Þjóðviljinn - 15.08.1965, Blaðsíða 6

g SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 15. ágúst 1965
Samkeppni húsameistará um
endurreisn Skoplje lokiS
Búizt til loftárása á Norður-Víetmm
■ - ■
ÍSf'fej; : j'í ' >!jÍiíiíp:
. 'M r-f*' ,
Alþjóðlegri verðlaunasam-
keppni úm tillögur til að reisa
aítur júgóslavnesku borgina
Skoplje er nú Iokið. Japanskt
húsameistarafyrirtæki varð að
deila verðlaunaupphæðinni með
júgóslavnesku fyrirtæki, þannig
að japanska fyrirtækið fékk
12.000 dollara en það júgóslav-
neska 8.000 dollara.
Það var sumarið 1963 sem
Skoplje eyðilagðist í jarð-
skjálfta, sem jafnaði við jörðu
4 km2 af miðbiki borgarinnar
oð eyðilagði háskólann, marga
aðra skóla, sjúkrahús, bókasöín
og ýmsar aðrar byggingar.
Nú á að endurreisa Skoplje
með aðstoð Sameinuðu þjóð-
anna og júgóslavneska ríkisins.
Verðlaunasamkeppnin var til-
raun til að afla tillagna um
skipulag bæjarins. Hin nýja
-------------------------------$>
Lagt tíl atlögu gegu
listaverkaþjófunum
Nú verður að gera eitthvað
til að stöðva listaverkaþjóf-
ana segir í upphafi fréttabréfs
af WelIington“, sem hvarf af
National Gallery í Lundúnum
og fannst síðar i farangurs-
frá Sameinuðu þjóðunum. A geymsiu á járnbrautarstöð í
síðustu árum hefur allmörg-
um heimsfrægum málverkum
verið stolið frá ýmsum lista-
söfnum. Sumarið 1961 voru öll
fyrri og síðari met slcgin, því
að þá var rænt hvorki meira
né minna en 66 ómetanlegum
málverkum, þeirra á meðal
málverki Goya, „Hcrtoganum
Svíar í fyrsta sæti
f*-' Svíþjóð er það Iand í
heiminum, þar sem flest
dagblöð koma á hver íbúa,
eða hálft eintak á íbúa
(499 eintök á hverja 1000
íbúa). Bretland stendur
ekki langt að baki með
490 eintök á hverja 1000
íbúa. Island hcfur 443.
Noregur 338, Finnland 359
og Danmörk 341 cintök á
hverja 1000 íbúa. Þessar
tölur eru frá 1963.
Birmingham.
1 síðasta hefti af tímariti
Menningar- og vísindastofnun-
ar S.Þ. (UNESCO), Museum,
gerir yfirmaður öryggisþjón-
ustu Alþjóðalistasafnaráðsins,
André Noblecourt, grein fyrir
hinni víðtæku baráttu, sem nú
er hafin gegn listaverkaþjóf-
Ý um. Með aðstoð alþjóðalögregl-
unnar, Interpol, hefur verið
framkvæmd alLsherjarrannsókn
um heim allan á því hve þjóf-
held listasöfn eru. Á grundvelli
þessarar rannsóknar hefur ver-
ið gerð áætlun sem miðar að
því að betrumbæta viðvörun-
arkerfi og öryggisráðstafanir
yfirleitt.
Noblecourt leggur áherzlu á
nauðsyn þess að hafa viðvör-
unarkerfi sem verki hvernig
sem á stendur, einnig við sér-
stakar kringumstæður, eins og
Framhald á 9. síðu.
borg mun liggja á sama stað og
gamla borgin, en verður stær.ri.
Uppdráttur hinnar nýju borgar
tekur ekki einungis til helztu
umferðaræða, opinberra garða
stjómarbygginga og verzluna--
hverfa, heldur einnig til við-
gerða og endurreisnar sögulegra
minja. Ætlunin er að byggingn-
stíllinn verði mjög nýtízkuleg-
ur, enda á að byggja borgina
upp aftur með hliðsjón af fram-
tíðinni.
Fjórum júgóslavneskum og
fjórum erlendum húsameistara-
fyrirtækjum var boðið til verð
launakeppninnar. Nú er hægt
að ganga frá uppdrætti borg-
arinnar. Búizt er við að upp-
byggingin muni taka eitt ár
og kosta 4,9 miljónir dollarr,.
og mun Framkvæmdasjóður 5?
Þ. greiða 1,4 miljón af þeirri
upphæð, en júgóslavneska rikið
eftirstöðvamar.
(Frá S. Þ.)
ív.v.vav;wÍw:,:,:v>.v:w:owc1B-J:*víí.iviv.,a'
.......................................... I L I —— ■ —-----------, ... , ......... "■ — ■■■■■». "
Myiium er xra l’lugstöð Bandaríkjamanna við Danang; það er verið að koma þungum sprengjum
fyrir í þotunum sem sendar eru til árása á Norö ur-Víetnam.
