Þjóðviljinn - 18.11.1966, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 18. nóvember. 1086.
Otgefímdi;
alþýöu
Sóslalistaflokk-
Ritstjórar:
Magnús Kjartansson,
Sameiningarflokkux
urinn.
Ivar H. Jónsson (áb).
Siguróur Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Þorvaldur Jóhannesson.
Sími 17-500 (5 lfnur). Áskriftairverð kr. 105.00 á mánuðl. Lausa-
söluverð kr. 7.00.
-------------------------.— .. •-
Handrítin koma heim
„Tj'ornhandrit íslands blika að nýju við dagsrönd,
* eru væntanleg heim úr sinni undarlegu sjó-
ferð. Þau geyma leyndardóminn, ævintýri lands
og þjóðar: skáldskapinn sem varð henni til upp-
hefðar og lífs. Hví tóku þau á sig þennan flæking,
og hvaða erindi eiga þau heim aftur? Eitt- sinn
voru þau líf og ljós í myrkum torfbæjum, lýstu síð-
an í útlegð sinni upp himininn yfir norðrinu og urðu
draumur saknandi þjóðar og skáldum nýr hljóm-
ur á tungu og brimrót í blóði: hvar sem ég fletti,
við eyru mér ólguðu og sungu uppsprettulindir og
niðandi vötn minnar tungu. — Sagan flettir sínum
blöðum, kveikir leiðarljós og knýr fram spurning-
ar. Hver eru þessi fornu handrit sem vér fögnum
sem líf af Iífi voru? Hvert verðúr afl þeirra fram-
vegis, hvaða hlutverki eiga þau eftir að gegna?
Verða þau aftur líf og ljós með þjóðinni; falla þau
að nýju sem gróðurregn í þyrsta jörð? Verða þau
enn til að bjarga lífi voru úr eldinum? Vekja þau
íslendinga til sjalfra sín?“
f^annig ritaði Kristinn E. Andrésson á miðju
sumri árið 1965 um það leyti sem ísland og Dan-
mörk gerðu með sér handritasáttmálann. Skyldi
vera auðvelt að finna önnur orð sem jafnveí túíka
hug íslendinga í dag, þennan góða nóvemberdag
þegar telja má fullvíst að sú lausn handritamáls-
ins s^m samið hefur verið um af íslenzkum og
dönskum stjórnarvöldum verði framkvæmd.
Fregnin um úrskurð Hæstaréttar Dana sem birt
var í gær um lögmæti handritalaganna vakti fögn-
uð allra íslendinga enda þótt margir héma megin
hafsins hafi talið málið að mestu útkljáð áður ogátt
bágt með að skilja að áhrifamenn og öfl í Dan-
mörku skyldu af alefli reyna að ómerkja það sam-
komulag sem orðið var. Hefði það tekizt, hefðu ís-
lendingar og Danir átt framundan langvarandi
deilur og ófrið vegna handritamálsins sem þó hefði
hlotið að enda þannig að handritin hefðu flutz't
heim, fyrr eða síðar, með einhverjum hætti. Þau
málalok sem nú virðast ráðin hljóta hins vegar að
verða áhrifarík til bættrar sambúðar og treysta
vináttu- og menningarbönd frændþjóðanna, ís-
leridinga og Dana.
F Trslit handritamálsins leggja íslendingum skyld-
^ ur á herðar, Háskóla íslands og Handritastofn-
unar bíða mikil verkefni og margþætt. Stjórnar-
völd landsins, Alþingi og ríkisstjóm, verða að sýna
þá rausn að íslenzkar stofnanir geti orðið miðstöð
rannsókna á handritunum, hafi á að skipa einvala-
liði íslenzkra fræðimanna og hingað eigi erlendir
fræðimenn sem við þau fást greiðan gang og fái
hér beztu starfsskilyrði. Til þess að skapa þá að-
stöðu mega íslenzk stjórnarvöld ekki skammta
naumt heldur ríkmannlega og mun vandfundinn
íslendingur sem teldi þá fjármuni eftir. Þá rætist
líka sú hugsjón að þjóðardýrgripirnir sem við
eigum nú senn von á heim til íslands verði ekki
forngripir heldur verði þeir líf og ljós með þjóð-
inni, verði aflvaki heilbrigðrar þjóðernisvitundar
og þjóðarmetnaðar. — &
Alþjóðaráð höfunda
ÞjóSviljinn hefur íengið frétt-
ir hjá- Jóni Leifs af stofnfundi
alþjóðaráðs höfunda í París. Jón
segir þannig frá:
Það var á alþjóðaþingi STEF-
samtakanna í Prag síðastliðið
sumar að samþykkt var að end-
urskipuleggja samtökin pg
stofna fjögur álþjóðaráð höf-
unda til aðstoðar við miðstjóm
alþjóðasambands „Stefjanna",
en í því eru 64 STEF í helztu
mermingarlöndum heims. Það
varð síðan hlutverk hinna ein-
stöku STEF-samtaka að tilnefna
menn f höfundaráðin.
