Þjóðviljinn - 20.04.1963, Blaðsíða 7

Laugardagur 20- apnl 1963
P1O0V1LHNN
Framfarabandalag
í afturför
Skrifuð orð verða enn sfður aft-
ur tekin en þau töluðu.
£>etta fær Kennedy Bandaríkja-
forseti óspart að reyna um þess-
ar mundir. Fyrst átti hann yfir
höfði sér birtingu ókurteislegra
athugasemda um forsætisráð-
herra Kanada, sem honum varð
á að festa á blað en starfsmenn
hans glopruðu því síðan i hend-
ur Kanadamönnum. Varla var
sú hætta afstaðin þegar kúbansk-
ir gagnbyltingarmenn tóku að
hóta því að birta gögn sem
sýndu að Kennedy hefði svik-
ið hátíðlega gefin og sk.ialfest
heit sín við þá. Kanadiska
Kennedy-plaggið er varla nema
skrítla. 1 nýafstaðinni kosn-
ingabaráttu létu stuðningsmenn
Diefenbakers fráfarandi for-
sætisráðherra það berast út, að
hann hefði í fórum sínum
bandarískt stjórnarskjal frá
fyrsta fundi forustumanna
grannríkjanna. Á spássíur þess
hefði Kennedy skrifað ýmis-
legt, og meðaí annars kallað
Diefenbaker tíkarson. Embætt-
ismenn utanríkisráðuneytisins í
Washington viðurkenndu að
skjal af þessu tagi myndi hafa
gleymzt í fundarherbergi í
Ottawa fyrir tveim árum, en
varð að þeirri von sinni að
Diefenbaker myndi stilla sig
um að birta það, enda þótt að-
þrengdur væri eins og kosn-
ingaúrslitin sýndu.
Skriflegt loforð Kennedy um
bandaríska aðstoð við árás-
ir gagnbyltingarmanna á Kúbu
er alvarlegt mál. Þegar Sovét-
stjórnin féllst á að flytja frá
ans í Vestur-Indium. Vöktu
þessar ráðstafanir sára gremju
gagnbyltingarmanna, sem hóta
nú að hefna sín með þvi að
stimpla Bandaríkjaforseta svik-
Eftir ófarir innrásarliðsins í
Svínaflóa fylltist Banda-
ríkjastjóm ótta við að bylting-
aralda myndi flæða um Róm-
önsku Ameríku, og setti fram
í skyndi tillögur um svonefnt
Framfarabandalag, nokkurs
konar Marshalláætlun fyrir ríki
Suður- og Mið-Ameríku. Yfir-
lýstur tilgangur bandalagsins
er að stuðla að efnaihagslegum
framförum, þjóðfélagsumbótum
og lýðræðislegum stjórnarhátt-
um frá Mexíkó til Eldlands
með bandarískum fjárframlög-
um. Reynslan af Framfara-
bandalaginu til þessa er væg-
ast sagt með endemum. Síðan
það kom til sögunnar hafa
afturhaldsklíkur herforingja
hrifsað völdin í hverju ríki
Rómönsku Ameríku á fætur
öðru, ýmist til að ógilda úrsUt
kosninga sem þeim voru ekki
að skapi, ÓMk - bf; i' ‘ ArgtjrttíiiU'
og Perú, eða til að hindra að
kosningar færu fram, eins og
nú nýskeð í Guatemnla. I Arg-
klíkum Rómönsku Ameríku
undir handarjaðri Bandaríkj-
anna eiga sér engin takmörk.
Bandarískt herlið og fjármagn
lyfti Leonidas Trujillo til valda
í Dominikanska lýðveldinu.
sem hann stjórnaði í þrjá ára-
tugi að hætti miðaldarharð-
stjóra. Trujillo fór með ríkið
eins og gróðafyrirtæki f þágu
fjölskyldu sinnar. Víðfræg varð
námsdvöl Ramfis sonar hans
við einn æðsta herskóla
Bandarríkjanna. Litlar sögur
fóru af námsafrekum Trujillo
yngra, en örlæti hans við
Hollywoodstjörnur eins og Kim
Novak og Zsa Zsa Gabor varð
bandarískum æsifréttablöðum
mikið írásagnarefni. Á einu ári
tókst honum að eyða í veizlur
og gjafir til fylgikvenna sinna
ámóta upphæð og Dóminik-
anska lýðveldið naut í hernað-
ar- og efnahagsaðstoð frá
Bandaríkjunum, einni milljón
dollara.
