Þjóðviljinn - 04.10.1966, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 4. oktöber 1966 — ÞJÓÐVHJINN — SlÐA g
ALMA
MATER
Katsatúrian-
Eftir
Aram
Katsatúrian
Tónlistarháskólinn í Moskvu
— hetta orð er mér ekki nafn-
ið tómt, svo nátengdur erhann
lífi mínu frá byrjun, því hér
laerði ég og hér hef ég starfaö.
Nú er ég kennari hér, tónskáld
og hljórrtsveitarstjóri, eða ein-
ungis unnandi tónlistar. Þcgar
ég stend andspænis minnis-
merkr liihs’mikla Pyotr T jaik-
ovsky, hérna fyrir íraman Tón-
listárháskólann, er sem að mér
sé hvíslað: Hér er þáttur af
þér, þáttur úr lífi þínu. Og
í þvi er falin hamingja mín.
Þessvegna verður lýsing mín á
Tónlistarháskólanum í Maskvu
að mestu leyti bundin því sem
ég hef sjálfur séð og reynt,
og bið ég lesendur mína að af-
saka þetta.
... Það var árið 1921 sem
ég, sem var sonur fátseks bók-
bindara í Tíflis, kom til Moskvu
til þess að nema tónlist. Faðir
minn, sem bar mikla virðingu
fyrir menntun, vildi að ég yrði
lasknir. Það leizt mér einnig ó-
litlegt starf, og ég lét innrita
mig £ líffræðideild háskólans i
Moskvu.
Á hverjum degi átti ég lcið
framhjá Tónlistarháskólanum,
og í hvert sinn báru fætumir
mig ósjálfrátt af leið. Á þess-
um raiklu veggjum gat að líta
andlit þeirra sern höfðu borið
uppi heiður háskólans, og aukið
við vegsemd hans: Nikolai Rub-
enstein og Pyolr Tjaikovsky,
Sergei Rachmaninoff og Alcx-
ander Scryabin, Antonia Nczhd-
anova og Reingold Glier.
Nú er okkar alma mattcr að
minnast hundrað ára afmælis
síns. Saga skólans skiptist f
tvo hér um bil jafna hluta:
frá þvi fyrir Októbcr-byltingu
og eftir. En það var ekki fyrr
en eftir byitingu, rem háskóti
þessi var opnaður börnum al-
þýðunnar, og síðan hafa völd
hans og áhrif orðið miklu meiri.
Ég kom fyrst í Tónlistarhá-
skólann árið 1923, en þá bauð
bróðir minn mér á tónleika í
Stórasal. Leikin var rn'unda
symfónía Beethovens þá um
kvöldið, og annar píanókonsert
Rachmaninovs. Ég var afar
hrifinn. Konstantín Igumnov
lék konsertinn, en hann var
nemandi við háskólann. Hann
lék af þvílíkri list að allir
gleymdu sér. Það var engu
líkara en verið væri að fremja
göfugan seið, og að salur þessi
vaeri ekki einungis tónleika-
höH, hetdur guðlegt musteri . ..
Eftir það var ég ofurseldur
valdi tónlistarirmar. ímyndun
mín tók mig fanginn — mig
fór að dreyrtna um að semja
þau tónverk sem síðar yrðu
leikin hér í Stórasal.
Um þetta loyti var komið
upp nýrri deild við skólann.
Þar kcnndu frægustu prófessor-
amir, og Uigðtt sérstaka aiúð
við hvern einstakan. Nemend-
ur voru fullir áhuga, og þeim
þótti afar gaman að fara í
þessar landkönnunarferðir um
þau svið tóntistarinnar, sem
þeir þekktu ekki áður.
Ég var ckki einn af þeitn
sem teknir voru þegar i stað
inn í þessa deild, deild tón-
skálda, við háskólann. En ág
var talinn jafnvígur þeim sem
fengu inngöngu í hina dcild-
ina, — ég kunni undirstöðu-
atriðin eins og þeir. Og ég
tók til staría af áhuga og kappi,
lagði nctt mcð degi, hvíldi mig
aldrei, varð aldrci þreyttur.
