Þjóðviljinn - 27.01.1963, Blaðsíða 6

g SlÐA
ÞJOÐVILJINN
Sunnudagur 27. janúar 1963
Listaverkin eru eftir ítalskan meistara frá 15. öld. Naz-
tar rændu þeim úr listasafni í Flórens og höfðu á brott
með sér Göring til augnayndis. Úr safni Görings hurfu
sporlaust fyrir 18 árum og hafa engar spurnir
borizt af þeim, þar til þær fundust hjá veitingaþjóni ein-
um í Bandaríkjunum fyrir rúmri viku.
Meistaraverkin hurfu
úr Evrópu í stríðinu
en fundust nýlega hjá
bjóni í Bandaríkjunum

Herkúles drepur Antaeus.
Herkúlcs drepur Hydra.
Það má vera að málverkln
tvö sem hér um ræðir ?éu ekki
„ómctanleg" eins og Mona Lisa.
Við getum sagt að þau sé um
25 milijón króna virði. Þau
eru svo lítil að auðvelt er að
stinga þeim í vcnjulegan
frakkavasa og ef til vill er það
skýringin á því, að þau hafa
verið týnd í átján ár. Fyrir
skömmu fundust þau aftur og
settu allt á annan cndann með-
al listvina og diplomata i
Bandaríkjunum og ítalíu.
Bæði málverkin eru eftir
meistarann Antonio Pollaiuolo
-<&
trúféloga
úr sögunnl
Til þcssa hafa góðgcrðarsam-
tök og trúfélög í Bandaríkjun-
um ekki þurft að gera neinum
grein fyrir fjármálum sínum en
nú eru þau forréttindi úr sög-
unni. Skattayfirvöldin hafa nú
ákveðið að hnýsast nánar í
peningamál hinna skattfrjálsu
stofnana.
Ákveðið hefur verið að stofn-
anir þessar skuli leggja fram
nákvæmar skýrslur um tekjur
af samskotum, nöfn þeirra sem
njótia góðs af stofnununum og
fleira.
Nöfn þeirra sem leggja fé í
starfsemi stofnananna verða
ekki birt en skattayfirvöldm
geta rannsakað þá liði í fram-
tölum einstaklinga sem fjaúa
um slík útgjöld af miklu meiri
nákvæmni en verið hefur.
l
ÞÓRBERGUB
ÞÓRÐARSON
I UNUHÚSi
Fært i letur eftir frásiig'
Stefáns frá Hvítadal.
Verð ób 150,00
kr 180.00
ib
HEIMSKRINGLð
sem lifði í Plórens á 15. öld.
Þau voru varðveitt í Uffizi-
safninu í heimaboi'g lista-
mannsins en hurfu þaðan á
sviplegan hútt árið 1944. Her-
menn nazista rændu þeim sam-
kvæmt skipun Görings, sem
langaði til að bæta þeim við
hið mikla listaverkasafn sitt.
t uppnáminu í Þýzkalandi eft-
ír stríðið hurfu þau sporlaust
sjónum manna. — Svo gerðist
það fyrir rúmri viku að
myndir Pollaiuolos, „Her-
kúles drepur Hydra" og „Her-
kúles drepur Antaeus" fundust
í húsi einu í Passadena í Kali-
forníu. Þau voru í eigu inn-
flytjanda eins, sem vinnur sem
veitingaþjónn í borginni. For-
sætisráðherra Italíu, Amintore
Fanfani, sem kom til Washir.g-
ton um þetta leyti, fyrirskipaði
ítalska sendiráðinu að gera allt
sem í þess valdi stæði til að
sjá svo um að myndirnar yrðu
fluttar aftur til ttalíu.
En Jóhann Meindl veitinga-
þjónn og kona hans voru ekki
á þeim buxunum að láta mynd-
ii-nar frá sér fara þegjandi og
hljóðalaust. Þau fengu sér lög-
mann til að annast málið fyrir
sig en ítalska ríkið sendi hins-
vegar þriggja manna sendi-
nefnd undir forystu Gennaro
de Novellis ráðherra, til að
túlka málstað Uffizi-safnsins
fyrir dómsmálaráðuneytinu í
Washington.
Góðar myndir
— Ég viissi að þetta voru
góðar myndir, sagði hinn
fimmtugi Mcindl við blaða-
mcnn, sem hcimsóttu hann, cn
cnginn hefur nokkurn tímann
sagt mér að þær væru verð-
mætar.
Og Meindl vissi ekkert um
það þegar hann fór með mynd-
irnar til málverkahreinsara í
síðastliðnum mánuði. Sá hreins-
aði þær og bar á þær gljá-
kvoðu. Síðan bar hann þær
saman við eftirprentanir í
listaverkabókum og rann það
upp fyrir honum að hann var
með frummyndimar í höndun-
um. Hann gerði strax listfræð-
ingi í nágrenninu viðvart um
að meistaraverkin væru fund-
in. Listfræðingurinn gerði ít-
ölsku ræðismannsskrifstofunni
á staðnum viðvart og þá var
Luisa Becherucci, forstjóri
Uffizi-safnsins send til Kali-
forníu til að kanna hvað hæft
væri í þessum fullyrðingum.
