Þjóðviljinn - 14.05.1963, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 14. maí 1963
MÖÐVILIINN
SIÐA 7
Haíldór Pétursson:
Sagan í Ijósi sögunnar
Við lifum á stórbrotnustu
tímum veraldai-sögunnar, hvað
snertir tæknilega þróun. Æbdn-
týri, sem við lásum í æsku eða
lieyrðum við kné gamla fólks-
ins, eru nú sem óðast að breyt-
ast í veruleika.
Ein var sú gamla gullna
regla við að losna úr álögum,
sú að brenna álagahaminn í
eldi. Mér hefur oft verið spum,
hvort bessi gamia góða regla
hafi ekki gleymzt. Það er ekki
frítt við að manni sýnist að
verið sé að troða einstakling-
um og þjóðum í sama haminn
aftur og upp á nýtt. Æsidans-
inn í kringum gullkálfinn og
ímyndaðar mannvirðingar
ganga fyrir öllu. Hamirnir
liggja óbrenndir, albúnir til
íveru, og síðan hefjast andleg
og efnisleg manndráp eftir öll-
um listum tækninnar.
Við lifum á miklum áróðurs-
tímum og mikill hluti manna
heimtar áróður og á þá ósk
heitasta að láta Ijúga í sig að
meira eða minna leyti. Kannski
liggur þetta í því, að menn vilji
firra sig ábyrgð. Mörgum
finnst þægilegt, ef illa fer, að
geta sagt eins og farísearnir:
„Ég er saklaus af blóði þessa
réttláta manns“. Við glæptumst
bara til að trú þeim, sem áttu
að vita betur.
Engin þjóð í heimi á eins
samfellda sögu og Islendingar,
sögu blómaskeiða, hrakfara og
niðuriægingar. Saga þessi, séð
í réttu ljósi, á að vera sá átta-
viti sem þjóðin siglir eftir.
Nokkur hundruð ár hafa
sáralítið að segja í sögu mann-
kynsins, grundvallarlínumar
eru þær sömu. Frelsi og sjálf-
stæði hlíta t.d. sömu lögum nú
og þegar land okkar byggðist.
þjóð. var á þeim tímum eins og
stjórnarfarslega háð annarri
þjóð, var á þeim tímum eins og
nú hjábam veraldar ______
Allflestir Islendingar vita
eitthvað í sögu, svo að það
nægir að benda á fáein atriði.
Frá 930 til 1262 átti þjóðin
sitt blómaskeið og á því skeiði
mynduðust menningartindar,
Um niánaðamótin maí—júní
mun Bjarni Guðnason magister
verja doktorsritgerð sína „Um
Skjöldungasögu" við hcimspcki-
deild Háskóla Islands, en rit-
gerðin kom út á dögunum á
foriagi Menningarsjóðs.
Doktorsritgerð Bjarna Guðna-
sonar er allstór bók. 325 blað-
síður í miðlungsbroti. Skiptist
ritgerðin í þrjá meginkafia.
Verkefnið. Textakönnun. Efn's-
könnun. Þá fylgir nafnaskrá og
útdráttur á ensku.
1 formála segir höfundur
m.a.: „Vorið 1956 lauk ég
meistaraprófi í íslenzkum fræð-
um við Háskóla íslands og
fjallaði prófritgerð mín um Frá-
sagnir norrænna heimilda af
Ragnari loðbrók. Við þá rann-
Hitamál
Kennedy forseti drekkur ætíð
vatn sem flúor hefur verið
blandað í, og burstar tennurnar
úr samskonar vatni. Nú skyldi
mega ætla að Kennedy, þessi
ástsæli forustumaður, þætti
einnig fyrirmynd á sviði vatns-
drykkju og tannburstunar, en
reyndin varð önnur. Kom til
tals í Bandaríkjunum aðblanda
flúor í allt drykkjarvatn með
tilliti til heilbrigði tannanna
í börnum og unglingum og
raunar öllum, en þá hófst upp
mikið aðvörunar- og hræðslu-
óp víðsvegar um ríkin, og eink-
um hjá svökölluöum kristían-
sæentistum, en sá flokkur ætl-
ast til að guð lækni allt og
engin meðul megi hafa. Margs
sem enn gnæfa í bókmenntum
heimsins.
Kannski hefur okkur aldrei
verið meiri þörf á því en nú að
leita tíl sögunnar og gera oss
þess Ijósa grein, hvaða orsak-
ir lágu til þess að við töpuðum
sjálfstæði okkar, og einmitt á
þeim tíma þegar velsæld var
mest í búi.
Sjö alda svartnætti ætti að
minna okkur á að íalla ekki
aftur í sömu gröf og þó ekki
þá sömu. Þessar sjö aldir
skrimti þjóðin á óskiljanlegan
hátt í sögu sinni, en nú myndi
slíkt ekki koma til greina.
