Þjóðviljinn - 08.05.1966, Blaðsíða 7

■r
T
Sunnudagur 8. maí 1966 — ÞJÓÐVILJINN — SlöA
Viðtal við Jón Snorra
Þorleifsson, formann
Trésmiðafélags Reykja-
víkur, þriðja mann á
lista Alþýðubandalagsins
í Reykjavík
Það hefur vakið athygli að á lista Alþýðu-
bandalagsins í Reykjavík eru margir nýir
menn sem komið hafa til liðs við hin róttæku
stjórnmálasamtök vinstrimanna, menntamenn
og forustumenn í samtökum launafólks; þátt-
taka þeirra sýnir greinilega hvar vaxtarbrodd-
inn er að finna í stjórnmálaþróuninni. Ogrþess-
ir nýju liðsmenn eru ekki á listanum til skrauts,
líkt og litríkt agn á gömlum öngli eins og
stundum hefur verið háttur stjórnmálasamtaka,
heldur bjóða þeir sig fram til virkrar þátttöku
í störfum og baráttu. í öðru sæti listans er
Sigurjón Björnsson sálfræðingur, þjóð'kunnur
og mikils metinn menntamaður; í þriðja sæti
Jón Snorri Þorleifsson, formaður Trésmiðafé-
lags Reykjavikur, einn af þeim nýju forustu-
mönnum alþýðusamtakanna sem mestar vonir
eru við bundnar.
Jón Snorri Þorleifsson er aðeins 36 ára gam-
all, fæddur í Haukadal í Dýrafirði. 1943 flutt-
ist hann til Reykjavíkur og stundaði nám í
trésmíði 1945—1949. Síðan vann hann að húsa-
smíði og tók fljótlega þátt í félagsstörfum i
stéttarsamtökum sínum; hann átti sæti í stjórn
Trésmiðafélagsins 1955—1960 og var þá gm
skeið starfsmáður félagsins. Árið 1960 völdu
vinstrimenn í félaginu Jón Snorra sem for-
s mannsefni er þeir hófu sókn í félaginu til þess
að hnekkja yfirráðum íhaldsins. Vinstrimenn
sigruðu þá með áðeins 8 atkvæða mun, og
síðan hefur Jón Snorri Þorleifsson yerið for-
maður Trésmiðafélagsins og jafnframt starfs-
maður þess. Hefur hann hlotið sívaxandi traust
félagsmanna — í síðustu kosningum var meiri-
hlutinn ekki 8 atkvæði heldur hátt á annað
hundrað — og samheldni félagsmanna og mál-
efnaleg eining hefur vaxið mjög á þessum ár-
um. Jafnframt þessum störfum hefur Jón
Snorri valizt til forustu í heildarsamtökum
verkafólks á íslandi; hann hefur nú um margra
ára skeið átt sæti í stjórn Alþýðuhambands fs-
lands. í félagsmálastörfum sínum hefur Jón
reynzt einbeittur og lipur í samvinnu; hann á
þann dýrmæta eiginleika stálsins að vera í
senn harður og sveigjanlegur. Reykvíkingar
mega fagna því að eiga kost á slíkum fulltrúa
til að starfa að borgarmálum.
.. líkt og
væru aðeins seld
á svörtum mar
— Þú hefur ekki verið félagi
í stjórnmálasamtökum fyrr en
nú?
