskan í land-
inu hafi það gott, hvað vel sé
að henni búið hvað snertir
möguleika hennar til menntun-
ar og þroska, heilþrigðs félags-
og skemmtanalífs. Eg held. að
þetta sé hin mesta fjarstæða,
hvort heldur átt er við ungt
fólk í þéttbýlinu eða upp nl
sveita. Hér er ekki rúm til
að gera öllum þessum vanda
málum skil eða gagnrýnn
skilningsleysi þeirra, sem bera
ábyrgð a þessum málum. En
af þvi að ég hefi gert vinnu-
þrældóminn og kjaramál að
aðalumræðuefni í þessum
pistli, þá er ekki úr vegi að
minnast aðeins ó áhrif þessa
tvenns á félags- og skemmt-’
analíf ungs fólks, og þá jafn-
framt aðstöðu þess að öði'.i
leyti til heilbrigðs skemmtana-
lífs.
Nærtækast er að lfta á -'-
standið hér í höfuðstaðnum. —
Ég hygg, að það sé reynsla
flestra þeirra félagasamtaka i
bænum, sem reyna að halda
uppi einhverri starfsemi fyrir
ungt fólk í eigin félagsheim-
ilum, að aðsókn fari minnk-
andi. Ber hér auðvitað ýmis-
legt til og þá auðvitað fyrvt
og fremst það, að unga fólk
ið, sem er knúið til að vinna
hinn langa vinnudag, tekvi
ekki þátt í félags- eða skemmt-
analífi af neinu tagi. Þá má
geta þess að yfirleitt haíu
æskulýðs- og íþróttafélög borg-
arinr.ar hvorki yfir að ráða
nægilega stóru húsnæði né
nægilega miklu fjármagni lil
þess að bjóða félögum sínum
upp á þær skemmtanir, se.n
ungt fólk vill sækja. Afleiðing-
arnar eru þær, að æskulýður-
inn leitar inn á skemmti-
staði einkaframtaksins. sem
allir hafa það sameiginlegt að
vera starfræktir vegrta gróð-
ans sem fæst af rekstri þeirra.
Þetta gildir bæði um kvik-
myndahúsin og samkomuh is
sem bjóöa upp á dansskemmt-
anir og vínveitingar, en þær
standa undir kostnaðinum af
hinu fyrrnefnda (þ.e. dansin-
um) og eru þar af leiðandi
aðalatriðið frá sjónarmiði eig-
anda. Inn á þessa skemmti-
staði er í rauninni enginn vel-
kominn nema hann kaupi
nokkra „umganga“. Það á að
heita svo að ekki megi selja
áfengi öðrum en þeim, sent
náð hefur 21 árs aldri. Það er
nú svo!
Fagna ber því, að Æskulýðs-
ráð Reykjavíkur hefur í vet-
ur gengizt fyrir vínlausum
skemmtunum fyrir æskufó'k
í einu samkomuhúsi borgar-
innar. Þetta er vissulega þörf
starfsemi og væri leitt til þess
að vita, ef leggja þyrfti hana
niðui vegna tapreksturs, eins
og eigandi hússins gefur í skyn
í Mbl. 6. jan. Einkaframtakið
hefur semsagt ekki „efni“ á
því að reka vínlausar skemmt-
anir fyrir æskufólk. Hverntg
standa svo þessi mál í dreii
býlinu? Þar eru þessi marg-
umræddu félagsheimili, mö rg
firna stór og nýtizkuleg að
sama skapi. En það er einn
hængur á. Það er semsagt ekki
útséð um það, hvort þau geta
í náinni framtíð rækt það h’u1
verk, sem bjartsýnustu menn
ætluðu þeim, þ.e., að þau verð-
félagsleg og menningarl'T-
lyftistöng viðkomandi byggða,
laga. Það vantar semsagt fjár-
magn til þess að reka þessi
heimili, ef þau eiga að verða
eitthvað annað en slæm eftir-
líking lélegustu skemmtistað
anna í þéttbýlinu.