Hvenær sem eitthvað stóð <
mér að skilja, fékk ég góðar
leiðbeiningar sem gefnar voru
fúslega.
Þannig er háttað í þjóðfélagi
okkar, að hver sá sem gjarna
vill tileinka sér einhverja
mennt, eins og t.d. tónlist, eðl-
isfræði eða skáldskap, mun^
fá aðstoð tfl þess og kcnnslu,
scm hann þarí ekki sjálfur að
kdéfá.
Kennari minn hét Nikolai
Myaskovsky, oghann varsnilld-
af tónskáld og ágætur kennari.
Ég minnist hverrar kcnnslu-
slundar hjá honum með þakk-
læti. Ilann kenndi okkur að
scmja 'iónverk, og hann þreytt-
ist aldrei á að minna okkur á
ábyrgð tónskálds gagnvart á-
heyrendum sínum. Mcð honum
var saman komið allt hið bezta,
sem fram hafði komið um ald-
imar í Rússlandi, bæði að því
et- snerti heimspeki, tónlist og
oðrar menntir. Það varð mér
ómclanlegt að fá að vera þess-
um monni handgenginn, að sjú
hann daglega og njóta tilsagn-
ar ltans, mér, þessum hrifnæma
unglingi frá Kákasus, sem svo
fált kunni og skildi. Tryggðin,
sem ég tók við Myaskovsky,
hefur enzt ævilangt, ástin og
virðingin, sem ég bar til hans
þá, er ófölskvuð enn.
Eflir 1930 kom Sergei Pn>k-
ofief aftur heim, og fór þá
að kcnna við Tónlistarháskól-
ann í Moskvu. NCntendur Mya-
skovskys fengu lílca tilsögn hjá
itonum. Ég mart það enn hve
forvitnir og ákafir við vorum
]>ogar ]x:tta fræga tónskáld kom.
Einu sinni sýndi ég honum trí-
óið mitt fyrir fiðlu, klarinett og
píanó, sem ég hafði nýlega
lolcið við að setja saman. Það
fékk góðan dóm hjá honum.
Oft átti ég kost á að snúa mcr
til hans í sömu erindagerðum,
og í hvert skipti voru umsagn-
ir hans mér sem opinberun.
Pt-okofief jók mikið á frægð
Tónlistarháskólans í Moskvu.
Ilann kenndi nemeridum sín-
um að tengja tónlistina rök-
hugsun, að frámfylgja henni á
starfsferli sínum, og að finna
samhcngið í þessari mennt um
aldirnar. I-Ionum var það leik-
ur að skýra J'yrir nemendum
sínum hin flóknustii atriði í
ljósi tónsmíðagcrðar nútímans.
Það er engin furða uð nafn
hans skuli vera nc-fnt ineð hin-
um stærstu á þessari öld. Enda
kallar hið japant.ka tónskáld
Masao Oki hann „Gucl tónlist-
arinnar",.
Við það að mimiast Tónlisc-
Tónlistarháskólinn í Moskvu-
arháskólans minnist 'ég einnig
ævi sjálfs mín og fjöiskyldu
minnar. Því þetta var svo ná-
tengt.
Nú skai ég segja 'írá því.
Eitt sinn ]>egar tdð höfðum
tíma í kontrapunkti í bekk
Zhilyaevs próíessoms var barið
að dyrutn og prófessorinn sagðl:
,.Kom inn“. Enda ]x>tt þaðvirt-
ist ekki annað vera en látlaus
slúlka svarthærð, var það lífs-
hamingja mín, sem kom inn
og hún settist eins og ekkert
væri um að vera á bekk lengst
úti í horni. Ég horfði á þetta
alvörugcfna andlit, er lýsti svo
djúpri athygli, og eftir þaðátti
ég bágt með að festa hugann
við það sem prófessorinn sagði.