— Fyrstu opinberu afskipti
min af stjórnmálum voru þau
að taka þátt) í undirbúningi
þess að myndað væri Alþýðu-
bandalag í Reykjavík, en fyrri
hluta ævinnar hafði ég heldur
takmarkaðan áhuga á stjórh-
málum. Hins vegar hef ég allt-
aí verið verklýðssinni síðan ég
komst á legg, ég var alinn upp
á fátæku alþýðuheimili og hef
aldrei verið í vafa um hvar
stéttarsystkini mín væri að
finna. Þátttaka mín i félags-
starfi verklýðssamtakanna leiddi
síðan smátt og smátt til þess,
að ég fór að hugsa rneira um
stjórnmálin sjálf; reynslan
kenndi mér að það er ekki nóg
að berjast fyrir kauphækkun-
um og kjarabótum á vettvangi
verklýðsmála, ef jafnframt er
látið viðgangast að flestu sé
rænt af okkur aftur með stjórn-
málaaðgerðum. Ég lít svo á
að stjórnmálaþátttakan sé rök-
rétt áframhald af störfum mín-
um innan verklýðssamtakanna;
verklýðsbarátta og stjórnmála-
barátta verða að haldast í>
hendur ef vei á að fara. Ég
geri mér vomr um að stofnun
Alþýðubandalags verði til þess
að auka þennan skilning hjá
almenningi, fá nýtt fólk til
þjóðmálabaráttu, styrkja'hinn
pólitiska bakhjarl verklýðss^m-
takanna.
— Þú ert semsé ekki einn
þeirra sem telja að verklýðs-
hreyfingin eigi að vera ópóli-
tísk?
— Því fer mjög fjarri; verk-
lýðshreyfingin er í eðli sínu
pólitisk. enda munu ckki vera
til dæmi um ópólitíska verk^
lýðshreyfingu í víðri veröld.
Stundum er minnzt á verklýðs-
hreyfinguna annarstaðar á
Norðurlöndum sem fyrirmynd
í þessu sambandi, en staðreynd-
■þn er þó sú að hún tekur miklu
meiri þátt í beinni stjórnmála-
þaráttu um innanlandsmál og
alþjóðamál en hér tíðkast og
er i miklu nánari tengslum við
stjórnmálasamtök og flokka.
Þeir sem lesa fagblöð verklýðs-
félaga í Danmörku, Noregi,
Svíþjóð og Finnlandi vita að
þau taka beinan þátt í almenn-
um kosningum, auk þess sem
þar er háttur verklýðsféiaga að
stýrkja stjórnmálasamtök og
blöð þeirra með fjárframlögum.
Framsýnustu forustumenn verk-
lýðssamtakanna hafa alltaf
horft lengra en til næstu dæg-
urmálaátaka; þeir vita að til-
gangur alþýðusamtakanna er sá
að breyta þjóðfélaginu sjálfu
í þágu vinnandi fólks. Sá var
einnig tilgangur þeirra sem
stofnuðu Alþýðusamband fs-
lands fyrir 50 árum og við meg-
um sannarlega ekki missa sjón-
-ar á því markmiði.
— Sumir héldu að þú værir
Framsóknármaður.
— Eins og ég sagði fyrr hef ég
ekki verið í nejnum stjórrlmáia-
samtökum fyrr en ég beitti mér
ásamt öðrum fyrir stofnun Al-
þýðubandalags í Reykjavík. En
ég hef í verklýðsmálum unnið,
með ágætum mönnum úr öðrum
flokkum og óflokksbundnum,
þar á meðal Framsóknarmönn-
um, og hef fullan hug á að
halda þei’rri samvinnu áfram.
Af þeim ástæðum hefur Morg-
unblaðið stundum kallað mig
Framsóknarmann en stundum
líka Kínakomma, eftir því hvað
hentugast þótti hverju sinni.
Ég álít 'það grundvallaratriði
í verklýðsfélögunum að allir
vinstrimenn standi þar sam-
an til þess að vinna gegn hin-
um óeðlilegu háskalegu áhrif-
um íhalds og atvinnurekenda i
samtökum launafólks, og þá
samstöðu verður að, halda á-
fram að efla, án tillits til þess
hva.r í flokki menn kunna að
vera tíundaðir. En þá baráttu
verður einnig að heyja á stjórn-
málasviðinu, og mér- finnst
reýnslan hafa sýnt að þar verð-
ur forustu Framsóknarflokksins
ekki treyst, þrátt fyrir ágæta
liðsmenn. Það eru sjálfar stað-
reyndir verklýðsbaráttunnar og
reynslan sem leiddu til þ'ess að
ég hef tekið upp störf í þágu
Alþýðubahdalagsins, og það er
þegar komið í ljós að svo verð-
ur um fleiri sem hingað til
hafa lítið öðrum augum á mál-
in.