Hverjir voru tilnefndir af
hálfu íslenzka STEFS?
Það varð að samkomulagi að
Halldór Laxness tæki sæti i
alþjóðaráði leiklistarhöfunda, át)
í því em bæði tónhöfundar og
rithöfundar dramatískra verka.
Hinkvegar tók Gunnar Gunnars-
son sæti' í alþjóðaráði rithöf-
unda en ég í alþjóðaráði tón-
skálda.
Hver eru svo helztu áhuga-
mál þessara höfundaráða?
Tilefnið til endurskipulagn-
ingar alþjóðasambands STEF-
samtakanna og til stofnunar
höfundaráðanna er hin væntan-
lega endurskoðun Bernarsam-<$-
þykktarinnar um höfundarétt,
sem á að fara fram á næsta
ári. Þesvegna er kaillað á höf-
undana til að standa vörð um
réttinn og samfylkingu höfunda-
vemdar. Einkum er það áhuga-
mál höfundanna að verkum
þeirra verði ekki rænt frá böm-
um þeirra og erfingjum á lög-
skipulagðan hátt eins og nú
gerist. Það kam jafnvel til tals
á þessum fundum að höfundar
helztu leikverka og tónverka
ættu að hætta að láta prenia
eða hljóðrita eða flytja verk sin
í sjónvarpi eða útvarpi, en láta
heldur erfingjunum eftir hand-
ritin til sérstakra flutningsaf-
nota, þannig að hindrit væru
aðeins lánuð gegn ströngum
skilyrðum og verkin þannig
vemduð um alla framtíð.
Hve Iangur er verndunartím-
inn í löndum Bcrnarsam-
bandsins núna?
Venjulegá' gildir vemdin að-
eins í 50 ár eftir lát höfundar,
en þó eru til alls konar fram-
lengingar. Vestur-Þýzkaland
hefur nú lögskipað vemd í 70
ár eftir dauða höfundar, og það
mun verða takmark höfunda-
samtakanna að fá þessa 70 ára
vemd tekna upp í hina nýju
endurskoðun Bemarsamþykkt,-
arinnar. Einkum er þetta þýð-
ingarmikið fyrir vemd erfiðari
tónverka, sem oft þurfa fleiri
áratugi til að ná viðurkenningu
og færa tekjur.
Gætu íslenzkir höfundár og
íslenzka STEF haft áhrif á
gang þessara mála?
Já, vissulega, og það var ð-
nægjulegt að íslenzku fulltrú-
amir stóðu þarna einmitt í fylk-
ingarbrjósti. Gunnar Gunnars-
son var kallaður upp á fundi rit-
höfundaráðsins og sagði þar frá
sinni reynslu í meðferð höf-
undaréttar, en Halldór Laxness
var einróma kosinn forseti al-
þjóðaráðs. leiklistarhöfunda og
stjómaði fundi þess, en Halldór
tekur um Jeið sæti í miðstjóm
alþjóðasambands „Stefjanna."
Mér var svo falið að hafa
forystu varðandi endurbætur í
úthlutun fyrir asðri tónlist frá
.,Stefjunum“, en að málum
þessum hafði ég unnið á for-
stjórafundum félaganna sein-
ustu tvö árin.
Við í íslenzka STEFi erum
■ þeim Gunnari og Halldóri inni-
lega þakklátir fyrir að þeir
vildu taka við tilnefningu okk-
ar og vildu láta þessum al-
þjóðafundum í té aðstoð sína o?
reynslu og viidu jafnframt
leggja það á sig að setja sig
inn í hin , flóknu vinnubrögð
STEF-samtakanna og í höf-
undaréttarbaráttu þessara fé-
laga. ,Það var hin bezta sam-
vinna með okkur þremur og
mjög ánægjulegt að sjá hve
mikill samhugur var með þess-
um tveim helztú rithöfundum
íslendinga.
Hverjir listviðburðir voru eft-
irminnilegastir á þessum
Parísardögum?
Ég lenti í því að vera þarna
á allra sálna messu, einum al-
Jón Leifs
varlegasta helgidegi káþólsk-
unnar, og ég heyrði þar tvær
stórkostlegustu sálumessur, sem
tónskáld hafa samið, — Requi-
em eftir Berlioz og Requiem
/eftir Verdi. Svo voru mikiir há-
tíðatónleikar til að minnast 100
ára afmælis franska skáldsins
og Nobelsverðlaunahafans Ro-
main Rolland. Á þessum tón-
leikum .var lesið úr verkum
hans og flutt 9. bljómkviða
Beethovens.
Þjónustukönnun Neytenda
samtakanna hafin
Þjónustukönnun Neytenda-
samtakanna er nú hafin með
því að Neytendablaðið með til-
heyrandi eyðuþlöðum á að vera
komið í hendur allra félags-
manna samtakanna. Neytenda-
samtökunum er það jafnmikið
MINNINGARORÐ
Þorsteinn Ágúst Jónsson
Þorsteinn Ágúst Jónsson f*'*
verkamaður lézt 9. þm. Útför
hans verður gerð frá Fríkirkj-
unni i dag. ~í*
Þorsteinn var borinn og barn-
fæddur Reykvíkingur, f. 14. ág.