Og hún sló því föstu að hér
væri um að ræða hin glötuðu
listaverk.
— Þetta eru ómetanleg
meistaraverk, sagði hún,
markasteinar sérstaks tímabils
í list og mannlegri hugsun.
Vinargjöf
Að vonum þótti mönnum vera
myndanna í Pásadená1 í méíra
lagi grunsamleg. Meindl kveðst
hafa fengið myndirnar í Þýzka-
landi árið 1946 sem gjöf „frá
mjög kærum vini, sem hét
Josefína Werkmann. Hún var
heimspekikennari og lézt árið
1947. Ég veit ekki hvemig
hún komst yfir þær“. Itatska
sendiráðið hefur komizt að þvi
að hún vann við Lista- og
menntamálaráðuneytið þýzka
og gerir ráð fyrir að hún muni
hafa haft aðgang að safni Gör-
ings í uppnáminu eftir stríðið.
í eigu
Medicættarinnar
Allt frá því Meindl yfirgaf
stax-f sitt sem borgarritari í
Munchen og fluttjst til Banda-
ríkjanna hafa myndirnar hang-
ið í dagstofu hans ásamt eftir-
prentunum eftir verkum Miche-
langelos. Lögfræðingur hans,
Calvin S. Helgoe, hefur reynt
að færa lagarök að því að Italir
eigi enga heimtingú á listaverk-
unum þar sem FlorenSbörg
komst yfir þær eftir að hafa
hrakið eigenduma, Medici-
fólkið úr borginni á viðsjár-
verðum tímum. Hinsvegar varð
hann að láta sér iynda að
myndirnar væru teknar úr
bankahólfinu, þar sem Meindl
hafði komið þeim fyrir eftir
að hann frétti um verðgildi
þeirra, og fluttar til listasafns-
ins í Los Angeles þar sem
gljákvoðuhúðin getur þornað
á réttan hátt, við hæfilegt
hitastig og raka.
Yfirvöldin í Bandaríkjunum
hafa fullvissað Itali um „að
allt verði gert til þcss að verða
við kröfu þeirra". Má því gcra
ráð fyrir að málverkin verðl
flutt aftur til heimalandsins
samkvæmt óskráðum alþjóða-
reglum um að þjóðir hjálpi
hver annarri til að ná aftur
glötuðnm listaverkum.
Eins og Mona Lísa
Mikla athygli vakti það er
tekið var á móti Monu Lisu að
láni frá Frökkum í Listasafni
ríkisins í Washington. Þetta
vita ítalirnir og þeir hafa boð-
izt til að láta meistaraverk
Pollaiuos hanga nokkrar vikur
til sýnis í safninu ef þeir fá
þau síðan aftur. Nú sem stend-
ur eru verkin varðveitt i safn-
inu í Los Angeles og þar munu
þau verða þar til örlög þeirra
hafa verið ákveðin.
Meindl segir að hann vilji
að listaverkin verði framvegis
í Bandaríkjunum. — Hvað
ætli margir hér hafi efni á því
að fara alla Ieið til Florens?
spyr hann mcð sínum þýzka
hreim. — Við viljum að þau
vcrði geymd í einhvcrju safn-
inu hérna og cf peningar eru
í spilinu þá mættum við gjarn-
an fá nokjuir próscnt.
Evtúsjenko svarar spurningum Spiegel — Þolinmæði þrautir vinnur all-
ar — Vorið er hafið og ekkert íær stöðvað það.
I
I
I
ii
Sjaldan hafa blöð heimsins
tylgzt af jafnmikilli athygli
með fréttum af sovézku
menningarlífi og nú síðustu
tvo mánuði. Einkum hafa þau
mikið velt fyrir sér skoðunum
beirra rithöfunda og lista-
manna sem mest hefur borið
■ í deilum um menningarmál
Sovétríkjunum, og þá sér-
aklega manns eins og Eren-
úrgs og skáldanna Evtú-
iénko og Voskresénskís. Hér
eftir segir frá viðtali sem
esturþýzka blaðið Der Spiegel
tti við Évtúsjénko en hann
:om til Vestur-Þýzkalands
skömmu eftir að fundur var
haldinn milli flokksforystunn-
ar og fulltrúa menntamanna.
Spiegel minnist fyrst fyrri
ummæla skáldsins um „hinn
mikla storm" í sovétbók-
menntum — svo virðist sem
þessi „stormur" hefði vakið
gremju ýmissa manna í ætt-
landi skáldsins.
