Þjóðviljinn - 05.02.1967, Page 3

Surmudagur 5. febrúar 1967 — ÞJÓÐVIL,TINTl — SlÐA 2

DAGINN
UPPBURDARLEYSI
jiiiiboinir ekki
•' ■■ tój •- •
iT'gi
) '4v.»?'inúrií. _af . þeim pólitísku
fiélrn.ingaskiptaþáttum serniSjalf-
stæðisflok'kurinn :og Eramsókn-
Úrílokkurinn hafa haft'£ í út-
jgg.'sjónvarpi'' að ' undári-
fðjéfiý, [.hnjfBcu; upp.MÚr.; Ingþilfi
uöiíssyni samgöngumálaráð-
herra ummæli sem Framsókn-
arþihgmaðurinn, viðmælandi
h.a'hs, virtist ekki veita neina
a'íhvgli eða sjá neitt athuga-
-vert við. Ráðherrann staðhæfði
að íslendingar fengju engin
erlend lan til framkvæmda, til
dæmis hjá Alþjóðabankanum
syokallaða, néma verkfræðileg-
ur undirbúningur væri falinn
erlendum fyrirtækjum sem
lánastofnunin treysti. í því
sambandi minntist hann á Búr-
fellsvirkjun; lán til hennar
hefði því aðeins fengizt að
bandarísku verkfræðifyrirtæki,
Harza, hefði verið falið að
ganga frá áætlunum. í annan
stað vék hann að hugmyndum
um að taka erlend lán til vega-
gérðar hérlendis; kvað hann
slík lán því aðeins fáanleg að
„viðurkenndu" erlendu fyrir-
tæki yrði falið að gera áætl-
un um vegagerðina. Tók ráð-
herrann -sérstaklega fram að
hann vildi ekki draga í efa getu
Vegagerðar ríkisins til þess að
gera fullgildar áætlanir um
vegagerð innanlands, en þann-
ig væru starfsreglur erlendra
lánastofnana, og við þær yrðumi
við að sætta okkur.
í hópi vanþróaðra
ríkja
Þessi ummæli ráðherrans eru
ákaflega athyglisverð. Það er
vissulega alkunna að alþjóðleg-
ar lánastofnanir vilja ganga úr
skugga 'um að þær séu að
leggja fé til skynsamlegra
íramkvænKja. sem nái tilgangi
sínum og gera í því sambandi
háar kröfúr tiU þeifra sérfræð-
inga sesp verkin vinna. Þegar
u-m -er -að ræða vanþróuð ríki þar
sem fátt er um sérfróða menn,
telja lánastofnanir einatt nauð-
synlegt að erlendir sérfræðing-
ar séu til kvaddir. Hins végar
koma sl’lkar kröfur ekki 1il
móla-. þégdr um 'ér að ræða
Sia^nilega þróuð lönd sem hafa
áj^ðþS.kVP.á' þæfum raúnvísinda-
^'öÍ5núVii;..iein1 myndu til að
Hekluhraun
o(-
I00
!00
þVERSKURÐUR
FYRIRHU6UÐ BÚRFELLSVIRKJUN
Erlendu verkfræðifyrirtæki var falið að undirbúa Búr feiisvirkjun. Nú kemur röðin að höfnum og vegum!
mynda grannþjóðir okkar í
Vestur-Evrópu anza því að þær
værú ekki færar um að gera
fullgildar verkfræðilegar og
hagfræðilegár áætlanir.
Eigi nmmagli -.-ráðherrans . við
rök að' stýðjast-hljóta þau að
mérkja það að Alþjóðaþankinn
hefur skipað okkur á bekk með
vanþróuðum ríkjum sem þurfi
að njóta alþjóðlegrar vemd-
argæzlu ; til þess- að rasa ekki
um ráð fram. -
Þekkingarleysi
eða
stefnubreyting
Ástæða er til a𔑠drága í
efa að' ráðherrann hafi vitað
hvað hann var að segja. í at-
hugasemd sem Félag ráðgjaf-
arverkfræðinga gerði við um-
mæli Ingólfs Jónssonar er á
það bent að íslendingar- hafi
um langt skeið fengið erlend
- lán ' til framkvæmda sem ís-
lenzkir sérfræðingar r , höfðu
annazt að , öllu leyti. Laxár-
virkjunin 1952—53 var .unnin
Lonooi
af íslenzkum verkfræðiugum,
og-til hennar fengust greiðlega
erlend lán. Alþjóðabankinn hef-
ur veitt fé til hitaveitufram-
kvæmda Reykjavíkurborgar, og
önnuðust íslenzkir verkfræðing-
ar þó allan undirbúriing þeirra
verka. Þegar Keflavíkurvegur-
inn var lagður reyndist engin
þörf á að leita til . „viður-
kenndra" erlendra aðila til þess
að fá erlent lánsfé til fram-
kvæmdanna.
Séu ummæli ráðherrans rétt,
þrátt fyrir þessar staðreyndir.
hlýtur að hafa orðið næsta al-
ger stefnubreyting á afstöðu
Alþjóðabankans til íslendinga
að undanförnu.