— Þú lætur auðvitað hús-
næðismál sérstaklega' til þín
taka í borgarstjórn.
— Ég lít svo á að þau séu
einhver allra mikilvægasti
málaflokkurinn og raunar ' atr-
iði sem sker úr um lífskjör og
afkomu alls þorra borgarbúa.
Ástandið í þeim efnum er
. svo fráleitt, að helzt mætti
líkja því við það, ef matvtéli
væru aðeins seld á svörtum
markaði. 1 þessu efni er um
að ræða grundvallarágreining
milli íhaldsins og Alþýðubanda-
lagsins. Ihaldið lítur svo á að
íbúðabyggingar og húsbygging-
ar almennt eigi að vera sem
mest tekjulind fyrir fjárplógs-
menn, og framlag borgarinnar
að gera peningamönnum sem
auðveldast fyrir að féfletta
þegnana. Alþýðubandalagið tel-
ur að húsbyggingar eigi að vera
félagslegt verkefni og miðast
einvörðungu við þarfir og vel-
líðan borgaranna.
Mér finnst Reykvíkingar hafa
sýnt valdhöfunum alveg ótrú-
lega þolinmæði í þessu efni,
því þar er allt á eina bókina
lært, Það er enginn smáhópur
sem hefur verið hrakinn brott
úr höfuðborginni eftir að hafa
sótt árangurslaust um lóðir ár
eftir ár. Ekki þurfa þeir sem
lóðir fá heldur að þakka góða
fyrirgreiðslu, því að þeim er
oftast nær ekki úthlutað fyrr
en komið er langt fram á bezta
byggingartímann, og þannig á
einnig að fara að á þessu kosn-
ingaári. Hins vegar stendur ekki
á því að menn séu tafarlaust
rukkaðir um lóðagjöld með
hótunum um lóðarmissi ella,
en engu að síður kemur oft
í ljós þegar hefja á framkvæmd-
ir að ekkert er farið að gera
í gatnagerð og holræsagerð eða
annarri fyrirgreiðslu. í Árbæj-
arhverfi standa til dæmis víða
moldarhaugar. svo að menn
komasf ekkj að húsum sem
þeir byggðu í fyrra.
í þokkabót er það meginregla
í lóðaúthlutuninni sjálfri, að
gefa byggingabröskurum kost á
að hirða sem mestan ágóða af
fólki sem þarf á íbúðum að
halda, etói sízt ungu fólki sem
ér að stofna heimili. Þannig éru
Reykvíkingar skattlagðir um ó-
talda miljónatugi á ári hverju,
og það er vert að leggja/á-
herzlu á að hér er ekki aðeins
um óstjórn að ræða, heldur um
visvitandi stefnu; íhaldið mikl-
ast af því að þama eigi að
vera frjáls vettvangur fyrir
„framtak einstaklingsins‘‘.
— Þú telur semsé að hægt
ætti að vera að lækka bygg-
ingarkostnaðinn í Reykjavík?