Framleiðsían eykst og jarð-
arbúum fjölgar jafnt og þétt
Q Milli 1958 og 1963 urðu margvíslegar framfar-
ir í veröldinni:
■
■
Orkuframleiðslan jókst um 26 af hundraði.
Iðnaðarframleiðslan jókst um 44 af hundraði.
Jámbrauta-umferð jókst um 27 af hundraði.
.Vöruflutningar með skipum jukus't um 45 af
hundraði.
Flugfarþegum fjölgaði um 75 af hundraði.
Leikhús í útlegð — Frá New York til Berlínar — Banda-
rískar refsibúðir — Skór frá ekkju Brechts
í leíksviðinu eru tuttugu
■í\ og fimm manneskjur.
Þær hósta, láta sig falla á'
sviðið, skríða niður í sal og
iiggja undir fótum áhorfenda.
Fimm menn koma og draga
þetta fólk aftur upp á svið,
draga skó af fótum þess og
stafla upp tveim hrúgum: i
annarri eru tuttugu og fimm
menn, i hinni tuttugu og
fimm pör af skóm.
Þetta er atriði úr leikriti er
sýnir skelfingar þýzkra fanga-
búða. Sýnendur eru úr leik-
flokknum „Lifandi leikhús“
sem nú er kominn í útlegð
frá Bandaríkjunum og hefur
setzt að í Evrópu, nánar til-
tekið í Berlín. Leikhúsi hans
var lokað í New York fyrir
tveim árum, er hann hafði
sýnt hryllilega þætti úr
bandariskum samtíðarveru-
leik: bar sagði frá misþyrm-
ingum á föngum i refsibúðum
fyrir bandaríska hermenn.
Leikhúsi þessu stjórna
hjónin Judith Malina, dóttir
Gyðingaprests frá Kíef oc
málarinn og rithöfundurinr
Juliar Beck, Þau giftust árið
1943 og tóku sama ár
leika og sviðsetja í íbúð sinni
Það var ekki fyrr en árið
1959 að beim tókst að kom-’
sér upn leikhúsi, litlu að vfs’
— það tók aðeins 162 mar^
( sæti. og nefndu þau h='
..The Living Theatre"
hlutu að espa það fólk sem
vant var bandarísku gróða-
leikhúsi, enda sagði tímaritið
„Theatre Arts“ að þau væru
í margra Ijósára fjarlægð frá
Broadway. Þau Malina og
Beck lýstu því yfir, að hand-
verkið á Broadway væri
„úrkynjað, leiðinlegt og ó-
þarft“ og kváöust vilja fá
áhorfandann til virkrar þátt-
töku í því sem gerist á svlð-
inu með miskunnarlausum
„sjokkeffektum“.
Þau töldu sig fylgja kenn-
ingum Frakkans Antoine
Artaud. 1 „Leikhúsi grimmd-
arinnar" vildi Artaud vekja
áhorfendur af dásvefni sið-
menningarinnar og breyta
þeim með aðstoð stóröfga og
leiðslu. Markmið sitt orðaði
hann á þennan hátt: „Allt
sem enn er ekki til orðið.
H
jón þessi leggja stund á
tjáningaraðferðir, sem
Julian Beck.
getur fæðzt með aðstoð leik-
hússins".
En fleira varð til að espa
bandaríska góðborgara en
leikaðferðir I þessu „Lifandi
leikhúsi“. Þau hjón voru bæði
eindregnir friðarsinnar og ó-
feimin við ýmisleg skúmaskot
mannlegrar breytni. Og um
leið og það virðulega tíma-
rit „New Yorker" gaf þeim
þá einkunn, að þau hefðu
staðið fyrir „eftirtektarverð-
ustu leiksýningu, sem sézt
hefur lengi“, rigndi yfir þau
skammaryrðum eins og til að
mynda: „skéld", „kommúnist-
ar“, „kynvillingar“, „negra-
vinir“.
En fyrst sauð upp úr þegar
þau settu á svið „The
Brig“ eftir Kenneth Brown,
það leikrit er áður var nefnt
og lýsir misþyrmingum á
bandarískum hermönnum.
Leikhúsið var lokað á þeim
forsendum að það skuldaði
útsvör og skatta. Þau hjón
brutu innsigli lögreglunnar tii
að halda sýningu er gæti
veitt nokkrum dölum inn á
þessar skattgreiðslur. Eftir
það lokuðu þau öllum dyrum
og veittu lögreglunni mót-
spyrnu í þrjá sólarhringa
Fyrir þetta athæfi voru þar
dæmd í tukthús. Meðan þa1
sátu af sér dóminn, bjó leik
flokkur þeirra í sumarhús'
belgísks listunnanda. f febrú-
ar kom leikflokkurinr svo til
Vestur-Berlínar og fékk inni
Judith Malina.
í litlu leikhúsi við Kurfur-
stendamm. Fyrst sýndi leik-
flokkurinn „Vinnukonurnar'1
eftir Genet, og hafði Malina
smyglað leikstjórnarábending-
um til hans úr fangelsinu.
