Þjóðviljinn - 12.03.1967, Blaðsíða 7

Sunnudagur 12. marz 1967 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA J
Thor Vilhjálmsson
Stríðið í Víetnam - hver er okkar ábyrgð?
Setningarræða
á ráðstefnunni
um Víetnam
Þessi ráöstefna hefrjr vérið
kölluð saman til þess að
rasða styrjöldina í Víetnam.
Þeir sem standa fyrir henni
trúa því að hægt sé og nasuð-
synlegt að . tala saman um
heimsvandamálin hér á landi
einsog gert er í öðrum sið-
menntuðum löndum. Það er
setlunin að fræða um sögu
málsins og núverandi ástand í
Víetnam og í öðru l&gi um þá
baráttu sem er háð gegn styrj-
öldinni í mörgum löndum þar
sem hinir ágætustu menn hafa
risið upp og reynt að finna
leiðir til að friður gæti orðið.
Þessi mál er hægt að skoða
og ræða frá mörgum sjónar-
miðum. Siðferðilega, pólitískt,
frá mannúðarsjónarmiði, og það
er hægt líka að s'koða fyrir
sér þau efnahagslögmál sem
orka undir yfirborðinu; eða
kanna þann ótta ög tortryggni
stórvelda sém svo oft hefur
hrundið þeim lengrai og lengra
í ógnunum hvort við annað
samfara sýndarleik hégóma og
ímynduðu stolti og allskyns fá-
ránlegum öflum sem ekki ættu
að hafa áhrif á öryggismál alls
mannkynsins né ýta burt þeirri
köldu raunsæju hugsun og heil-
brigðri skynsemi sem svo hef-
ur verið nefnd að ég tali nú
ekki um vélheilana sem nú
heita tölvur á íslenzku sem
eru hverjum mannshuga drýgri
orðnar til að sýna okkur og
kanna ýmsar mikilvægar stað-
reyndir málsins bg stærð hætt-
unnar sem ögrunar- og ógnar-
leikurinn felur í sér.
Það væri hægt að taka þetta
mál frá sjónarmiði kristinnar
kirkju sem kenndi klárt: Þú
skalt ekki mann deyða. I sjón-
varpinu okkar hinu nýja rædd-
ust tveir menn við um þessa
kirkju. Magnús Kj&rtansson
minnti vígslubiskupinn og von-
arbiskupinn til Skálholts séra
Sigurð Pálsson prest í Hraun-
gerði á tal kardínálans Spell-
manns sem kallaði amerísku
hermennina í Víetnam trú-
boða og hermenn Krists og
sagði að engin la.usn væri hugs-
anleg nema .algjör sigur- Þessi
kardínáli er nú af mörgum
kallaður napalm-kárdínálinn. —
Hann segir um ameríku her-
mennina í Víetnam: Ég vil líta'
á þá sem trúboða sem eru að
veiða sálir fyrir Krist. Þetta
minnir á þá sem sneru faðir-
vorinu sínu upp á þann gamla.
Þessi napalm-kardínáli hefði átt
að hitta heilagan Þorlá'k þeg-
ar sá var upp á sitt bezta, t>g
svo magnaður að þegar hann
mætti sjálfum djöflinum i
sálnaleit austur í Grímsnesi á
slóðum vígslubiskupsins og hóf
hendur á loft, þá varð djöfull-
inn svo hræddur að hann stakk
sér á hausinn niður í jörðina
tíl að komast skemmstu leiðina
heim til sin að arninum mikla
og síðan er kerið frægh í
Grímsnesinu, í nágrenni vígslu-
biskupsins.
★
Vígslubiskupinn var að tala
um kirkjumar í Ameriku,
hve starf þeirra væri fullkom-
ið, hann efaðist um að nokkrar
kirkjudeildir hefðu unnið betur,
og skyldi hann þá hafa átt við
þá presta sem hafa munað eft-
tr því sem eitt sinn var kennt.:
að þú skalt elska náunga þinn
einsog sjálfan þig, og hafa í
verki stutt málstað blökku-
manna í baráttunni fyrir mann-
réttindum í Bandaríkjunum?
