Þjóðviljinn - 20.04.1963, Blaðsíða 3

Laugardagur 20. april 1963
M6ÐVIUINN ------------------------------------------------S“A 3
%
Krústjoff biður Franco að
taka Grimau ekki af lífi
MADRID og MOSKVU 19/1.
Fangelsisstjórnin á Spáni hefur
ákveðið að taka kommúnistann
Julian Grimau af líf i og var
dauðadómurinn kveðin upp í
gærkvöld. Hefur þetta vakið
ólgu viða um heim og í mörg-
um borgum hafa veriið borin
fram mótmæli við spænsku
scndiráðin.
I dag sendi Krústjoff, forsæt-
isráðherra Sovétríkjanna, skeyti
til Francos einræðisherra og
skoraði á hann að hætta við
fyrirætlun sína og bjarga Iífi
Grimaus.
í skeytinu sagði meðal anars
svo:
— 1 þessu voru mér að ber-
ast fregnir af því að Julian
Grimau hafi verið dasmdur til
dauða í Madrid fyrir verk sem
hann á að hafa unnið í borg-
arastyrjöldinni. Slíkar fregnir
eru reiðarslag fyrir þá menn
sem vilja vel. Það er ekki unnt
' að vísa til ríkishagsmuna 25
árum eftir að spœnsku bargara-
styrjöldinni lauk. þegar maður
er dreginn fyrir rétt samkvsemt
lögum sem gilda í stríði. Vegna
MUONGFAN 19/4 — Hcrlið
vinstrisínna í Laos hefur hrakið
Kong Le, hershöfðingja hlut-
leysisSinna, og Iið hans úr bæn-
úm Fongsavan, en hann var síð-
asta virki hlutleysissinna á
Krukkusléttu.
Hlutleysissinnar hafa sett upp
nýjar bækistöðvar og hyggjast
berjast áfram. Samt sem áður
hefur hinn franski hernaðarráð-
gjafi Kong Le lýst þvi yfir
að stríðið sé tapað.
Fongsavan er að miklu leytl
í rústum cftir stórskotahríðina
og manntjón var talsvert meðal
hlutleysissinna.
Beðið um frið
Hinn hlutlausi forsætisráð-
herra Souvannafuma prins lét í
dag frá sér fara yfirlýsingu þar
sem báðir deiluaðilar, hlutlausir
og Pathet Lao, eru ásakaðir
vegna átakanna. Forsætisráð-
herrann hefur ennfremur sent
foringja Patlhet Lao, Soufanou-
vong varaforsœtisráðherra, skeyti
og beðið um að hann beitti sér
fyrir því að bardögum verði hætt
mannlegra tilfinninga skora ég
eindregið á yður að afturkalla
dóminn og bjarga lífi Julians
Grimaus.
Viðurkennir
kommúnisma
Æðstu réttaryfirvöld á Spáni
hafa staðfest dóminn og í dag
fjallaði Franco-stjómin um
hann á fundi sínum. Við réttar-
höldin fullyrti saksóknarinn að
Grimau væri meðlimur í mið-
stjórn kommúnistaflokksins og
að hann hefði pyndað hægri-
menn á tímum borgarastyrjald-
arinnar fyrir aldarfjórðungi,
Grimau hefur harðlega neitað
því að hafa gerzt sekur um
pyndingar og kveðst einungis
haf farið eftir fyrirskipunum
löglegra yfirvalda landsins. Á
stríðsárunum var hann lögreglu-
stjóri í Barcelona.
Um hitt ákæruatriðið sagði
hann:
— Ég hef verið kommúnisti í
25 ár og ég mun deyja sem
kommúnisti.
svo að hin alþjóðlega eftirlits-
nefnd geti látið til sín taka.
Soufanovong dvelst nú í aðal-
bækistöðvum Pathet Lao á
Krukkuslétlu. Hann hefur áður
lýst því yfir að hann sé- andsnú-
in öllum afskiptum nefndarinn-
ar af því sem fram fer á
Krukkusléttu þar sem um inn-
anríkismál Laos sé að ræða.