Umhyggja núverandi ríkis-
stjórnar fyrir bættum og
menningarlegri rekstri þessara
félagsheimila (og annarra) kon.
berlega í ljós við afgreiðsiu
fjórlaga á Alþingi nú fyrtr
jólili. Þá fluttu tveir þingmenn
Alþýðubandalagsins tillögu um
að veita á fjárlögum 1,5 mil'j.
kr. „til aö styrkja fclagsstarf-
semi og sltemmtanir æskulýðs.
scm haldnar eru án þess al
vín sé veitt af hálfu félags-
hcimila og annarra aðila, end.t
sé tryggt að vcrðlagi öllu ae
í hóf stillt og sé styrknum út-
hlutaö samkvæmt reglum, se.-n
félagsmálaráðuneytið setur1.
Þessi tillaga var felld af
stjórnarliðinu ásamt annarri
tillögu frá einum þingmannt
Alþýðubandalagsins um að
veitt væri á fjárlögum 1 millj.
kr. fjárveiting til að vinna á
móti tóbaks- og áfengisneyz'u'
æskufólks. Slík er umhyggja
núverandi ríkisstjórnar fyrir
velferðarmálum æskunnar.
Vinnuþrældómur
Þegar rætt er um kjaramál
fólks almennt hljóta húsnæðis-
málin og þau fjölmörgu vanda-
mál, sem þeim fylgja að verða
mjög ofarlega á blaði. Þau
snerta ekki einungis efnalegi
afkomu f jölskyldunnar og
heilsufar, heldur hafa þau
einnig sín áhrif á lífshamingju
hennar og hugsunarhátt. —
Menningu þjóða má oft nokk-
uð dæma eftir því hvemig séð
er fyrir þessum frumþörfum
þegnanna. —
Hér á dögunum var verið að
úthluta 64 íbúðum, sem
Reykjavíkurborg hefur látið
byggja til útrýmingar heilsu-
spillandi húsnæði. Alls bárust
380 umsóknir um þessar íbúð-
ir. Auk umsókna frá fólki i
lélegu og heilsuspillandi hús-
næði, bárust margar umsókn
ir frá fólki, sem er húsnæðis-
laust eða í þann veginn að
lenda á götunni. Þrátt íyrir
sérstaklega hagstæð kjör, sem
buðust við kaup þessara íbúða.
bárust aðeins 16 umsóknir fra
þeim nál. 170 fjölskyldum, serr
enn búa í bröggum hér í borg-
tnni. —
Þessi dæmi gefa örlitla hug-
Eftir Gunnar Guttormsson,
forseta /EskulýBsfylk-
ingarinnar Samhands
ungra sósíalista
myr.d um hvernig nú er al-
mennt ástatt í húsnæðismálum
Reykvíkinga: 64 fjölskyldur.
sem væntanlega hafa búið í
lakasta húsnæðinu eygja mögu-
leika á að komast í gott hús-
næði. Vandræði hinna 320 bíða
óleyst. Sumar þessara fjöi-
skyldna, (þær sem nú eru að
lenda á götunni), flytjast að
líkindum síðar meir í húsnæði
það, sem hinar 64 munu yfir-
gefa. — Þetta heitir á máli
borgarstjórnarmeirihlutans ,,að
vinna að útrýmingu heilsu-
spillandi húsnæðis". — Ötalin
eru svo vandræði þess fólks hér
í borg og út um allt land, sem
var svo bjartsýnt að ráðast í
byggingarframkvæmdir á þess-
um viðreismartímum. Hvernig
er svo aðstaða þess unga fólks,
sem í dag er að stofna heim-
ili eða hyggst gera það á næst-
unni? Hvaða möguleika hefur
það til að eignast eigið hús-
næði eða ieigja húsnæði með
skaplegum kjörum?
Við skulum gera okkur svo-
litla grein fyrir því í hverj i
hefur verið fólgin „hjálp“ nú-1^
verandi ríkisstjórnar við þetta
fólk. — Ég hefi áður minnzt
á með hvaða ráðstöfunum þessi
ríkisstjórn hefur rýrt launakjör
verkafólks. Þær ráðstafanir
gera fólki æ erfiðara fyrir að
standa í skilum með afborgan-
:r lána. —
Hvað um byggingarkostnað-
inn? Síðan 1959 hefur bygging-
arkostnaður meðalstórrar íbúö-
ar hækkað um 150—160 þús
kr. Á sama tíma hafa hámarks.
lán Húsnæðismálastjórnar
hækkað úr 70 í 100 þús. kr.
