Þjóðviljinn - 19.02.1963, Blaðsíða 3
Þriðjudagur 19. febrúar 1963 f---r^-y-.T — -- ÞJÓÐVHJINN
Saltfiskverkun og markaðir
Fiskuinn breiddur. Ungir og g amlir við vinnu á fiskrcitnum.
FISKIMÁL - Eftir Jóhann J. E. Kúld
í grein sem Richard Thors
ritar í Ægi 1. febrúar sL um
saltfiskframleiðsliuna á sL ári
segir hann, að sala saltfisks
hafi gengið vel á árinu og að
afskipanir hafi verið greiðar.
Söluhorfur á þessu ári telur
Riehard Thors góðar, þar sem
birgðir il neyzlulðndum séu litl-
ar.
Það er ekkert vafamál að
framieiðsla á saltfiski er í fullu
gildi, og verður áfram. Ýmsir
héldu þegar hraðfrystingin var
í hvað mestri uppsiglingu, að
hún mundi útrýma saltfisk-
verkim algjörlega. Þetta var og
og verður misskilningur. Hér
er um tvær gerólákar verkunar-
aðferðir að ræða. og hefur
hvor þeirra um sig sér til á-
gætis nokkuð. Saltfiskneyzlu-
þjóðir. sérstaklega þær sem
neytt hafa verkaðs og þurrk-
aðs saltfisks í minni eða stærri
stil í marga mannsaldra, munu
um aldir halda sig að nokkru
við þá neyzlu, sé góður salt-
fiskur í boði.
Fiskframleiðsluþjóðum, bæði
okkur íslendingum og öðrum
er hinsvegar nauðsynlegt að
skipuleggja þessa framteiðslu
meira en verið hefur og skipta
framleiðslumagninu á hverjum
tima skynsamlega á milh verk-
unaraðferða. SlSk skipting og
skipulagning á að hafa þann
kost að hver verkunaraðferð
beri sem mest úr býtum á
hverjum tíma.
Richard Thors segir í grein
sinni í Ægl að á árinu 1962
hafi verið flutt út héðan 25,100
tonn af óverkuðum salfiski, að-
Flugum ÚU
rýmt með
geldingu
Flugum og skaðlegum skor-
dýrum er hægt að útrýma með
geldingu. Þessar upplýsingar
komu fram á ráðstefnu í Genf,
sem haldin var á vegum Al-
þjóðaheiöJbrigðismálastofnunar-
innar. Aðferðinni hefur verið
beitt til að útrýma smitberandi
flugum á eynni Curacao í
Karíbíahafi.
Aðferðin er í því fólgin að
karlkynið verður fyrir geislun,
og þegar það vingast við kven-
kynið, verður engin frjógvun.
Einnig er hægt að valda ófrjó-
semi með því að nota tálbita
með ákveðnum eiturefnum.
Vísindamenn hafa sýnt fram
á, að eðliteg kvendýr, sem
maka sig við karldýr, er gelt
hafa verið með þessum aðferð-
um, verða ófrjó þaðan í frá.
Dr. Carroll N. Smith frá
landbúnaðarráðuneyti Banda-
ríkjanna hélt því fram. að
þessar rannsóknir hefðu skapað
öruggan grundvöll fyrir útrým-
ingu margra smitberandi skor-
dýra. — (Frá S.Þ.)
allega til Ítalíu. Spánar og
Portúgails. Og 3.100 tn. af verk-
uðum þurrum saltfiski. En
þessi fullverkaði saltfiskur er
nær eingöngu fluttur til S.-
Ameríku og er Brasiláa þar
stærsti kaupandinn. Til Kúbu
fór enginn saltfiskur á sl. ári
en það land hefur verið mikill
og oft góður viðskiptavinur að
undanfömu.