Rangt með farið
Vert er að benda á að þau
ummæli ráðherrans eru ekki
nákvæm að því aðeins hafi
fengizt lón til Búrfellsvirkjun-
ar, að erlent fyrirtæki annað-
ist verkfræðilegan undirbúning.
Fyrirtækið Harza Engineering
Company International var
ekki valið til verksins fyrir til-
stilli Alþjóðabankans, heldur
samkvæmt kröfu svissneska al-
úmínhringsins. Hefur Harza-
félagið um langt skeið tekið að
sér ýmiskonar umboðsstörf fyr-
ir þennan svissneska hring, og
hérlendis var því falið að gera
áætlanir um virkjun sem hent-
aði hugmyndum og hagsmunum
hringsins. Hefur það oft verið
rakið hér í blaðinu hversu
mjög hinir bandarísku verk-
fræðingar tefldu á tæpasta vað
í áætlunum sínum, bæði vegna
vanþekkingar á íslenzkum að-
stæðum og til þess að geta
sýnt sem lægst raforkuverð á
pappírnum, og hefur síðan mað-
ur gengið undir manns hönd til
þess að reyna að bæta úr ýms-
um misfellum í áformum
þeirra.
Hlutur Alþjóðabankans var
hins vegar sá að gera kröfu
til þess að íslendingar semdu
við svissneska alúmínhringinn
og létu honum í té meirihluta
raforkunnar. í einni af skýrsl-
um stóriðjunefndar voru fyrir-
j mæli Alþjóðabankans um þetta
efni orðuð þannig: „Lítil þjóð
eins og ísiendingar gæti ekki
leyft sér að ráðast í svo fjár-
magnsfreka íramkvæmd". Hins
,yegar reyndi aldrei á það i al-
vöru hvort íslendingum hefði
verið neitað um lán hjó Al-
þjóðabankanum ef þeir hefðu
ákveðið að nýta raforku sína
sjálfir; valdhafarnir gáfust upp
fyrir bankastjórunum á sama
hátt og þeir létu alúmínhring-
inn ráða því hverjir önnuðust
verkfræðilegan undirbúning.
Hafnir og vegir
Siðan alúmínsamningarnir
voru gerðir verður vart sívax-
andi tilhneigingar hérlendra
stjórnarvalda til þess að leita
á náðir útlendinga með verk-
fræðileg störf. í fyrra þurfti
til að mynda að gera áætlanir
um hafnargerð í Straumsvík i
sambandi við alúmínbræðsluna
sem þar á að rísa. Svo undar-
lega brá við að valdamenn
gerðu engar tilraunir til að fó
innlenda sérfræðinga til að
vinna verkið, heldur var
dönsku verkfræðifyrirtæki fal-
ið að annast framkvæmdir. Sú
var tíð að danskir verkfræð-
ingar unnu að hafnargerð á ís-
landi, vegna þess að innlenda
sérfræðinga skorti, og þótti
takast misjafnlega vegna ó-
kunnugleika á aðstæðum hér-
lendis. Það þótti stórfelld fram-
för og þáttur í sjálfstæðisbar-
áttu landsmanna þegar íslend-
ingar gátu tekið þau verkefni
að sér sjálfir, og reynsla ís-
lenzkra verkfræðinga á þessu
sviði er orðin mikil. Samt er
nú umyrðalaust leitað á náðir
útlendinga til þess að undirbúa
einfalda hafnargerð í Straums-
vík — samkvæmt kröfu Al-
þjóðabankans eða alúmín-
hringsins? Hver veit?
En þá tekur vissulega fyrst í
hnúkana ef undirbúníngur
vegagerðar á íslandi á meira<$>
að segja að flytjast til annarra
landa, eins og Ingólfur Jónsson
samgöngumálaráðherra við-
reisnarstjórnarinnar boðaði.
Að gefa sér-
þekkingu
Raunverulegt fuliveldi þjóð-
ar er ofið úr mörgum þáttum.
Stjórnarfarsleg ákvæði hrökkva
skammt ef ekki kemur einnig
til geta þjóðarinnar til þess
að rækja þau verkefni sem nú-
tímaþjóðfélagi ber að sinna.
Lífsþróttur , íslenzkrar sjálf-
stæðisbaráttu hefur glögglega
birzt í því hversu kappsamir
ungir íslendingar hafa reynzt
að afla sér menntunar. Við
höfum á skömmum tíma
eignazt stóra og vel verki farna
sérfræðingastétt, ekki sizt á
sviði raunvísinda; íæstir þeirra
hófu nám vegna þess að þeir
hefðu fyrir augum virðulega
stöðu sem biði við leiðarenda,
heldur vildu þeir vinna þjóð
sinní gagn. En ákaflega marg-
ir þessara manna hafa orðið
fyrir vonbrigðum. Hér hefur
lengst aí verið hraklega búið
að sérfræðingum. íslendingar
leggja minna fé til vísinda-
rannsókna að tiitölu við þjóð-
artekjur en nokkur önnur efn-
uð þjóð. Margir sérfræðingar
hafa orðið að eyða tíma sínum
mestmegnis í brauðstrit, fjarri
sérþekkingu sinni, og mjög
margir hafa valið þann kost að
flýja land. Næstum því fjórði
hver verkfræðingur starfar nú
erlendis og auk þeirra fjöl-
margir sérfræðingar í ýmsum
greinum náttúruvísinda, fiski-
fræðingar, jarðvegsfræðingar,
eðlisfræðingar, stærðfræðingar.
