Þjóðviljinn - 28.04.1964, Qupperneq 7

Þriðjudagur 28. apríl 1964
MÖÐVILnNN
SIÐA 7
GOYA
- HÁÐFUGLINN
MIKLI
ingu við blóð, leyndardóm og
dauða“! Þessvegna les mað-
ur sér til ánægju tvær bæk-
ur, sem báðar eru skrifaðar
af heilbrigðari og réttari skiln-
ingi á Goya og list hans. Önn-
ur bókin er eftir hinn þekkta
rithöfund Lion Feuchtwanger
og nefnist Goya. Skáldsaga.
Hin er eftir enska gagnrýn-
andann Klingender, hefur ný-
lega komið út á þýzku og
nefnist Goya und die demo-
kratische Tradition Spaniens.
Hirðmálari og
raunsæismaður
Það er hættuleg bókmennta- •
grein að iýsa lífi frægra lista-
manna í skáldsöguformi, og
oftlega lendir slíkt í rómantík
og væmni. Feuchtwanger hef-
ur vel tekizt að sigla hjá slí'k-
um skerjum í bók sinni, en
í henni kynnumst við ýmsum
mikilvægum hliðum þessa
mótsagnakennda listamanns.
Goya átti við að búa stein-
gelt afturhaldsþjóðfélag, þar
sem vinnan var talin til
minnkunar en fáfræði til
dyggðar. Fáum iistamönnum
er það gefið í jafn ríkum mæli
og honum að lifa vandamál
samtíðar sinnar, og fáum hef-
ur tekizt jafn vel að lifa sig
inn í hinar ýmsu stéttir þjóð-
félagsins og túlka hið sanna
eðli þeirra.
Sex brautskráðir frá
Iðnskóla ísafjarðar
Iðnskóla fsafjarðar var sagt
upp þriðjudaginn 21. þ.m. í
gagnfræðaskólanum, en þar er
Iðnskólinn til húsa. Skólastjór-
inn. Björgvin Sighvatsson gerði
grein fyrir skólastarfinu.
Skólinn var settur 6. jan. s.l.
f skólanum voru alls 28 nem-
endur, og skiptust þeir á milli
10 iðngreina. Fjórir nem. voru
ekki á námssamningi. í 1. bekk
voru 12 nemendur, þar af 5
gagnfræðíngar, en þeir þurftu
ekki að taka þátt í bóklegri
kennslu 1. bekkjar.
Varðandi bóklegu kennsluna
hefur það fyrirkomulag verið
upp tekið. að henni er skipt i
tvo áfanga, þ.e. annan vetur-
inn er í bóklegum greinum
farið yfir námsefni samsvar-
andi 1. og 2. bekk, hinn vetur-
inn er farið yfir námsefni 3.
og 4. bekkjar, og allir þeir
nemendur, sem lokið hafa fyrri
áfanganum. svo og þeir, sem
lokið hafa gagnfræðaprófi eða
hliðstæðu námi, taka þátt í því
námi. &vinningurinn við þetta
fyrirkomulag er sá, að námið
verður samfelldara. auk þess.
sem það gerir fært að auka til
muna vikulegan kennslu-
'tundafjölda í hverri náms-
grein.
Sex nemendur luku burtfar
arprófi frá skólanum. 3 húsa-
smiðir. 2 járnsmiðir og 1 múr-
ari. Einn þeirra, Gunnlaugur
Karlsson, Bolungarvík, hlaut á-
gætis einkunn. 9.10, sem jafn-
framt var hæsta einkunn yfir
skólann. Tveir hlutu 1. einkunn
og 3 II. einkunn. Gunnlaugur
hlaut bókarverðlaun frá skól-
anum fyrir námsárangur og á-
stundun.
Hæsta eink. upp úr 1. bekk
hlaut Jón Eðvald Guðfinnsson,
Bolungarvík, 7.89. Hæsta eink.
