Þjóðviljinn - 18.10.1966, Page 4

4 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN — Þríðjudagur 18. október 1-966.
Otgefandi: Samelnlngarflokkur alþýdu — Sósialistaílokk-
urinn,
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórl: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Þorvaldur Jóhannesson.
Slml 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 105.00 á mánuðl. Lausa-
6öluverð kr. 7.00.
Vísbending
Qíðastliðinn laugardag kusu háskólastúdentar
^ stjóm í félagi sínu/en þær kosningar gefa at-
hyglisverða vísbendingu um stefnur og strauma
meðal ungs fólks um þessar mundir. Öll venju-
leg flokkaskipting riðlaðist fyrir kosningarnar og
komu aðeins fram tveir listar, annar mótaður af
þjóðlegum og sjálfstæðum íslenzkum sjóharmið-
um, hinn frekar bergmál af stefnu stjórnarvald-
. anna. Að B-listanum, lista vins'trimanna, stóðu
menn úr öllum stjórnmálafélögum i háskólanum,
einnig menn úr Vöku sem áður höfðu beitt sér
rösklega gegn smán dátasjónvarpsins.
17’yrir kosningar birti B-listinn athyglisverða
* stefnuskrá. Þar var að sjálfsögðu lögð áherzla
á hlutverk Stúdentafélags Háskólans, eflingu Há-
skóla íslands, fræðslumál, eflingu menningar og
lista, hagnýtingu vísinda í þágu atvinnu- og efna-
hags-mála; og um bætt fjármálasiðgæði var kom-
izt svo að orði: „Verðbólguþróunin undanfama
áratugi hefur valdið því að fjármálasiðgæði þjóð-
arinnar hefur hrakað. Okrarar og verðbólgubrask-
arar leika lausum hala. Stúdentar kref jast róttækra
aðgerða í þessum efnum, bætts eftirlits með lána-
starfseminni, þjóðnýtingu einokunarfyrirtækja,
sköttun verðbólgugróða og stórherts eftirlits með
skattskilum“. Megináherzla er þó lögð á sjálfstæði
íslands og óháða utanríkisstefnu. Bent er á að
„varðveizla íslenzks þjóðemis og menningar er
undirstaða sjálfstæðis þjóðarinnar. Stúdentar vara
mjög eindregið við óþjóðlegum öflum, er ógna nú
sjálfstæði hennar. Nokkur hluti þjóðarinnar virð-
ist með öllu hafa glatað þjóðernisstolti sínu og þjóð-
emisvitund." Þess er krafizt „að tekin verði upp
sjálfstæðari stefna í íslenzkum utanríkismálum,
svo að virðing og áhrif þjóðarinnar á alþjóðavett-
vangi megi aukast... að íslendingar gerist djarf-
ari málsvarar friðar í heiminum en hingað til...
Smáþjóðir eiga að fá að ráða málum sínum sjálf-
ar. Því skal fordæmd tilhneiging stórveldanna tií að
skipta heiminum í áhrifasvæði og reyra smáþjóð-
ir í viðjar hernaðarbandalaga. Stúdentar lýsa yfir
samúð sinni með vietnömsku þjóðinni, sem nú
þolir ólýsanlegar þjáningar. Stúdentar fordæma
stefnu bandarískra ráðamanna í Vietnam og krefj-
ast þess að allur erlendur her verði á brott úr
landinu og friður verði saminn á gmndvelli Genf-
arsáttmálans frá 1954“. Síðasl en ekki sízt minna
stúdentar á „að Atlanzhafssáttmálinn rennur út
1969, og krefjast þess að fram fari endurskoðun á
forsendum aðildar íslands að bandalaginu með
hliðsjón af breyttum aðstæðum í alþjóðamálum.“
Sú stefna sem hér er mörkuð reyndist í samræmi
við skoðanir meirihluta stúdenta; B-listinn
sigraði í kosningunum. Sú niðurstaða er vísbend-
ing um það að framundan kunna að vera býsna
stórfelld umskipti í íslenzkum stjómmálum. — m.
Ástand og horfur í
sjávarútvegsmálum
Það er ekki úr vegi að
staldrað sé við á þessum gráu
haustdögum og horft til átta
og kennileita, því það er með
þjóðina eins og ferðamanninn,
að báðum er það lífsnauðsyn
að' vita hvar þau eru stödd.