Erlendis sanna þeir fljótt hæfi-
leika sína, þeir eru valdir til
trúnaðarstarfa hjá alþjóða-
stofnunum, Sameinuðu þjóðun-
um, Matvæla- og landbúnaðar-
stofnuninni, háskólum og stór-
um einkafyrirtækjum, þótt
þeirra sé ekki talin þörf hér
á landi. Og nú virðist enn eiga
að magna þessa þróun með því
að sniðganga íslenzka mann-
virkjafræðinga ef til koma
verkefni þar sem talin er þörf
erlends lánsfjár.
Aðrar þjóðir telja sérþekk-
ingu dýrmætustu eign sína um
þessar mundir, þá fjárfestingu
sem mestum arði skili. Við
teljum okkur þess hins vegar
umkomna að flytja sérþekk-
inguna úr landi, ekki einusinni
sem verzlunarvöru, heldur sem
gjöf, en kaupa í staðinn þekk-
ingu annarra.
Augljós sannindi
Það er þjóð ekki aðeins metn-
aðarmál og efnahagsleg nauð-
syn að geta rækt öll megin-
verkefni í landi sínu; þau
vinnubrögð ein eru hagkvæm.
Við mannvirkj agerð er bókleg
þekking ekki einþlít, aðstæður
eru breytilegar land frá landi,
reynslan verður að móta allar
áætlanir; það á ekki sízt við
hérlendis þar sem náttúruskil-
yrði eru næsta sérstæð á ýms-
um sviðum. Fyrir tæpu ári átti
ég viðtal við víðkunna norska
sérfræðinga, dr. Olaf Devik
og Edvigs V. Kanavin yfir-
verkfræðing. Þeir höfðu m.a.
kannað ísamyndanir ofan Búr-
fellsvirkjunar og lögðu fram
tillögur um öryggisráðstafanir
sem þeir töldu óhjákvæmileg-
ar ef Búrfellsvirkjun ætti ekki
að lenda í ófyrirsjáanlegum
örðugleikum. Fóru þeir ekki
dult með það að þeir teldu á-
ætlanir bandarískra verkfræð-
inga óraunsæjar að ýmsu leyti,
vegna þess að þeir hefðu ekki
reynslu af aðstæðum hérlend-
is. í því sambandi lét dr. Devik
í ljós þá ósk „að íslenzkum
verkfræðingum yrði senn falið
að ganga frá stórvirkjunum
hérlendis. Aðstæður hér vaeru
svo óvenjulegar, að jafnvel
reyndir erlendir verkfræðingar
gerðn sér ekki grein fyrir þeim;
íslenzkir verkfræðingar hefðu
þá réýnslu af landi sínu sem
gerðí þeim kleift að vinna slik
verk öllum öðrum betur“.
Þetta eru augljós sannindi.
Samt boða íslenzk stjómarvöld
þá stefnu að gengið skuli fram
hjá íslenzkum verkfræðingum
í enn ríkara mæli en gert hef-
ur venð að undanförnu.
Framtíðarsýnin
Það er engin tilviljun að
hvort tveggja gerist í senn, að
erlendum auðfyrirtækjum er
leyft að hefja stóriðju hérlend-
is og hagnýta í því skyni ódýr-
ustu raforku sem fáanleg er í
Evrópu, og upp er tekin sú
stefna að fela erlendum verk-
fræðifyrirtækjum að undirbúa
allar meiriháttar framkvæmdir
hérlendis. í hvorutveggja birt-
ist það andlega uppburðarleysi
andspænis útlendingum sem
einkennir hérlend stjórnarvöld
í sívaxandi mæli, trúleysið á
landið og getu þjóðarinnar til
að gera sér landið undirgefið.
Svo er að sjá sem ráðherrar
viðreisnarstjórnarinnar séu
önnum kafnir við að fram-
kvæma á öllum sviðum þá
stefnu sem Gylfi Þ. Gíslason
boðaði á aldarafmæli Þjóð-
minjasafnsins; „Bezta ráðið til
að efla sjálfstæði þjóðar er að
fórna sjálfstæði hennar". Fram-
tíðarsýn þeirra ráðherra sem
hættir eru að „trúa á stokka og
steina*1 er hersetið land, þar
sem þjóðin er ráðin í vinnu
hjá erlendum auðhringum og
innbornir sérfræðingar fá fyrir
náð að gegna aðstoðarstörfum
hjá erlendum fyrirtækjum.
— Austri.
Utsala í nokkra daga
MIKILL AFSLÁTTUR
Verzlunin Ó.L.
Traðarkotssundi 3 (móti Þjóðleikhúsinu).