Það hefði vérið gott að fá skýr
svör um afstöðu vígslubiskups-
ins sem kvað vera mikill á-
hriflamaður í íslenzku kirkj-
unni í dag en þau fengust
ekki. Þegar Magnús Kjartans-
skulum ekki tala í bili um hin-
ar svonefndu hreinu sprengjur
sem mætti halda af tali
sumra formælenda bandarískra
stjómarvalda væru bara hollar,
einskonar vítamínsprengjur, —
þegar ýmsir vísindamenn voru
að vara við eitrun andrúms-
loftsins með atómsprengjutll-
raunum á sínum tíma. Við skul-
um ekki tala margt um benzín-
hlaupið, gasið til að eyða gróðr-
inum, sem veldur margvísleg-
um meinsemdum í mannfólki.
Ég tek af handahófi ummæli
læknaprófessors í Yale-háskóla
svo menn geti heyrt hinn sví-
virðilega munnsöfnuð þeirra
sem er beitt fyrir stríðsvagn
kommúnista. Dr. med. David
Hilding prófessor við lækna-
deildina í Yale-háskóia segir
26. marz 1965 (eða fyrir tæpum
tveim árum en það sem þá
gerðist var barnaleikur hjá því
sem nú gerist): Er hægt að í-
mynda sér sárari angist en
þeirra foreldra sem horfa á
helstríð smábarna vegna eitr-
ég neyddur til þess að drepa
konur og böm?
★
ára háskólastúdent í Nýju
Kanaan í Conecticutríki
David Mitchell var kvaddur í
herinn. Hann neitaði en það
eru talin landráð að setja sam-
vizku sína ofar herskyldulög-
unum. Hann var vitanlega
kvaddur fyrir rétt Og varði sig
á þeim forsendum að hann teldi
Bandaríkin sek um stríðsglæpi
og vildi ekki taka þátt í þeim.
Hann vísaði til réttarhaldanna
í Núrnberg sem hefðu staðfest
að einstaklingurinn ætti að
hlýða alþjóðalögum og sæta al-
þjóðlegri ábyrgð hvað sem liði
lögum og fyrirmælum frá yfir-
völdum í heimalandi hans.
Hann sagði að miljónir manna
ættu hægar með að sætta sig
frekar við herkvaðningu, sættu
sig frekar við kjamorkustyrj-
öld og jafnvel sjálfan dauð-
ann heldur en hætta á að kalla
yfir sig pólitísk óþægindi.
Hann var dæmdur í fimm ára
fangelsi.
Hans Henle, fyrrverandi yfir-
maður upplýsingaþjónustu al-
þjóðarauðakrossins í Genf seg-
ir samkvæmt alþjóðaútgáfu
New York Times 14. október
1965: Hermenn Vietkong eru
vemdaðir af Genfarsáttmálan-
um alveg einsog amerísku her-
mennimir. Það hefðu átt að
heyrast áköf mótmæli vegna
brota á Genfarsáttmálanum
begar fyrstu fangarnir úr liði
Víetkong voru drepnir, þegar
ameriski herinn hóf að eyði-
leggja spítala og hindra -að
læknislyf næðu á vettvang,
segir Henle.
★
og landsins gróðri og fólki?“
unar af gubbu-gasi sem er
dreift að fyrirskipun herfor-
ingja okkar. Hinir veikbyggð-
ustu, ungir sem gamlir,. þola
ekki lostið sem þetta vopn
veldur sem er látið heita mann-
úðlegt. Þeir engjast í skelfi-
legum krampa þar til kraftam-
ir eru þrotnir, þeir biána,
sortna og deyja, segir hann.
Mamma, skrifar tvítugur lið-
þjálfi í landgöngusveit Banda-
ríkjanna, The Mariners, þær
sveitir eru illtæmdar fyrir
harðneskju sína, einskonar
framvarðasveitir Bandaríkja-
hers: ég neyddist til að drepa
konu og ungbarn. Við vorum að
leita á líkum Víetkongmanna
þegar kona þess sem ég var að
athuga kom hlaupandi út úr
hellisbyrgi .... ég skaut á
hana, ég var með vélbyssu svo
að áður en ég vissi af hafði ég
skotið sex s'kotum. Fjórar kúl-
ur hæfðu hana, hinar lentu á
klöpp og hrukku þaðan í barn-
ið. Ég varð bókstaflega veik-
ur. Barnið hefði getað verið
tveggja mánaða. Ég sver við
guðs nafn að þetta land er
verra en helvíti. Hversvegna er
Ekki þykir mér gaman að
kasta sprengium á þorp.