Þegar Trujillo gamli var loks
myrtur vorið 1961, tók
Ramfis forustuna fyrir fjöl-
skyldunni. Fyrsta verk hans
var að láta handtaka og pynda
sex tugi kunnra 'stjórnarand-
stæðinga. Aðeins einn þeirra.
læknir að nafni Duran, slapp
lifandi. Honum segist svo frá:
..Ramfis lét safna maura-
búum á trjánum og varpa
þeim inn í fangaklefana, þar
sem tryllt skorkvikindin réðust
á ‘ nakta líkami hlekkjaðra
fanganna.“ Eftir langvarandi
sult var einum fanganna bor-
inn kiötréttur með hrfsgrjónum.
Fjöldafundurn og hópgöngum cins og þeirri sem m yndin sýnir beitti almcnningur í Dominikanska
íýðveldinu til að losna við yfirráð Trujillo-fjiiskyldunnar. Synir og ekkja einræðisherrans þrauk-
uðu þó þangað til þeim hafði unnizt tími tll að láta greipar sópa um fjárhirzlur ríkisins.
Kúbu þær eldflaugar sínar sem
dregið gátu til Bandaríkjanna,
lofaði Kennedy því á móti að
stjórn sín skyldi ekki framar
stuðla að hernaðaraðgerðum
gegn Kúbu eins og innrásartil-
rauninni í Svínaflóa vorið 1961
Eftir að kúbanskir gagnbylt-
ingarmenn tóku að skjóta af
hraðbátum á sovézk skip á sigl-
ingu við Kúbu eða í kúbönsk
um höfnum, hermdi sovét-
stjórnin þetta loforð upp á
Kennedy. Var gefið í skyn að
sovézkum kaupförum yrði veitt
herskipavernd, ef árásum á
þau væri ekki hætt. Við sov-
ézku mótmælin hófst Banda-
ríkjasríóm handa, kyrrsetti for-
ustumenn árásarsveita gagn-
byltingarmanna í Miami og
geröi hraðbáta þeirra og vopn
i—'æk með aðstoð brezka flot-
entínu ríkir látlaust ófremdar-
ástand, herforingjaklíkur berj-
ast um völdin og hefur hvað
eftir annað legið við borgara-
styrjöld. Gömlu einræðisherr-
arnir, Stroessner í Paraguay,
Duvalier á Haiti og Somoza-
fjölskyldan í Nicaragua, sitja
sem fastast í valdasessi. t
Venezuela hafa uppreisnartil-
raunir verið tíðar og f Kólum-
bíu geisar látlaus skæruhern-
aður í afskekktum héruðum
Nýlega lýsti Brizzola fylkis-
stjóri, mágur Goularts Brasilíu
forseta, yfir að hægri öfl i
landinu undirbyggju uppreisn
gegn hægfara umbótastjórn
forsetans.
Villimennskan og spillingin
sem dafnað hafa hjá valda-
Frá einni uppreisninni í Venczucla. Barizt á g ötum flotasíöðvarinnar Puerto Cabello. Stjórnar-
hermenn hlaupa í skjól framhjá líkum fallinna fclaga sinna.
Þegar banhungraður maðurinn
hafði neytt fæðunnar, báru
böðlarnir fram á fati höfuð
sonar hans og fræddu hann á
því að hann væri að enda við
að snæða hold afkvæmis síns
Um stund tókst Ramfis pg
bræðrum hans að hanga við
völd, og tímann notaði fjöi-
skyldan til að tæma ríkissjóð
inn og koma öllum fjármunum
sem hönd á festi úr landi. Þeg-
ar hyskið loks sá sitt óvænn.
og flýði land átti það um 25li
milljónir dollara faldar í bönk
um í Kanada, Sviss, Frakk-
landi og á Spáni. Voru fjár
flutningarnir rækilega raktir
nýlega í grein f þýzka frétta-
tímaritinu Spicgel, eftir að einn
af aðstoðarmönnum Trujillo-
fjölskyldunnar leysti frá skjóð-
unni er hann var svikinn um
erfiðislaunin.