Dálítil fræðsla um
íslenzka saltfisk-
framleiðslu
Sú var tíðin að við íslend-
ingar fluttum út saltfiskinn i
verkuðu og þurrkuðu ástandi
nær eingöngu. Þá var hlutfall-
ið öfugt i saltfiskútflutmngn-
um, miðað við það sem nú er,
þvi að þá var örlítið brot af
framteiðslunni flutt út sem ó-
verkaður fiskur, þ.e. hálfunnið
hráefni. Og þegar þetta var. þá
var nær allur fiskur íslendinga
verkaður sem saltfiskur, þar
sem hraðfrysting hafði þá enn
ekki rutt sér til rúms, og þjóð-
in hafði týnt niður sinni elztu
fiskverkun, skreiðarverkuninni.
sem svo var aftur innflutt til
okkar frá frændum vorum
Norðmönnum fyrir fáum ára-
tugum. Við íslendingar höfum
aldrei, hvorki fyrr né síðar,
náð svo hátt í neinni fisk-
verkun sem i saltfiskframleiðsl-
unni, þegar hún stóð hér með
mestum blóma. Enda má full-
yrða mð réttu, að við höfum
staðið allra þjóða fremstir á
þessu sviði á löngu tímabili.
Nú hefur þessari kunnáttu
mikið hrakað. enda hefur ekk-
ert verið gert, hvorki frá hendi
saltfiskframleiðenda í landinu,
né af hálfu hins opinbera til
að verðveita þann arf sem
þjóðin eignaðist í gegnum
reynslu margra kynslóða, og
sem eðlilegast var að samrýma
nútímatækni á þessu efni til
þess að ná sem beztum á-
rangri. Það er ekki fyrir áhuga
né skilning hins opinbera valds
sem um þessi mál hefur fjall-
að. ef þessi dýrmæta reynsla
er ekki að mestu glötuð, þar
sem margir af hinum beztu
fiskverkunarmönnum eru liðn-
ir undir lok, heldur er það þá
fyrir áhuga og framtaik manna
sem þarna höfðu engra hags-
muna að gæta, og má slíkt
kailast kaldhæðni örlaganna,
ef það á eftir að koma á dag-
inn.
Hvar stöndum við á
þessu sviði í dag?
Saltfiskverkun og þurrkun
okkar er nú komin á það stig,
að við seljum úr landi megin-
hlutann af allri saltfiskfram-
leiðslunni í óverkuðu ástandi,
eins og tölurnar í upphafi
þessa þáttar gefa til kynna.
Allur saltfiskur, sem telst hæf-
ur í I. og II. flokk við mat,
er fluttur úr landi sem hálfunn-
ið hráefni í óverkuðu ástandi.
Mikill hluti af þeim fiski sem
er dæmdur í flokk no. III, eða
allur betri hluti hans, er einn-
ig fluttur út óverkaður. sé
markað að fá fyrir hann sem
hálfunnið hráefni. Þannig er nú
komið fyrir þeirri þjóð sem
fyrir fáum áratugum stóð á há-
tindi frægðar sinnar í salt-
fiskverkun og bar þá ægis-
hjálm yfir allar aðrar þjóðir á
þessu sviði. Þetta er lýgileg
saga, þó að sönn sé.
Það sáralitla magn af salt-
fiski sem í dag er fullverkað
og þurrkað til útflutnings sam-
anstendur mestmegnis af úr-
gangsfiski samkvæmt matsregl-
um í óverkuðu ástandi nema
í svo gæðalágum flokkum, að
kaupendur hafa lítinn áhuga á
að kaupa hann í óverkuðu á-
standi. Þegar tekið er tillit til
þessarar staðreyndar, þá má
merkilegt kalla að við skulum
hafa náð því verði. sem oft
hefur þó náðst á mörkuðum S.-
Ameríbu.
Er svona búskapur
hagkvæmur?
Þeir sem við saltfiskverkun
og mat hafa fengizt. er það
vel ljóst að þurrkaður fiskur
feliur miklu betur í mati held-
ur en óverkaður, og er ekki
óalgengt að fiskur fari úr
þriðja flokki i annan flokk
þegar búið er að þurrka hann,
og eins úr öðrum flokki í
fyrsta ftokk. Verkunin bætir
útlit og gæði fisksins sé hún
framkvæmd af, þekkingu á
réttan hátt. Þetta er skýringin
á því, að oft er hægt að gera
að sæmilegri vöru saltfisk sem
óverkaður var í lágum gæða-
flokkum.