Ég fór að reyna að skiija um
hvað hún væri að hugsa, hvers-
vegaa hún væri svona alvarleg,
og hversvegna augun lýsta sMkri
hryggð. Eu þcgar kennslustund-
in var úti, var mér orðið það
ljést, að ég myndi aldreiverða
ánægður fyrr en ég fyndi svör
við þessum spumingum. Sa+t
að segja er ég erm að leita að
þessum svörum . . .
Nina Makarova lærði tón-
smíðar hjá Myaskovsky eins og
ég. Tónverk hennar vorufrum-
leg og snjöll. Þau tóku mig
fanginn eins og fegurð hennar.
Ég kunni svo vel við það hve
látlaus hún var og prúð. Mér
sýndist hún fíngerð og veik-
byggð og mér fannst hún þarfn-
ast vemdar. Svo bað ég henn-
ar, og við höfum verið saman
síðan. Nú á Nína mikinn starf 3-
feril að baki og hún er víða
þekkt. Samvinna okkar hefur
borið mikxnn og góðan ávöxt,
jafnt í daglegu lífi heima fyrir
sem í starfi okkar. Við höld-
um oft tónleika saman, bæði í
Sovétríkjunum og annarsstaðar.
Og með þessu hefur ást mín
á Tónlistarháskólanum í Moskvu
fengiö aukinn hljómgrunn.
Ég hef séð marga tónlistar-
háskóla og sumir þeirra era
frægir. Tónlistarháskólinn i
Róm, sem Palestrina stofnaði á
sextándu öld, þarfnast engra
meðmæla, skólinn í Parfs er
álíka frægur, skólinn í Vín á
sér mikla frægðarsögu ogeins
The Royal Academy í London.
Fyrir Októberbyltingu var
skólinn í Moskvu ekki eins
frægur og neinn þessara, og
ekki laðaðist að honum slik
mergð stúdenta frá öðrum
löndum, sem að þeim. Nú er
þessu snúið við: tónlistarhá-
skólinn í Moskvu er orðinn einn
hinna helztu hvar í heimi s«n
er.
Hér nema nú og hafa numið
margir stórgáfaðir nemendur.
Þeir munu að loknu námi hverfa
til ýmissa staða í Sovátríkjun-
um. í landi okkar er tónleika-
höll í hverri af hinum stærri
borgum, tónlistarfélag og
hljómsveit.
Tökum til dæmis lýðveldin
handan Kákasus. Forstjóri tón-
listarháskólans í Tíflis, Sulk-
han Tsintadze tónskáld, for-
stjóri tónlistarháskólans í Yer-
evan, forstjóri tónlistarháskól-
ans í Baku, Rauf Gadziev —
aliir hafa þessir menn num;ð
sitt nám við tónlistarháskólann
í Moskvu. Kennarar og tón-
skáld sem starfa við skólann í
Moskvu eru allir frægir víða
um lönd. Ég er hreykinn af þvi
að mega nefna þessi nöfn, sem
liafa aukið við hróður lands
síns og borið hann víða: David
Oistrakh og Emil Gilels, Svya-
toslav Rikhter og Mstislav
Rostropovich, Leonid Kogan og
Alexander Svesnikov. Nem-
endur þeirra hafa einnig getið
sér frægðarorð á ýmsum stöð-
um. Svo má heita að allir sem
sigrað hafa í keppni utan lands
séu annaöhvort nemendur við
skólann í Moskvu. eða hafi lok-
ið þar námi.
Hinn fremstí af öllum píanó-
leikurunum, Lev Oborin, varð
fyrstur af öllum tónlistarmönn-
um rússneskum til að vinna
verðlaun i alþjóðlegri sam-
keppni. Hann er kallaður í
gamni „Afi sovézkra lárviðar-
skálda". Árið 1927 vann hann
gulbverðlaun fyrir ágæta túlkun
á Chopin í alþjéðlegri keppni í
Varsjá, og ruddi þannig braut
f.yrir alla þá sem á eftir komu.
Nú sem stendur eru sovézkir
tónlistarmerm álitnir vera ein-
hverjír hinir beztu. Enda er
ekki við öðra að búastaf mönn-
um sem nxtmið hafa við slíkan
sköla.