úr hópi gagnfræðinganna sem
eru á 1. námsári, hlaut Jón
Guðbjartsson, Isaf. 8.43, og
hæsta eink. í hópi þeirra,
sem eru á 2. námsári, hlaut
Helgi Júlíusson, Isafirði 8.43.
Auk skólastjórans kenndu
sjö kennarar við skólann. Skól-
inn er eftirmiðdagsskóli. dagl.
starfstími frá kl. 15.20 til 19.30.
1 byrjaðan aprílmánuð gekkst
Iðnskóli Isafjarðar fyrir nám-
skeiði í meðferð reiknistokks,
og var iðnnemum og iðnaðar-
mönnum gefinn kostur á að
sækja námskeiðið. Kennari á
námskeiðinu var einn af kenn-
urum skólans, Anton Björns-
son. rafveitustjóri.
Áformað er, að Iðnskólinn
beiti sér fyrir námskeiðum og
fræðsluerindum varðandi ýmis
viðfangsefni iðnaðarmanna. og
hefur skólanefnd Iðnskólan-
tekið inn á fjárhagsáætlu''
bessa árs framlag til þeirr'
hluta. Formaður skólanefndar-
innar er Finnur Finnsson
kennari.
Hugmyndaflugið leikur laus-
ari hala i hinum siðari mynd-
um Goya, hér eru lýsingar á
nornum og illum öndum, sem
einna helzt minna á martröð.
Þetta hefur orðið til þess, að
súrrealistar svo og dulspek-
ingar hafa viljað eigna sér
Goya. En Feuchtwanger leggur
með réttu á það áherzlu, að
Goya. sem lesið hafi bannaðar
bækur upplýsingarmannanna
frönsku, hóf enga óskynsemi-
dýrkun, heldur þvert á móti.
Það voru skuggahliðar mann-
lífsins, sem hann vildi draga
fram í dagsljósið. Til er teikn-
ing eftir Goya, þar sem hann
sést sofandi við borð. Upp af
höfði hans sveimar fjöldinn
allur af einkennilegum verum.
'pm fara á stiá, þegar hann
'okar augunum. Fyrir neða”
■■ovndina hefur málarinn skrií
hennan texta: Svefn skyr-
‘•'""innar fæðir af sér óskapn-
að. i
Sjálfsmynd Goya.
Mikið hefur verið rætt og
ritað um „Gátuna Goya“, og
enn þann dag í dag reyna
menn að breiða yfir sanna
svíðandi ádeilu í list hans.
Þetta skeði t.d. þegar franski
rithöfundurinn Malraux, náinn
samstarfsmaður de Gaulle,
hélt því fram ekki alls fyrir
löngu, að „fyrir Goya var list-
in tæki til að komast í snert-
Siðasta mynd Goya í myndasafninu um ógnir styrjaldarinnar.
Snillinaurinn sýnir kúgaðri aiþýð’u siaurlaunin, jörðöna og
dýrð hennar.
Skynsemisvefn
ið i list Goya, fólkið sjálft,
þjáningar þess og barátta.
Þegar Goya sendi frá sér
skopteikningar sínar, Caprich-
os, árið 1799, reit hann þessi
orð: „í sannfæringu þess, að
gagnrýni á villu og vitleysu
mannanna geti einnig orðið
viðfangsefni málaralistarinnar,
hefur listamaðurinn valið úr
fjölda þeirra fordóma og ann-
arrar glópsku, sem sameigin-
leg er sérhverju borgaralegu
þjóðfélagi, það sem honum
virtist bezt til þess fallið að
gera að athlægi, og veita um
leið listamanninum tækifæri
til að láta hugmyndaflugið
njóta sin“.
Goya lýsir einnig skelfing-
um styrjaldarínnar, en hann
lætur sér ekki nægja að sýna
eingöngu eyðileggingarmátt
þess heldur sýnir okkur einn-
ig hver á sökina. Og þó er
ekki til einskis barizt, á blaði,
sem listamaðurinn hefur nefnt
Slikur er sannleikurinn sýnir
snillingur kúgaðri alþýðu jörð-
ina og dj'rð hennar.
