Þjóðviljinn - 26.05.1966, Blaðsíða 8

/
g SfÐA’ — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 26. maí 1966
WILLIAM MULVIHILL
Þau sátu góða stund án þess
að segja neitt. Grace fleygði nýj-
um viðarbút á bálið og neistarn-
ir þutu upp í loftið og siokkn-
uðu hátt uppi í myrkrinu. Þau
fundu kuldann úti, kuldann sem
tók skyndilegá við af hita dags-
ins.
— Af hverju komstu hingað
aftur? spurði O'Brien. ,
Grimmelmann leit upp frá
eldinum.
— Til þess að sleppa, sagði
hann. Ég kom hingað til að
hitta bróður minn. Hann á héma
býli. stóran búgarð. Ég ætlaði að
setjast þar að hjá honum og
fjölskyldu hans. Hann á fimm
syni. Ég ætlaði að deyja þar.
— Frá hverju varstu að flýja?
spurði Grace.
— Frá Evrópu, sagði gamli
maðurinn. Evrópa er sjúk. Hún
hefur verið sjúk síðan 1914.
— Af hverju beiðstu svona
lengi? spurði Bain.
Gamli maðurinn sneri sér að
honum. Ég skal segja þér það.
Ég var í heimsstyrjöldinni fyrri
eins og allir aðrir. Hún vnr
skelfileg. á margan hátt skelfi-
legri en hin styrjöldin. Hún var
aðeins blóðbað, gegndarlaust
blóðbað .... Allan tímann
dreymdi mig um að komast aft-
ur til Afríku, í friðinn, á stóru,
opnu víðátturnar, til frelsisins.
En þegar stríðinu lauk var
Suðvestur-Afríka tekin af okkur
i Versölum. Og svo tóku við
erfið ár fyrir Þýzkaland. Bróðir
minn og ég unnum þegar við
gátum og reyndum að halda lífi
í okkur og fjölskyldunni. Það
var ómögulegt að leggja nokkuð
fyrir. Peningamir voru verðlaus-
ir. Árin liðu. Fnreldrar okkar
dóu. Okkur hafði tekizt að spara
dálítið saman, og eitt köldið
komum við okkur saman um að
annar okkar skyldi fara. Við
vörpuðum hlutkesti og hlutur
bróður míns koin upp. Honum
tókst að fá far til Swakopmund.
Ég hef ekki séð hann síðan. Það
var árið 1928.
Bain teygði sig eftir viðarbút,
kræklóttri, hálfrotinni grein,
20
FÁraifiíxSslan
Hárgreiðslu- og snyrtistofa
Laugavegi 18 III. hæð (lyftal
SÍMI 24-6-16.
P E R M A
Hárgreiðslu- og snyrtistofa
Garðsenda 21 SlMT 33-968.
D Ö M U R
Hárgreiðsla við allra hæfi
TJARNARSTOFAN
Tjamargötu 10 Vonarstrætis-
megin — Sfmi 14-6-62.
HámireiIslHslola
BwnfTorbfleiar
María Guðmundsdóttir
Laugavegi 13 Simi 14-6-58.
Nuddstofan er á sama stað.
sem hann mundi að hann hafði
tínt upp daginn áður. Það var
furðulegt að taka eftir og þekkja
aftur smá trjábút, en þeir voru
þýðingarmiklir.
— Og næsta ár var 1929. sagði
Smith.
— Já, sagði Grimmelmann og
starði inn í eldinn. Það var upp-
lausn í Þýzkalandi. Það var
engin atvinna, engin peningar.
Ég gat ekki farið. Ég fór til
Bremerhaven og einhvern veg-
inn tókst mér að ná mér í vinnu.
Ég fór að læra ensku á kvöldin.
Spyrjið mig ekki hvers vegna;
sennilega hef ég haldið að það
kæmi mér að haldi í Suður-Afr-
íku. Ég hitti stúlku á námskeið-
inu. Ég var á fimmtugsaldri,
en áður en ég veit af, erum við
gift og mér finnst lífið dásam-
legt, eins og manni gat þótt
það fyrir stríðið. Við erum ó-
sköp hamingjusöm og við eign-
umst bam. Ég fæ bréf frá bróð-
ur mínum og hann segir mér að
hann sé búinn aði ná í jörð í
Afríku. Honum hafði tekizt að
sannfæra yfirvöldin um að hann
væri hollendingur og hann hafði
fengið stóra spildu af hrjóstr-
ugu landi. Ég hugsa mér að fara
með fjölskylduna og setjast að
hjá honum, en fyrst þurfum við
að eignast einhverja peninga og
barnið verður að stækka.
— Og svo kemur Hitler, sagði
Smith.
— Já, sagði Grimmelmann.