Hættuleg valdastreita
Fréttastofan Nýja Kína full-
yrti í dag að Deuane ofursti, sem
er einn aðalforingi hlutleysis-
sinna á Krukkusléttu, hafi skor-
að á Kong Lex að setjast niður
við samningaborðið hið skjótasta.
Samkvæmt því sem fréttastofan
segir mun Deuane hafa látið svo
um mælt að vaxandi valdastreita
og sérhagsmunabarátta meðal
hlutleysissinna muni hafa það í
för með sér að herlið þeirra
muni ganga í lið með hinum
hægrisinnaða varaforsætisráð-
herra Nosavan hershöfðingja og
verða verkfæri bandarfsVT-^ yfir.
ráðaseggja.
Bretar beðnir um að
hjálpa
Home lávarði. utanríkisráð-
herra Bretland, barst í dag
skeyti frá konu Grimaus og
biður hún ráðherrann um að
reyna að bjarga lífi manns síns:
— 1 neyð minni bið ég yður
að hjálpa mér og dætrum mín-
um tveim og reyna að bjarga
manni mínum Julian Grimau
sem á fimmtudag var dæmdur
til dauða í Madrid og verður
tekinn af lífi hvenær sem vera
skal. Ég bið yður um að nota
öll þau ráð sem brezka stjórn-
in hefur yfir að ráða til að
bjarga manni mínum. í örvænt-
Sngu þakka ég yður af öllu
hjarta. Angcla Grimau.
íslendingar mótmæla
Fólk frá íslandi, Danmörku
Finnlandi og Svíþjóð sem nú er
á blaðamánnanámskeiði í Ár-
húsum hefur sent skeyti varð-
andi dóminn yfir Grimau til
spænska sendiherrans í Kaup-
mannahöfn.
— Til þess að Spánn geti ver-
ið virtur meðlimur í fjölskyldu
þjóðanna er skorað á yfirvöld-
in að koma nú þegar í veg fyrir
réttarmorð, segir í skeytinu.
Blaðamannanámskeiðið hefur
einnig sent skeyti beint til
Francos.
Mun Askenasi
brátt leika
.aftur heima?
MOSKVU 19/4 — Bandaríski
píanóleikarinn Malcolm Frager,
sem í vor ætlar að halda hljóm-
leika í Sovétríkjunum ásamt
Viadimír Askenasí er nú stadd-
ur í Moskvu. í dag lét hann
svo um mælt að hann vonaðist
til þess að Askenasj taki þátt
í hljómleikunum. — En ég
þekki ekki til fyrirætlana hans,
bætti hann vjð.
Sovézk tóniistaryfirvöld hafa
lagt til að Askenasí taki þátt í
hljómleikunum en snúi síðan
aftur tii Bretlands. í das var
tilkynnt að Askenasá muni leika
með Fílharmoníusveit Moskvu-
borgar er hún kemur til Lond-
on í september. Þetta hefur ver-
ið ákveðið í samráði við
menntamálaráðuneytj, Sovétríkj-
anna, samkvæmt því sem um-
boðsmaður Askenasís, Victor
Hachhauser, segir.
Fréttastofufregnir herma að
faðir Askenasís hafi Jýsf því
yfir að sonur sinn væri svikari
úr því hann ákvað að dveljast
áfram í Bretlandi. Kvaðst hann
ekki mundu viðurkenna hann
sem son sinn nema því aðeins
að hann snúj aftur
Franco vill
i NATO
WASHINGTON 19/4 — Spánski
sendiherrann í Washington lét
svo um mælt í gærkvöld að
NATÓ-ríkin yrðu að taka Spán
í bandalag sitt. Hann sagði að
það væri í hæsta lagi mótsagna-
kennt að Spáni hefði ekki verið
boðið að taka þátt í bandalaginu
og væri hann þó það land í V-
Evrópu sem barizt hefði ákafast
gegn kommúnismanum. Sendi-
herrann sagði ennfremur að
Spánverjar óskuðu eftir að her-
stöðvasamningurinn við Banda-
ríkin sem gerður var árið 1953
verði endurskoðaður. Sagði han.i
að slík endurskoðun væri eðli-
leg vegna þeirra breytinga á að-
stæðum í heiminum sem gerzt
I hefðu á síðastliðnum áratug.
