Þjóðviljinn - 02.12.1964, Blaðsíða 7

MKH'tkudagur 2. desernber 1964
H6SVIU1NN
SIÐA
Nokkur orð um góðu
bók og vondor bækur
Mér barst í hendur á dög-
unum nýutkomin bók Hannes-
ar Péturssonar um Steingrím
Thorsteinsson. Það var mikill
fengur og fágaetur. Þess vegna
vil ég færa höfundi þakkir fyr-
ir mikið og gott verk, svo og
öllum þeim, sem að því standa,
m.a. Herði Ágústssyni, sem sá
um hinn fallega ytri búnað
bókarinnar. Þetta er vissulega
vönduð bók, eins og þær ger-
ast, beztar, nákvæm sagnfræði,
skýr framsetning, bók, sem ber
í sér mikinn kúltúr, verðugur
minnisvarði um kúltúrpersón-
una Steingrím Thorsteinsson
og manninn Steingrim, sem
hvergi mátti vamm sitt vita.
Það er gott að kynnast slíkum
manni, þó að hann sé ekki
lengur ofar moldu.
Eftir að ég las þessa bók,
hefur sú hugsun orðið ae áleitn-
ari við mig, hvort það væri
ekki mikil blessun menningu
okkar (sem ég ber ekki eins
mikið traust til og Jón E.
Ragnarsson gerði í umræðum
í útvarpinu á dögunum), ef
færri bækur kæmu út á Is-
landi en nú gerist. Væri það
ekki stórkostlegur menningar-
áuki, ef bókaútgáfa fslendinga
drægist saman um helming, en
þær bækur, sem út væru gefn-
ar, hefðu eitthvert menning-
arlegt gildi? Það er ekki vaf'
á því, að bókaflóð það, sem nú
æðir vfir þjóðina, er að eyði-
leggja allan lestur í landinu.
Hannes Pétursson getur þess i
bók sinni, að á dögum Stein-
gríms hafi þýðing hans á Þús-
und og einni nótt verið fs-
lendingum „bókmenntalegur
hvalreki". Það var nefnilega
ekki eins mikið um bækur á
íslandi í þá daga. Það, sem út
kom, var því almennt lesið.
Við hrósum okkur af mörgu,
og m.a. af því að við séum
heimsins mesta bókaþjóð. Það
getur satt verið, þó að ég viti
það ekki með vissu, að meira
sé gefið út af bókum á ís-
landi miðað við höfðatölu en
í öðrum löndum, en hitt er
jafnvíst, að það er meira gef-
ið út af ómerkilegu rusli á ís-
landi en annars staðar. Og því
miður er raunin sú, að góðar
bækur týnast og gleymast í
öllu ruslinu. Getur hver maður
brennivín (Jón Kristófer) og
jafnvel selja það. Verst er,
að höfundar, sem áður höfðu
skrifað eitthvað einhvers virði,
hafa lagt sig niður við að
semja slík verk, annaðhvort af
andlegu gjaldþroti eða pen-
ingaskorti.
Þessir höfundar mega sosum
skrífa fjandann ráðalausan, ef
þeir gera engum tjón. En það
er einmitt það, sem þeir gera.
Það má nefnilega ekki gleym-
ast, að það er siðferðileg skylda
ándlegra leiðtoga þjóðarinnar,
Eftir Guðrúnu Helgacfóttur
gert sér það ómak að líta yfir
„jóla“-bókalistann í ár. Er nú
svo komið, að svo virðist sem
hver sá, sem iætur flæða úr
penna sínum, komi þvi á al-
mennan markað. Er ekki kom-
inn tíimi til að stÖðva þessi
ósköp? Svo langt hefur ósvifni
þessara höfunda gengið, að
húsmæður bæjarins setjast
niður, rissa upp hundruð blað-
síðna af ómerkilegu og
heimskulegu þvaðri og lýsa því
síðan yfir í viðtöium við blaða-
menn, að þær hafi vantað pen-
inga fyrir eldhúsinnréttingu.