Klingender leggur áherzlu á
það, að „enda þótt skynsemi
og hugmyndaflug hafi jafnan
togazt á í sál málarans hafi
hann aldrei, ekki í hinni
dýpstu örvæntingu, misst
trúna á lokasigur frelsisins".
f list Goya er ástríðufull
andúð hans á hinu gamla
bundin jafn brennandi trú á
sigur hins nýja.
Eric Danielscn
(Þýtt úr Land og Folk)'.
Smiðjan.
Þjóðfélagsgagn-
rýni
Hugmyndaflug án skynsemi
skapar óskapnað, sagði hann,
en í sameiningu ala þessi at-
riði listamenn og skapa lista-
verk. Sem listamaður var
Goya ekki ánægður með það
að halda sig að hinu ytra borði
veruleikans, hann vildi kom-
ast að hinu innra eðli hlut-
anna bak við hinn opinbera
sannleika. Sannleiksleitin er
meginþátturinn í vinnu hans
allri. Út frá þessu sjónar-
miði hefur Feuchtwanger ritað
Skáldiega ævisögu og vert er
að taka eftir undirtitli bók-
arinnar: Leiðin til þekkingar.
Þau orð gætu einnig staðið
sem einkunnarorð fyrir bók
Klingenders, og er það þó bók
af allt annarri gerð.
Enski listfræðingurinn Kling-
ender er þekktur af á-
deiluriti sínu Marxism and
Modern Art. í bók sinni
um Goya hefur hann val-
ið sér víðtækt verkefni, og
Goya hlýtur jafnan að vera
sjalfvalið efni fyrir hvern
þann listfræðing, er sýna vill
hvernig listin mótar og mót-
ast af þjóðfélaginu. Það er
meginkosturinn við rit Kling-
enders, að hann lætur sér
ekki nægja félagsfræðilega
lýsingu með fjölda staðreynda,
en tekst einnig að skýra sögu-
legan bakgrunn með rann-
sókn á verkum málarans.
Hann sýnir hvernig atburðirn-
ir endurspeglast ekki aðeins í
innihaldi myndanna heldur
einnig í formi þeirra.
Snjöll og varanleg heims-
ádeila útheimtir það, að lista-
maðurinn hafi til fulls á valdi
sínu alla tækni samtímans en
haldi sig ekki eingöngu að
hinni, sem svo oft hefur verið
notuð, að hún kemur ekki
lengur róti á hugi mannanna.
Goya beitti áhrifamestu
tæ'kni síns tíma, akvatinta.
Hið nýja við þá tækni var
það, að hún bætti sterkum lit-
um við raderingstæknina, sem
þannig hlaut aukna tjáningar-
möguleika. En Goya beitti
tækninni ekki aðeins og ein-
göngu sem tækni heldur not-
aði sér hana til þess að draga
fram þær andstæður raun-
veruleikans, sem hann vildi
leggja áherzlu á.
Þekkingarleit
Klingender beinir athygl- i
inni að því sem var aðalatrið- I
Rannsóknar-
styrkir
Eins og undanfarin ár mun
Evrópuráðið veita nokkra
rannsóknarstyrki árið 1965,
sem hver um sig nemur 6.000
frönskum frönkum.
Tilgangurinn með styrkveit-
ingum þessum er að hvetja til
visindalegra rannsókna á sviði
stjórnmála, lögfræði, hagfræði,
-landbúnaðar, félagsfr., kennslu-
og skóiamála, æskulýðsmála,
heimspeki, sögu bókmennta og
lista, að því leyti er varðar
samstarf Evrópurþjóða.
Viðfangsefni, sem teljast
einungis eða aðallega hafa
gildi fyrir eina þjóð, korna
ekki til greina við styrkveit-
ingu.