Adi kemur og það verður ekki
úr Afríkuferð; við reynum ekki
að komast frá Þýzkalandi. Þessi
maður gerir okkur ringluð og
áður en við vitum af, er öllum
dyrum lokað. Og ég skal ekki
ljúga, vinir mínir. Ég studdi
hann' frá upphafi; ég lyfti hand-
leggnum hátt. Ég var í SA þang-
að til morðin hófust; þá fór ég
svolítið að átta mig og kom mér
smám saman út úr því. Ég gerði
mér upp heilsuleysi og með tím-
anum gleymdu þeir mér. Ég
vann við loftvamimar og fékk
að halda lífi, meðan hinir urðu
SS-hetjur og hemámsforingjar.
En ég'hélt lífi.
I Hann sat þögull langa stund.
| Hin biðu.
! — En það gerðu þær ekki,
i konan mín -og dóttir. Þær fór-
ust 1 einni af stóru loftárásun-
um. Litla stúlkan mín ....
Bain ræskti sig.
— Slíkt er gjaldið sem við
verðum að greiðþ sagði Grimm-
elmann. Hið grimmilega gjald.
Ég held ég hafi hálfpartinn tap-
að mér um tíma. ég veit það
varla. Ég fór burt úr borginni
og flæktist um landið. vann á
búgörðum og reyndi að gleyma.
Það varð aðeins verra. Rússam-
ir nálguðust og allt i einu eru
Bandarikjamenn í Evrópu og
flugvélar yfir Þýzkalandi nótt
og dag. Þeir finna mig og ég
er neyddur til að fara í Volks-
sturm. Gamlir menn og drengir.
Nú er þetta ekki lengur styrj-
öld; það er þjóðarsjálfsmorð. Við
erum sendir af stað til að tefja
fyrir Bandaríkjamönnum, ogþeg-
ar hinn eiginlegi her yfirgefur
okkur til að verja bæ í nánd
við Rín, tekst mér að koma lagi
á hlutina og við gefumst upp.
Drápin eru, úr sögunni. Banda-
ríkjamennimir eru sanngjarnir.
Þeir hlæja að Okkur, en það
skiptir engu máli. Við erum að-
eins fegnir því að fá að vera
fangar um tfma. Ég man að mat-
urinn var góður.
— Þú segir það. sagði Smith.
Grimmelmann brosti. Stríðinu
er lokið. Ég ér gamall maður og
þreyttur. Ég get talað ensku og
ég fæ góða vinnu hjá ameríkön-
unum. Hernáminu lýkur og einn
góðan veðurdag fæ ég bréf frá
bróður mínum. Það er þriggja
ára gamalt og hefur gengið milli
manna sem þekktu mig í Brem-
erhaven. Ég ákveð að yfirgefa
Þýzkaland fyrir fullt og allt. Það
tekur meira að segja tvö ár að
koma því í kring. Og nú er ég
hér með ykkur.
— Bróðir binn verður undr-
andi, sagði Grace.
— Já, sagði gamli maðurinn.
Hann verður undrandi.
Bain geispaði. Nýr dagur.
Honum iéið betur.
Smith leit á hann. Er það gott
eða ekki?
— Ekki. sagði O'Brien.
— Gott, sagði Grace. Við erum
degi nær björguninni. Bráðum
kemur-.flugvél-----
Smith kinkaði kolli. Það væri
svo tilgangslaust að deyja hér,
svelta í hel meðan þau biðu eft-
ir hjálpinni sem aldrei kom. Og
hann mátti ekki deyja; hann
var alltof ungur og átti alltof
margt ógert. Hann var líka
furðufugl. svartur prófessor við
stóran háskóla, lærður maður,
tákn. Hann var nauðsynlegur.
Hann teygði fram hendumar
og sneri lófunum að eldinum.
Von. Það var lyfið sem hélt
þeim uppi. Dauðadæmdir fang-
ar fluttu vonina með sér að gálg-
anum og jafnvel lengra. Lífið
var svo ótraust að fólk fann
upp alls konar þjóðsögur til að
halda óttanum í skefjum. Það
var það sem hann var' að gera
með því að ímynda sér sjálfan
sig nauðsynlegri en þau hin,
vegna þess að hann var tákn
velgengni, maður sem þörf var
fyrir.
Ef til vill var þörf fyrir hann,
en ef svo var þá stóð það ekki
í neinu sambandi við það að
hann var blökkumaður. Sú stað-
reynd að hann var svertingi,
hafði aldrei skipt neinu megin-
máli í lífi hans hann hafði aldr-
ei fengið að kenna alvarlega á
hatri og hleypidómum. Á ung-
lingsárum hafði hann þó stöku
sinnum orðið yitni að atburðum
sem komið höfðu honum úr jafn-
vægi, en það hafði verið mjög
sjaldan.
Hann var af vel stæðu íólki
kominn. Faðirinn var mikils
metinn læknir við Lincoln-
sjúkrahúsið. Móðirin var mennt-
uð og víðlesin; hún var upphaf-
lega kennslukona við háskóla í
Suðurríkjunum en hafði síðar
unnið við tímarit í N.ew York.