— Það væri hægt að lækka
hann mjög verulega, ef rétt væri
að unnið. Þá þyrfti að koma
til vönduð fyrirgreiðsla af hálfu
borgaryfirvaldanna í sambandi
við lóðaúthlutun og aöra að-
stöðu og síðan félagslegar
framkvæmdir sem tryggðu
mönnum húsnæði á kostnaðar-
verði. Jafnframt þyrfti að
skipuleggja sjálfa byggingar-
starfsemina, svo að unnt væri
að beita nútímatækni og fjölda-
framleiðslu. Eins og nú standa
sakir er hver íbúð fyrir sig oft
einskonar módel og ekki unnt
að beita nema frumstæðustu
aðferðum, gamaldags handverki;
sé nútímatækni beitt við svo
smá verkefni sparar hún enga
fjármuni heldur dregur í hæsta
lagi úr eftirspurn eftir vinnu-
afli. Til þess að háegt sé að
nota nútímaleg vinnubrögð
þarf að skipuleggja heil hverfi
í samhengi og koma upp fjölda-
framleiðslu á byggingarhlutum;
úr því geta engu að síður orð-
ið mjög fjölbreytileg íbúðar-
hverfi þar sem fullnægt er.
mismunandi smekk og þörfum,
ef unnið er af forsjálni og kunn-
áttu. Á mörgum sviðum háir
það okkur Islendingum að við
erum svo fáir að erfitt er að
koma við fjöldaframleiðslu sem
dregur úr kostnaði, en í Reykja-
vík og nágrenni er svo rnikið
byggt órlega að auðvelt er að
beita þeim aðferðum sem bezt
hafa gefizt annarstaðar. En til
þess þarf nýja stefnu, vísvit-
andi forustu borgarstjórnarinn-
ar, ef til vill í samvinnu við
ríkið. Meðan ekki er tekin upp
félagsleg stefna verða bygging-
armálin í glundroða, og jafn-
vel stöðugar hækkanir á hús-
næðislánum koma fyrir lítið og
lenda að verulegu leyti í hönd-
um fjárplógsmanna og verð-
bólgubraskara.
— En hvað um leiguhúsnæði?
— Það hefur lengi verið tal-
að um það sem eitthvert sálu-
hjálparatriði að allir ættu íbúð
sína, en auðvitað eiga menn að
hafa fullt frjálsræði á því sviði.
Það er gersamlega ástæðulaust
að neyða menn til að spara
heila íbúð af kaupinu sínu á
10—15 árum, eins og gert hef-
ur verið að undanförnu, en í
því skyni hafa flestir verið
neyddir til að vinna tvöfaldan
vinnudag eða léngur. Enda þótt
sjálfsagt sé að greiða sem allra
bezt fyrir þeim sem vilja eiga
íbúðina sína, skulum við ekki
. gleyma því að margir kæra sig
ekkert um að eiga íbúð, en
vildu í staðinn eiga kost á
góðu og hagkvæmu leiguhús-
næði. Hlutur þessa fólks hefur
verið gersamlega afræktur; of-
an á leigukostnað, sem yfirleitt
er allt of mikill, bætist ör-
yggisleysi — ménn hafa enga
tryggtngu fyrir því að fá að
búa í leiguíbúð nema skamm-
an tíma. Af þessum ástæðum
hafa margir neyðzt til að ger-
ast íbúðareigendur, þótt þeir
kærðu sig ekkert um það, og
þannig'tfekið á sig fjárhagsleg-
ar skuldbindingar sem þeir
hefðu heldur viljað nota í ann-
að. Auðvitað á Reykjavíkur-
borg að beita sér fyrir því að
hér sé ævinlega á takteinum
nægilegt leiguhúsnæöi, þar sem
menn greiði eðlil'egt kostnaðar-
verð og eigi ekki á hættu að
verða að hrekjast á brott
skömmu eftir að þeir hafa kom-
ið sér fyrir. Yfirleitt lít ég svo
á að húsnæöið sé ein af lífs-
nauðsynjunum, það þarf að
vera á boðstólum í jafn fjöl-
breytilegu úrvali og t.d. mat-
væli, og ráðamenn borgarinnar
þurfa að líta á það sem verir-
efni sitt að tryggja þegnunum
það sem hverjá aðra nauðsyn
á félagslegum grúndvelli.
— Þú minntist áðan á slæ-
leg vinnubrögð við íbúðabygg-
ingar; ekki gengur betur með
opinberu byggingarnar.