Frelsisafsal hennar nú myndi
algert og endurheimt ógerieg.
Til samanburðar skulum við
taka upp þráðinn á svonefndri
Sturiungaöld, sem er táknrænt
nafn fyrir sturlun einnar þjóð-
ar. Þar fór saman erlend íhlut-
un, ásamt valda- og fégræðgi
íslenzkra höfðingja. Hákon
gamli hlóð undir höfðingjana
á víxl, Gissur Þorvaldsson,
Þórð kakala, Sturlu Sighvats-
son og Þorgils skarða, og lof-
aði þeim gulli og grænum
skógum. Enginn þessara manna
ætlaði Hákoni vinninginn nema
Þorgils skarði.
Hugmynd þeirra var eins og
bóndans er ætlaði að „plata
kusu“. Bóndi þessi átti kú með
þeim ágalla, að væri kálfurinn
tekinn frá henni eftir burðinn
„seldi“ hún ekki. Kom þá
bónda það ráð í hug er dimma
tók að kvöldi, að taka kálfinn
frá kusu og setja hrútkettling
í staðinn. En þetta kom lítt að
haldi, því að kusa kunni glöggt
að greina milli kálfsa og
hrútsa.
sókn varð Skjöldungasaga á
vegi mínum. og komst ég þá
að raun um, hversu hugmynd-
ir manna um þetta merka rit
voru óljósar. Jafnframt fékk
ég hugboð um að ef til vill
mætti leggja eitthvað nýtt tíl
málanna í þessu efni, þótt ekk-
ert yrði úr því þá. Haustíð
1956 varð ég góðu heilli sendi-
kennari í Uppsöum, og gafst
mér þá tækifæri til að taka
til óspilltra málanna við rann-
sókn á Skjöldungasögu. . .
Rannsókn þessa verkefnis
reyndist mér örðug, og tók þvi
verkið smám saman allt aðra
stefnu og fékk allt annan svip
en ætlunin var i öndverðu. . .
Ritgerðin sýnir árangurinn af
þessari sex ára íhlaupavinnu
minni“.
var spurt í angistinni, svo sem
þess hvort nú ætti að fara að
eitra fyrir alla þjóðina, hvort
þetta væri undirróður og sam-
særi kommúnista, hvort þetta
væri tilburðir til að koma á
velferðarríki, hvort nú ætti að
gefa fólkinu meðul nauðugu, —
og allir báðu guð fyrir sér og
sögðust heldur deyja úr þorsta
en smakka það vatn, sem flúor
hefði verið blandað í. Því var
svarað að milljónir Bandaríkja-
manna drykkju flúorblandað
vatn alla ævi, því að þeir hafa
ekki annað; náttúran sjálf hef-
ur blandað það þannig, að til
þess að eitrast af flúomum í
vatninu hæfilega blönduðu tii
að varn* tannskemmdum,
Hákon gamli kunni lika
glöggt að greina hrútinn og ís-
lenzka þjóðin varð ofurseld
erlendu valdi.
Á síðustu áratugum bendir
margt til að við höfum gleymt
þessu frelsisafsali eða hunzað
að draga af því lærdóma þá
sem sagan ber í skauti sér. Við
höfum kallað yfir okkur her-
setu, kallað flota erlendra
veiðiþjófa inn í landhelgina, og
margt bendir til að lífhelgi
þjóðarinnar verði kyrkt í Efna-
hagsbandalaginu.
Ekki þarf að fara í grafgöt-
ur með skyldleika þessara ára
og Sturlungaaldarinnar. Her-
setan, landhelgissvikin og Efna-
hagsbandalagsdeilan er valda-
brask nokkurra svonefndra
höfðingja þjóðarinnar til að
bjarga sínu pólítíska skinni,
freista þess að halda völdunum
með hjálp erlendra afla og
velta sér í velsæld líkt og þeir
sem áður tóku landið á leigu.
Fyrir skömmu átti ég tal við
kunningja minn um þennan
samanburð. — Ég sé, sagði
hann, hylla undir Ólaf Thors
í líki Sturlu Sighvatssonar, en
mjög skorti hann kænsku Ól-
afs. Hermann Jónasson birtist
mér í líki Þórðar kakala. þó
hann skorti flest ávið hann og
aldrei mundi Hermann leggja
sig í þá vosbúð að heyja sjó-
orustu. Guðmund I. má glöggt
greina í líki konungsþrælsins
Þorgils, en vantar hugdirfð hans
og jafnvel heimsku. Bjami Bene-
diktJssynj skýtur upp í gervi
Gissurar Þorvaldssonar, fyrir
utan glæsimennsku og höfð-
ingsskap. Gylfa get ég að engu,
en þó birtist Álfur úr Króki
mér á tjaldinu.
