Þjóðviljinn - 08.03.1963, Qupperneq 3

Föstudagur 8. marz 1963 —í... .. - --— . ^ . —■ .... ÞJÓÐVILJINN
Verkalýðshreyfíngin er
hlynnt vinnuhagræðingu
ÞINGSIÁ Þ|ODVIL|ANS
1 umræðu á fundi
sameinaðs þings á mið-
vikudag um tillögu
þriggja Alþýðuflokksþing-
manna um námskeið í
vinnuhagræðingu flutti
Hannibal Valdimarsson
ræðu um afstöðu Alþýðu-
sambandsins til vinnuhag-
ræðingarmálanna og svar-
aði aðkasti sem verkalýðs-
hreyfingin hefur orðið
fyrir á því sviði. Lýsti
hann fyttgi við tillöguna,
og fer hér á eftir megin-
hluti ræðu hans:
f tilefni að því, að það hefur
komið hér fram S umræðum
ekki alls fyrir löngu hnútukast
í garð íslenzkra verkalýðssam-
taka og því haldið fram, að
á forustumönnum verkalýðs-
samtakanna stæði í sambandi
við þetta mál, og væru því
samtökin dragbítur á eðlilega
þróun í þessum efnum, og með
þvi að ég tel, að verkalýðs-
hreyfingiin íslenzka sé alger-
lega höfð fyrir rangri sök í
þessum efnum, vil ég blanda
mér nokkuð f þessar umræður.
Eg tek það að vísu fram, að
framsögumaður till. hafði ekk-
ert slíkt hnútukast í frammi í
garð verkalýðshrteyfingarinnar,
vitnaði aðeins í það, að er-
lend verkalýðssamtök væru
komin al'lnokkuð áleiðis í þess-
um efnum, og jafnvel lengra
en við. Það skal fúslega játað
enda er þar um að ræða þjóð-
félög, sem eru komin lengra
áleiðis í tækniþróun en íslenzka
þjóðfélagið og samstarf hefur
þegar hafizt t.d. s okkar næstu
nágrannalöndum milli vinnu-
veitendasamtaka og verkalýðs-
samtaka á þessu sviði og það
er nauðsynteg íorsenda þess,
að nokkuð þokist verulega í
áttina. Eg vil til þess að skýra
afstöðu islenzkra verkalýðs-
samtaka til þessara stórmáia
rekja í fyrsta lagi, hvernig
afstaða mín sem forseta Al-
þýðusambandsins hefur kom.ið
fram gagnvart þessum málum,
í annan stað, hvernig miðstjórn
Alþýðusambandsins hefur á sl.
ári 1962 lagt fram sína af-
stöðu til þessara mála. í þriðja
lagi, að við höfum rætt við
forsætisráðherra á árinu 1961
og einnig á árinu 1962 um sam-
vinnu ríkisvalds við verka-
lýðshreyfinguna um það. að
greiða fyrir sérmenntun manna
úr röðum verkalýðshreyfingar-
innar til þess að við gætum
orðið hlutgengir aðilar á móti
vinnuveitendasamtökum og at-
vinnurekendum til þess að
þoka þessum málum áfram. Og
að síðustu vil ég upplýsa um
niðurstöðu síðasta Alþýðusam-
bandsþings, sem kom skýrt
fram i tveimur ályktunum, sem
þingið gerði varðandi þessi
mál.
Það hefur oft verið um það
talað, að það væri kannski bót
flestra meina í íslenzku at-
vinnulifi og liTklegt til þess að
draga úr kaupgjaldsþrætum að
koma hér á ákvæðisvinnu og
þetta hefur hver tuggið upp
eftir öðrum að lítt hugsuðu
máli og talið, að þetta væri
einhvers konar nýmæli í ís-
lenzku atvinnui'ífi, að koma á
ákvæðisvinnu. akkorðsvinnu.
En það er svo fjarri því, að
svo sé. Hitt er rétt, að við er-
um ekki komnir eins langt í
því að taka upp það launa-
geiðslu- og vinnuform, ákvæð-
isvinnuna, og sumar nágranna-
þjóðir okkar eins og t.d. Norð-
menn, en þetta c\r samt al-
kunnugt fyrirbæri í okkar at-
vinnulífi.
