Þjóðviljinn - 31.12.1963, Blaðsíða 8

O
ÞIÖÐVILIINN

ARAMOTAHUGLEIÐINGAR
Baráttan um beitingu ríkisvaldsins
í kaupgjaldsmálum verkalýðsins
Það má nota jám til mjög
ólíkra hluta, svo sem reynsla
árþúsunda sannar mannkyninu.
Svo má og nota ríkisvaldið í
ólíkum tilgangi. Og ekkert er
vinnandi stéttum íslands nauð-
synlegra, nú um þessi áramót
en að átta sig á þvi til fulls
hvernig ríkisvaldið er notað og
hvemig nota má það, allt eft-
ir því hver á heldur.
I.
Eining verklýðs-
samtakanna
Það, sem gnæfir yfir alla at-
burði ársins, sem er að líða,
er samstaða verklýðssamtak-
anna í átökunum miklu í nóv-
ember og desember, — andleg
og fagleg eining ails þorra
skipulagðs verkalýðs á íslandi
fyrst gegn þrælalögum at-
vinnurekendastéttarinnar í
nóvember, síðan í víðtækustu
verkföllum íslandssögunnar i
desember, (57 verklýðsfélög
með 20.000 meðlimum).
Auðmannastétt fslands ætl-
aði að sýna verkalýðnum í tvo
heimana með þrælalögunum,
er banmaði öll verkföll og
kauphækkanir. Það átti að
beita ríkisvaldinu sem jám-
hæl til þess að troða í svaðið
frelsi verklýðssamtakanna og
láta þau una þeirri launakúg-
un, sem búið var að leiða yfir
þau með verðbólgunni. Það
átti til að byrja með að reyna
hvort aliþýðan yndi jámhæln-
um í tvo mánuði. Hefði hún
beygt sig í duftið, þá mátti
ganga að því vísu, að auð-
mannastéttin færi ekki að lyfta
af henni okinu, heldur gengi
á lagið, beitti þessu ráði: jám-
hælnum í gerfl ríkisvaldsins,
eins lengi og unnt yrði.
En alþýðan reis upp. Öll
róttækustu verklýðssamtök
landsins risu upp til baráttu,
reiðubúin til þess að bjóða
þrælalögunum byrginn, láta
sigggróinn hnefa verkamanns-
ins mæta jámhæl auðvalds-
ins, — en samúð allrar verk-
lýðsstéttarinnar og milli-
stéttanna ’einnig, var með
þessum vígreifu verklýðssam-
tökum, þótt menn treystu sér
ekki allir í sjálfa orustuna í
herbúðum þeim.
En skynsömustu öflin innan
yfirstéttarinnar, — þau sem
meta meir fosjá en kapp og
kúgun, — tóku í taumana, er
þau sáu hvað verða vildi. Þau
vissu að sá hnefi, sem verka-
lýðurinn reiðir til vamar frelsi
sínu, er um leið orðinn sáttar-
hönd, ef taka skal upp samn-
inga um sanngjörn úrræði, en
hverfa frá harðstjórnarhug-
myndum.
Því varð 9. nóvember 1963
gæfudagur íslenzkri þjóð, þótt
enn sé eftir að uppskera á-
vexti þeirra sátta, er þá var
sáð til. Og það er fyrst og
fremst tveim mönnum að
þakka að svo fór, aðalleiðtog-
um andstæðustu aflanna: Ólafi
Thors, hinum aldna, reynda og
slynga foringja íslenzkrar auð-
mannastéttar, er kaus að láta
sáttarverkið verða sitt seinasta
handtak sem forsætisráðherra,
— og Eðvarði Sigurðssyni, for-
manni Dagsbrúnar, hinum
trausta, forsjála og gifturíka
forystumanni íslenzkrar verk-
lýðshreyfingar, er hikaði ekki
við að fara að dæmi Halls frá
Síðu og semja við foringja
andstæðinganna, er þjóðinni
reið allra mest á. Þótt það
séu ekki einstaklingarpir, held-
ur öflin á bak við þá, styrk-
leikur og þroski stéttanna, sem
ræður heildargangi sögunnar.
— þá veltur rás viðburðanna
frá ári til árs og einkum á
þýðingarmestu augnablikunum
þegar örlög kunna að mótas*
um áraskeið. á beim forystu-
mönnum, sem stéttirnar hafa
á að skipa, — eigi aðeins ein-
um og tveim, þótt svo sé stund-
um, heldur og þeim, sem i
kringum þá standa. Og því
varð þessi dagur giftudrjúgur,
að góðum mönnum var á að
skipa, er kunnu að meta mál-
stað þjóðarheildar í miðri
orrahrið stéttanna.