Pathet Lao í sókn
á Krukkusléttu
Krukkuslétta í Laos dregur nafn af stórum steinkerum sem
líggja á víð og dreif um hana. Flest eiru þessi ker einmitt í
námunda við bæinn Phonsavan þar sem nú er barizt, cn þar
eru um hundrað þeirra. Menn vita ekkert með vissu um upp-
runa þeirra, en talið er að þau séu frá því á yngri steinöld
og er gizkað á að þau hafi verið notuð til greftrunar höfðingja.
Þau hafa verið flutt til sléttunnar nokkuð langt að, því að
steintegund sú sem þau eru úr er ekki þar að finna.
Friðarsinnar og lögregla
Þegar brezkir friðarsinnar söfnuðust saman úti fyrir Admiralty House í London eftir að hafa
gengið frá Aldermaston var lögregla þar fyrir og urðu nokkur átök. Myndin sýnir mannfjöldann
úti fyrir byggingunni.
De Gaulle staðráðinn í að
koma sér upp kjarnorkuher
PARlS 19/4. De Gaulle Frakk-
landsforseti hélt i kvöld útvarps-
og sjónvaræsræðu og ítrekaði
að hann væri staðráðinn í að
koma á fót sjálfstæðum frönsk-
um kjarnorkuhcr.
Vilja ráða sér sjálfir
De Gaulle sagði að Frakkar
vildu ráða sér sjálfir innan
Atlanzhafsbandalagsins en væru
þó reiðubúnir til að tengja vam-
ir sínar vömum bandamanna.
— Bandaríkin eru voldugt
ríki og geta lagt Sovétríkin eða
að minnsta kosti hluta þeirra i
rúst og Bandaríkjamenn eru
staðráðnir í að berjast til að
hindra að andstæðingarnir taki
Vestur-Evrópu herskildi. Þeir
VARSJÁ 19/4 — Um það bil
1500 Gyðingar hvaðanæva úr
hciminum voru í dag viðstaddir
minningarathöfn í Varsjá, en nú
eru 20 ár liðin frá upprcisn
Gyðinga í Varsjá gegn nazistun-
um þýzku. 50.000 menn létu þá
lífið. Meðal annars var afhjúp-
að minnismerki um uppreisnar-
mcnnina á miðju því svæði þar
sem gyðingahverflið var áður.
Síðan voru nöfn þeirra sem féllu
lesin upp.
Hinn 19. apríl 1943 hófst upp-
reisnin gegn Þjóðverjunum. Mán-
uðina á undan höfðu nazistar
flutt 550.000 menn konur og
börn í gasklefana og útrýming-
arbúðirnar eins og Treblinka,
Auschwitz og Majdanek. Fólk
þetta kom frá öllu Póllandi og
útlöndum og var því hrúgað
saman á svæði í Varsjá þar sem
aðeins 40.000 manns höfðu bú-
ið áður. Hverfið var umgirt há-
um múr og undir strangri varð-
gæzlu.
Barizt í þrjár vikur
I hverfinu hrundi fólk niðuf
úr blóðkreppusótt og fleiri sjúk-
eru góðir bandamenn okkar á
sama hátt sem við erum góðir
bandamenn þeirra, sagði de
Gaulle.
— En enginn £etur sagt fyrir
um það hvar sprengurnar muni
fal.la el. ,til.átaka kemur, hvort
það verður einungis í Evrópu
eða á svæðum kjamorkuveld-
anna miklu. Því er nauðsynlegt
að Frakkland hafj yfir sínum
kjamaher að ráða til að verja
sig og bandamenn sína, ef til
vill einnig Bandaríkin, hver
veit, sagði hershöfðinginn.