Umræddir rannsóknarstyrk-
ir verða einungis veittir ein-
staklingum, en ekki stofnun-
um, og að öðru jöfnu munu
umsækjendur innan 45 ára
aldurs ganga fyrir um styrk-
veitingu. Sá, sem styrk hlýt-
ur, skal semja ritgerð um
rannsóknarefni sitt. Má rit-
gerðin vera á tungu hvaða að-
ildarríkis Evrópuráðsins sem
er. Það skal þó haft 1 huga,
að möguleikar á því að rit-
gerðin verði birt munu auk-
Framhald á 9. síðu.
Víkingur
Þeir sem guðirnir elska
deyja ungir.
Þessi orð voru mér hugstæð,
er ég heyrði hina óvæntu
sorgarfregn um andlát þitt.
Hún kom eins og reiðarslag yf-
ir okkur skólasystkyni þín og
vim.
Hvern:g heldur þú að okkur
hafi dottið i hug að við ætt-
um aldrei eftir að sjá þig þeg-
ar þú kvaddir okkur er þú
fórst heiman skömmu eftir jól-
in.
En þótt þú sért horfinn okk-
ur, þá lifir minning þín á með-
al vor, minning um góðan
dreng sem gott var að eign
sem v;n.
Við, sem kynntumst þér,
munum seint gleyma þér.
Víkingur Víkingsson - va
‘kki gamall er hann féll frá.
Hann var fæddur í Húsavík
6. marz 1947 og var því aðeins
17 ára að aldri. Hann var son-
ur hjónanna frú Erlu Stein-
Goya var mikilsvirtur hirð-
málari, og sem slíkur ekki
alltaf sjálfs sin ráðandi; marg-
ar af fyrstu myndum hans
eru greiddar glansmyndir. Eft-
ir komu svo aðrar þar sem
Goya hirti ekki um hirðmál-
ara sið að fegra fyrirmyndina,
dæmi þess er hin fræga mynd
Carlos fjórði og f.iölskylda
hans. Goya lýsir hér fjölskyldu
hans hátignar af þvilikri ná-
kvæmni, að manni kemur
fyrst í hug safn ferlegra skop-
mynda. Þegar Goya endur-
vakti hefð hinna fornu, fen-
eysku venusarmynda, skeði
það á svipaðan hátt. Dæmi
þess er myndin „Hin nakta
Maja“, fyrirmyndin er svik-
in og svipur hennar verður
ögrandi útreikningur. í lífi
yfirstéttarinnar sér Gova
spillinguna einbera. Hann lýs-
ir því, hvernig ástin siðspillist
og svívirðist í þióðfélagi, sem
allt heilagt verður að verzl-
unarvöru.
í lýsingu sinni á þjóðfélagi
þeirra tíma dregur Feuchwang-
er sterklega fram þá kaldúð,
sem veltir sér í ástríðunum.
Þá er nærri þvi glóheit lýsing
hans á öllum stigum auð-
sveipninnar í sambandi lista-<$
mannsins og hertogafrúarinnar
Cayetana, ástarævintýri, sem
sennilega fær full mikið rúm
í bókinni.
Víkingsson kvaddur
Víkingur Víkingsson.
grímsdóttur og Víkings Bald-
vinssonar. Þau bjuggu um
skeið í Grimsey, en fluttu til
Húsavíkur fyrir nokkrum ár-
um.
Víkingur hafði unnið síðan
stuttu eftir jól við fiskviimu f
Sandgerði. Hann lézt þar af
slysförum 31. marz siðastlið-
inn.
Vikingur var vinmargur og
hvers manns hugljúfi, þeirra
er hann þekktu. Þar fór hinn
efnilegasti piltur, prúður og
brosmildur. Hann var drengur
góður, og vildi öllum gott gera.
Við fráfall hans er vina-
hópurinn einum góðum dreng
fótækari.
Við munum minnast hans
með söknuði.
Þessi fátæklegu orð eiga að
flytja foreldrum. afa og ömmu,
systkinum og ættingjum inni-
legar samúðarkveðjur, er þau
verða fyrir þeirri sorg að sjá
á bak hins elskulega sonar,
bróður og frænda, sem hvarf
svo ungur á brott. Víkingur,
vertu sæll. kæri vinur.
Skólasystir