★
Eftir sættargjörðina 9. nóv-
ember kom nú mánuður vopna-
hlésins til 10. desember.
Af hverju fann íslenzk yfir-
stétt enga lausn á þeim tíma?
Til þess liggja eðlilegar or-
sakir. Það er að öllum líkind-
um enga lausn að finna frá
sjónarmiði yfirstéttarinnar sem
heildar á því vandamáli að
viðhalda gróðamynduninni fyr.
ir alla stéttina og þá, sem
aftan í henni hanga, án þess
að geta þrælfjötrað verklýðs-
samtökin.
Það eru aðallega þrjár leið-
ir, sem yfirstéttin getur farið
í þessum efnum:
1. Leið þrælalaganna. —
Henni var lokað 9. nóvember
og það er ekki líklegt og vissu-
lega ekki viturlegt fyrir yfir-
stétt fslands að reyna hana
aftur.
2. Lcið kreppu og atvinnu-
leysis. — Það er vissulega hægt
að skapa heimatilbúna kreppu,
t.d. með því að eyðileggja þau
verzlunarsambönd til ríkja
sósíalismans sem verkalýður-
inn opnaði á sinum tíma, og
skapa með þvi heimatilbúið at-
vinnuleysi. En slíkt brýtur eigi
aðeins í bága við hagsmuni
stórs hluta atvinnurekenda-
stéttarinnar, — útgerðarvaldið
myndi rísa upp gegn slíku
og hefur gert það, þótt aðal-
forysta verzlunarauðvaldsins
fagnaði slikri glópsku. Það
yrði beinlínis hættulegt völd-
um burgeisastéttarinnar sem
heildar að innleiða atvinnu-
leysi, svo harðvítuglega myndi
verkalýðurinn bregðast við því
á stjórnmálasviðinu. En hinu
væri ekki hægt að neita að
um nokkurt skeið yrðu verk-
lýðssamtökin veikari fyrir í
siálfri kaupgialdsbaráttunni, er
alvarlegu atvinnuleysi væri
á komið.
3. Leið verðbólgunnar.*) —
Það er sú leið, sem íslenzk at-
vinnurekendastétt hefur farið
í 20 ár: að falsa mælikvarð-
ann, sem kaupgjaldið er mælt
með jafnóðum sem hún semur
við verkalýðinn um að greiða
honum meira. — Það er sama
Og atvinnurekandi semdi við
vinnumann sinn um að greiða
honum 2 metra klæðis fyrir til-
tekið verk í stað eins metra
áður, en léti svo ríkisstjóm
sína samtímis ákveða að metr-
inn skyldi hér eftir aðeins
vera 50 sentímetrar.
Verðbólguleiðin er að verða
atvinnurekendastéttinni erfið-
ari en fyrr. Sá hluti atvinnu-
rekenda, sem á peninga, hef-
ur ekki haft hag heldur tjón
af henni, — en melrihluti at-
vinnurekenda, sem eiga skuld-
ir og fasteignir, hefur alltaf
viljað halda henni við og ráð-
ið. Erlendir lánardrottnar eru
orðnir efagjarnir um stjórn is-
lenzkra efnahagsmála, ef verð-
bólgan á að halda áfram með
uppteknum hraða. Erlendar
skuldir íslenzkra atvinnurek-
enda gera erfiðara fyrir í svip-
inn um nýja gengislækkun. Og
framsýnustu menn borgara-
stéttarinnar sjá að með svona
áframhaldi óðrar verðbólgu er
efnahagslegt sjálfstæði þjóðar-
innar glatað, því að lokum
brýtur verðbólgan niður allt
traust á gjaldeyrinum og allt
fé sogast út í hringiðu brasks
og tilviljanakenndrar fjárfest-
ingar svo engu tauti verður
komið við raunverulega stjórn
á þjóðarbúskapnum.
En höfuðatriðið er að verka-
lýðurinn, — launþegarnir, sem
eru 75% þjóðarinnar, átti sig
á stéttareðli verðbólgunnar.
því allt er gert af hálfu áróð-
urstækja auðvaldsins til þess
*) Þegar hér er rætt um
verðbólgu, þá er rétt að menn
hafi í huga að nokkur, hæg
verðbólga á sér alltaf stað í
bióðfélaginu og er eðlileg. En
verðbólga þess kyns, sem hér
hefur nú 17-faldað dýrtíð á 25
árum er óeðlilegt og stór
hættulegt íyrirbrigði.
að villa verkalýðnum sýn í
því efni.