Dóminikanska lýðveldið ar
hróplegasta dæmi síðari
ára um ránskap og grimmd yf-
irstéttarinnar í Rómönsku
Ameríku, en flest ríkin sem til
hennar teljast eiga sammerkt
um að fámennar klíkur er-
lendra auðmanna féfletta ör-
bjarga almenning. Á þessu
kveðst Kennedy ætla að ráða
bót með Framfarabandalaginu,
koma á umbótum sem afstýri
því að byltingar eins og sú a
Kúbu endurtaki sig. En þetta j
er hægara sagt en gert. Lýð- :
ræðislegir stjórnarhættir hljóta
í þessum löndum að jafngilda
byltingu, og jafnan þegar for-
réttindi yfirstéttarinnar eru :
hættu getur hún reitt sig á
stuðning Bandaríkjanna. Árið
1954 stóðu Bandaríkin að inn-
rás í Guatemala til að steypa
vinstrisinnaðri.. stjórn, seni
hugðist skipta lendum banda-
ríska auðhrjngsjns United
fruit milli jarðnæðislausrar
alþýðu. Enn á ný hefur herinn
hrifsað völdin i Guatemala og
Time fullyrðir að Kennedy hafi
verið með í ráðum um valda-
ránið til að afstýra því að
Arévalo yrði kjörinn forseti á
ný, en hann var fyrirrennari
Arbenz þess sem hrakinn var
frá völdum 1954 með banda-
rískum vopnum og málaliði.
Samræmdar aðgerðir banda-
rískra auðfélaga og yfir-
stéttar Rómönsku Ameríku til
að halda óbreyttri forréttinds-
aðstöðu komu skýrt fram í
dymbilvikunni. Þá var birt í
Washington álit nefndar 35
bandarískra kaupsýslumanna,
sem bandaríska verzlunarráöu-
neytið hefði skipað til að fjalla
um Framfababandalagið. f
þessu plaggi er vitnað í kvart-
anir fjármálamanna í Róm-
önsku Ameríku yfir því að
Bandaríkjastjórn gróðursetji
„sósíalistiskar hugmyndir" i
suðurhluta álfunnar með því að
beina fjármagni til rómönsko
landanna um hendur ríkis
stjórnanna. Léggja kaupsýslu-
mennirnir eindregið til að þeim '
og þeirra nótum verði falið „5
efla atvinnuvegi Rómönsku
Ameríku á sinn hátt, þaö eitt
sé í samræmi við bandarískar
reglur um forgangsrétt einka-
framtaksins. Skýrsla kaupsýslu-
mannanefndarinnar vakti mót
mælaöldu í löndum Rómönsku
Ameríku, þar sem menn hafa
langa reynslu af áhrifum er-
lends einkafjármagns á þró'm
atvinnulífsins. Afleiðing bess
er að löndunum er haldið i
nýlendustigi. Bandaríska fjár-
magnið leitar í gróðavænleg
asta atvinnureksturinn. gróða
möguleikar en ekki þörf ráð’i
'ramkvæmdum. afkoma þjóð
>nna veltur á verðsveiflur
kaffis eða banana í braski f
kauphöllum Bandaríkjanna
|\rðurínn af atvinnuvegunum
rennur úr landi. Sýnt hefur
verjð fram á það. að undan-
Framhald á 10. síðu. I
Söngur Pálífónkórsins
tónlist
Samsöngur Pólífónkórsins 'er
nú orðinn fastur þáttur ár
hvert í tónlistarlífi höfuðstað-
arins. Núna fyrir páskana efndi
kórinn enn til samsöngs úndir
öruggri stjórn Ingólfs Guð-
brandssonar. sem honum hefur
stjórnað allt frá stofnun hans.
Kórinn setti sér í upphafi
það markmið að kynna sérstak-
lega hina gömlu gagnraddatón
list, einkum 16. og 17. aldar,
,5gm lítt hafði verfð fluK hér,
á landi til þess tíma, enda þótt
þar sé'að finna margt af þvi
allrabezta, sem samið hefur
verið. Að þessu sinni var þó
aðeins helmingur efnisskrár-
innar helgaður þessari tónlist.
óg er ekki - vafamál. að bað
var langsamlefja betri ' hluti
hennar, að því er tónlistargildi
varðar. Kórinn söng hreint >e
fallega þessi lög eftir Lassus.
Hassler. Schein. Marenzio
Gesualdo, Gastoldi, Morley og
Weelkes. — Á síðari hluta efn-
isskrárinnar var auk fimm laga
eftir Hindemith og nokkurra
negrasálma nýtt lag eftir Þor-
kel Sigurbiörnsson. sem virðisi
mun betra en annað, sem und-
irritaður hefur heyrt eftir Þor-
kel. — Einsöngvarar. sem kóm-
um voru til aðstoðar, fóru mjög
vel með sín hlutverk, en þeir
voru Svala Nielsen. Guðfinna
Ölafsdóttir, Sigurður Bjömsson
og Halldór Vilhelmsson.