í fyrsta lagi er ekki hægt
að segja annað en hlu-taskipta-
fyrirkomulag, sem hér hefur
viðgengizt frá alda öðli, sé eins
konar ákvæðisvinnuform sjó-
mannsins. Hann fær þar ekki
greiðslu eftir vinnustund eða
miðað við ákveðinn vinnutíma,
heldur eftir vinnuafköstum og
vinnuárangri. Það má þvi
segja, að alllir hlutarsjómenn á
íslandi séu ákvæðisvinnumenn,
vinni upp á akkorð, og það er
ekki lítill þáttur í íslenzku at-
vinnulífi. sem þannig fellur
undir eitt form af mörgum á-
kvæðisvinnuformum. Þá er það
og kunnugt, að meðan salt-
fiskurinn var okkar aðalút-
flutningsvara, fór fiskþvottur
langsamlega oftast fram sam-
kvæmt akkorðssamningum í á-
kvæðisvinnu og það voru eink-
an'lega konur, sem þvoðu allan
fisk í akkorði. Það var veru-
legur þáttur í fiskverkuninni á
þeim tíma. Enn kunnugra er
það, að meginþætir í störfum
við síldarverkun, fara fram
hvarvetna á landinu í ákvæðis-
vinnu. Síldarsöltunin og fjölda
margir aðrir starfsþættir eru
inntir af hendi í ákvæðisvinnu,
eftir vinnuákvæðum stéttafé-
lagasamninga. Öll vir.na við
rækju og rækjuiðnað hér á
landi allt frá því, að sú at-
vinnugrein hófst árið 1934 eða
1935, hefur farið að öllu leyti
fram samkvæmt ákvæðisvinnu-
samningum. Þá eru fiest stétt-
arfélög nú komin inn á það að
hafa ákvæðisvinnuákvæði í
sínum samningum um ræstun-
arstörf, en að nokkru leyti fara
þau fram í tímavinnu og er
það þá oft nokkuð frjálst val
atvinnurekenda, hvort þeir
óska, að þessi ræstunarstörf
fari fram eftir tímavinnukaup-
inu eða eftir ákvæðisvinnu-
töxtunum.
Þetta sem ég nú hefi nefnt
viðvíkjandi ákvæðisvinnu, er
búið að fá á sig mismunandi
langa reynslu, en hér er um
að ræða vinnuframkvæmd
samkvæmt samningum hinna
almennu verkalýðsfélaga og
má af því sjá, að ákvæðis-
vinnuform er þar ekkert ný-
mæli og nær ekki yfir líltinn
h'luta af íslenzku atvinnulífi.
Þá skal ég ennfnemur geta
þess, að eftirtahn iðnfélög hafa
í samningum sínum ákvæði um
akkorð, um ákvæðisvinnu. Það
er í fyrsta lagi Múrarafélag
Reykjavíkur, í annan stað Mál-
arafélag Reykjavíkur í þriðja
lagi Trésmiðafélag Reykjavík-
ur, í fjórða lagi félagið Skjald-
borg, félag sem nær yfir fata-
iðnaðinn. Þar hefur verið lang-
mest unnið eftir ákvæðisvinnu-
samningum, Sveinafélag hús-
gagnabólstrara vinnur nú að
langmestu leyti i ákvæðis-
vinnu. Iðja, félag verksmiðju-
fólks hefur og ákvæðisvinnu-
framkvæmd að súmu leyti
samkvæmt stéttarfélagssamn-
ingum og að öðru leyti eftir
ákvæðum atvinnurekenda, sem
er nú ekki gott form á ákvæð-
isvinnu, og ýmis fleiri stéttar-
félög hafa ákvæði í sínum
stéttarfélagssamningum um að
framkvæma vinnu í ákvæðis-
vinnu.