1914, sonur hjónanna Þorgerðar
Jónsdóttur og Jóns , Þorsteins-
sonar sem lengi átti heima á
Grímsstaðaholti og bæði eru
látin fyrír nokkru.
Ungur byrjaði hann að virina
alla þá vinnu sem til féll á
þeim árum bæði á sjó og landi,
en lengst af starfaði hann hjá
Eimskipafélagi Islands og var
þar að vinnu fram á síðasta
dag.
Þorsteinn var vinsæll og vel
látinn af öllum sem honum
kynntust, jafnt vinnufélögum
sem ððrum. Ég þori að fullyrða
að óvildarmann átti hann eng-’®“
an.
Eins og margir þeir sem ald-1
ir eru upp við kröpp kjör fylkti
Þorsteinn sér undir merki
verkalýðshreyfingarinnar og
varð þar traustur liðsmaður.
Dagsbrúnarmaður var hann frá
unga aldri og hafði mikinn á-
huga á félagi sínu og fram-
gangi þess.
Arið 1939 kvæntist Þorsteinn
eftiríifandi konu sinni Hólm-
fríði Bergþórsdóttur, hinni á-
gætustu konu. Þau eignuðust
þrjár dætur, sem allar eru upp-
komnar, Elín, gift Ólafi Rafn-
kelssyni sjómanni, Erla er vinn-
ur við bókband, og Margrét,
skrifstofustúlka.
I dag kveðja hafnarverka-
menn í Reykjavík góðan dreng
og stéttvísan verkamann sem
aldrei brást þó syrti í álinn.
Ég sendi konu hans og dætrum
innilegustu samúðarkveður.
Krístinn Sigurðsson.

kappsmál og það er neytendum
rrfikið hagsmunamál, að könn-
unin takist sem bezt og þátt-
takan verði sem mest. Með þvi
að fylla út eyðublað könnunar-
innar og senda það Neytenda-
samtökunum leggja menn sinn
skerf til baráttu þeirra fyrir
bættri þjónustu og auknu öryggi
í viðskiptum.
Fjöldi,nýrra félagsmanna
Svo virðist sem mikill áhugi
sé ríkjandi meðal -almennings
á málinu. Fjöldi manna hefur
innritað sig í samtökin síðustu
daga, en samdægurs er þeim
sent blaðið í pósti ásamt nokkr-
um eldri ritum, sem til eru. Þá
hefur og mikið verið hringt til
samtakanna af fólki, sem er að
fyMa út eyðublöðin, og eftir
helgiria tóku fyrstu svörin að
berast. Fólk er eindregið hvatt
til þess að senda svörin hið
allra fyrsta, og er ætlazt t«l
þess, að hver og einn svari inn-
an viku frá móttöku blaðsins.
Eftirvænting eftir niður-
stöðum
Mikið hefur verið spurt um
það, hvenær sé að vænta birt-
ingar á niðurstöðum könnunar-
innar. Því er tii að svara, að
þátttakan getur orðið svo lítil
að niðurstöðúr verði ekki birt.-
ar. Það ætti öllum að vera aug-
ljóst og þá um leið, hve nauð-
synlegt er, að menn skerist ekki
úr leik. Með þvá gera menn sér
og öðrum ó.leik. Gangi könnun-
in jsamkvæmt áætlun, verða nið-
urstöður birtar jafnharðan og
unnið hefur verið úr svörum
varðandi hvert tæki fyrir sig og
byrjað á þeim, sem mbstur s-
hugi virðist á.
Víða fylgzt með könnuninni
Það er víðar fylgzt með
könnun þessari en á íslandi.
Neytendasamtök um heim allan
hafa með sér gott samstarf. í
Bandaríkjunum fer slík könnun
fram árlega, og þar fengust síð-
ast 100.000 svör. En frændur
vorir Norðmenn voru seinni tfl
svars, og mistókst fyrsta tilraun
Neytendaráðsins þar að mest.u.
Forsvarsmenn þess bíða nú með
eftirvæntingu, hvemig til tekst
á íslandi, og frá því verður ör-
ugglega skýrt rækilega í Noregi.
Færi vel, að þeir gætu bent
Iðndum sínum hingað þeim tii
fyrirmyndar.
Samkeppni um þjónustu
Hér á landi er nú mikið
framboð fyrsta flo'kks rafmagns-
tækja og samkeppni mikil. Eitt
af því góða, sem þjónustukönn-
un Neytendasamtakyma gæti
af sér leitt, væri samkeppni um
þjónustu, og niðurstöður góðrar
könnunar jafngilda á sinn hát,t
niðurstöðum gæðamatsrann-
sókna.
(Frá Neytendasamtökunum)