Þjóðviljinn - 30.04.1963, Blaðsíða 4

4 SlÐA
HCDVILTINN
Þriðjudagur ,30. .apríl .1963
Otgefandi: Sameimngarflokkur aJþýðu — SósíaXistaílokk
urinn, — •
Ritstjórar: ívar H. Jónsson Magnús Kjartansson. Sigurð-
ur Guðmundsson (áb)
Fréttaritstjórar: Jón Bjarnason. Sigurður V Friffþjófsson.
Ritst.m ' '• “""'vsmear orentsmiðia: Skólavörðust. 19
Simi 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr 65 á mánuði.
Minningarorð
okkur jafn mikils; en hvað
mun þá um konu háns óg ung-
ar dætur, föður hans aldur-
hniginn, systkin hans og annað
venzlafólk. Við vottum þeim
öllum innilegustu samúð í
þungri raun, en væntum bcss
jafnframt, að þau íái að búa
áð því á ókomnum árum,
hversu frábær sá maður var á
flesta lund, sem nú verður
lagður til hinztu hvíldar.
Ölafur Jóh. Sigurðssón.
★
Baráttusamtök
grindrekar stjórnarflokkanna í verklýðshreyf-
ingunni halda því ósjaldan fram að þeir vilji
berjast fyrir bættum kjörum launþega og réttind-
um samtaka þeirra en vilji aðeins fara aðrar leiðir
en hinir voðalegu kommúnistar. En í hvert skipti
sem á reynir kemur í ljós að erindrekar þessir
’telja það raunar verkefni sitt að innlima alþýðu-
samtökin í stjórnarkerfið, sveigja þau undir ríkis-
valdið og flokka þess. Þetta hefur komið mjög
greinilega í ljós að undanförnu. Á aðalfundi Full-
trúaráðs verklýðsfélaganna í Reykjavík voru
brotin lög með því að taka fulltrúa verzlunar-
mannasambandsins inn í fulltrúaráðið áður en
sambandið var orðinn formlegur aðili að Alþýðu-
sambandi íslands. Með þessum lögbrotum töldu
erindrekar stjómarflokkanna sig vera að styrkja
vald sitt í fulltrúaráðinu. En síðan er þetta rang-
fengna vald notað einmitt til þess að reyna að lama
baráttu alþýðusamtakanna. Fyrsta verkefnið er að
freista þess að koma í veg fyfir að alþýða Reykja-
víkur fylki sér um hugsjónir sínar með kröfu-
göngu 1. maí eins og hún hefur gert í fjóra ára-
tugi; nú átti að halda 40 ára afmæiið hátíðlegt með
því að leggja kröfugönguna niður! Jafnframt hafa
fulltrúar stjórnarflokkanna komið í veg fyrir það
með gerræði að forusíumenn launþegasamtakanna
í landinu fengju að flytja boðskap þeirra í ríkis-
útvarpinu 1. maí.
^ugljóst er hvernig á þessum viðbrögðum sterv’
ur. 1. maí hefur verklýðshreyfingin borið
fram hugsjónakröfur sínar, bæði tímabundnar og
langæjar. Slíkar kröfur hljóta að vera í fullkom-
inni andstöðu við stefnu þeirra manna sem nú
fara með völd í landinu og hafa einmití lagt á
það sérstaka áherzlu að skerða kjör launþega og
takmarka réttindi þeirra. En erindrekar stjórnar-
flokkanna í verklýðssamtökunum gá'tu ekki þolað
það að samtökin bæru fram kröfur sem brytu í
bága við stefnu ríkisstjórnarinnar. Þeir líta .ekki
á alþýðusamtökin sem sjálfstætt afl, heldur vilja
þeir gera þau að undirdeild í valdakerfi stjórnar-
flokkanna og láta þau hafa uppi þær kröfur einar
sem ríkisstjórnin getur sætt sig við.