Fyrst og fremst er reynt að
telja öllum launþegum trú um
að öll kauphækkun hljóti að
leiða af sér verðbólgu, af því
það sé ekki meira til að skipta:
„köku” þjóðarframleiðslunnar
sé svo hárrétt skipt nú þegar
að það sé ekki meiru til að
skipta: það falsi bara mæli-
kvarðann, gjaldeyrinn, að
heimta stærri bita. Og þetta
hefur auðvaldið síðan sannað
með því, að ef verkamaðurinn
semur um að fá 10 sentímetra
„köku“-sneið í stað 5 sentí-
met«a áður, þá lætur auð-
valdið ríkisvaldið ákveða að
upp frá því skuli sentimetrinn
aðeins vera 5 millimetrar —
og kakan því jafnlítil og fyrr!
Og síðan er þetta þulið í sí-
fellu af hagfræðingum og
Morgunblaði — og verkin lát-
in tala, til að sanna málið! Og
í krafti þessa heldur stór
hluti launþega að verðbólgan
sé náttúrulögmál og kaup-
hækkanir þýðingarlausar.
En hvað er þá verðbólgan
stéltarlega séð?
Verðbólgan er þjófalykill ís-
lenzkrar atvinnurekendastétt-
ar, — og þá fyrst og fremst
verðbólgubraskaranna sem eru
meirihluti hennar, — að 1)
kaupgjaldi íslenzkra launþega,
— að 2) lánsfé íslenzkra rik-
isbanka, — og að 3) spariíé
almennings.
Frá því í ársbyrjun 1939
hefur dýrtið á íslandi 17-fald-
azt. Á sama tíma hefur lægsta
dagvinnukaup Dagsbrúnar-
manna rúmlega tvítugfaldazt.
ýmislegt kaup þó hækkað
nokkru meira. Á þessum tíma
hafa þjóðartekjumar líklega
langt í það hundraðfaldazt í
peningum, líklega um það bi!
sextugfaldazt á mann. Raun-
verulegar þjóðartekjur mun>
hafa meira en þrefaldazt
mann og eru 1962 8985 milli
ónir króna eða um 245 þúsunr
krónur meðaltekjur á fimm
manna fjölskyldu - Því fe’
f.iarri að þessum bióðartek.iun-
sé rétt skipt, því síður að þ.ió''1
félagsstarfsemin sé skynsam
lega skipulögð, miðað við að
skapa sem mest verðmæti, og
þaðan af fráleitara að ekki
megi auka verðmæti þjóðar-
framleiðslunnar miklu hraðar
en nú er gert.
Allt hjal braskarastéttarinn-
ar og áróðursafla hennar um
verðbólguma sem náttúrulög-
mál er blekking ein, til þess
að íá þá rændu til að sætta
sig við að vera rændir — í
krafti þjófalykils að launaum-
slögunum.
En því fremja þá íslenzkir
auðmenn verðbólgu, þegar auð-
valdsstéttum annarra landa,
svo sem Bretlands, finnst geng-
islækkun punds síns illt fyrir-
brigði?
í Bretlandi eru bankarnir
eign örfárra voldugra auð-
manna. Þessir auðmenn vilja
íá jafngóða peninga til baka,
þegar þeir lána út úr bönk-
um sínum. Þeir hafa því hag
af stÖðugu gengi. — Á ís-
landi eru allir aðalbankarnir
ríkisbankar. Féð í þeim er ým-
ist eign ríkisins, opinberra
sjóða eða almennings. — En
auðmannastéttin ræður bönk-
unum í krafti sins pólitiska
valds. Hún lætur lána sér mik-
ið fé úr þeim, í stofnun fyrir-
tækja og í rekstur. Og þorri
hennar hefur hag af því, að
þegar borga skal til baka, séu
það sem smæstar krónur, en
að fyrirtækin og fasteignirnar,
sem lánin voru fest í, hafi
hækkað sem mest í verði á
Iánstímanum. Þess vegna hefur
þorri íslenzkra atvinnurekenda
haft hag af því að lækka raun.
verulegt verðgildi krónunnar
riiður í 1/17 þess sem var
fyrir 25 árum. Yfirstéttin hef-
ur slegið tvær flugur i einu
höggi: rýrt kaupmátt launanna
hjá verkalýðnum oa minnkað
raunverulegar skuldir sínar
hjá ríkisbönkunum, — með
öðrum orðum grætt. — Verð-
bólgan hefur verið aðalgróða-
lind íslenzkrar auðmannastétt-
•r í tvo áratugi.
