Þjóðviljinn - 06.01.1965, Qupperneq 4

4 SlÐA
ÞJÓBVILJINN
Miðvikudagur 6. janúar 1965
nviiiiniN
Otgefandi:
Ritstjórar:
Sameiningarflokkur alþýðu — 'JBósíaiistaflokk-
urinn. —
Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjóri Snnnudags: Jón Bjarnason. ♦
Préttaritstjóri: Sigurður V Friðþjófsson. , , j
Rltstjóm, afgreiðsla, auglýsingar. prentsmiðja, Skólavörðust 19.
SímJ 17-500 (5 Imuri Askriftarverð ki 90,00 á mánuði
fívert skal halda?
Jvö blaðanna, Vísi'r og Tíminn, hafa gert fáein
orð úr áramótagrein Einars Olgeirssonar að
umtalsefni, og þáð sannarlega ekki með þeim
hæíti að blöðunum sé sómi að. Vísir telur að Ein-
ar sé nú farinn að viðurkenna einkaframtakið og
Tíminn blossar upp í afbrýðissemi og óttast að
foringjar íhaldsins séu teknir að keppa um hylli
Einars Olgeirssonar!
Jjau orð sem vitnað hefur verið til munu felast í
þessum setningum í grein Einars: „Efnahags-
vandamál íslands verða aðeins leyst með sameig-
irilegu skipulögðu átaki meirihluta landsmanna.
Einkaframtaksboðskapur 19. aldarinnar getur ekki
orðið almenn þjóðfélagsleg lausn á vandamálum
okkar samtíma, þótt einkaframtak eigi enn sína
möguleika innan skipulagðs íslenzks þjóðarbú-
skapar. Stefna félagslegra átaka og heildaráætl-
ana um framkvæmdir er orðið kjörorð 20. aldar-
innar, jafnt í hinum borgaralega sem hinum sósí-
alistíska heimi. Nokkuð hefur þó hinn borgaralegi
heimur lært af sósíalismanum“. Það virðist ekki
auðvelt að lesa út úr þessum ummælum einhverja
játningu um mikilleik einkaframtaksins!
. i«i<* i■ •• • ri • ’
geíri hugmynd hefðú. lesendur Vísis ög Tímans
fengið um andann í áramótagrein Einars, ef
þeir hefðu vitnað í framhald áðurgreindra orða, en
þar segir orðrétt: „í allri baráttunni fyrir lausn
efnahagsvandamálanna, bættum lífskjörum og
styttum vinnutíma, má það^ ekki gleymast, að bar-
áttan fyrir þessu efnhagslega öryggi og afkomu er
þó aðeins barátta fyrir undirstöðu menningaflífs-
ins. Hið raunverulega líf sjálft felst í mennjng-
unni, manngildinu, fegurðinni. Peningaþjóðfélag
borgarastéttarinnar á íslandi er að murka lífið úr
menningunni, gera hana að innantómu stássi, setja
yfirborðsmennskuna. sýndarmennskuna, í stað
manngildis og hugsjónar. Með hinum langa vinnu-
tíma og þrotlausum borgaralegum áróðri er aftur-
haldið um leið að reyna að drepa verkalýðs- og
starfsmannastéttirnar andlega. Samtímis reynir
það að villa svo um fyrir menntamönnum landsins
og spilla þeim, að þeir þori ekki að sjá eða geti
ekki séð. neina leið út úr andlaúáu þrældórnshúsi
peningaþjóðfélagsins. Einmitt hinar starfandi stétt-
ir handa og heila eru vaxtarbroddar þióðarinnar.
Ef þær eiga sér ekki framtíðarsýn og andlegan stór-
hug. þá geta bær hpldur ekki sefið þjóðinni hann
og leitt hana út úr þrældómshúsi peningaþjóðfé-
lagsins“.
Qg Einar Olgeirs.son leggur á það þunga áherzlu
að öll samtök launþega og hinir pólitísku flokk-
ar verkalýðshreyfingarinnar verði að sameinast til
að knýja fram nýja efnahagsstefnu og þar með
nýja stiórnarstefnu í landinu, og tryggja sér sam-
starf allra heilbria'ðra og þjóðlegra afla utan launa-
stéttanna. Rökstuðningur Einars fyrir nauðsyn slíks
samstarfs er skýr og sannfærandi, þar er fekið á
meginatriðum og um þau fjallað af einurð og stór-
hug, svo af ber í stjórnmálaskrifum áramótanna. s.