Maður veit að maður hæfir
líka konur og böm. Samt verð-
ur maður að trúa á göfgi þess
sem maður er að gera og nauð-
synina ■ á því, segir emerískur
flugmaður- Flugmaður bessi
nær sér að vísu ekki eins vel á-
loft, og skáldið John Steinbeck
sem sagði að það væri einsog
að Casals væri að spila á sell-
óið að sjá hendurnar á her-
mönnunum sem eru að fljúga
vélum sínum þessara erinda; og
þeir leyfa honum stundum að
taka í gikkinn.
Dr. Tom Stonier kjarnorku-
fræðingur segir samkvæmt
New Yo:-k Times 25. marz 1965:
Sem vísindamaður og fimm
barna faðir harma ég svívirði-
lega misbeitingu tækninnar þar
sem her leyfist að nota sér fólk
sem er nánast vamarlaust sem
tilraunadýr þar sem eru gerðar
tilraunir méð vopn gegn upp-
reismim. 1 eðli sínu er sú at-
höfn ekki ýkja frábrugðin
sterfa nazistalæknanna sem
fengust við tilraunir á fómar-
dýrum fangabúðanna. Ef við
höldum svona áfram glötum við
ekki einungis , okkar eigin sál,
heldwr líka sál heimsins því að
við getum alls ekki ' látizt
standa vörð um mannúðarhug-
sjónir ef við reynumst gjör-
sneydd þeim sjálf, segir kjam-
orkufræðingurinn.
★
'C'g vildi sjá þá (hér er ver-
■*-J ið að tala um bandaríska
stúdenta) sýna jafnmikið of-
stæki (eða fanatisma) í þágu
stjómkerfis Bandaríkjanna eins-
og ungir nazistar sýndu í þágu
síns stjómkerfis á striðsárun-
um, segir Johnson forseti í
ræðu til bandarískra stúdenta,
New York Times 6. febrúar
1965.
Það fellur í annarra manna
hlut hér á eftir og á morgun
að rekja sögu styrjaldarinnar
dg segja frá baráttunni gegn
stríðinu í ýmsum löndum.
1 Bandaríkjunum hafa verið
háðar endalausar umræður og
Framhald á 8. síðu.
hljóta að verða áðumefndir
kennimenn, ríkisstjómir fjöl-
margra landa sem hafa reynt
að miðla málum, De Gaulle
Frakklandsforseti, Ú Þant, Art-
hur Miller, William Fulbright,
Páll páfi og Martin Luther
King, Haile Selassie Abyssíníu-
keisari, öðru nafni Ljón Júda;
svo þetta ætti að vera skraut-
legt eyki fyrir þeim fræga
stríðsvagni.
★
Það var ánægjulegt að hugsa
til þess áð þessi róðstefna
hefur komizt á fyrir frumkvæði
ungra manna úr ýmsum póli-
tískum samtökum og bendir til
þess að hér séu að verða nokk-
ur straumhvörf. Það má með
sanni segja að við Islendingar
höfum ekki oftekið okkur á að
fj&ila um Víetnammálið sem
allsstaðar annarsstaðar hefur
verið rætt ítarlega og einn
mesti stjórnmálamaður Frakka
Mendés-France sem batt enda
á fyrra Víetnamstríðið sem
stóð í sjö ár, hann segir að það
uppeldi Keflavikursjónvarps-
ins, og þora ekki að taka þá
blessun frá íslenzkum bömum,
sem einskonar chaser eða
snerpandi fylgidrykkur með
móðurmjólkinni.