Og þetta vill bókaþjóðin mikla
lesa. Til þess að enginn þurfi
að geta í eyðurnar, á ég hér
við bækur Ingibjargar Jóns-
dóttur, og þetta mega einnig
taka til sín Magnea frá Kleif-
um, Guðrún A. Jónsdóttir og
fleiri slíkir höfundar. Þá mætti
og minnast á ævisagnaskrifin
um menn, sem fátt eitt hafa
gert sér tíl ágætis annað en áð
sanka að sér fé, já, jafnvel
sýna atorku við að drekka
t.d. menntamálaráðherra eða
heimspekideildar Háskólans
(því að hún er víst til) að
vernda menningu þjóðarinnar.
Það er staðreynd, sem við vit-
um Öll. að fólk er nú einu
sinni ekki allt jafngreint. Það
geta ekki allir gengið mennta-
veginn, en það geta allir
menntazt nokkuð. Það er verk-
efni hins menntaðri og gréind-
ari hluta þjóðarinnar, þeirra
manna, sem þjóðin hefur sett
og kostað til mennta, að standa
vörð um andlega velferð þessa
fólks. Og menntun þessa fólks
byggist á því, sem það les.
Þess vegna ber að flytja því
góða lesningu, góðar bækur. Og
til þess að enginn fari að tala
um hömlur og prentfrelsi, ætla
ég að leggja hér fram nokkrar
tillögur: um bókaútgáfu: Bæk-
ur skulu vera þau rit, som eitt-
hvert menningarlegt gildi hafa
að dómi menntaðra manna og
eiga ekki að vera gróðafyrir-
tæki. Slíka útgáfu mætti
styrkja með þvi að leggja einni
götu minna árlega. Það væru ?
góð skipti. Skáldsagnaþvæiu ?
þá, sem ég hef áður nefnt, svo jí
og allar vondar bækur, mætti ?
gefa út í heftum (líkt Og Basil <
fursti var gefinn út) og mætti:
gjaman vera gróðafyrirtæki.;
Þvi ruglar þá enginn saman!
við bækur. Klámrit skylduj
menn einnig geta fengið, ann-l
að hvort ókeyplg eða greidd;
af sjúkrasamlögum, því að!
slíkir lesendur eru sjúkir (á|
útlendu máli pervert). (Reynd-|
ar geta klámrit verið góð, t.d. \
mætti gefa Bósa sögu og Her-^
rauðs út sem klámrit, sem húnj
er, en hún er skrifuð á fögru |
og rismiklu máli, rit, sem eng-5
an skaðar, hvorki bókmennta-í
unnendur né perverta). Vil égí
biðja hæstvirtan menntamála-5
ráðherra, sem margt hefur vilj-S
að gera íslenzkri menningu til ?
þurftar, að taka þetta til at- ?
hugunar. Ég er ekki í vafa um, ?
að mjög mætti skara í glæðum ?
íslenzkrar menningar, ef and- ?
legir leiðtogar þjóðarinnar?
sinntu meira ísienzkri bóka-?
útgáfu en þeir gera nú, en létu ?
hana ekki eftir peningasjúkum. ?
andiegUm öreigum, sem vita þá ?
gleði eina í þessum heimi að ?
grreða é heimsku náungans. ?
Um leið og ég endurtek ?
þakklæti mitt til Hannesar Pét-?
urssonar fyrir vel unnið verk, ?
langar mig til að víkja fáum?
orðum að þeím, sem fannst nóg ?
um þá viðurkenningu, sem ?
umræddur Hannes hlaut á ?
unga aldíi, og sáu ofsjónum ?
yflr þeim peningum, sem hann ?
fékk með þeim. Þessu fólki má ?
benda á, að það er ekki eins ?
nauðsynlegt og margir halda ?
að ganga um skítugur og solt- ?
inn til þess að geta ort. And- ?
legur og lílkamlegur subbuskap- ?
ur fylgist ævinlega að, Þó að J
þessar styrkveitingar til Hann- ?
esar væru ekki stórkostlegar, ?
hafa þær eflaust hjálpað hon- ?
um eitthvað fjárhagslega. enda ?
hefur hann þegar margendur- ?
goldið þær Rúmlega þrítugur ?
hefur hann þegar sent frá sér ?