JQeiIurnar um 1. maí eru þannig átök um reisn
og sjálfstæði verklýðshreyfingarinnar á ís-
landi. Erindrekar stjórnarflokkanna hafa látið sér
vel lynda að öllum samningum launþegasamtak-
anna væri hrundið með lagaboði, að bannað væri
með lögum að launþegar fengju bætur fyrir sívax-
andi dýrtíð, að dómstólarnir væru misnotaðir til
afskipta af innri málefnum verklýðssamíakanna,
og nú er að því stefnt að frelsi heildarsamtakanna
verði enn heft með nýrri vinnulöggjöf. Það hefur
því aldrei verið brýnna en nú að allt verkafólk
og allir verklýðssinnar fylki sér 1. maí um frjáls
og sterk og sókndjörf verklýðssamtök, að valdhöf-
unum verði sannað það á eftirminnilegan hátt að
Alþýðusamband íslands og Bandalag starfsmanna
ríkis og bæia eru ekki hlut.i af vaidakerfi ríkis-
stjórnarinnar heldur baráttusamtök. — m.
Fyrát fyrir 6 árum kynntist
ég Kjartani Sæmundssyni. Þó
missi ég nú við fráfall hans,
einn af beztu vinum, sem ég
hofi eignazt.
1 júní 1957 atti eg fyrst tai
við Kjartán. Þá vantaði kaup-
félagsstjóra hjá KRON. Við
höfðum hcyrt um störf Kjart-
ans hjá Kaupfélagi Eyfirðinga
og Sambandi íslenzkra sam-
vinnufélaga, og með hve mikl-
um ágætum hann hafði leyst
þau af höndum. Stjórn Kaup-
félagsins ákvað því að reyna
að fá hann til að taka að sér
kaupfélagsstjórastarfið. Það
kom í minn hlut að tala við
hann. Við áttum mörg viðtöl
og hann spurði margs um starf-
ið og kynnti sér rækilega allar
aðstæður. Kaupfélagsstjórastarf-
ið í KRON er erfitt, og launin
eru ekki í hlutfalli við erfiði,
En það var ekki það. sem
Kjartan var að velta fyrir sér,
heldur hitt hvort aðstæður
væru þannig, að hann gæti með
starfi sínu í KRON orðið sam-
vinnuhreyfingunni að gagni.
Kjartan taldi enga fóm of
mikla, ef hagur samvinnuhreyf-
ingarinnar var annars vegar.
Þegar hann var orðinn sann-
færður um, að það væri í þágu
samvinnuhreyfingarinnar, að
hann væri kaupfélagsstjóri í
KRON, hikaði hann ekki við
að taka starfið að sér. 1 þess-
um samtölum varð mér ljóst,
að Kjartan var mikill hugsjóna-
og mannkostamaður. Enda
brást hann ekki í starfinu. I
þessi tæplega 6 ár, sem hann
stjórnaði KRON hefur rekstur
þess verið með ágætum. Hann
var næmur á hvers konar nýj-
ungar, sem horfðu til bóta, og
óþreytandi að koma þeim á.
Það' leikur ekki S
tveim tungum, að verzlunar-
menning Reykjavíkur hefur
vaxið af starfi hans. Og enn
var hann að vinna að nýbreytni
og aukningu í starfsemi KRON,
þegar hann féll frá.
Hinar miklu framkvæmdir,
sem Kjartan vann að. kostuðu
mikla vinnu og hafa að sjálf-
sögðu tekið á heilsu hans. Oft
lagði hann dag og nótt saman,
því allsstaðar vildi hann fylgj-
ast með. Hann var jafnt heima
í því, sem gerðist í minnstu
búðunum, sem hinum stærstu.
En Kjartan var, ekki aðeins
mikill framkvaemda- og starfs-
maður. Hann var einnig sér-
stakur mannkostamaður, Ijúfur
og kurteis í framkomu og örugg-
ur við stjóm, enda vann hann
sér traúst og virðingu starfs-
manna og félagsmanna KRON
og allra, sem við hann skiptu.
Það er mikill harmur kveð-
inn að okkur samvinnumönn-
um. enda finnst okkur, sem
skarð Kjartans verði aldrei
fyllt. En það hygg ég að hon-
um myndi lítt að skapi, að
við horfum svo til þess, sem
við höfum misst, að við gæt-
um ekki starfsemi, sem fram-
undan er.