Hinsvegar getum við ekki
búizt við. að sitja að beztu
mörkuðunum, með slíka fram-
leiðslu við hliðina á þjóðum
sem fullverka og þurrka meg-
inhlutann af sinni framleiðslu.
og hafa af þeim sökum góð
skilyrði til að bjóða úrvals-
framleiðslu á mörkuðunum. En
það segir sig sjálft. að sé það
hagkvæmt fyrir aðrar saltfisk-
framleiðsluþjóðir að verka og
þurrka sinn saltfisk að stærsta
hluta, þó þær greiði hærra
kaupgjald við verkunina held-
,ur en við, þá ætti slíkt einnig
að vera hagkvæmt fyrir okkur.
svo framarlega sem markaðir
fyrir fullunna vöru eru fyrir
hendi.
Háir vextir af rekstr-
arlánum eru óhag-
kvæmir
Það er ekki nokkur vafi á
því að háir vextir sem fisk-
framleiðslan verður að greiða
koma sérstaklega illa við salt-
fiskverkunina og stuðla bein-
línis að því að flytja vöruna
út sem hálfunnið hráefni. Það
er lítill vafi á því, að á þessum
vettvangi stuðla háu vextimir
að minni gjaldeyristekjum
þjóðarinnar.
íslenzk saltfiskverkun
hefur ekki fylgt
tækniþróuninni
Það er ekkj ’ ".m, að við stönd-
ja ir.iiwiii.-i ...............
um i dag að baki ýmsum þjóð-
um í saltfiskframleiðslu í stað
þess að við stóðum áður fremst
á því sviði, heldur má beinlín-
is segja að í sjálfri salfiskverk-
uninni höfum við slitnað úr
tengslum við þá tækniþróun
sem átt hefur sér stað í þessari
framleiðslugrein. Þegar ég segi
þetta, þá á ég fyrst og fremst
við þá tækni sem beitt hefur
verið við innanhússþurrkun á
saltfiski í næstu löndum síð-
asta áratuginn, þar sem einn
stór þáttur hefur verið, að ráða
algjörlega yfir rakanum í loft-
inu sem notað er við þurrk-
unina. Þá er hitt heldur ekki
veigaminna. hvað við kemur
þurrkuðum saltfiski, að geta nú
gengið tæknilega þannig frá
saltfiskgeymslum, að hægt er
að geyma fiskinn mánuð eftir
mánuð með því rakainnihaldi
sem hentar fyrir hvem ein-
stakan markað, án þess að eiga
nokkuð á hættu um geymslu-
skemmdir. Saltfiskverkun sem
í dag hefur ekki þessa tækni á
valdi sínu. hún er dæmd til að
biða lægri hlut fyrir þeim sem
hafa tæknina í þjónustu sinni
Það er ekki lágt kaupgjald
sem þama ræður úrslitum,
heldur hitt að vinna hvert verk
af viti og á réttan hátt.
SlÐA 3
Saltfiskútflutningur
Norðmanna 1962
Þar sem Norðmenn eru aðal-
keppinautar okkar á saltfisk-
mörkuðunum þá er rétt að
draga hér upp mynd af þeirra
saltfiskútflutningi á sl. ári.
Samkvæmt heimild minni,
sem er Fiskets Gang, vikurit
sem gefið er út af fiskimála-
stjóra Noregs. þá var útfL
Norðmanna á fu'llverkuðum
þurrum saltíiski frá 1. jan.
til 22. des. 1962 28,618 tonn.
Á sama tíma fluttu þeir út
5582 tonn af óverkuðum salt-
fiski.
Óverkaði saltfiskurinn var
fluttur til eftirfarandi landa:
Svíþjóðar, Grikklands, Ítaiíu,
Spánar og Bandaríkjanna.
Fullverkaði fiskurinn var flutt-
ur til Ítalíu Portúgals, Spánar,
Vestur-Afríku. Austur-Afríku,
Kúbu, Dominikanska lýðveldis-
ins, Bandaríkjanna, Argentíu,
Brasilíu og Venezúela .
