Þjóðviljinn - 26.05.1966, Blaðsíða 5

T
Fimmtudagur 26. maí 1966 — ÞJÖÐVIU'XNIN — SÍDA J
HANSHOFMANN
listmálari og kennari
Hann stundaði nám í Munch-
erf óg París og hafði einka-
skóla í Mtinchen 1915 — 32.
Þýzkir skólar, einkum frasg-
ir, voru kenndir við Bauhaus,
Blaue Reiter og Brucke. Kenn-
arar við Bauhaus voru sumir
mestu myndlistarmenn aldar-
innar, t.d. Klee, Kandinsky og
fléiri. Hans Hofmann vann
Ohagstæður vöru-
skiptaiöfnuður
Samkvæmt bráðabirgðayfir-
liti Hagstofu Islands var vöru-
skiptajöfnuðurinn í apríl óhag-
t<«ss;ður um 70,8 milj. kr. en
var hagstæður í sama mánuði
í fyrra um 79,9 milj. kr. Inn
voru fluttar vörur fyrir 505,7
milj. kr. (402,2) en útflutning-
urinn nam 434,9 milj. kr.
(482,1)
Frá áramótum til aprílloka í
ár hefur vörusviptajöfnuðurinn
verið óhagstæður um 55,6 milj.
kr. en var á sama tímabili í
fyrra óhagstæður um 77,8 milj.
kr. Inn vtu-u fluttar vörur
fyrir 1804,5 milj. kr. (1392,7) en
út fyrir 1748.9 milj. kr. (1470,5).
’iðræðnr M»lasíu
og Indénesíu
DJAKARTA 24/5 — Enn hefur
ekki verið tilkynnt hvcnær þær
viðræður hefjist sem eiga að
binda endi á fjandskap Indónes-
íu og Malasíu en utanríkisráð-
herra Indónesíu, Adam Malik,
sagði í dag að þær myndu hefj-
ast fyrir lok mánaðarins. For-
-•■^tisráðherra Malasíu.
Srezkir kommúnistar:
Hert sé barátta
gegn fordómum í
i*?rð »vðiil!*a
uONDON 24/5 — Kommúnista-
flokkur Bretlands fór þess í dag
á leit við sovézka kommúnista-
flokkinn að hann gerði sér far
Uffl að herða baráttuna gegn
léifum af gyðingahatri sem enn
gera vart við sig í Sovétríkjun-
um. Framkvæmdanefnd flokks-
irjs segir að ástæða sé til að ætla
að gyðingar í Sovétríkjunum
eigi erfiðara með en trúbræður
þeirra í Póllandi að afla sér
nauðsynlegra helgisiðagripa.
einnig um tíma við Bauhaus.
Því nefni ég þessa skóla, að
þeir eru saga þýzkrar málara-
listar þessarar aldar, upphefð-
ar hennar og tvístrunar.
Frá því um 1918 fram til
1933 hafði nútímalist verið við-
urkennd í Þýzkalandi framyfir
það sem þekktist f öðrum
löndum.
Svo langt voru Þjóðverjar
komnir á braut nútímalistar á
öndverðri öldinni að 50 gallerí
í Þýzkalandi sýndu nútíma-
myndlist móts við England og
Frakkland þar sem voru bara
2—3 gallerí sem þorðu að sýna
hana.
1933 kom>t Ilitler lil valda.
Árið eftir var Bauhaus lagt
niður. Eftir tvö til þrjú ríkis-
stjórnarár nazista höfðu þeir
náð að losa söínin við flest
skapandi verk merkustu mynd-
listarmanna Þýzkalands á tutt-
ugustu öldinni.
Mesli bjartsýnismaður aldar-
innar, Hans Hofmann, list-
málari og kennari, andaðist í
New York í febrúar 1966. Hann
var íæddur í Bæjaralandi í
Þýzkalandi árið 1880 og mun
því hafa verið orðinn 86 ára
er hann lézt. Mér skilst á þeim
sem sáu myndir hans nýlega
að keriing Elli hafi svo mjög
gengið þennan öldung, að í
myndlist sinni hafi liann ver-^
ið nútímalegastur allra nú-
tímamanna. Þeir semsáumynd- !
ir eftir hann á Tate Gallery
fyrir tveimur árum þóttust
þekkja mark ungs manns á nýj-
ustu myndufn hans máluðum
á því ári.
Hann var fæddur og alinn:
upp í því Þýzkalandi sem átti J
merkilcgri málaraskóla þá en |
aðrar þjóðir og ruddi brautnýj- (
ungum i listastefnum. Sjálfur ,
var hann barn þeirra tíma.