StjórnarEiðið felldi margar tillögur
við f járlögin til merkra umbótamála
Nokkur atriði úr ræðu Einars Olgeirssonar frá 14. desember
sl. fyrir breytingartillögum við fjárlögin fyrir 1965
ÞINGSIÁ ÞIOÐVILJANS
★ I Þingsjánni í dag verður
gerð grein fyrir breytingar-
tillögum Einars Olgeirsson-
ar við fjárlagafrumvarpið
fyrir árið 1965 með því að
stikla á nokkrum atriðum
úr ræðu hans er hann tal-
aði fyrir þeim við 2. umr.
fjárlaga hinn 14. des. sl.
T*r Tillögur þær, sem Einar bar
fram voru felldar eins og
aðrar tillögur stjórnarand-
stæðinga. Þó svo hafi farið
þykir rétt að geta þessara
tillagna þar sem það sýnir
bæði vilja Alþýðubanda-
lagsins til að bæta nokkuð
úr þar sem verst horfir og
eins skilningsleysi stjórnar-
Iiðsiús til ýmissa umbóta-
mála.
★ Síðar verður birt stutt á-
grip af ræðum þeirra
Björns Jónssonar, Gils Guð-
mundssonar og Ragnars
Arnalds, er þeir mæltu fyr-
ir breytingartillögum sínum
við fjárlögin.
Einar Olgeirsson átaldi harð-
lega í upphafi ræðu sinnar
þann hátt. sem nú er á hafð-
ur við afgreiðslu fjárlaga.
Fiárhagsumræður fyriú allt ár-
ið eru hespaðar af á örfáum
klukkutímum í stað þess að
gefa þingheimi kost á að ræða
málin ýtarlega á lengri tíma.
Einar taldi að afgreiðslá
fjárlaganna að þessu sinni
géngi í þveröfuga átt við júní-
samkomulagið, verðbólgan ætti
sýmlgga 7 að halda áfram að
;vaxa. Þá þeptj hann á,.3ð fjÓT-
framlög eru veitt til nýrra at-
riða eins O? almajmavarna.
ferðalasa og veizlna fyrir
Atlanzhafsbandalagið. Þá sasði
Einar það hinn mesta óþarfa
að auka framlög til kirknanna^*
um 2 milj. kr. og væH það þó
um þverbak keyrt er ísleoding-
ar evddu stúrfúlgum til trú-
boðsstarfa í Kaupmannahöfn.
Handritastofnunin
Þá vék ræðumaður að breyt-
ingartillögum sínum. Sú fyrsta
var við 14. grein um að hækka
fjárframlög til Handritastofn-
unarinnar úr 925 þús. upp í
1.5 milj Síðan rökstuddi ræðu-
maður bessa tillögu ,með "t-
irfarandi orðum: ,.Nú sem
stendur stöndum við í deilu
við Dani um handritin oy það
er fvlgzt með því hvað við ger-
um í heim efnum. Ýmsir Dan-
ir, jafnvel danskir vísinda-
menn og heil vísindafélög þar
i 'landi tala hátt og djarflega
um þessi mál og láta mikið til
sín taka i blöðum. En ég man
eftir því, og það ekki fyrir
mjög mörgum árum, að þann-
ig var búið að Árnasafni, með.
an það var í hluta af háskól-
anum, að ár rftir ár var sótt
til danska þingsins um að fá
oappahvlki utan um beztu
handritin, sem þarna voru, til
að rykið kæmist ekki að þeim.
en þeirri beiðni var alltaf
neitað. Þetta hefur nú verið
skilningur Dana og vísinda-
mannanna þar á nauðsyn þess
að vemda íslenzku handritin.
á meðan fslendingarnir, sem
,-þar unnu og vinna voru að
reyna að bjarga þeim.
Svona var nú skilningurinn
áður en við íslendingar fórum
að gera kröfur til handritanna.
svo að Dönum er bezt að hafa
hægt um sig í samþandi við
bessi efni En ég held, að við
þurfum að sýna dálítið meiri
skilning heldur en við gerum i
bessum efnum. Ég held, að við
hurfum t.d. að hafa fleiri menn
á launum við Handritastofn-
unina.
Ég tel því, að það sé alveg
nauðsynlegt að við sýnum við-
leitni til að hækka verulega
þessa styrki, laun og ránn-
sóknarstyrki og það er ekki
mikil hækkun, sem ég fer fram
á, aðeins rösk 500 þús.