Hann hafði alizt upp á skemmti-
legu og menningarlegu heimili,
innanum bækur, tónlist og upp-
byggilegar samræður.
í fyrstu hafði hann gengið í
lítinn einkaskóla, síðan í Stony
BroOk á Long Island. Hann
hafðd ekki fundið fyrir neinum
óþægindum í sambandi við að
ganga í skóla þar sem flestir
nemendanna voru hvítir. Hann
kom úr svipuðu umhverfi og
flestir hinna piltanna; hann var
orðhepi inn, vel upp alinn og
duglegur í rþróttum, eirikum
tennis. Hann var einn úr hópn-
um. Það voru fleiri svartir nem-
endur í skólanum, siðfágaðir
piltar frá yfirstéttarheimilum og
í þessu frjálslynda samfélagi
unglinga var lítill greinarmunur
gerður.
Honum leið eins og blóma í
eggi. Laugardaga og sunnudaga
dvaldist hann hjá foreldrum
sínum í borginni og þegar hann
eltist fór hann að sækja leikhús
og samkvæmi. Hann var orðinn
hár og liðugur og var búinn að
opna ávísanareikning í banka.
Hann notaði gleraugu og las
linnulaust.
Þau ’ áttu sumardvalarstað
lengra úti á Long Island. þar
sem hann dvaldist í leyfinu á-
samt móður sinni en faðirinn
kom um helgar. Hann lék tenn-
is, synti og gróf upp saridskelj-
ar. Hann eignaðist nýja vini
meðal hvítu nágrannanna og las
fram á nætur. Faðirinn keypti
handa honum notaðan bíl Og
hann lærði að aka á óendanleg-
um þjóðvegunum í Suffolk.
Hann tók próf frá Stony Brook
og byrjaði á Comell. Þá kom
Kóerustríðið. Hann gaf sig fram
til herjónustu, en var ekki tek-
inn. Um skeið las hann læknis-
fræði; allir höfðu talið víst að
hann myndi feta í fótspor föður-
ins. En læknisfræðin átti ekki
við hann. Hann hafði kannski
kynnzt henni of mikið. Eða þá
að hann setti hana í samband
við dauða og deyjandi. lyfjaþef
og örvæntingarupphringingar að
næturlagi. Hann sneri sér að
sögu og hafði jafnvel í huga að
taka lögfræði og komast í utan-
ríkisþjónustu. Hann lauk prófi
í Cornell og byrjaði í Harvard.
Allt var svo þægilegt, og fyrir-
hafnarlaust. Lífið var dásamlegt.
Hann hafði litlar áhyggjur af
kynþáttavandamálum; hann hugs
aði ekki um sjálfan sig sem
svertingja og honum leiddist
það stundum og hann hafði sam-
vizkubit vegna þess. Honum
fannst hann eiga kynþætti sín-
um skuld að gjalda, að hann
ætti að verða talsmaður, bar-
áttumaður gegn óréttinum,
stjómmálaforingi. En hann hélt
sig í hinum akademíska heimi
og varð um kyrrt í Harvard sem
kennari og síðar dósent.
Þegar þau voru komin frá
bálinu og lögzt fyrir, lá Grace
Monckton lengi og starði út í
myrkrið. Hana langaði til O'-
Briens; henni fannst hún vera
þördur
sjjóari
BRUNAIRYGGINGAR
TRYGGID ÁÐUR
EN ELDUR ER LÁU$
Á EETIR ER ÞAD
OF SEINT
TRYGGINGAFELAGIÐ HEIMIRf
LINDARGÖTU 9 • REYKJAVfK • SÍM» 22122 — 21260
ABYRGÐ A HUSGOGNUM
Athugið, oð merki
þetta sé ó
husgögnum, sem
óbyrgðorskírteini
fylgir.
Kauþið,
rönduð húsgögn.
HUSGAGNAMEISTARAFELAG REYKJAVIKUR
LEDURJAKKAR
RÚSKINNSJAKKAR
fyrir herra
fyrir drengi
Verð frá kr. 1690,00
VIDCÍRDIR
LEÐURVERKSTÆÐI
ÚLFARS ATLAS0NAR
Bröttugötu 3 B
Sími 24678,
4761 — I Norfolk a Ethel við erfiðleika að etja. Hún hittir
móður sína oft og ásökununum linnir ekki. — 1 dag er það sér-
staklega slæmt. — Ég þarf að tala við þig, byrjaði móðirin ströng
á svip. Ég hef látið rannsaka fjármál fyrirtækisins og útkom.an
er ánægjuleg. En áður fyrr lét stjórn fyrirtækisins alltaf leggja
til hliðar varasjóöi þegar viðskiptin gengu vel. Það lítur ekki út
fyrir að Stanley hafi hugsað út í þetta! Ethel stillir sig um að
svara þessari ásökun.
* BILLINN
Rent an ícecar
Sími 1 8 8 3 3