þrjár frábærar ljóðabækur og ?
nú þessa bók um Steingrím ?
Thorsteinsson. Hafa fáir gert ?
betur. Maður, sem kemur úr-?
Framhaid á 9. sfðu ?
LEIKFÉLAG HAFNARFJARÐAR;
GESTIRI
MIKLAGARÐI
eftir ROBERT NEUNER
Leikstjóri: Guðjón Ingi Sigurðsson
«**
einuð undir einni yfir- ?
stjórn: Vísinda- og tækni- ?
stofnun sjávarútvegsins. §
3) Fiskverð til sjómanna og ?
útvegsmanna verði ákveð- ?
ið með frjálsum samning- ?
um þessara aðila sameig- ?
inlega við eigendur fisk- ?
vinnslustöðva. Nú þegar ?
verði horfið frá því, að ?
gerðardómur álcveði fisk- ?
verðið eins og nú er oft- ?
ast gert. ?
4) Endurnýjun fiskiflotans ?
verði haldið áfram, bæðl ?
með því að keypt verði ?
stór og vönduð skip, sem ?
vel henti til slldveiða og $
þorskveiða, og einnig?
fisklbátar, sem bezt henta?
til daglegra róðra með ?
sérstöku tilliti til hráefn- ?
isöflunar fyrir frystihúsln ?
víðsvegar á iandinu, Enn- ?
fremur verði nú gerðar ?
ráðstafanir til endurbygg- ?
ingar togaraflotans. * ?
5) Hækkaður verði lögákveð- ?
inn fródráttur frá brúttó- ?
tekjum fiskimanna við á- ?
lagningu skatta og út- £
svara, til að jafna frekar?
en nú er aðstöðumun ?
sjómanna við flesta aðra ?
skattþegna um skatt- ?
greiðslur, vegna hins ?
mikla aukakostnaðar ?
þeirra af atvinhu sinni, ?
svo sem mikils faeðls- ?
kostnaðar á sjónum, sjó- ?
fatakostnaðar, ferðakostn- ?
aðar o.fl. |
6) Allir íslenzkir sjómenn og ?
aðstandendur þeirra njóti ?
sömu slysabóta á hvers ?
konar skipum, sem þeir ?
sækja sjóinn á. Verði ?
þannig bundinn endir á *•
bað, að sjómenn, sem far- ?
ast af slysum eða verða ?
öryrkjar, séu mísjafnlega ?
bættir, eins og nú er. |
J) Að lögfest verði, að allur ?
síldarafli, sem annar fisk- ?
afli verði vigtaður með ?
löggildum vogum hvar ?
sem aflinn er lagður á ?
land.

Hér sjást þrir af fulltrúunum frá Akranesi á flo kksþinginu. Frá vinstri: Arni Ingimundarson, Lilja
Ingimundardóttir og Halldór Backmann. — (Ljósm. Þjóðv. A. K.).
Sambykktir 14. þings Sósíalista-
flokksins um málefni fiskimanna
Lmdhelgin nái til
iandgrunnsins alls
Þingið heitir á stjórn flokks
ins og þingflokk Alþýðubanda-
lagsins að vinna að framgangi
.tirfarandi málefna fiski-
manna:
1) Að nú þegar verði hafinn
undirbúningur að útfærslu
fiskvelðilandhelginnar, svo
að hún nái til alls land-
grunnsins, hvað snertir
veiðar erlendra fiskiskipa.
Jafnframt verði gerðar
ráðstafanir til að friða
viss veiðisvæði yfir hrygn-
ingatímann að fengnum
tillögum fiskifræðinga urn
það efni.
2) Að fiski- og hafrannsóknlr
verði efldar með auknum
fjárframiögum frá ríkinu
og að nú þegar verði haf-
in bygging fulikomins
fiski- og hafrannsókna-
skips. sem búið verði
beztu fáar.legum íækjuw
til rannsókr.arstarfa.