Sturiungaaldarmenn hafa að
vonum hlotið þunga dóma, en
þyngri dóma eiga sporgöngu-
menn þeirra í vændum.
Sturiungaaldarmenn áttu við
stórt að stríða og hafa ýmsar
afsakanir, og allur skilningur
á þjóðfélagslegri afstöðu ger-
ólíkur.
Hinir nýju landsölumenn
áttu að vita betur og vissu.
Hvað hafa hinir seinni svik-
arar gefið okkur á við Gamla
sáttmála, sem við höfðum þó
fyrir lífakkeri öldum saman?
Jú, þeir buðu öllum veiði-
þjófum upp á dans í landhelg-
inni. þj alljr veizlugestir séu
ekki mættir ennþá, og þeir létu
þá hafa sem vístölu á þetta
loforð um að færa aldrei út
grunnlínur nema með þeirra
leyfi.
Um Efnahagsbandalagið þarf
ekki að ræða. Þar er vanda-
málið leyst á táknrænan hátt,
það er að breyta þarf stjórnar-
skránni til þess að hægt sé að
afsala sálfstæði þióðarinnar á
löglegan hátt.
Allt hefur þetta gengið eftir
sama lögmálinu og áður. lofað
á friðartímum, síðan kallað á
herinn að stundu liðinni. Skál-
þyrfti að drekka 26 baðker
full í einum teig, — og dygði
varia til. En hatursmenn flú-
orblandaðs vatns létu sér ekki
segjast. Og er þetta mikið hita-
og æsingamál um gervöll
Bandarikin, og líklegt til að
verða baráttumál í næstu kosn-
ingum.
Annað mikið hita- og alvöru-
mál er hið svokallaða buxna-
mál, og hafa áður borizt fregn-
ir af því. Engin siðsöm og vel
upp alin bandarisk kona getur
unað lífinu, meðan milljónir
hunda og hesta eru látnir
ganga svo skammarlega alls-
berir, sem raunar hefur tíðk-
azt frá alda öðli.
að við dónana, sem drepa vildu
menn okkar og fisk i landhelg-
inni og síðan gefnar upp allar
sakir og boðið upp á gesta-
næturnar, sem enginn veit hve
margar verða.
Gamli sáttmáli bauð upp á
ýmis fríðindi, sem ekki voru
öll svikin, en teitir þrælar hins
svikna sjálfstæðis nú taka auð-
mjúkir við fyrirheitum dauða
og tortímingar, sem ekki munu
verða svikin ef til styrjaldar
kemur. Stærstu og hættuleg-
ustu svikin eru þó tengsl þau
sem binda okkur við fjármála-
og hótað á víxl. Engin herseta
auðvaldið. Fjðrmálaauðvaldið
hefur engu gleymt og er aðeins
teymt af tæknilegri fjárgræðgi
atómaldar. Það man kenningu
Alexanders mikla, að engin
borg er óvinnandi þar sem asni
klyfjaður gulli kæmist um
borgarhliðið. Hinar gífurlegu
lántökur núverandi stjórnar
eru beinlínis til þess gerðar að
brjóta niður baráttuþrek þjóð-
arinnar, nema þeir hafi ætlað
að „plata kusu“, en fjármála-
kusa beiðir aldrei þeim í vil.
Sleipnisfjötur fjármálanna er
skæðasta vopn sem til er, bæði
gegn einstaklingi og þjóð. Sá
skuldugi verður alltaf að segja
já og amen, jafnvel þó hann
hafi á listrænan hátt greitt
skuld sína í gær kl. 3 og tekið
á sömu mínútu jafnstórt lán
hjá sama aðila; og ekki einung-
is það, heldur aflað sér skuld-
ar hvar sem hægt er í heim-
inum. Þetta er að éta sjálfan
sig og lifa sjálfan sig, enda á
svona þjóð sagt á kurteisan
hátt að hafa ekki uppi hávært
tal og halda kjafti. Erlend í-
hlutun er nú orðin sú, að ekki
má fjármálarakki leysa vind,
svo að okkar tignu menn séu
ekki komnir í hópinn á odda-
flugi um alla veröld.
Og eftirleikur Sturlungaald-
arinnar er í endursköpun. Af-
komendur þeirra, sem glötuðu
frelsi okkar, rifust um að verða
,,herraðir“ til .að igeta hokr-
að að þeim fríðindum, sem enn
mátti knýja út á kostnað al-
þýðunnar. Nákvæmlega sama
hýenutegundin er nú á varð-
bergi. Þegar maður sér aftan
á hina ungu vestrænu kappa
stjórnarflokkanna, þá stendur
ráðherrann upp úr rassvasan-
um. Þeir ætla ekki að verða
ættlerar þeirra, sem hirtu það
sem hirt varð.
Hvað skal nú til varnar verða
vorum sóma.