Handritastofnunina eigum
við ekki að láta fara fram' hjá
okkur við afgreiðslu fjárlaga
án þess að athuga okkar gang.
Við eigum í sífellu að hækka
fjárveitingamar“.
Þjóðminjasafnið
Næsta breytingartillaga Ein-
ars var um Þjóðminjasafnið,
en þar leggur hann til að fjár-
veiting til safnsins vegna að-
'stoðar tímavinnu, til að útvega
gripi o.fl. yrði hækkuð úr 410
í 500 þús. Um þessi atriði sagði
Eiriar m.a.r „Því miður er það
svo, að margir af embættis-
mönnum okkar á hinum þýð-
ingarmestu stöðum og ekki
hvað sízt menntamenn, eru
hógværir og þekkja ekki þá
frekju, sem „bisnessmenn“
temja sér, sem eru sífellt nauð-
andi i fjárveitingamefnd, og
ota sínum tota hvar sem því
verður viðkomið annars stað-
ar. Hógværð menntamannanna
verður oft til þess að stofnan-
ft- þeirra líða fyrir. Þess vegna
eigum við sjálfir að taka það
upp að ýta undir slíkar stofn-
anir með þvi að veita þeim
aukið fé. Og þetta er sannar-
lega ekki mikil hækkun, sem
ég fer fram á á þessum lið“.
— Hins vegar flyt ég aðra
breytingartillögu, sem felur
hlútfallslega i sér rriun méiri
hækkun og það er til ránn-
sókna og ferðalaga á fslandi
og Grænlandi, sagði ræðumað-
ur. f fjárlagafrumvarpinu var
Einar Olgeirsson
lagt til að til rannsókna á fs-
landi á sviði fomminjaleitar
yrðu veittar 50.000. Hins vegar
lagði Einar til, að rannsóknar-
styrkur yrði bæði veittur með
tilliti til íslands og Grænlands
og yrði 400 þús.
Einari fórust orð á þessa
leið, er hann rökstuddi tillögu
sína: „Það er vitanlegt að fom-
minjar okkar em ekki ein-
ungis á íslandi,- í>ær em líka
í Grænlandi í mjög ríkum
mæli og jafnvel vestar, í hinu
aldna Vínlandi. ,
50 þús. kr. til rannsókna og
ferðalaga fyrir þjóðminjasafn,
sem á.að sjá um allt er snert-
ir fornleifarannsóknir íslend-
inga er raunverulega ekki
neitt. Ég hygg því, að þó að
við bætum Grænlandi við og
hækkum fjárveitinguna upp í
400 þús. þá sé það það
minnsta, sem við getum kom-
izt af með. Það er líka í sam-
ræmi við kapp okkar til að
endurheimta handritin að,
vinna að slíku“.
Þá gat ræðumaður tillögu er
hann flutti um að hækka fjár-
veitingu til plötusafns Þjóð-
minjasafnsins úr 5 í 25 þús.
Einar flutti þessa tillögu við
fjárlögin fyrir 1964 en hún var
felld þá og eins núna.
Fomritaútgáfa
Ein breytingartillaga Einars
var að hækka framlag til Fom-
ritaútgáfunnar úr 125 upp í
250 þús. Um þetta atriði sagði
ræðumaður m.a.;
„Fornritaútgáfan hefur pkki
verið eins öflug og skyldi og
það er að miklu. leyti að kenna
fjíárskorti. Með Hliðsjón af
handritamálinu erum við und-
ir smásjá hvað snertir þessi
atriði og við þurfum að sýna
að við reynum að gera eitthvað
af okkar litlu efnum“.
— Þá lagði Einar til að 400
þús. yrðu veittar til viðhalds
Viðeyjarstofu. Ríkisstjórnin á-
kvað eftir aðra umræðu að
taka málið þeim tökum að
mannvirki í Viðey yrðu keypt
og hæfileg lóð í kring. Þess
vegna dró Einar sína tillögu
til baka.
•
Grænland
Þá gat ræðumaður síðustu
breytingartillögu sinnar, sem
hann flutti líka í fyrra en var
felld þá, um að kosta mann
samkvæmt vali félagsmála-
ráðuneytisins til að ferðast um
byggðir Grænlendinga, kynna
sér kjör þeirra og rita bók um
félagslegan aðbúnað þjóðarinn-
ar og sé bókin síðan gefin út.
Leggur Einar til að fjárveit-
ing til þessa verði 250 þús.