Á s.l. ári skrifaði Iðnaðar-
málastofnunin A.S.Í bréf og
óskaði eftir afstöðuyfirlýsingu
af hendi Alþýðusambandsins
viðvíkjandi ákvæðisvinnu í því
bréfi, sem Alþýðusambandið þá
sendi Iðnaðarmálastofnuninni,
sagði að Alþýðusambandið
væri þieirrar skoðunar. að á-
kvæðisvinna ætti í mörgum
starfsgreinum fullan rétt á sér.
En í bréfinu sagði ennfremur:
„Þó viljum vér hafa allan fyr-
irvara á um svokölluð slump-
akkorð, en þau hafa, jafnvel i
sumum tilfellum verið mjög ó-
hagstæð fyrir launþega, svo að
ekki sé meira sagt, enda bönn-
uð í nokkrum kjarasamning-
um.“ Hér er þá um þá stað-
reynd að ræða, að svokölluð
slumpakkorð, sem oft hafa
verið ákvörðuð einhliða af at-
vinnurekendum hafa í vissum
kjarasamningum verið bönnuð,
en það er einasta neikvæða af-
staðan, sem alþýðusamtökin
mér vitnlega hafa tekið gagn-
vart akkorðsvinnu. Síðan
sagði: Vér teljum, að ákvæðis-
vinnu mætti koma á við mun
fleiri störf en nú.“
Af þessu held ég, að sé ljóst,
að A.S.Í. hefur ekki beitt sér
á móti því, að farið væri inn á
í ríkara mæli en hingað til að
framkvæma verk í akkorði.
Fal'lizt er á, að e.t.v. hefur það
fyrirkomulag í sér þann mögu-
leika, að áhugi vaxi fyrir því
að auka afköst og það geti í
senn aukið þjóðartekjur og
hlutdieild hins vinnandi fólks
í arði vinnunnar. Ef akkorðs-
greiðsla á kaupi og akkorðs-
Hanmbal Valdimarsson.
*
samningar um vinnu í fram-
kvæmd, hefði þann spora í sér,
að bæði þjóðin og einstakling-
urinn gæti af því hagnazt og
þjóðarverðmæti aufcizt við það,
þá er þar um að ræða yfir-
burði yfir t.d. launagreiðslu-
fyrirkomulag tímakaupsins, sem
mjög hefur verið ráðandi í
okkar launakerfi.
Þá vil ég geta þess, til þess
a.m.k. sanna það, að þegar
menn hafa hér verið að fullyrða
í ræðum á Alþingi, að vissir
forystumenn verkalýðssamtak-
anna hafi beitt sér á móti akk-
orðsvinnu og vinnurannsókn-
um og vinnuhagræðingu og
þess konar. þá er a. m. k.
ekfci ég í hópi þeirra. Á ráð-
stefnu um stjórnunarmál, sem
haldin var að Bifröst í Borgar-
firði dagana 31. ágúst til 2.
september 1961, fluti ég erindi
að beiðni formanns þeirra
samtaka og ræddi m. a., enda
var þess óskað, um vinnuhag-
ræðingu og launagreiðsluform
eins og tímavinnukaup og á-
kvæðisvinnu. Og þá sagði ég
um þessi efni m. a. það, sem
hér íer á eftir:
„Þegar þróun íslenzkra at-
vinnuvega er höfð í huga, þarf
enginn að undrast það, að
tæknilegur undirbúningur fyr-
irtækja hér á landi sé eða hafi
oft verið ófullkominn að verk-
stjóm hafi verið tilviljunar-
kennd og óvísindaleg né held-
ur, að verkkunnátta og þjálfun
verkamannsins í þjónustu vél-
væddra atvinnuvega, hafi oft
verið ófullkomin og í molum.