Aldrei í sögunni hefur þekkzt1
sorglegri hreinsun á skapandi
verkum og iistamönnum: naz-
istarnir úlbásúneruðu þetta
yndislega tímabil Klee og Kan-
dinsky sem skammartímabil
Þýzkalands.v Myndlistarmenn-
irnir tvístruðust fyrir öllum
vindum. I landinu ríkti örygg-
isleysi gagnvart tilraunum í
myndlist.
Um það bil sem nazistarnir
óðu uppi í Múnchen voru Hans
Hofmann og kona hans þar ,
búsett. Frú Hofmann sagði mér
einu sinni söguna af ástandinu •
þar og það með að hún hafi
fengið taugaáfall. Þau flúðu
land.
Hans Hofmann fór vesturum
haf og settist að í New York
og kom sér þar upp skóla árið
1934 og hélt hann þar til yfir
lauk.
Hann gerðist fljótt umsvifa-
mikill kennari; hann var afl-
gjafi nemendum sínum og
veitti þeim þann innblástur
sem um munaði, og má telja
að enginn annar maður hafi
staðið í eins ríkum mæli bak-
við nútíma ameríska málara-
list og hann. Hann var óþrjót-
andi lind hugmynda og upp-
örfunar, óhræddur, óþreytandi.
Myndlist Bandaríkjanna hefur
auðgazt mikillega af skóla
hans og Bandaríkjamenn eiga í
dag mjög skcmmtilega nútíma-
myndlist. Nemendur Ilofmanns
eru margir. Sumir eru málarar
í heimalandi sínu, enn eru þeir
sem náð hafa heimsfrægð, má
þar nefna málarana Jackson
Pollock og de Kooning, auk
margra manna sem gerzt hafa
kennarar í málaralist út um
öll Bandaríkin. Islendingar sem
notið hafa tilsagnar hans eru
Nína Tryggvadóttir og Louisa
Matthíasdóttir og eflaust fleiri
bæði beint og óbeint.
Sem kennari var hann stór
í sniðum. Hann var fljótur að
átta sig á hvar var efni í mál-
ara. Minnsta atriði gat valdið
honum hrifningu og með því
ýtti hann mjög undir sköpun-
argleði nemenda sinna án þess
þó hann gleypti allt hrátt sem
Hofmann: Glugginn — olíuinálverk 1950.
þeir gerðu; því vitanlega hafði
hann kunnáttu eða snilli til að
leiðbeina og hjálpa áleiðis.
Hann var orðinn rígfullorð-
inn maður þegar sú er þetta
rifar kynntist honum, slitiegur,
hvíthærður maður. En alls ó-
þreyttur þó. Hann kom í vinnu-
stofuna á degi hverjum og
sagði nemendum sínum til,
sumir fengu klapp á öxlina,
aðrir strigann sinn eða pappír-
inn stórskemmdan af útstrikun-
um eða nýjum hugmyndum,
Þegar hann fór burt úr vinnu-
stofunni hljóp alltaf einhver á
eftir honum til að vekja at-
hygli hans á því að hann væri
með kolsvart nef eða grænt
hár, svo hann færi ekki, svona
út á götu.
Helzta orð sem bar á góma
hjá honum og eftirlætisorð
hans var orðið: skapandi. Ein-
hversstaðar segir hann f rit-
aðri heimild: „Gildi listaverks-
ins er ókvarðað af grundvall-
arskilningi þess.“
Ein hugmynd hans var sú
að listin væri ekki fyrir
fáeina útvalda heldur ættu all-
ir að geta átt hlutdeild í henni;
allir ættu að geta verið list-
málarar.
Myndflöturinn sjálfur skipti
hann mestu máli og sveigjan-
leiki myndbyggingarinnar, eða
öðrum orðum plastísk bygging
myndar. Höfuðatriðið var hvem-
ig svæðið var nýtt, sjálft rým-
ið.
Ég frétti ekki af honum í
mörg ár og vissi ekki hvort
hann var lífs eða liðinn, þar
til ég las nýja hugmynd hans
í listatímariti að „opna leið á
fletinum til rannsókna á tilvilj-
unum“ (hazard). Finnst mér
líklegt að Hofmann hafi verið
hvatamaður tacheismans. Hvort
sem sú leið ber í sér nokkurt
framhald eða ekki hefur t.d.
•Tackson Pollock skapað ófor-
gengileg listaverk í þeim anda.
Sú stcfna er líka rökrétt fram-
hald af hinum skapandi vilja
Hofmanns og kenningum þar
sem allt var hægt, allt leyfi-
lcgt (innan vissra grundvallar-
rcglu) og þúsundir litasam-
stæðna og byggingarmöguleika
standa listamanninum tjl boða.
Hann hafði miklu og mörgum
að miðla með kennslu. Myndir
hans sjálfs hafa eflaust setið
á hakanum, svo mikið af fjöri
hans fór í að leiðbeina öðrum
og gefa þeim kraft. Samt hélt
hann sýnirvgu á hverju ári.