Rannsóknarstðrf fyrlr
sjávarútveginn verði sam-
Fyrir rúmri viku frumsýndi
Leikfélag Hafnarfjarðar „Gesti
í Miklagarði", fjörugan gaman-
leik eftir Robert Neuner; hús-
ið var ekki fullsklpað, en við-
tökur með ágætum. Höfund-
inn þekki ég ekki að neinu,
en hann virðist lagtækur
skraddari eftir ieikriti þessu
að dæma, en það er samið
eftir þrjátfu ára gamalli sögu
Erichs Kastner, „Drei Manner
im Schnee", sögu sem víða
hefur notið vinsælda og einnig
hér á landi. Á Erich Kastner
er hvergi minnzt í leikskránní
og skaðar vart að geta þess
að hann er einn af þekktustu
höfundum þýzkum um okkar
daga, ljóð hans fsmeygileg og
sérstæð og ýmist gædd góð-
látlegri kímni eða mögnuðu
tvfsæju háði; sögurnar léttvæg-
ari og hversdagslegri, cn sum-
ar búnar svipuöum kostum.
Kástncr var maður róttækur
og sagði jafnan félagslegu
ranglæti stríð á hendur, enda
bækur hans bannaðar og
brenndar af ógnarstjórn naz-
ista og skáldið landflótta unz
strfði lauk. „Gestir í Mikla-
garði“ er ósvikinn skemmti-
lestur og sólskinssaga af létt-
ara tagi og endirinn gamai-
kunnur og gagnslitinn: ungur
atvinnulaus og blásnauður
gáfumaður hlýtur prinsessuna
og hálft konungsríkið að lok-
um; það örlar á félagslegri
ádeilu, og þó vonum minna.
Annars er uppistaðan sú að
flugríkur forstjóri og mestur
auðkýfingur í Evrópu tekur
þátt f keppni sinna eigin verk-
smiðja og hlýtur önnur verð-
laun, stutta dvöl á dýru glæsi-
legu gistihúsi í Alpafjöllum.
Hann fer bangað undir ann-
arlegu nafni, duibúinn sem
fátæklingur — hann fýsir að
kynnast innræti fólks' af eig-
in raun, losna um stund við
taumlaust dekur, og það fer
ctns og hann grunar: gervi-
öreigi þessi er hafður að háði
og spotti, tallnn óalandi og
óferjandi og loks rekinn á
dyr. Af tiltæki hans hlýzt
misskilningur á misskilning
ofan, og ekki fleira um þá
sögu.
Að' ýmsu leyti virðist þett.a
f.iörmíkla iétta gaman við hæfi
tómstundaleikara, söguhetjurn-
ar eru skýrar og kátbroslegar
manngerðir eða einstaklingrr
og ánægjulega ólíkar, lýsihgar
þeirra ljósar og einfaldar f
sniðum, skopið alþýðlegt og
bakklátt hæfum leikendum. t
annnn stað er það borin von
að lftt reyndlr áhugamenn
sem vart geta annað túlkað
en venjulega landa sína, fái
lýst að gagni ríkri og iðiu-
lausri yflrstétt hins stóra
heims, afretum þeim sem fátt
gera annað en skemmta sér.
daðra og sóa illa fengnum auði.
Og Leikfélagi Hafnarfjarðar
hregzt þvt miður bogalistin að
bessu sinni, sýningin er í
iakara lagi, og er þá ekki
við annað miðað en starf fé-
lagsins sjálfs f fimmtán ár.
Hlutverkin eru ekki færri en
sextán, enda segir í leikskrá
að verkið hafi fyrst og fremst
verið ..tekið til meðferðar til
að gefa ungu fólki tækifæri
til að leika". Stefnan er lofs-
verð og að óreyndu trúl ég
ekki að þetta geðfellda áhuga-
sama fólk geti ekki gert bei-
ur. Það er f hámælum haft
að tslenzkir gagnrýnendur viti
aldrei hvað sé leikstjóra og
hvað leikendum að kenna eða
hakka. og rná satt vera. En
hað sýnist eitthvað meira en Iit-
ið bogið við starf Guðjóns Tnga
Sigurðssonar, hins unga og <S-
reynda leikstjóra, hann virð-
ist leikendum sínum harla lít-
il stoð, ■ þeir verða að reyna
að bjarga sér eins og bezt
gengur og oftlega með litlum
eða engum árangri — en að
sjálfsögðu verður ekki mikils
krafizt af ungum tómstunda-
leikurum og algerum nýliðum.