Nú mun ákveðið að „Lif-
andi Ieikhús“ kjósi sér bæki-
stöð í Berlín. Leikflokkurinn
er fájækur: allir éta í sam-
eiginlegu mötuneyti, og Mal-
ina lætur hvern mann fá tvö
mörk (tuttugu krónur) í vasa-
peninga á dag. En velviljað-
ar manneskjur hlaupa stund-
um undir bagga. Það er i
frásögur fært, að eiginkona
ítalska rithöfundarins Alberto
Moravia, hafi gefið leikurun-
um ágætan málsverð. Og
ekkja Bertolds Brecht, Hel-
ene Weigel, bauð þeim <il
Austur-Berlínar, „Hún sá,“
segir Judith Malina, „að við
vorum á slæmum skóm oc
gaf ölium nýja skó“. Þegar
'eikfólkið fór, lét Helenr
Weigel það hafa miða, sen
í var skrifað: „Til féiagann:
landamæralögreglunni. Þettn
eru bandarískir leikarar
Skórnir eru gjöf. Látið' bá
fara yfir um. Helene Weigel“
Fólksflutningabílum fjölgaði um 40 af hundr-
aði.
Matvælaframleiðslan jókst um 10 af hundraði.
Jarðarbúum fjölgaði um 9 af hundraði.
Svíar höfðu einnig hlutfalls-
lega mestu stálframleiðslu i
heimi eða 545 kg á hvern íbúa.
Sovétríkin gáfu út flestar bælc-
ur. Japan framleiddi flestar
kvikmypdir. Kína státaði af
flestum kvikmyndahúsgestum,
þeir námu fjórum miljörðum.
I Japan og Sovétríkjunum óku
fleiri menn í járbrautarlestum
en í nokkru öðru landi.
Þessar og aðrar áþekkar
upplýsingar er að finna í ný-
útkominni hagfræðiárbók Sam-
einuðu þjóðanna fyrir 1964
(flestar tölumar eru þá frá ár-
inu 1963). Arbókin er saman af
hagstofu Sameinuðu þjóðanna í
samvinnu við 160 lönd og
landsvæði.
Af árbókinni er ljóst, að xnis-
munurinn á iðnþróuðum og
vanþróuðum löndum......verður
meiri með hverju nýju ári.
Vöruskiptajöfnuðurinn milli
iðnþróaðra og Yð,nþróaðra
landa á tímabilinu 1958 til 1962
varð með þeim hætti, að hlut-
deild vanþróaðra landa minnk-
aði um 19 af hundraði. Á sama
skeiði minnkaði hlutdeild van-
þróaðra landa í alþjóðavið-
skiptum um 10 af hundraði i
útflutningsverðmætum og 6 af
hundraði í innflutningi. Verð-
mæti útflutningsins hefur ver-
ið undir verðmæti innflutn-
ingsins á hverju ári síðan 1955.
Hlutfall iðnvárnings í útflutn-
Framhald á 9. síðu.
Fiskibátar fyrir
þróunarlðnd smíð
aÖir í Sviþjóð
Atta útlærðir skipasmiðir frá
Iön.dum í Asíu, Afríku og
Rómönsku Ameríku komu til
Gautaborgar 2. ágúst síðastHð-
inn til að vinna fram í nóv-
ember að smíði bctri fiskibáta
handa Iöndum sínum.
Hér er um að ræða námskeið
sem haldið er á Chalmers--
tækniháskólanum og er kostað
af SIDA (sænsku tæknilegu
hjálparstofnunlnni, sem áður
hét NIB). Námskeiðið er fram-
lag Svía til baráttu þeirrar
gegn hugri í heiminum, sem
Matvæla- og landbúnaðarstofn-
'in Sameinuðu þjóðanna (FAO)
tendur að.
Námskeiðinu er stjómað af
Nof Falkendal prófessor. sem
Hefur sér til aðstoðar fjóra sér-
fræðinga í skipasmíði ásamt jd-
irmanni fiskibátadeildar FAO.
Svíanum Jan-Olof Traung.
Hér er ekki á ferðinni neitt
byrjendanámskeið. Þátttakend-
umir eru reyndir og duglegir
skipasmiðir, sem eru vel búnir
undir umræðumar um það.
hvemig bæta megi fiskveiðar
með betri fiskiskipum.
Leiði námskeiðið til nýrrar,
nothæfrar hugmyndar fyrir
hvert þeirra átta landa, sem
hér eiga hlut að máli, mun það
hafa mikla og jákvæða efna-
hagslega þýðingu. segir Jan-
Olof Traung.
Þátttakendur námskeiðsins
eiga þess líka kost að sækja
þriðju alþjóðaráðstefnuna um
fiskiskip, sem haldin verður að
tilhlutan FAO í Gautaborg
dagana 23.-29. október. Hana
sjá um 300 heimskunnir sér-
fræðingar í skipasmíði.
(Frá S. Þ.)
i
J.