— Nei, það má nú segja. Eng-
ir vita betur en við bygginga-
mennirnir hvernig fjármunum
almennings er sóað með skipu-
lagslausum vinnubrögðum. Pyrst
eru menn látnir byggja upp,
síðan rífa verk sín niður. Oít
eru menn látnir standa í þvi-
líkum Bakkabræðraverkum
mánuðum og jafnvel árum
saman, eins og í Borgarsjúkra-
húsinu — sem eitt út af fyrir
sig Setti að gera ráðamennin*
feimna við að líta framan 1
kjósendur. Eða hvað hefur fyr-
irhyggjuleysi Gisla Halldórsstm-
ar kostað í sambandi við i-
þróttahöllina i Laugardal?
— Við minntumst áðan á
bætt skjpulag } ibúðabygging-
um; vantar ekJ einnig betri
samfélagslega þjónustu fyrir í-
búanna í einstökum hverfum
— Á því sviði er flest á
frumstigi. Allir vita hvernig
ástandið er í sambandi við leik-
velli og barnaheimili, þar sem
enn skortir þjónustu sem talin
er sjálfsögð í öllum löndura
umhverfis okkur, Og yfirleitt
er lítið fyrir því hugsað að
greiða fyrir eðlilegu mannltfi. í
úthverfunum til að mynda fyr-
ir okkur barnafólkið. Ég á til
dæmis heima í einu slíku hverfi,
smáíbúðahverfinu. Rétt hjá mér
er barnaskóli með ágaetri
kennsluiaug og prýðilegum sam-
komusal. En börnin mega alls
ekki fara í kennslulaugina ef
þau langar i sund, þótt ekki sé
verið að nota hana, heldur
verða að fara með strætisvagni
niður í bæ. Langi bömin í bíó
verða þau líka að fara niður I
bæ, þótt auðvelt væri að hafa
kvikmyndasýningar í sam-
komusal skólans um helgar, og
íbúarnir vildu vafalaust borga
þá þjónustu fullu verði. Ég
held að það sé heilladrjúgt að
börn og unglingar hafi aðstöðu
til tómstundaiðkana og skemmt-
ana sem næst heimilum símim,
og það á að vera eitt af verk-
um borgaryfirvaldanna að
tryggja þvílíka aðstöðu. En þeir
menn sem vanrækja þau verk-
efni ættu sannarlega ekki að
fjargviðrast yfir spillingu assk-
unnar; sé léleg aðstaða til heil-
brigðra tómstundastarfa, stuðl-
ar það að rótleysi sem er ekki
sprottin upp úr huga ung*
fólksins heldur aðstæðunum.
— Kannski að við vfkjura
aftur að upphafinu, Jón Snorri,
verklýðsmálunum. Ýms verk-
lýðsfélög hafa sagt upp samn-
ingum sínum að undanfömu,
ogx vcrklýðshrevfingin £ heild
þarf að endurnýja samninga
sína á þessu ári. Telur þú að
kosningarnar geti haft áhrif á
samningana?
— Alveg tvímælalaust. Það er
sannarlega ekki aðeins kosiðum
sveitarstjórnarmálin í þrengsta
Skilningi, svo mikilvæg sem þau
eru, heldur um þjóðmálin öll,
styrkleika verklýðssamtakanna
annarsvegar og atvinnurekenda
hins vegar. Úrslit þau sem tal-
in verða upp úr kjörkössunum
munu hafa mikil áhrif á samn-
ingsaðstöðuna. Telji ihaldið að-
stöðu sína sterka mun það reyna
að beita þeim styrk gegn sam-
tökum launafólks; sé það hraett
mun það bjóða tiislakanir —
það eru ekki til meiri taeki-
færissinnar en íhaldsmennimir,
íslenzku. Fólk er sannarlega
einnig að taka ákvörðun um
kaupið sitt þegar það gengur að
kjörborðinu. M.K.
L