Ótrúlegur seinagangur, deyfð,
vankunnátta og hik eru allt
of víða helzta einkenni sýn-
ingarinnar, og smekkvísi leik-
stjórans hlýt ég einnig að
draga mjög í efa — fáránleg
og annkannaleg gervi og af-
káralega framkomu Jóns Júlí-
ussonar og Vigfúsar Harðar-
sonar sem leika aldraða starfs-
menn í gistihúsinu verður að
minnsta kosti að rita í reikn-
ing hans. Sviðsmyndir þær
sem Sævar Helgason teiknaði
bæta ekki heldur úr skák, þær
eru einfaldar eins og vera ber,
en ósköp óyndislegar og lé-
lega unnar og gefa alranga
hugmynd um hin iburðar-
miklu salarkynni.
Af leikendunum skal fyrst
frægan telja, hinn vinsæla
skopleikara Hafnfirðinga um
langan aldur Eirík Jóhannes-
son, en hann er Schlflter gamli,
hinn gamansami og fróðléiks-
fúsi auðkýfingur. En Eirfkur
er alls ekki í esslnu sínu, rödd-
in er tekin að bresta, kunn-
áttan vonum minni, leikgleð-
in ekki söm og forðum. En
gervið er gott og manni lfð-
ur þrótt fyrir allt notalega
í návlst hans, bað stendur sér-
stakúr bokki af hinum aldna
leikara. Ragnar Magnússon og
Sverrir Guðmundsson hafa ífka
allmikið komið við sögu fé-
lagsins hafnfirzka bótt ungir
séu að árum og fara einnig
með aðaihlutverk f leiknum.
Utlit og framkoma Ragnars er
ekki í öllu við hæfi hins stál-
heppna dr. Hagedorns, 03
túlkunin ekki verulega fynd-
in, en hann er öruggur og
traust.ur í orðum og gerðum
og sýnu meiri auglýsinga-
snillingur en elskhugi. Sverrir
er hinn trúi geðfasti biónn
forstjórans, Og gerir öðrum
meira úr hnittilegum tilsvör-
um og hlægilegum atvikum;
snöggur upp á lagið, spaug-
samur og glettinn og hefur
aldrei leikið eins vel svo ég
viti, Svana Einarsdóttir er
dóttir forstjórans, geðfelld og
góð stúlka eins og hún á að
vera. en ekki nógu tilkomu-
mikil ( sjón og raun, fram-
sögnin viðvaningsleg ■ á ýms-
an hátt. en ekki óþægileg á
að hlýða. Athygli mína vakti
Leifur Ivarsson, hinn ungi
stimamiúki hótelstjóri; þó að
bros. orðsvör og hreyfingar
væru nokkuð einhæf. tókst
honum einum manna að lýsa
fína fólkinu til hlítar. sann-
ur uppskafningur frá hvirfli
til il.ia. Svanhvíti Magnúsdótt-
ur varð of lítið úr skemmti-
legu hlutverki daðurgjamrar
auðmannskonu og var þó ekki
laust við að nokkrum tilþrif-
um brygði fyrir á stöku stað;
baróninn aðdðandi hennar á
að vfsu að vera alger mann-
ieysa, en ekki það leiðinlega
núll sem hann varð f hönd-
um Guðmundar Guðmundsson-
ar. Halldóra Gissurardóttir
lýsti roskinni ráðskonu milj-
ónamæringsins af krafti og
dugnaði fremur en tækni og
lagni; konukind þessi vitgrönn
og barnaleg, en umþyggjusöm
og trygg með afbrigðum: og
Sína Á. Amdal fór látlaust
og, snoturlega með hlutverk
gamallar og góðrar ekkju og
móður.
A. Hj.