Á seinni árum fóru myndir
Hcfmanns að seljast háu verði.
En nú, þegar ■ hann er allur,
hefur óhlutlæg list misst höf-
uðfrömuð sinn, aflgjafa og ó-
gleymanlega persónu.
Drífa Viðar.
á>-
1. maí í Moskvu 1966
Við búum á Hótel Moskvu,
þaðan er mjög stutt á Rauða
torgið, þar sem aðalhátíðahöld-
in fara fram. Við Islendingam-
ir höldum hóp með Dönum,
Svíum, Norðmönnum og Rúm-
enum. I hópnum eru 8 Danir,
5 Svíar, þar af ein kona, 5
Norðmenn, 2 Rúmenar og við
2 frá Islandi.
I-Iópurinn gekk frá hótelinu
og upp á torgið. Við komum
það seint þangað, sem okkur
var ætlaður staður, að her-
deildir voru farnar að „mars-
éra“ um torgið og hátíðahöld-
in voru raunverulega byrjuð.
Þau byrjuðu á því að her-
deildir gengu inn á torgið í
fylkingu. Þær voru með margs-
konar stöðu og útlit, bæði sjó-
her og landher. Þessar her-
deildir gerðu alls konar æfing-
ar og stilltu sér síðan upp í
margfaldar raðir. Þá þeystu
tveir opnir bílar inn á torgið,
.' □ Verkalýðssamtökin í Sovétríkjunum bjóða
arlega íjölmörgum sendinefndum verkalýðs-
félaga víðsvegar að úr heiminum að vera við
hin miklu 1. maí hátíðahöld í Moskvu. Tveir
fulltrúar Alþýðusambands íslands fóru til
Sovétríkjanna á þessu vori og segir annar
þeirra, Baldvin Sigurðsson, frá hátíðahöldun-
um í grein þeirri, sem hér fer á eftir og hann
hefur sent Þjóðviljanum.
HEILSULINDARBÆRINN
Þórunn MaBnúsdóUir hef-
ur dvalizt / í Rúmeníu um
nokkurra vikna skeið, að
undanförnu. Hér segir hún
frá Tusuad Bai, heilsu-
lindabænum kunna.
Tusnad Bai 14/5 — Hejlsu-
lindabærinn Tusnad Bái á sér
langa sögu. Þorpið stendurvið
ána Oet og er í þjóðbraut þeirri,
sem liggur um hrikalegar kleif-
ar Karpatafjalla. austan úr
Moldavíu norðanverðri til
Transilvaniu. Leið þessi var að
fomu nefnd ..háls djöfulsins“
og má marka af nafngiftinni.
að landslag er þarna erfitt yf-
irférðar og áhrif þess ógnþrung-
in Nú er þarna áeætur vegur.
Það var venja skógarhöggs-
manna og annarra ferðaianga
að hvílast við ölkelduna „Mof-
ata“ þegar þeir komu niður úr
„hálsi djöfulsins‘‘. Þeir áðu í
skógarjaðrinum við ána og
lauguðu þreytta, auma og sára
fætur í lækjarsytru sem renn-
ur frá lindinni. Þetta varðupp-
haf þess, að þarna reis bað-
staður.
Tusnad Bái er rekið allt ár-
ið og tekur aðallega á móti
giktarsjúklingum. Venjulegur
dvalartími er þrjár vikur og
kostnaður við dvölina er 900
lei. Þar er innifalið herbergis-
leiga, böð, nudd, o.s.frv., og
fæðiskostnaður. Gestir fá fæði
í sameiginlegu mötuneyti, en
geta fengið matinn sendan í
herbergin.
Sé móðir hér undir læknis-
hendi og hafi barn með sér,
er dvalarkostnaður barnsins
ekki reiknaður.
Læknar eru iier 7—8 og eru
launaðir af rfkinu. Launafólk
fær lyf einnig ókeypis.
Verkafólk, námumenn og
sveitafólk greiðir aðeins 150
lei, en sjúkrasjóður greiðir
mestan hluta dvalarkostnaðar-
ins.
Bygging nýs baðhúss ér nú
í undirbúningi. Húsið verður
reist á næsta ári og á að geta
tekið á móti 600 baðgestum
samtímis. Ætlunin er, að búa
þetta baðhús fullkomnustu
tækjum sem fáanleg eru, til
baða, rafmagns- og ljóslækn-
inga. — Þórunn.
sinn frá hvorum enda, og
mættust á miðju torginu. I
öðrum bílnum stóð hermála-
ráðherrann, en í hinum stóð
yfirhershöfðingi Sovétríkjanna.