Við höfum um langt árabil
búið við góðæri frá náttúr-
unnar hendi, til lands og sjáv-
ar. Síðustu árin hefur farið
saman metafli á miðum og
sérstaklega hagstæð verðlags-
þróun allra fiskafurða á mörk-
uðum heimsins. Eftir öllum
venjulegum hagfræðilögmál-
um, ætti þvi íslenzka þjóðin
að standa vel að vígi í dag, og
þó sérstaklega þeir atvinnu-
vegir hennar sem byggja af-
komu sína á sjávarfangi.
En er þessu þannig varið?
Og ef svo er ekki að öllu leyti,
hverjar eru' þá orsakirnar?
Það er_ mikil þörf á því, að
hver íslendingur spyrji sig
þessarar spurningar og reyni
síðan að svara sjálfum sér.
Ekki út frá flokkslegu sjónar-
miði einvörðungu, heldur fyrst
og fremst út frá sjónarmiði
hvers einstaklings sem mjmdar
heildina, hina íslenzku þjóð.
Lýðræði sem ekki byggist á
slíku sjálfstæðu mati einstak-
linganna er ekkert lýðræði
sem vert er að nefna því nafni.
Þá fyrst, þegar fólkið, hinir
óbreyttu kjósendur veita for-
ustumönnum sínum aðhald, þá
erum við á réttri leið, sem
liggur til betri stjórnarhátta.
Þegar við nú á hinum gráu
dögum haustsins horfum til
átta og kennileita þá er hollt
• að hafa þeita í huga.
í upphafi skyldi
endinn skoða
Það fer senn að renna í ald-
anna sæ áttunda árið sem
Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn hafa setið
saman í ríkisstjórn, en við
upphaf þessa tímabils var ekk-
ert farið dult með, hvað gera
ætti. í stað uppbóta og styrkjá
til atvinnuvega sem áður voru
í gildi, meðal annars á valda-
tímum vinstri stjórnarinnar,
áttu nú að koma heilbrigðir
atvinnuvegir, reknir án allra
beinna afskipta ríkisvaldsins.
Til að ná þessu takmarki var
fyrst framkvæmd ein gengis-
lækkun og síðan önnur. Vísi-
töluuppbót á laun var afnum-
in og fólki var lofað að verð-
bólgan mundi nú stöðvuð, ef
sýnd væri örlítil þolinmæði.
Launafólk vildi stöðvun verð-
bólgunnar, en sú stöðvun kom
aldrei. Gagnstætt því sem lof-
að var, hélt dýrtíðin áfram að
magnast, þó kaup hækkaði
ekki. Stjórnin virtist gleyma
því, að það er fleira en kaup-
gjaldið sem hefur áhrif á verð-
lagið.
Ég hef áður bent á þá stað-„
reynd, að á þessu tímibili voru
skipafélögunum gefnar frjáls-
ar hendur um flutningsgjöld
að og frá landinu. Flutnings-
gjöld og öll þjónusta skipa-
félaganna fór því hækkandi,
þó kaupgjald stæði í stað. En
á þessu var einn bjartur flöt-
ur frá sjónarhóli ríkisvaldsins:
Hækkuð flutningsgjöld gáfu
hækkaða tolla í ríkissjóðinn,
því að tollarnir eru ekki bara
lagðir á sjálft vöruverðið,
heldur líka á flutningsgjöld og
allan annan kostnað vörunnar.
En það fór með þessar hækk-
uðu tolltekjur á sama veg og
sjálfar gengislækkanimar, að
þar sannaðist hið forna spak-
mæli: „Það er skammgóður
vermir að pissa í skó sinn“.
í kjölfar gengislækkananna
komu hækkuð útgjöld sjávar-
útvegs og fiskiðnaðar á öllum
rekstrarvörum og síðan að
sjálfsögðu hækkað kaupgjald.
Það sehi sjávarútvegurinn
græddi reikningslega á fyrstu
mánuðum eftir hverja gengis-
lækkun,' því tapaði hann fljót-
lega þegar frá leið. Og brátt
stóð hann ekki bara í sömu
sporum og áður en út í æfin-
týrið var farið, heldur stóð
hann miklu verr að vígi en
áður.
Og eftir átta ára svo að
segja óslitið góðæri þá er allt
að verða komið í strand sem
strandað getur, þrátt fyrir
margfalda styrki úr ríkissjóði
miðað við útgjöld vinstri
stjómarinnar, bæði til sjávar-
útvegs og landbúnaðar.