Kjartan Sæmundsson var
fæddur 7. apríl 1911 í Ölafs-
firði. Foreldrar hans voru hjón-
in Sæmundur Steinsson verk-
stjóri þar og kona hans Margrét
Magnúsdóttir. Er Sæmundur
enn lifandi. Kjartan gerðist
ungur starfsmaður hjá Kaup-
félagi Eyfirðinga. Á stríðsárun-
um vann hann fyrir Innkaupa-
nefnd ríkisins í New York.
Þegar hejm kom, gerðist hann
starfsmaður hjá Sambandi ís-
lenzkra samvinnufélaga og
vann þar, unz hann gerðist
kaupfélagsstjóri hjó KRON 1.
október 1957. En í þvi starfi
var ha-nn til æviloka.
Kjartan var giftur Ástu
Bjamadóttur. Benediktssonar
kaupmanns á Húsavík. Þau
hjónin eignuðust fjórar dætur.
: sem enn eru allar ungar. Kjart-
I an var hinn ágætasti heimil-
isfaðir. Það var gaman að sjá,
þegar hann var erler.dis, hve
mikla ánægju hann hafði af
að velja smáhluti til að gleðja.
Ég votta Ástu, dætrunum
ungu og hinum aldraða íöður
dýpstu samúð. Harmurinn er
sár. En minningamar eru
, góðar.
Ragnar Ólafsson.
*
Svo höfðu ýmsir sagt mér,
þeir sem gerst máttu vita, að
Kjartan Sæmundsson ynni á
við marga. Samverkamenn
hans fyrr og siðar munu ef-
laust rekja þá sögu miklu skil-
merkilegar en mér væri unnt,
því að við störfuðum aldrei
saman, í venjuiegri merkingu
þess orðs. Að vísu ræddi hann
oft við mig um þau verkefni,
sem hann var að takast á við.
enda þótt honum væri jafn
Kjartan Sæmundsson
ljóst og mér, að þar talaði hann
við mann, sem bar varla nokk-
urt skynbragð á flest þeirra.
Hann var einstaklega hógvær
að eðlisfari og þóttist aldrei
koma nógu miklu í verk, gerði
jafnan lítið úr afköstum sínum
og hefði víst seint litið um öxl
til að stæra sig af þeim. Ég fór
hinsvegar nærri um ósérplægni
hans og samvizkusemi, kapp
hans og viljafestu. Ég vissi
mætavel, að hann kunni ekki
að hlífa sér, og komst einatt að
því, að hann lagði nótt við dag.
Fyrir nokkru var mig einnig
farið að gruna, að hann væri
þegar búinn að ganga fram af
sér, ofbjóða heilsu sinni og
þreki. Annir hans og ábyrgðar-
störf í miðjum erli athafna og
umsvifa voru í stuttu máli
harla ólík dundi mínu I ein-
rúmi, en samt urðu kynni okk-
ar bæði löng og náin, samveru-
stundir okkar' margar um
tveggja áratuga skeið. ýmist á
heimilum okkar beggja eða
þegar honum veittist tóm til
að bregða sér undir bert loft á
sumrin. Síðan hann hné niður
örendur á miðjum starfsdegi
hefur dimmur hljómur verjð í
huga mér, líkt og viðlag við
þau orð Jónasar Hallgrímsson-
ar. að nú reiki harmur í hús-
um og hryggð á bjóðbrautum.