Á öllum þessum sviðum þurf-
um við sannarliega mikilla úr-
bóta við. All't þetta hlýtur svo
að vera hjá fyrstu kynslóð, sem
elzt upp við iðnvæðingu og
véltækni á byrjunarstigi, enda
hefur það verið svo. Við höf-
um í þessum efnum verið á-
þekkust barni, sem er að hætta
að skrfflða og er að stíga fyrstu
sporin. Auðvitað eru þau spor
hæg og hikandi og engin festa
fengin í ömggan gang. Hér á
íslenzk þjóð því mikið nám
fyrir höndum. Hér erum við
langt á eftir mörgum öðmm
þjóðum og auk þess er þróunin
svo ör, að það væru út af fyrir
sig ærin verkefni að fylgjast
með, hvað þá, þegar við þurf-
um að ná þeim þjóðum. sem
nú eru á undan okkur. Ilér
þarf því tvennt að gerast, að
opna alla glugga fyrir tækni-
legri þefckingu og velja þrótt-
mikið og námfúst fólk til að
titeinka sér leyndardóma
tæknifræðinnar hjá sérhverri
þeirri þjóð, siem fremst stendur
á hverju sviði.
Oss koma ekki á óvart þær
upplýsingar byggðar á ame-
rískum ranhsóknum, að 85—
90% af afkastaaukningu starfs-
manna á klst. í Bandaríkjunum
á tímabilinu frá 1871—1951,
stafi af tæknilegum framför-
um. Þetta þekkjum við sjálfir,
þegar við berum t.d. saman af-
kastaaukningu íslenzka fiski-
mannsins frá því um 1870 og
þar til nú. Hvar er það annað
en tæknilegar framfarir og
umbætur, sem valda því, að ís-
lenzki fiskimaðurinn er nú,
samkvæmt viðurfcenndum al-
þjóðlegum skýrslum, hinn af-
kastamesti í heimi. Það skal
fúslega viðurkennt af mér, að
tæknifræðin sé vaxtarbroddur-
inn eða umframafhð, þegar um
er að ræða þá möguleika til
stóraukinnar þjóðarframleiðslu
og með réttlátri tekjuskiptingu
einnig til bættra lífskjara hins
vinnandi manns.
Ekkert er sjálfsagðara en að
forustumenn atvinnumála, sér-
stafclega í iðnaðinum, afli sér
hins fullkomnasta tæknibúnað-
ar fyrir rekstur sinn og beiti
jafnframt fyllstu nútímaþekk-
ingu við staðsetningu véla og
hvað eina með það fyrir aug-
um, að framleiðni þeirra verði
sem mest. Eg tel og fjarri, að
verkalýðshreyfingin hafi nokk-
uð við það að athuga, þó að
farið sé dnn á nýjar brautir til
hagfelldrar og vísindalegrar
hagnýtingar vinnuaflsins, þó
að því ti'lskildu. að þess sé
ávallt gætt. að heilsa verka-
mannsins bíði ekki hniekki við
og að hann fái ávallt sína rétt-
mætu hlutdeiild í auknum af-
rakstr; vinnunnar. Bæði tækni
leg hagræðing og hagræðing
vinnuafls verða að vera sam-
eiginleg verkefni atvinnurek-
enda og verkafólks, ef góðs ár-
angurs skal vænta. Og víst
væri það alrangt af verka-
mönnum að beita sér gegn
bættum vinnubrögðum. Þeir
eiga einmjtt að vera virkir
þátttakendur í vísindalegri leit
eftir sífellt betri og fullkomn-
ari vinnubrögðum í sínu starfi
með betri starfsárangur að
takmarki.
Er þá komið að vinnurann-
sóknum og framkvæmd þeirra.
Á því sviði hygg ég, að miklu
varði, að þær séu framkvæmd-
ar á þann veg, að verkamönn-
um sé vel ljóst, að í fram-
leiðslustarfinu gegni hann ekki
aðeins hlutverki dauðrar vélar,
sem ætlunin sé að hagnýta
betur, heldur sé markmið rann-
sóknanna aukin hagsæld og
heill atvinnurekenda og verka-
manna, sem jafnrétthárra aðila,
er hvortveggja stefni _að
sama marki, fullkominnar þjón-
ustu beggja í þjóðfélaginu.
Vakni andúð eða tortryggni
hjá verkamönnum, eru slíkar
rannsóknir lítt framkvæman-
legar og jafnvel verr af stað
farið með þær en heima setið.