^uðmannastéttin beitti þess-
m þjófalykli verðbóigunnar
’.f óvenjulegri ósvífni í ágúst
'961. þegar hún lét þióna sína
'ækka gengið um 13%, til þess
að stela umsamdri launahækk-
un er nam 13%. Augu margrm
launþega opnuðust þá. — Og
um leið og augu 'alls verka-
lýðs opnast fyrir þessari svika-
myllu, þá tekur og þjófalykill-
inn að ryðga í höndum yfir-
stéttarinnar og hætta að ganga
að fjárhirzlum almennings.
★
Það, sem birtist i allsherjar-
verkfallinu 10.—20 desember,
var hugarfarsbreyting hjá laun-
þegunum, sem veldur tímamót-
um.
Það var samið um 15%
kauphækkun, en um það voru
allir launþegar sammála, —
allt frá linustu „foringjum**
verzlunarmanna til hörðustu
Dagsbrúnar- og fag-verka-
manna, að það var allt of lit-
ið. Hin sterku stéttarfélög
sömdu því aðeins til hálfs árs.
Þau ætla sér að vera á verði
gegn verðbólgunni. Þau vita
þegar að 30% kauphækkun á
árinu 1963 er horfin út um
bakdyrnar, sem þjófalykill yf-
irstéttarinnar gengur að, fyrr
en varir.
Það sem vannst i 10 daga
allsherjarverkfallinu var ein-
ing verklýðssamtakanna; sam-
staða verklýðsfélaga undir for-
ustu manna úr báðum verk-
lýðsflokkunum, Eósialista-
flokknum og Alþvðuflokknum.
Slík samstaða verður ekki met-
in til fjár, þvi hún felur í sér
framtíðarsigurinn.
Það voru vissulega erfiðleik-
ar í þessari viðtækustu verk-
fallsbaráttu íslandssögunnar,
20.000 manna verkfalli. En
björtu hliðarnar yfirgnæfðu.
íhaldsforystumenn reykvísku
verzlunarsamtakanna létu und-
an loforðum og flokksaga og
brugðust. en þorri verzlunar-
fólks fékk nú fyrstu reynslu
sína í stéttabaráttu vinnandi
fólks og það verður enginn
samur síðan, er þátt hefur
tekið í verkfalli: hann eða hún
hefur kennt þess máttar, sem
í vinnandi mönnum býr.
En öll þau félög, sem á ann-
að borð geta barizt, stóðu
saman til loka og sömdu sam-
an. Og bræðraböndin, sem
tengdust í baráttunni, 1 eru
sterk. Síðan 1955 — i 6 vikna
verkfallinu þá — hafa íslenzk
verklýðssamtök ekki staðið svo
sameinuð sem nú.
Og öll þessi verklýðssamtök
höfðu eigi aðeins verið sam-
mála um að þau ættu að íá
40% kauphækkun. Þau voru
einnig algerlega sammála um
að krefjast af rikisvaldinu
verðtryggingar kaupgjaldsins.
Þar með heimta þau það að
yfirstéttinni sé ckki látið
haldast uppi að nota verð-
bólguna lengur sem þjófalykil
að kaupgjaldi verkalýðsins.
Þarmeð er raunverulega heimt-
að að breytt sé um stefnu:
hætt sé að beita ríkisvaldinu
til að ræna verkalýðinn kaup-
mætti launanna. Verkalýður-
inn stígur skrefið frá hinni
faglegu samstöðu um kaup-
gjaldið einvörðungu yfir í hina
pólitísku samstöðu um verð-
tryggingu þess gegn brask-
hagsmunum mikils hluta bur-
geisastéttarinnar.
Þarmeð cr það komiá undir
pólitiskri samstöðu verkalýðs-
ins. — fyrst og fremst i verk-
lýðsflokkunum sjálfum, —
hvort þessar réttlátu og lífs-
nauðsynlegu kröfur verða
hornar fram lil sigurs á næstu
mánuðum.
II.
Valið
Aðalstétt.i’ r--''),nds, verkalýð-
urinn og atvinnurek';ndur,
standa frammi fyrir örlagaríku
vali um þessi áramót og íram-
Verkfallsvarzla á þjóðveginum í Mos fellssveit, skammt frá Korpúlfsstöðum.