Af þessu er Ijóst að lán Hús-
næðismálastjórnar nægja ekki
einu sinni til að mæta þessari
hækkun. — Er ekki eðlilegt að
á sama tíma og margt verka-
fólk þarf að leggja nótt við
dag til að hafa í sig og á, þú
sé þeirri spurningu velt upp
hvernig þetta sama fólk eigi
að fara að því að eignast íbúð,
sem kostar um og yfir hálfa
milljón og greiða þarf upp á
15—20 árum (i mörgum tii-
vikum 4 skemmri tíma) Það
virðist yfirleitt vera orðið da-
lítið fjarlægt að tala um, að
fólk eignist íbúð. Er hér ekki
margra kosta völ. Það er líka
skrítin sú staðreynd, að fjöldi
fólks skuli þurfa að þorga
uppundir helming árstekna
sinna fyrir leigu meðalstórrar
íbúðar.
Þetta eru alvarlegir hlutir, en
alvarlegast af öllu er þó, ef
forráðamönnum rikis- og bæja
hefur tekizt að telja
álmenningi trú um, að öðru-
vísi geti þetta ekki verið, hér
sé um eðlilegt ástand að ræða,
og allt fjas um óstjórn þess-
ara mála sé rógburður vondra
kommúnista. Þeir ráðamenn,
sem svara þannig kröfum al-
mennings um úrbætur í þess-
um efnum verðskulda varia
traust hans.
Meirihlutinn í borgarstjóm
Reykjavíkur, sem við af-
greiðslu fjarhagsáætlunar borg-
arinnar felldi tillögu frá borg-
arfulltrúa Alþýðubandalagsins
um að „hef ja á árinu bygrglngu
eigi færri en 300 íbúða, er
jöfnum höndum fari til útrým-
ingar hcilsuspillandi húnsnæðis
og til að Ieysa vanda húsnæð-
islausra fjölskyldna", — slíkur
meirihl. lítur a.m.k. ekki á sig
sem þjón húsnæðisleysingja. Af-
stöðu sína til slíks meirihluta
þyrftu ýmsir að endurskoða.
Músnæðismálin
Þess hugsunarháttar gætir
alltaf meðal ungs fólks (og
sumra fullorðinna einnig), að
þau átök, sem daglega eru háð
á stjómmálasviðinu skipti sára-
litlu máli í daglegu lífi þess.
Stjórnmál (pólitík) eru að
margra áliti iðja einhvers á-
kveðins hóps rifrildisseggja,
sem aldrei geta verið sammála.
Bezt að láta slíka hluti af*
skiptalausa, lofa þessum út-
völdu að rífast, hugsar fólk.
Ég held að reynsla undan-
genginna þriggja ára hafi fært
Framhald á 9. síðu.
ÓhEjóð
Menn deila um það (eins
og annað) hver hafi fyrst-
ur ort óljóð. Einn forvígis-
maður ungskálda telur að
Sigurður frá Brún hafi
fyrstur notað orðið í her-
ferð sinni gegn formbvlt-
ingarmönnum og það séu
því bein svik þegar síungt
byltingarskáld nefnir bók
sína þessu ókvæðisnafni.
Rímnaskáld eitt telur það
hins vegar óyggjandi, að
það hafi sjálft orðið fyrst
inná þessa braut er það orti
ókvæði nokkurt í Þjóðvilj-
ann.
Ekki læt ég mig það
neinu skipta hver er upp-
hafsmaður stefnunnar. held-
ur geng henni á hönd. Með
fyrsta óljóði mírm sendi ég
Rithöfundafélagi íslands
beztu nýársóskir.
Ó ó ó ó ó ó
Ó jóð
Ó jó
Hann
e e e e e e
ssssss
Ó ó ó óó
nnnnn
Hann
eeeeeeeeeeée
rrrr
með skarð
í
Vör
Ó
Ólína.