ISKIMÁL
—-r-
©Itir Jóhann
1
J. E. Kúld
Viðreisnin ásamt stöðvun
verðbólgunnar hefur mistekizt,
það er þetta sem menn verða
að gera sér ljóst. En þennan
endi áttu menn að geta séð
fyrir og það án allra prófa í
hagfræði, og vil ég þó engan-
veginn gera lítið úr þeirri
fræðigrein. ' ^
En við eigrim þús-
und miljónir í erlend-
um bönkum segir
ríkisstjómin
Já, og þetta er dagsatt, við
eigum þessar miljónir, það er
staðreynd.
„En hvernig er með skuld-
irnar hjá þér?“ er haft eftir
honum afa mínum, ,þegar
kunningi hans báð hanh um
að skrifa á víxíl fyrir sig. Já,
hvernig er með skuldirnar?
Samkvæmt upplýsingum
Fjármálatíðinda þá hafa skuld-
ir okkar við útlönd hækkað
úr 1924,6 miljónum króna árið
1958 í 3912,1 miljónir 1965.
Skuldirnar hafa sem sagt rúm-
lega tvöfaldazt og þetta hefur
-gerzt á því árabili, þegar hvert
metaflaárið kom öðru meira,
ásamt mjög hagstæðri verð-'®'
lagsþróun allra fiskafurða, allt
þar til á miðju árinu í ár.
Ég hygg að það geti reynzt
dálítið erfitt að finna varan-
leg verðmæti sem réttlætt geti
þessa skuldaaukningu þjóðar-
innar við útlönd á einu allra
mesta góðæristímabili frá
náttúrunnar hendi. En lán, sé
þeim réttilega varið, þau geta
verið þjóðhagslega hagstæð, þó
þau hafi í för með sér auknar
skuldir. Það veltur allt á því
til hvers lánin hafa verið not-
uð.
Þó stjómmálaflokkar og rik-
isstjórnir reyni á öllum tím-
um að gera ríkisbúskapinn
sem allra flóknastan svo binn
venjulegi borgari botni hvorki
upp eða niður í þeim færslum,
þá er það nú svo, þrátt fyrir
hið mikla og vaxandi Parkin-
sonslögmál skriffinnskunnar,
að búskapur ríkisins á aðeins
að vera stækkuð mynd af bú-
skap einstaklingsins og lúta
sömu lögmálum og hann. Geri
hann það ekki, þá þurfa þégn-
arnir að veita aðhald. Þetta
þýðir að hver ríkisstjórn á að
gæta hags ríkisins og þegn-
anna á sama hátt og eigin
hags.
Að hallandi haust-
nóttum
Nú þegar hið háa ALþingi
hefur setzt 4 rökstóla að hall-
andi haustnóttum þá er það
ófögur mynd sem blasir við
því við endalok viðreisnarinn-
ar. Togarafloti sá, sem stjómin
tók við í fullum gangi í byrj-
un viðreisnarinnar, helmingur
hans hefur verið seldur úr
landi fyrir brotajárnsverð eða
er tfundinn í höfnium, því all-
an rekstrargrundvöll vantar.
Aðeins fáir togarar ganga enn-
þá til veiða, þeir vilja ekki
gefast upp, þrjózkast við, þrátt
fyrir algjört skilningsleysi rik-
isvaldsins á þörfum þessarar
útgerðav.
Hraðfrystihúsin hafa riú þeg-
ar stöðvazt nokkuð mörg, sök-
um hráefnisskorts og verð-
lækkun hefur orðið á frosnum
fiski í Bandaríkjunum sem
nema ca. 15%, Ýmsir vona, að
þetta sé aðeins markaðssveifla
og bíða með að selja. Því
verði um varanlega verðlækk-
un að ræða á þessum markaði
þá gæti það verið forboði enn
verri tíðinda, Við skulum bara
vona að hér sé ekki kreppu-
boði á ferð.
Þá hefur það gerzt, að gerð-
ir hafa verið fisksölusamning-
ar. við Rússa og er þar um
lækkað verða að ræða sem
nemur sem næst 6%. Hinsveg-
ar hefur þess hvergi verið get-
ið hvort Rússar lækka sínar
vörur á móti og skiptir það
þó óneitanlega miklu máli.