Sinfóníutónleikar
Ragnar Bjömsson stjómaði
síðustu tónleikum Sinfóníu-
sveitarinnar í Samkomuhúsi
Háskólans. Hefur hann eitt
sinn áður, fyrir fáum árum,
stjómað hljómsveitinni, en
karlakómum Fóstbræðrum
hefur hann, eins og kunnugt
er, stjómað um nokkurra ára
skeið við góðan orðstír.
Norræn tónlist skipaði fyrn
hluta efnisskrárinnar. Þar var
fyrst „Rómansa með tilbrigð-
um“ eftir Grieg, tónverk sem
samið var upphaflega fyrir
tvö píanó, en tónskáldið færði
síðar í hljómsveitarbúning.
Þrátt fyrir ýmis virðingarverð
atriði í flutninginum, var vf-
irleitt heldur dauft yfir verk-
inu hjáN hljómsveitinni. Mun
meiri kraftur og tilþrif birtist
í verkinu .Völuspá' eftir Hart-
mann, þar sem karlakórinn
Fóstbræður kom fram ásamt
hljómsveitinni. Petta er í raun
og vem vel samið tónverk, þó
að nútímahlustendum muni
yfirleitt finnast sem annar
stíll hæfði betur þessu ramma
fomkvæði. Samvinna karla-
kórsins og hljómsveitarinnar
var hér mjög góð, og fram-
Ragnar Bjömsson
sögn Lárusar Pálssonar svip-
rík, skýr og þróttmikil.
Síðasta atriði tónleikanna,
áttunda sinfónía Beethovens,
leystu hljómsveit og stjóm-
andi mjög lofsamlega af hendi
í margri grein. Þó skorti all-
mjög á, að nógu létt væri yfir
öðrum þætti sinfóníunnar,
enda þátturinn eflaust helzt
til hægt leikinn.
Yfirleitt var þetta mjög góð
frammistaða ungs hljómsveit-
arstjóra, er kemur fram í ann-
að sinn á opinberum vett-
vangi.
Chopintónleikar
Pólsk listakona, Halina
Czemy-Stefanska, lék fyr-
ir hlustendur Tónlistarfé-
lagsins í Austurbæjarbíósaln-
um síðastliðið miðvikudags-
kvöld. Lék hún eingöngu pí-
anólög eftir Chopin. Hún er
sögð hafa gert Chopin-tónlist
að sérgrein sinni, og víst er
um það, að hér voru verk
þessa mikla píanómeistara
mjög fagurlega leikin. Pólína-
dansarnir tveir í upphafi tón-
leikanna, ballötumar þrjár og
noktúman, sem listakonan
bætti við efnisskrána í stað
fjórðu ballötunnar, sem niður
var felld, — allt var þetta
leikið af yndisþokka og djúp-
sæjum skilningi. Ekki var síð-
ur hrífandi að hlýSa á prelúd-
íumartuttugu og fjórar, sem
fylltu siðari hluta efnisskrár-
innar. Hinn margbreytilegi
þokkafulli og þó svipfasti tóna-
skáldskapur þessa lagaflokks
kom ágætlega vel fram í túlk-
un listakonunnar. Þar er ein-
mitt þessi fágæta túlkunar-
gáfa, sem teljast verður tii
hennar aðalverðleika sem pí-
anóleikara. Annars varð sú til-
finning ekki umflúin, að lista-
konan nyti sín hvergi nærri
til fullnustu sakir kulda og
dragsúgs, sem gustaði um
Halina Czerny-Stefanska
sviðið, á meðan hún var að
leika. Það er engum manni
ætlandi að geta við þvílík
skilyrði einbeitt sér á þann
hátt sem tónleikari frammi
fyrir fullsetnum áheyrendasal
verður að gera. Svo fallegir
sem þessir tónleikar voru,
verður því að gera ráð fyrir,
að þeir hefðu orðið ennþá
fullkomnari, ef eðlitegum ytri
skilyrðum hefðj verjð fullnægt,
að þvi er varðar loftslag og
hitastig í húsinu. B-F.
«
v