Sem rökstuðning með þessari
tillögu mælti Einar eftirfarandi
m.a.:
„Nýlega var flutt hér á Al-
þingi þingsályktunartillaga um
aðstoð við þróunarlöndin, sem
fékk að verðleikum góðar und-
irtektir og allir þingmenn virt-
ust sammála um. Hér í ná-
grenni okkar höfum við sér-
Framhald á 9. sfðu.
Steinunn Þorsteinsdóttir
Steinunn Þorsteinsdóttir hús-
freyja að Kverná í Eyrarsveit
lézt í sjúkrahúsi í Stykkis-
hólmi þann 15. nóv. s.l. Hún
var fædd 11. jan. 1888 að
Kirkjufelli í Eyrarsveit og for-
eldrar hennar hjónin Guð-
björg Bergsdóttir og Þorsteinn
Bárðarson bóndi og hrepps-
nefndaroddviti að Gröf í sömu
sveit. ,
Árið 1911 giftist Steinunn
eftirlifandi manni sínum, Ás-
mundi Jóhannssyni, hinum á-
gætasta manni í hvívetna. Þau
hjón stofnuðu bú að Kverná
hjá foreldrum Ásmundar,
Höllu og Jóhanni, og bjuggu
þar svo síðan af miklum mynd-
arskap í meira en hálfa öld.
Síðustu áratugina sátu þau
hjón jörðina í samíbýli við syni
sína, Þorstein og Jóhann, —
og má með sanni segja að jörð-
in Kverná, eins og hún er nú
í dag, tali skýru máli um at-
hafnasamt líf og þjóðnytsam-
legt afrek, sem erfitt er að
meta eins og vert væri, svo
ekki sé fjölyrt um þá hlið ævi-
starfsins, sem veit að því að
koma til manns stórum og
glæsilegum hópi barna, en um
það eitt mætti semja veglegan
þátt í sambandi við ævistarf
þeirra Kvernárhjóna.
Undirritaður kynntist Stein-
unni er hann var enn á barns-
aldri en hún glæsileg heima-
sæta í Gröf, og frá þeirri tíð
hefir hann átt þau hión bæði að
góðvinum, enda notið frábærr-
ar og rómaðrar gestrisni þeirra
MINNINGARORÐ
í óteljandi skipti, fyrst sem
nágranni og *síðar sem ferða-
maður. Steinunn var Eyrsveit-
ingur, eins og áður er getið.
Að henni standa traustir ætt-
arviðir þar í sveit og nágrenni
frá gamalli tíð. Foreldrar
hennar, Guðbjörg og Þorsteinn
í Gröf, voru þar um slóðir al-
þekkt mannkostafólk. Afar
hennar, Bárður í Gröf ogBerg-
ur í Hellnafelli voru svo mikl-
ir fyrir sér á sinni tíð, að um
þá lifa sagnir og munnmæli,
er nægja til að skipa þeim á
bekk með þjóðsagnahetjum
vorum. Hvað um það hygg ég
að se|ja megi um þau Grafar-
systkin, börn Guðbjargar og
Þorsteins, að þau hafi í sjón
og raun borið þess vitni að
þau áttu til kjarngóðra manna
að telja. Enn minnumst við,
gamlir Grundfirðingar, atgerf-
ismannaúna Bárðar, Bergs og
Kristfinns og þeirra systkina
allra í Gröf. Það var sönn lífs-
gleði og hlýja í návist þessa
þróttmikla og trygglynda fólks.
eitthvað í ætt við landkostina
og umhverfið, eitthvað stór-
brotið og hlýlegt í senn.
Fyrir mér er og verðurmynd
þessarar konu greypt inn í
heildarmyndina af þessu góða
fólki og lífsumhverfi þess í
endurminningum mínum.
Það hefur vissulega orðið
mikið skarð 1 frændgarð þeirra
Kvernárbænda og vina, — og
engum fornkunnugum. ^em þar
á leið um garð, mun sjást yf-
*ir hið auða sæti húsfreyjunn
ar góðu. En sú er þá huggui
harmi gegn, að góður orðstí:
deyr eigi, að minning henna:
varir meðal vor og ævistar
hennar lifir meðal komand
kynslóða. Ég vil enda þessá:
fáu línur með samúðarkveðji
til nánustu vandamanna Stein
(unnar, en þó einkum mín:
'gamla vinar, Ásmundar Jó
hannssonar, sem næSt' • hefú
verið höggvið með fráfalli á-
gætrar eiginkonu ,og lífsfélaga
J. R.
>
V