Til þess að hjá slíku verði
komizt. tel ég öfluga og VÍS-
tæka fræðslustarfsemi nauð-
synlega, áður en hafizt sé
handa um almennar vinnu-
rannsóknir.
Það var nákvæmlega þetta,
sem Sigurður Ingimundarson
vék hér að áðan og sagði, að
hann teldi einnig, að það væri
Framhald á 8. síðu.
SÍÐA 3
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: ívar fl. Jónsson. Magnús Kjartansson, Sigurð*
ur Guðmundsson (áb)
Fréttaritstjórar: Jón Bjamason. Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm. aurrlýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 65 á mánuði.
Vermenn
¥»að er ekki nýtt í íslenzku atvinnulífi að menn
* flytji sig eftir því hvar atvinnu er að fá á
hverjum árstíma. Meðan mestur hluti þjóðar-
innar stundaði landbúnað, sendu bædur víða um
land vinnumenn sína í verið og fóru sjálfir, og
höfðu af veruleg búdrýgindi. Tilflutningur
vinnuaflsins hefur þó orðið í enn s'færri stíl eft-
ir því sem sjávarútvegurinn hefur e’flzt, og
skipulagning fiskveiða og fiskiðnaðar hlýtur enn
um langt skeið að þurfa þess við að íslenzkir
sjómenn og verkamenn sætti sig við að ársvinna
þeirra sé ekki staðbundin við einn landhluta,
heldur verði þeir að færa sig meira og minna fil.
Slík tilfærsla vnnuafls vekur margvísleg vanda-
mál, menn hljóta að fara frá heimilum sín-
um og dvelja langan tíma eða skamman að
heiman, eftir því hvar vinnuaflið vantar. Það
er því ekki lítið vandamál að búa þannig að að-
komusjómönnum og verkamönnum í hinum
stóru og smáu verstöðvum og 'fiskiðnaðarbæjum
um land allt að hægt sé að telja þá aðbúð sóma-
samlega. Þegar þess er gætt hve þjóðinni allri
ríður á að nægilegur mannafli fáist til star'fa á
fiskiskipin og í fiskiðnaðinn er augljósf að þeífa
er mál sem varðar alla þjóðina, og Alþingi verð-
ur að láta til sín taka.
Jjingmenn sósíalista og Alþýðubandalags'ins
hafa með ýmsu móti vakið máls á þessu
vandamáli á Alþingi á undanförnum árum og
nokkuð hefur áunnizt í því að bæta aðbúnað að-
komufólks hér og þar. Miklu meira er þó enn
ógert svo að sæmilegf mætti teljast. Aðbúnaður
aðkomufólks í mörgum verstöðvanna og iðnaðar-
bæjanna er víða til skammar, og er höfuðborgin
Reykjavík ekki undanskilin. Tveir þingmenn
Alþýðubandalagsins, Gunnar Jóhannsson og
Eðvarð Sigurðsson, flytja nú á Alþingi tillögu
til þingsályktunar um milliþinganefnd sem
rannsaka á aðbúnað verkafólks í verbúðum og
á vinnustöðum, og á að hafa lokið þeirri jtfhug-
un og gert tillögur til úrbóta þegar um næstu
áramót. Skal rannsóknin gerð með sérstöku fil-
liti til öryggis og heilbrigðiseftirljts, og á ne’fnd1
in sérstaklega að rannsaka aðbúnað og alla að-
stöðu þess fólks sem sækja verður atvinnu sína
til f jarlægra staða um sumar- og vetrarvertíðir.
IJér er brýnf nauðsynjamál og hagsmunamál
á ferð, ekki einungis þeirra verkamanna
og sjómanna sem það snertir beint, heldur varð-
a.r þetta mál þjóðina alla og eðlilega þróun at-
vinnuveganna, og verður að vænta þess að AI-
þingi afgreiði rösklega fillöguna og að vel tak-
ist til með framkvæmd hennar og skipulagn-
ingu þeirra úrbóta sem þarna er áreiðanlegS
þörf. — s.