★
Frumkvæði þessarar ráðstefnu
kemur frá ungu fólki í ’
þrem stjórnmálaflokkum sem
hefur orðið sammála um að
láta ekki skoðanamun og marg-
víslegan ágreining hindra sam-
eiginlega fordæmingu á styrj-
öldinni í Víetnam heldur standa
saman um þá kröíu að Víet-
namar fái að ráða málum sín-
um einir og án erlendra af-
skipta. Þaðan hverfi allt er-
lent herlið. Og styðja tillögur
Ú Þants sem varla verður af
öðrum en áðurnefndum sér-
fræðingi Morgunblaðsins vænd-
ur um að draga stríðsvagn
kommúnista ásamt öðrum nyt-
sömum sakleysingjum. I sam-
bandi við þau-orð mætti spyrja
húer sé hin æskilega andstæða
við nytsama sakleysingja, hver
„Hver er árangurinn af sprengjuregni Bandaríkjamanna, brennum þeirra á þorpum og ökrum
son spurði um Spellmann sagði
vígslubiskupinn að hann sjálf-
ur hefði nú eiginlega ekki
mikla þekkingu á stjórnmál-
um, og vildi ekki fara út í al-
þjóðastjórnmál; hann hefði
mestan áhuga á uppbyggingu
kirkjunnar á Islandi. Ég hef
spurnir af tveim prestum sem
hlýddu hinni kristilegu og
mannlegu skyldu sinni aö mót-
mæla úr prédikunarstóli orðum
benzínhlaups-kardínálans um
hermenn Krists: þeir séra
Gunnar Árnason og séra Þor-
steinn Björnsson. Og væntan-
le%a hafa þessir góðu kenni-
menn þar með kallað yfir sig
ákæru sérfræðings Morgun-
blaðsins í bellibrögöum komm-
únista (og væntanlega Ríkis-
útvarpsins í alþjóðamálum yfir-
leitt, því hann er annar stjórn-
anda þáttarins Efst á baugi) —■
þessi maður skrifar í Morgun:
blaðið vegna ráðstefnu okkar
undir fyrirsögninni Að beita sér
fyrir stríðsvagn kommúnista og
bendir af skarpskyggni sinni á
það að allir sem vilja frið í
Víetnam og láta það uppi séu
að beita sér fyrir stríðsvagn
kommúnista. Fyrir þessu ámæli
sé ekki hægt að leysa ’ nein
helztu vandamól alþjóðastjórn-
málanna meðan Víetnams-
málið er , óleyst. Ýmsir telja
okkur Islendingum sé kannski
annað betur gefið heldur en
ræða með rökum og kryfja mál-
efnin; mönnum sé hér miklu
tamara að hnerra úr sér glósum
hver framan í annan, hinir
margumtöluðu afkomendur vík-
inga hugsi margir hverjir svo
ósjálfstætt um þessi mál; heil
stjómmálasamtök hafi sogið sig
föst á hala stórveldanna og
hangi þar einsog kleprar. Þaö
er ekki langt síðan við gátum
oklrur nokkuð orð með því að
sigla í flokki ömurlegustu lepp-
ríkja í atk’væðagreiðslu um að-
ild Kína að Sameinuðu þjóðun-
um og tókum okkur úr flokki
Norðurlandaþjóðanna, vorum á
móti þeim og Bretlandi og
Frakklandi, svo nefnd séu
nokkur lönd sem við þykjumst
stundum standa nærri þegar
menningunni eru haldnar veizl-
ur. Hér skulum við ekki tala
margt um þann vesældóm
stj. rnarvalda okkar að lyppast
niður fyrir þeim sem samein-
ast um að ríghalda í hermanna-
sé sá flokkur sem þessi sér-
fræðingur og hans kumpánar
telja sig fylla: er það kannski
óþarfir glæpamenn? svo við
tyllum snöggvast tánum á hið
díalektíska sólarplan þessa fé-
lags þar sem allt er svo ein-
sýnt og óflókið.
Menningar- og friðarsamtök
íslenzkra kvenna hafa frá upp-
hafi verið í undirbúningnum
að ráðstefnunni en samtök þessi
hafa starfað betur og lengur
en aðrir að þessum málum.
Þegar þessir aðilar leituðu til
Rithöfundafélagsins sem er ó-
pólitískt félag þótti sjálfsagt að
stuðla að því að það væri
hægt að halda þessa ráðstefnu.
Og hér erum við samankom-
in til þess sem segir í boðsbréf-
inu að safna upplýsingum og
ræða á hlutlægan hátt hina
ýmsu þætti Víetnammálsins, og
vekja athygli almennings á Is-
landi á þessu heimsvandamáli
sem hlýtur líka að koma ís-
lenzku fólki við einsog öllum
öðrum manneskjum sem búa á
þessum hnetti.
★
kkur er stundum sagt frá
mannúðlegum vopnum. Við
i