De Gaule sagði enfremur að
Efnahagsbandalagið verði að
halda áfram þróun sinni í nú-
verandi mynd í von um að Bret-
ar gerist síðar meðlimir þess —
þegar þeir hafi losað sig við
dómum. Loks þegar Gyðingun-
um bárust njósnir af því hvaða
örlög biðu þeirra sem fluttir
voru brott ákvað hópur þeirra
að útvega sér vopn og veita
andspyrnu.
Þegar nzistamir komu venja
samkvæmt til að sækja Gyðinga
hinn 19. apríl mætti þeim skot-
hríð. Þýzka herstjómin sendi
skriðdreka, stórskotalið flugvél-
ar og eldvörpur gegn Gyðingun-
um og eitthvert hrottalegasta
blóðbað sögunnar var hafið.
Hinir raunverulegu bardagar
stóðu i þrjár vikur. Þá voru
langflestir Gyðinganna 50.000
fallnir, jafnt konur og börn sem
karlar. Einstaka uppreisnarmað-
ur börðust þó í meira en mán-
uð. Þá var hverfið skotið í rúst-
ir og brennt til kaldra kola.
NEW YORK 19/4 — Ú Þant
framkvæmdastjóri skipaðj i dag
Max Dorsinvilie frá Haiti yfjr-
mann Sameinuðu þjóðanna í
Kongó. Dorsinville tekur við af
Robert Gardiner frá Ghana en
hann mun nú hverfa að starfi
sínu sem yfirmaður efnahags-
nefndar SÞ í Afriku með aðset-
ur í Addis Abeba.
það sem lokar þá úti.
Dýrtíð og gjaldþrot
De Gaulie lýsti yfir andstöðu
sinni við sérhvert kerfi sem
hefði það í för með sér að þjóð-
leg yfirráð færðust í hendur al-
þjóðastofnana. — Slíkt er í ó-
samræmi við réttindi og skyld-
ur franska lýðveldisins, sagði
hann.
De Gaulle barmaði sér yfir
launakröfum franskra verka-
manna og sagði að nú yrðu þeir
að láta af slíku. — Slíkar kröf-
ur myndu hafa í för með sér
dýrtíð og þá myndi viðgangur
efnahagsins stöðvast, flestir
borgarar verða gjaldþrota og við
yrðum upp á náð útlendinga
komin, sagði forsetínn.
Þetta ér í fyrsta sinn sem for-
setinn kemur fram opinberlega
frá því í janúar, en þá hélt hann
hinn fræga blaðamannafund og
lýsti yfir þeirri skoðun sinni að
ekki skyldi hleypa Bretum í
Efnahagsbandalagið .
Þjóðleikhúsið
Framhald af 12. siðu.
Strickland myndi stjórna hljóm-
sveitinni, en hann fékk því ekki
annað og kemur í hans stað
Gerhard Schepelem, hljómsveit-
arstjóri sem hefur stjómað við
flestar óperusýningar i Árósum,
en ennfremur kennt við óperu-
skóla Konunglega leikhússins.
Hann kemur til landsins hinn
28. þ.m.
Leiktjöld hefur Lárus Ingólfs-
son gert í samráði við leik-
stjórann.
Frumsýningin verður að lík-
indum 11. eða 12. mai sem
fyrr segir, en æfingar hafa þeg-
ar staðið yfir síðan í miðjum
marz.
Það upplýstist einnig á þess-
um blaðamannafundi, að senn
mun Ijúka sýningum á Pétri
Gaut og Dýrin í Hálsaskógi, en
aðsókn að báðum þessum leik-
ritum hefur verið mjög góð.
Trúbadúrinn verður síðasta verk-
efni leikársins en það fyrsta á
næsta hausti verður „Gíslinn“
eftir þann fræga Ira Bréhan, og
mun írskur leikstjóri og reynd-
ur vinur leikskáldsins koma
hingað að setja leikinn á svið.
Minnst uppreisnar
gyiinga í Varsjá