Þeir heilsuðu að hermannasið,
síðan óku þeir meðfram fylk-
ingunum, heilsuðu og fögnuöu
hátíðisdeginum. Eftir þessa at-
höfn byrjaði herinn ótrúlega
skipulagðar og fágaðar göngu-
æfingar. Ég taldi í einni fer-
hyrndu fylkingunni fjöldann.
Þar voru 50 menn hlið við hlið
og 50 hver fram af öðrum.
Ekki þori ég að gizka á hvaö
fylkingai'nar voru morgar, því
að bæði var það að þærbreyttu
um stöðu í sífellu og einnig
var það að ég átti dálítið erf-
itt með að sjá vegna fólks, sem
skyggði á, en eitt er víst að
þær voru geysimargar og allar
álíka stórar. Þessu atriði fylgdi
feiknalegur lúðrablástur, sem
tnörg ’hundruð manns tók þátt í.
Næsta atrjði byrjaði með óg-
urlegum fallbyssudrunum, og
inn á torgið streymdu margs
konar vfgtæki. Fyrst æddi fram-
hjá fylking dreka, sem bæði
gátu öslað láð og lög. Síðan
komu skriðdrekar og þar á
eftir vélknúðar fallbyssur með
gínandi hlaupum, brynvarðir
vagnar og alls konar tæki, sem
ég kann ekki að nefna. Inn
á milli alls þessa þustu menn
á hjólum á ofsahraða. Síðan
komu eldflaugavopn af margs-
konar gerðum, allt frá tiltölu-
lega litlum eldflaugum og upp
í ægilega risa, ösluðu fram
með óskaplegum gný svo loftog
jörð titraði. Þegar þessi ósköp
voru gengin hjá lá þykkur
mökkur yfir torginu, sem þó
þynntist fljótt því gola var á.
Þá komu sýningar íþrótta-
fólks, það var ollt f skraut-
klæðum og bar blævængi eða
veifur, sem voru í mjög sterk-
um litum og sinn litur á hvorri
hlið fyrir sig, þannig að með
því að snúa þeim yfir höfðum
sér gerði fólkið ótrúlega fal-
leg litbrigði og alls konar
munstur, bókstafi, rósir og
jafnvel öldugang. Eftir að
þetta dásamlega sjónarspil
hafði staðið langa stund leyst-
ist allt upp og allar þessar
tugþúsundir skrautklædds fólks
dönsuðu fagnaðardans eftir
hljómlist tröllaukinnar hljóm-
sveitar, sem sumir töldu að
hafi verið 1000 manns. Er ég
ekki í vafa um að það gæti
verið rétt því að hljómlistin
fyllti svæðið gjörsamlega, svc
mikið var tónamagnið.
Þegar íþróttafólkið hafði
rýmt torgið var allt hljótt. Þá
gullu allt i einu við þúsundir
barnaradda og geysilegur fjöldi
þeirra hentist með fagnaðar-
látum á harðaspretti yfir torgið.
Þau hurfu öll eins snöggt og
þau birtust.
Eftir þessar hamfarir var
torgið autt og hljótt, en þó
heyrðist þungur niður, sem
kom frá kirkjunni við enda
torgsins. Allir litu þangað í
eftirvæntingu og þá byrjaði
stóra hljómsveitin að leika „int-
ernationalinn" og í því seig
fánahafið inn á torgið. Elfan
streymdi beggja vegna kirkj-
unnar inn á miðsvæðið og
varð þar að stóru fljóti, sem
barst áfram með söng og fagn-
aðarlátum. Þar sá maður alls
konar spjöld með slagorðum
svo og myndir en mest bar á
blómum sem fólkið veifaði.
Þarna var sjálft fólkið að
fagna unnum sigrum. Miljónir
streymdu þarna fram á sigur-
göngu sinni. Enginn getur gert
sér í hugarlund hvað þetta er
stórkostlegt, nema hann hafi
séð og heyrt.
Við stóðum á annan klukku-
tíma og horfðum á gönguna.
Þá var klukkan orðin tólf og
mál að fara heim. Mér var
síðan sagt að gangan hafi stað-
ið yfir í 4 tíma og gizkað var
á að 4 til 6 miljónir hafi tek-
ið þátt í göngunni.
Eftir atburðina á torginu tók
við sú feiknalegasta máltíð,
sem ég hef nokkurn tímann
verið þátttakandi í. Máltíðin
stóð í 3 tíma, síðan tók við
hvíld, sem ekki var vanþörf á
eftir allt, sem á undan var
gengið.
Fyrir kvöldmat fórum við á
skautasirkus; þar sá ég það
sem ég hélt að væri ómögulegt,
skógarbirnir fóru þar á skaut-
um alveg eins og menn.
Á bak við slikt hlýtur að liggja
ótrúlegt starf. Svo læt ég þessu
lsta maf rabbi lokið, vonast
til að hafa efni í fleiri frásagn-
ir. — B.S.
i
1