Þjóðin skiptist í tvo hópa í
þessum málum, meirihlutinn
með valdaaðstöðuna, sem hugs-
ar í dollurum, til að halda
velli og vill að hér rísi upp
feitir kynblendingar. sem ekki
búi frelsi í brjósti.
Þetta er því hættulegra sem
vitað er að Þjóðverjar verða
allsráðandi í Efnahagsbandalag-
inu. Hitler er geymdur en ekki
gleymdur, aðeins breytt aðferð.
Ösigursins skal grimmilega
hefnt, ekkert til sparað, atóm-
sprengjan ekki undanskilin. Og
þeir glotta i kampinn yfir
hjálpinni, sem tilvonandi fórn-
ardýr láta þeim í té.
Ég segi hiklaust. eins og einn
Austíirðingur sagði: „Þetta
mun sannast þó mín bein
kólni“.
Hinn hópurinn hér á landi
er hinn raunverulega alþýða,
sem alltaf hefur þrotlaust bar-
izt. Það var hún sem vildi á
Sturiungaöld leysa Gissur und-
an loforðum sínum með fégjöf-
um, en varð undir í leiknum.
Nú er aðstaðan önnur, alþýðan
á leikinn láti hún söguna gæta
sín og beri eld að gálganum,
sem verið er að reisa þjóðinni.
Vilji þjóðin á ný efla til and-
legra stórvirkja þá verða þau
ekki unnin á varðbergi af feit-
um þræum, heldur frjálsum
mönnum.
Við stöndum á krossgötum,
em erum á engan hátt neyddir
til að bíta í neinn flotskjöld.
Einn okkar stærstu andans-
manna, Snorri Sturluson, skildi
þetta manna bezt og hrópar til
okkar gegnum síma sögunnar.
Snorri var myrtur af land-
sölumönnum síns tíma, en andi
hins myrta lifir enn. Það var
Snorri sem skildi söguna fram
og aftur í tímann „jarðneskri
skilnjngu“. Reynt hefur verið
að blanda honum í hóp land-
sölumanna vegna þess að
hann sem „diplómat" afstýrði
herferð á hendur Islendingum.
En ræða Einars Þveræings. sem
Snorri setti ódauðlega fram,
sker úr um þetta. Þessi ræða er
eða ætti að vera okkar raun-
verulega stjómarskrá. Þar finn-
um við allt sem við þurfum að
vita í sjálfstæðismálum vorum.
Hver einasti Islendingur ætti
að læra þessa ræðu frá orði til
orðs og kunna nð reifa hana i
sjóngleri sögunnar.
Tendrum eld þjóðmenningar
í brjóstum hvers annars og
hættum göngunni til gálgans
undir merkjum hinna nýju
landsölumanna. Leiðimar eru
aðeins tvær, ekkert þar á milli
og tíminn til að velja og hafna
þolir enga bið.
önnur leiðin er sú. að allir
sem heita vilja Islendingar
hætti nuddi sínu og jagi og
Ilalldór Pétursson
bindist órjúfandi böndum til að
leysa vandann: Reka herinn úr
landi, hreinsa landhelgina og
ráða grunnlínum og síðast en
ekki sízt að láta Efnahags-
bandaiagið lönd og leið. Að
þjóðin geti ekki lifað án þessa
er svo mikið kjaftæði. svo
mikil svívirðing við þær kyn-
slóðir sem hér hafa háð þrot-
lausa baráttu og skilað okkur
ódauðlegum arfi, að maður
kinokar sér við að reifa slíkt.
Geti erlendar þjóðir ekki átt
við okkur mannleg skipti, þá
þær um það. Hér er engu að
kviða.
Hin leiðin er sú að beygja sig
undir okið, hafa til hnífs og
skeiðar undir erlendu oki og
handarkrika innlendra fjár-
plógsmanna, týna öllu sem
okkur hefur verið heilagt og
horfa fram á það að næst"
kynslóðir hér babli þýzku.
Halldór Pétursson.
Einkennileg tilviljun
Ungur og framtakssamur málari, Eiríkur Árni Sigtryggsson að
nafni, sýnir um þessar mundir málverk sín á Mokkakaffi við
Skólavörðustig. Svo cinkennilega vill til, að ein mynda hans (nr.
5 Kuldi) er nákvæmlcga eins og mynd eftir franska málarann
Vlaminck, cr Iézt fyrir fáum árum háaldraður. Þjóðviljinn birtir
hér „mynd“ af báðum „myndunum“ og lætur lescndum eftir að
geta sér til um, hvort sé ábyrgur fyrir hvorri. Er hér bersýnilega
um afar sjaldgæfa tiiviljun að ræða, eöa þá hitt að annarhvor
þcssara ágætu málara hefur orðið fyrir sterkum áhrifum af hinum.
Ver doktorsritgerð
um Skjöldmgasögu
-----------------3>
í Bandaríkjunum