Évtúsjénko svaraði því til,
að gremja væri ekki rétta
orðið. Hann áliti að þær
breytinpar sem orðið hefðu í
covézku 1-'.'uvunrji hefðu haft
áhrif á bókmenntimar, og það
væri mjög eðlilegt að slíkar
breytingar mættu andstöðu.
Oft kemur slík andstaða frá
fólki sem viðurkennir sig stal-
ínista. Það er ekki það versta
— verrj en skilningsskortur
heiðarlegra óbreyttra borgara,
sem reynist mjög erfitt að
skipta um skoðun. En þetta er
einnig mjög eðlileg þróun. Við
verðum að sýna mikla þolin-
mæði.
Spiegel sagði, að ýmsir fé-
lagar Évtúsjénko hefðu ber-
sýnilega sýnt óþolinmæði,
þeir hefðu sent bréf til mið-
stjómarinnar þar sem sagt er
„að listin er dauðadæmd ef
ólíkar listastefnur fá ekki að
þróast í friðsamlegri sambúð".
Skáldið sagðist ekki hafa
undirritað þetta bréf, því
hann álitrt setninguna „frið-
samleg sambúð listastefna" ó-
heppilega. List er ekki til án
árekstra. Ég á ekki við að
listamenn einnar stefnu of-
sæki aðra, heldur þær deilur
sem alltaf hafa geysað milli
listamanna, sagði hann. Ástæð-
u.na fyrir því að ýmsir þekkt-
Évtúsjénko: Friðsamleg sam-
sambúð liststefna er ekki
rétta orðið. Ólíkar stefnur
verða að takast á ef listin á
að lifa .... Ég er friðsamur
■ "'ur en þegar ég skrifa er
ég hermaður ....
ir rithöfundar skrifuðu þetta
bréf taldi Évtúsjénko vera þá,
að þeir hefðu óttazt, að þeir
gömlu tímar með gömlum að-
ferðum gætu komið aftur.
Sjálfur sagðist hann fullviss
um að kreddufestan ætti sér
aðeins fortíð, dálitla nútíð og
enga framtíð í Sovét.
Spiegel sagði þá að kreddu-
festa virtist eiga sér stuðning
innan miðstjórnar flokksins:
Ilítsjof ftokksritari hefði í
ræðu sinni yfir 400 skáldum
og listamönnum kallað frið-
samlega sambúð milli ólíkra
listastefna svik við marxism-
ann.
Svar Évtúsjénko: Ræða Ii-
ítsjofs var ekki fyrirskipun.
Þegar svo Spiegel spurði um
þátttöku Évtúsjénko sjálfs í
þeim umræðum sem fram
fóru þá sagðist hann ekki geta
sagt mikið frá þeim: menn
hefð 'komið saman. étið,
drukkið vín og deilt hart.
Slíkt hefði verið óhugsandi
meðan Stalín var og hét. —
„1 stuttu máli sagt: ég sagði
þar meiningu mína eins og
margir aðrir rithöfundar og
listamenn, og krafðist þess
að sósíalskt raunsæi væri ekki
túlkað á of þröngan hátt.
heldur hlyti það að birtast
með ólíkustu blæbrigðum. Því
ef við túlkum einhverja hug-
mynd af þröngsýni, þá deyr
hugmyndin".
Spiegel minntist hæðilegra
irða Ilítsjofs um abstraktlist.
og spurði um álit skáldsins á
vestrænni list.
Évtúsjénko áleit að vestræn
list hefði unnið mikla sigra;
sjálfur taldi hann Picasso
mestan núlifandi málara, og
Henry Moore mestan mynd-
höggvara. Hann hefði ekkert
á móti abstraktlist, en hins-
vegar væri hann á móti fúsk-
urum í abstraktlist. Af öllum
abstraktmálurum þætti sér
mest til þeirra á Kúbu koma.
Þeirra málverk væru nokk-
urskonar hátíð litanna. Hins-
vegar væru sovézkar abstrakt-
xnyndir oft nokkurskonar
jarðarför litanna.
Ekki var Évtúsjénko hrifinn
af ummælum Ilítsjofs um að
„alræði huglægs smekks"
væri heilbrigðum manni fram-
andi .... Um þetta eiga
menn ekki að tala. Aðeins þá
getur listin tekið framförum".
Spiegel: Hverjir eru mögu-
leikar þessara framfara?
Évtúsjénko: „Þegar ég talaði
við Spiegel í íyrra um breyt-
ingar í þjóðfélagi okkar, þá
minntist ég Erenbúrgs sem
nefndi þessar breytingar
„hlákuna". Ég var þá sam-
mála honum og er það enn.
Ekki aðeins í bókmenntum
heldur í öllu okkar lífi er
vorið byrjað. Það er vor með
frostnóttum og skiptast-á hlý-
viðri og kuldar. Það er duttl-
ungafullt og stórstígt. En það
verður ekki stöðvað". (Á.B.).
!
I
!
I
í
J
i
i