Alla unga tónlistarmenn
dreymir um að komast þangað
og fá að nensa þar. Ég álít að
Framhald á 7- síðu.
Ásgeir Höskuidsson fimmtugur
Ásgeir Höskuldssoti, póstfull-
trúi, Álfheimum 33, er fimrrrtfu
ára í dag.
Ekki kann ég að rekja ættir
eða æviferil Ásgeirs né heldur
störf hans að póstmálum hér í
borginni. Mun það eflaust verða
gert að öðrum, sem þerm þátt-
um eru kunnugri.
Viðkynning okkar hófst að
marki fyrir röskum fjórum ár-
um, er það varð að ráði að
hann skipaði sæti ofarlega á
framboðslista Alþýðubandalags-
ins við borgarstjórnarknsningar
í Reykjavík. Varð h»nn emn
af varafulltrúum í borgarstjóm
kjörtímabilið 1962—1966.
Af þessu leiddi, að Ásgeir
tók sæti í borgnrmálnráði Al-
þýðubandalagsins og sat marga
borgarstjómarfundi. Reyndist
hann hinn áhugasamasti starfs-
maður og samvizkusamur með
afbrigðum. Þrátt fyrir margþætt
önnur störf og oft langan vinnu-
tíma mætti Ásgeir vel og stund-
vislega á fundum borgarmála-
ráðs og tók drjúgan þátt í störf-
um þess. Hann skoraðist held-
ur aldrei undan að mæta á
fundum borgarstjórnar þegar
þess var þörf vegna fnrfalla
annarra og hreyfði þar ýmsum
nýmælum.
Varafulltrúi í framfærslu-
nefnd borgarinnar var Asgeir
þetta sama kjörtimabil og \
gegndi því starfi ot síimu saim-
vizkusemi og öðrum.
Fyrir þetta samstarf á vegum
Alþýðubandalagsins vil ég, nú
við þessi tímamót í lífi Asgeirs
Höslculdssonar, færa homim
innilegar þakkir og um leið
árna honum og fjölskyldu hans
altra heilln. Undir þær þakkir
og óskir veit ég að aðrir sam-
starfsmenn og samher.jar al-
mælisbarnsins talca oinnig.
með óskum um að samtök al-
þýðunnar njóti krafta hans og
áhuga á knmandi árum.
Guðmimdur Vigfússon.
I dag er Ásgeir Höskuldsson
fimmtugur. Það má segja að
það hafa allmargir stígið það
skref í póstmannastéttinni að
undanförnti. Við félagar þeirra
hverju sinni höfum viljað gera
þeim daginn á einhvern hátt
eftirminnilegan, svo hann geti
orðið dagur Ijóss og vinairþels í
huga þeirra. — Og nú er það
Ásgeir Hösk, eins og hann er
kallaður, sem nær þessum á-
fango.
Ásgeir er fæddur 4. okt. 1916
að Hallsstöðum í Nauteyrar-
hreppi í Norður Isafjarðairsýslu.
Foreldrar hans vt>m Höskuldfer
•lónsson b<>ndi þar og Petra
Guðmundsd<>ttir ljósmóðir. Á
Hallsstxiðum var Áegeir til sjö
ára nldurs eða þar til hann
flutti með foreldrum sínum að
Tungu í sömu sveit árið 1923.
Það hefur ekki leikið á tveim
tungum, að í sveitunum við Isa-
fjörð hafa fæðzt og dafnað
margir góðir kvistir alþýðunn-
ar, ekki síöur en í öðrum lands-
hlutum. Menn sem haía ótrauð-
ir staöið við hlið hins fátælca
bónda og verkainanns og barizt
gegn öllu því er kallast kúg-
un, óréttlæti og ásælni þjóða
og manna. Ásgeir Ilöskuldsson
er einn þeina olþýðumanna,
sem haslaði sér völl í anda
þessara manna. Hinsvegar skal
það viðurkennt að mig skortir
nokkurn lcunnugleika til að
lýsa starfi Asgeirs vestur þar
frá fyrstu tíð sem vert væri á
þessum tímamótum ævi hans-
En hitt er svo það, að hægt
er að senda starfsbróður sín-
um, Ásgeiri Höskuldssyni, af-
mæliskveðju tig þiikk fyrir alla
hans baráttu í þágu póstmanna-
stéttarinnar sem og annars
staðar þar sem hann hofur lagt
hönd á plóginn-
Ásgeir mun þegar á barns-
aldri hafa fengið að kenna á
því hvað lífíð hafði upp á að
bjóða, bæði i sveit og við sjó.