★
Kjartan Sæmundsson var
einn þeirra atgervismanna. sem
hefjast af sjálfum sér. Hann
var ekki borinn til auðs og átt'
bess öngvan kost að ganga
menntaveginn. sem svo er kall-
að, byrjaði að vinna fyrir sér
iafnskjótt og kraftarnir leyfð’u
og reyndist brátt foreldrum
sínum og systkinum hin styrk-
asta stoð. Þegar horft er vfir
starfsferil hans. allt frá þvi að
hann réðst sendisveinn á ferm-
:ngaraldri til Kaupfélags Éy-
firðinga á Akureyri. unz hanr
var orðinn fulltrúi hjá Sam-
bandi fslenzkra samvinnufé-
laga og loks framkvæmdastiór
Kaupfélags Reykjavíkur og ná-
grennis, mætti éf til ímynda
sér, að hann hafi verið máður
íramgjam. Þeir sem kynntust
honum, geta þó um það borið.
að því fór viðs íjarri. Kjart-
an otaði sér ekki, heldur leysti
hann hvert verk þannig af
hendi, að hann komst blátt á-
fram ekki undan því, að hon-
um væri lögð síaukin ábyrgð á
herðar. Hann ferðaðist víða um
lönd að reka erindi beirra
stofnana, sem hann vann hjá.
og dvaldist stundum langdvöl-
um erlendis, gegndi til dæmis
störfum vestanhafs öll styrjald-
arárin. hjá Innkaupanefnd ís-
lenzka ríkisins í New York.
Vissulega mundi það hafa
reynzt honum harður fjötur
um fót. að hann hafði farið á
mis við aðra skólakennslu en
barnafræðslu, ef hann hefði
skort gáfur og elju til að bæta
úr því sjálfur. Hann aflaði sér
snemma traustrar þekkingar
um allt. sem laut að starfi
hans, jók sífellt við hana og
lét ekki heldur undir höfuð
■ leggjast að mennta sig á öðr-
um sviðum. Mér var það ein-
lægt ráðgáta, hversu mikið
jafn önnum kafinn maður
komst yfir að lesa í tómstund-
um sínum, bæði fræðirit um
ýmis efni og innlendar og er-
lendar nútímabókmenntir. Ég
undraðist ekki síður minni
hans og gerhygli. Að loknum
lestri bókar hafði hann ekki
aðeins myndað sér um hana
skoðun, rýnt hana ofan í kjöl-
inn, heldur gat hann endursagt
efni hennar svo vel og skil-
merkilega, að unun var á að
•lilýöáV 'Úr hVétri’ utaúföf' 1tom (
hann ævinlega klyfjaður nýj-
um bókum, sem fengur var
að kynnast,,,-r, sumar. þættust,
við safn hans, en ófáar rétti'
hann vinum sínum. Hann var
orðinn fjölmenntaður um það
er lauk, enda þótt hann færi
því nær alveg á mis við
skólakennslu, eins og áður er
sagt, og ynni löngum á við
marga.
Hugsjón samvinnu og bræðra-
lags, ofar flokkastreitu og
dægurþrasi, var leiðarljós
Kjartans Sæmundssonar allt
frá bernsku. Hann var frjáls-
lyndur maður og félagslyndur,
víðsýnn og hreinskiftinn, við-
horf hans öll mótuð af snör-
ustu þáttunum í skapgerð hans.
fágætri drenglund og góðvild.
í öllum þeim sæg manna, bæði
hér á landi og erlendis, sem
höfðu einhver kynni af honum.
hygg ég að sá muni torfundinn.
sem minnist hans ekki með
virðingu. Hann lét ekki mikið
yfir sér, hæglátur I fasi og
varla laus við feimni í návist
ókunnugra, mjög dujur um
sjálfan sig og óvílsamur, en að
því skapi nærgætinn við aðra.
Meðal vina og félaga var hann
hress í bragði. hvemig sem á
stóð, glaðvær og kíminn á sinn
ljúfmannlega hátt. Það hefði
seint hvarflað að honum að
samræma laun sín og vinnu-
stundir, ellegar safna í kom-
hlöður. því að honum var á-
sköpuð ósérplægni og örlæti.
Fá hjón hef ég þekkt eins sam-
hent og hann og Astu Biama-
dóttur konu hans um hvers-
konar rausn og höfðingsbrag
enda var tíðum fiölmennt é
heimili þeirra og ekkert
til sparað að gera gestum kom-
una sem ánægjulegasta.