Þessu til viðbótar er nokkuð
stór hluti af vélbátaflotanum
sem vantar rekstrargrundvöll
fyrir, sérstaklega yfir sumar-
mánuðina. Þetta er flest 30—
120 smálesta skip. Margir bát-
ar af þessum stærðum liggja
aðgerðarlausir í höfnum víðs-
vegar um lánd, á marga þessa
báta hafa hlaðizt skuldir sem
bætt hefur verið ofan á hið
raunverulega verðgildi þátsins
í lánastofnunum landsins. Það
er vonlaust að gera þessa báta
út og eiga að standa straum af
þeim. höfuðstól sem á þá hef-
ur verið hlaðinn. Hér mundu
hreinar afskriftir nokkurs
hluta höfuðstólsins koma að
gagni, eftir að sjálfur rekstr-
argrundvöllurinn hefur verið
lagfærður. Það ey hráefnis-
skorturinn sem er að sliga
mörg stóru frystihúsin, því
fastur rekstrarkostnaður þeirra
er það. mikill, að þau þurfa
að vera starfrækt meginhluta
ársins til að geta skilað arði.
Það er ekki fögur lýsing. Ann-
arsvegar hraðfrystihús sem
dæmd eru til tapreksturs fyrst
og fremst vegna þess að þau
fá ekki nægjanlega mikið hrá-
efni að vinna úr. Hinsvegar
stór floti vélbáta og leifap hins
stolta togaraflota sem eru að
kikna undir rekstrarkostnaði
miðað við hráefnisverð til
vinnslu, og hefur nokkur hluti
þessa flota nú þegar gefizt upp
fyrir verðbólgunni, sem um
langt skeið hefur þjáð útgerð-
ina. Og er nú einnig byrjuð
að leggjast með þunga sínum
á stærstu fiskvinnslustöðvam-
ar.
Þetta er nú það sem við
blasir þegar horft er til átta
nú að haustnóttum það herr-
ans ár 1966, eftir nærri átta
ára stjórn þeirra sem ætluðu
að koma íslenzkum sjávarút-
vegi á heilbrigðan rekstrar-
hæfan grundvöll, við upphaf
sinnar ferðar.
í dag horfa stjórnarvöldin
vonaraugum til íslenzka síld-
veiðiflotans á hafinu austur af
landinu, hann hefur nú unnið
það afrek að veita kringum
hálfa miljón smálesta af síld
á þessu ári. Á þessum mikla
afla flýtur íslenzka ríkisstjórn-
in þrátt fyrir allt getuleysi sitt
í sjávarútvegsmálum. Og þó
mun það sannast, begar þessi
floti leggur að landi éftir
gifturíkt úthald, að mörg skip-
anna í þessum flota koma með
rekstrartap eftir úthaldið.
Meðalaflinn nægir ekki til *’að
skila arði, verðbólgan sér fyr-
ir því.
Það er þetta sem
blasir við
Þrátt fyrir mjög hagstæða
verðlagsþróun mörg undanfar-
in ár, á fiskmörkuðum heims-
ins, þá er nú svo komið fyrir
íslenzkum sjávarútvegi eins og
lýst hefur verið hér að fram-
an, og ástand þessara rnála nú
er engan veginn málað með
, dekkri litum heldur en ástæða
er tiL
Hvernig gat svona farið, að
í stað viðreisnar komi hreint
niðurdrep í þessum þýðingar-
mesta undirstöðuatvinnuvegi
fslendinga?
Ég ftika ekki við að segja nú
eins og ég sagði strax í upp-
hafi „viðreisnarinnar" að
stefnan sem tekin var í mál-
efnum sjávarútvegsins var
röng og hlaut að leiða til þessa
ástands fyrr eða síðar. Hins-
vegar er það mitt álit, að ef
maður með mikla þekkingu á
málefnum sjávarútvegsins
hefði setið í ráðimeytinu gegn-
um öll þessi „viðreisnarár“, þá
hefði varla svona hörmulega
til tekizt. Sá hinn sami hefði
án efa verið búinn fyrir löngu
að grípa inn í þróunina og
sveigja hana á aðra og heppi-
legri braut. Það hefur löngum
verið ,svo, að það er ekki sama
hver á heldur.
VERKAMANNAFÉLAGIÐ
DAGSRRÚN
Félagsvist í Lindarbæ
í kvöld klnkkan 8.30 — Fjölmennið.
Skemmtinefndin.
Moskvitch bifreiða-
*
eigendur athugið
Geri við Moskvitch-bifreiðir. — Fljót og góð
afgreiðsla. — Uppl. í síma 14113.