Ástæða er til að geta um
vandaðan frágang efnisskrár-
innar, en það er hlutur, sem
ekki er ævinlega hægt að Ijúka
miklu lofsorði á, þegar um
tónleika er að ræða. Allir söng-
textarnir að negrasálmunum
undanteknum hafa verið þýdd-
ir og eru prentaöir i skránni.
Þýðingin er að vísu í óbundnu
máli, en vandvirknislega gerð
og á - hreinni íslenzku. Þö
bregzt þetta hrapallega á ejn-
um stað, í textanum við lag
Þorkéls, þar sem segir: „Bless-
uð þau eyru, sem skynja púlsa
hins guðdómlega hvískurs".
í stað orðómyndarinnar „púlsa“
hefði mátt finna íslenzkt orð.
sem þarna hefði farið betur
og smekklegar, til að mynda
„hrynjandi" eða „háttfall‘*.
Orðið „hvískur" orkar tvimæl-
is um hljóðmæli guðdómsins.
Dönskusletta er betta: „Ég víl
iú geta leitt málið til lykta“ íf
textanum við lag Scheins). En
annars er málið á textunum
sem sagt til fyrirmyndar.
B.F.
Messíus
Hándel samdi Messías á þrem
vikum og þrem dögum. Hvern-
ig slíkt hefur mátt gera6t, það
er einn af leyndardómum
snilligáfunnar, sem löngum mun
verða mönnum ráðgáta os,
undrunarefni. Staðreyndin er
furðuleg, ef lítið er á það,
hversu mikið verkið er að vöxt-
um, en þó auðvitað umfram
allt með tilliti þess. hvílík lista
smið það er þar að auki.
Þetta stórfenglega og heill-
andi tónverk var frumflutt hé;
á landi fyrir allmörgum árum
Nú hefur það verið endurflu*:
tvisvar sinnum. Undirritaður
hlýddi á síðari flutninginn. sem
fram fór í samkoniusal Háskól-
ans á skírdag. Það var mjög
hátíðleg stund og minnisstæö
Söngsveítin Fílharmonía og
Sinfóníuhljómsveit íslands
lögðu þar fram glæsilegan ár-
angur vandlega unnins undit-
búningsstarfs. Um það verður
varla deilt. að flutningurinr
hafi í heild tekizt mjög lof
samlega. Mætti nefna mör^
dæmi um það. Eg læt mér
nægja að minna á hinn stór
'ega áhrifamikla flutning kór
báttarins „Vér villtumst öll“
'’að var Ijóst. að stjómandinr
Róbert Abraham Ottósson hafð-
hér tögl og hagldir traustlega
i hendi sér. Vandfýsi hans og
virðing fyrir verkefninu ásamt
alþekktum haefileikum og
kunnáttu báru hér sannarlega
góðan ávöxt.
Einsöngvarar með kómum
voru fjórir. Þau Hanna Bjama-
dóttir, Sigurður Bjömsson jg
Kristinn Hallsson eru öll vel
kunnir söngvarar, og gerði
hvert þeirra sínu hlutverki á-
gæt skil, svo sem vænta mátti.
Álfheiður Guðmundsdóttir. sem
fór með aðalhlutverkið, er nýliði
í hljómleikasal. Hún er þó auð-
heyrilega engínn byrjandi í
sönglistinni. Rödd hennar er að
vísu ekki mikil að styrk. en
blæfögur' og furðuvel biálfuð.
Söngkonan leggur sál sína f
flutninginn án þess bó að fara
út fyrir takmörk hófsemdar >2
'átleysis.
Það er þakkarvert. að ákveð-
ið var að flytja óratoríu bessa
með íslenzkum texta. Vissulega
hefur ekki verið vandalaust að
samræma ritningartextana
söngnótunum. Þetta hefur Þor-
stejnn Valdimafsson unnið {
samráði við stiórnanda Má
telia víst. að engum manni
hefði verið betur treystandi til
hessa verk« en Þorsteini. sem
hæði er skáld tðnmenntað ir
og biblíufróður ng hefur auK
bess mareh.áttaða revnslu f
störfum af þessu tæi
B.F.