Þetta einlæga strit til að sjá
sér og sínum íarborða, auk
hinnar hörðu féiagsmálabaráttu
sem van'ð honwm eldskím.
Enda vai'ð þess snemma vart í
hópi jafnaldra þar vestra
hversu Ásgeir barðist ótrauður
fyrir því, sem honum jiatt i
hug og hann var samnfærður
um að væri aVmennrngi til
heilla. I því sambandi má
nefna fræðslumálin, sem hann
lét mjög til sín taka. Asgeir
fór sjálfur 16 ára að aldri í
Menntaskólann á Akureyri ár-
in 1933—36. Skólanámið rmrn
hafa hert hann og styrkt í bar-
áttunni, heima fyrir- Ilann var
16 ára að aldri, er hann var
kjörinn í stjóm U-M.F. Huld.
— Árið 1936 og til ársins 1943
var Ásgeir bóndi að Tungu og
mun hafa haft ærið að starfa.
I hreppsnefnd Nauteyrarhrepps
var Asgeir kjörinn árið 1938—
1944.
Ásgeir giftist árið 1941 Ingu
Markúsdóttur ættaðri úr Sléttu-
hreppi við Isafjarðardjúp. hinni
áaætustu konu, og bjuggu þau
að Tungu f nokkur ár-
En það fór svt> með bóndann
í Tungu sem og margan bónd-
ann, að örlögin skópu honum
að hætta að yrkja jörðina, sem
hann hefði að öllu jöfnu belzt
kosdð. Harm gerðist ráðsmaður
um eins árs skeið á stórbui í
Borgarfirði en kom síðan til
Reykjavikur. 1944.
Hér í Reykjavík hefur hamn
látið félagsmál til sín taka, m-
a. var hann einn af stofnendum
Þjóðvamarflokksins, en þar
skildu leiðir margra eins og
kunnugt er. Árið 1962 var Ás-
geir £ kjöri til borgarstjóm-
ar atf hálfu Sósíalistafélagsrns
og Málfundafélags jafnaðan-
manna £ Reykjavík, sem kall-
aðist Alþýðubandalagið, og var
í borgarstjóm sem varamaðar
£ fjögur ár.
Ásgeir gekk £ póstþjónustuna
árið 1945 og hefur unnið þar
síðan.
Vart er hægt að hugsa sér
betri starfsfélaga vegna dreng-
lyndís hans bg hlýju er hann
ber til samstarfsmanna). Og
ekki er það honum til vanza
að vera einn af færustu starfs-
mönnum stéttarinnar. I stjóm
P-F.í. hefur Ásgeir tvívegis ver-
ið kjörinn, auk þess hafa á
hann hlaðizt mörg nefndarstörf-
En vitanloga hefur ekki alltaf
verið lognmolla í kringum
Ásgeir Höskuldsson. Það er
sjaldnast um baráttuglaða
menn. Hann er líka einn þeirra
manna, sem kemur t.il dyranna
eins og hann er klæddur.
Hér hefur verið stiklað á
stóixi í þessari lífsgötu Ásgeirs,
enda víst til þess ætlazt í stuttri
afmælisgrein. En eitt er það,
sem tekið skal fram, að við
samstarfsmenn lvins og vinir
eigum þess ekki kost að takai
f hönd afmælisbamsins að Álf-
heimum 38 í dag af óviðráðan-
legum ástæðum. Að endingu vil
ég óska Ásgeiri Höskuldssyni
allra heilla með daginn. sem og
fjölskyldunni allri gæfuríkra
daga-
Starfsfélagi.