Nú reikar harmur I húsum
og hryggð á þjóðbrautum. I
Kjartan Sæmundsson er horf-
inn siónum okkar. fallinn í val-
!nn fyrir aldur fram. Vjð sem
óttum því láni að fagna að
kynnast honum og nióta vin-
ittu hans og trvggðar. kveðj-
um hann með bakklæti og
djúpum trega. Okkur finnst
sem kall klukkunnar hafi sjald- j
an verið sviplegra eða fengið '
Fráfall Kjartans Sæmunds-
sonar kaupfélagsstjóra ér mér
reynsla, sem ég seint gieymi.
Mér varð fyrst fyrir að draga
í efa að þetta gæti verið rétt.
En brátt varð mér ljóst að
þetta var staðreynd. Þessi
hrausti starfssami, lífsglaði,
hlýi maður var ekki lengur I
tölu lifenda.
Menn á mínum aldri eru
orðnir því vanir að frændur,
vinir og samherjar á ýmsum
sviðum falli í valinn og hverfi
úr röðunum með einum og öðr-
um hætti. Venjulega förum við
að vega og meta hvað gerzt
hafi. Oftast jafnar betta sig
furðu fljótt. Maður kemur í
manns stað og lygna yfirborðs-
ins ríkir á ný. Stundum ler
þetta á annan veg. Eftir stend-
ur tóm, opið og ófyllt skarð.
Við minnumst þess oft á hiióð-
um stundum og ávallt vitum
við að það er til staðar.
En það eru líka minningar.
hlýjar og bjartar. Þær hefir
Kjartan Sæmundsson einnig
skilið okkur eftir frá samstarfi
og kynningu þessara síðustu
ára. Hann hóf starf í KRON
að mörgu leyti á erfiðum tíma.
Mér fannst koma með honum
hressandi blær trúnaðartrau=ts
og félagsanda. Mér fannst sá
blær sem nýr enda bótt ég
minntist hans ljóslega frá fyrri
tíð, sérstaklega á áratugnum
milli 1930—1940. Hann ’nófst
þegar handa af mikilli starfs-
gleði og óbilandi dugnaði. Ég
ætla ekki að rekia bá sögu hér.
enda verður það sjálfsagt gert
af öðrum. En ávallt hitti m.aðar
Kjartan glaðan og reifan og
! önnum kafinn og þó búinn
þeim dásamlega hæfileika; mik-
illa starfsmanna að virðast á-
vallt hafa nægan tíma til alls.
Ég held að KRON hafi .verið
starfssvið honum mjög að
skapi. öflugt og óháð kaupfé-
lag i Reykjavík var draumur
hans og hugsjón. öflugt KRON
sem hefði forustu I smásölj-
verzlun borgarinnar. Ég veit að
mörgum KRON-félögum finnst
mikið hafa gerzt á bessum síð-
ustu árum. En ég hygg að
Kjartan Sæmundsson hafi litið
á- það sem upphaf bess. sem
koma skyldi og koma þyrfti.
En nú er hann fallinn hessi
aóði maður langt fvrir alöur
fram i mikilli önn í stórhrnt-
inni baráttu f.vrir sigri mikill-
ar hugsiónar. þeirrar að hoka
albýðu landsins fram ti) meiri
félagslegrar og andlegrar reisn-
ar.
Við, sem eftir stön.dum
drúpum höfði í söknuði og
bökk. En engu verður brevtt.
í röðum íslenzkra drengskap-
armanna er einum færra.
Okkur í KRON finnst mikjð
skarð höggvið í okkar raði"
En það er annað skarð sárafa
og stærra, sem eftir hann
st.endur og enean veginn verð-
ur fyllt. Fiölskvldá hans er
svipt, stoð sinni og st.vttn og
öruggasta skióli Ég vofta honn’
innilega samúð mína og ðcka
henni af alhug meiri miir); *
ókomnum árum m nn hovfir
um skeið Minnist,hess < hi-rrti
miklti raun að manninn gevn’-
ir minningin.
Vertu sæll
Tngólfur Ctiiy.ui
2
m -
■* 'TÚsrTÖGN
HNOTAN
húsgagrtaverzlun,;
sórsgötu 1
U