Þjóðviljinn - 26.04.1967, Qupperneq 5

Midvifcudagur 26. aprfl 1967 — ÞJÓÐVIUINN — SlÐA IJ
Kristján Baldvinsson læknir:
„Landfíóttí" íslenikra lækna
Læfcnar og heiiibrigðisimal
hafa mjög verið á döfinni í <s-
lenzkum blöðum að undan-
fömu, og hefur kennt þar
margra grasa. Dr. Gunnlaugur
Þórðarson skrifar um þessi mál
í Alþýðublaðið, og er auðseð
af öllu, að maðurinn veit ekk-
ert um hvað hann er að tala,
en því miður er svo um fleiri,
sem um sama efni hafa ritað
og talað.
Gunnlaugur hefur eftir marg-
tugginn þvætting um „flótla
lœkna úr landi“, hefur eftir
miður smekkleg ummæli dansks
prófessors um „prostitution"
Þýzkur listamaður, Rudolf
Weissauer, hefur opnað sýn-
ingu að Bergstaðastræti 15, og
verður hún opin til sjötta maí.
Weissauer er fæddur í Mún-
chen 1924 og nam við Lista-
akademíuna þar á árunum 1945
til 49. Hann hefur víða farið og
ansikilið auðvitað, að þetta eigi
við um íslenzka lækna í sama
landi. Má skilja af grein Gunn-
laugs, að ástæður til utanfara
íslenzkra lækna séu þessar:
1. Pcningagræðgi.
2. „sókn í lífsþægindi, og e.t.v.
nokkuð það, hve seinagangur
hefur verið mikill í sjúkraihús-
byggingum", (hvernig fer þetta
tvennt í sama bát?).
3. „óána'g.ja með slarfsað-
stöðu, en hvað í því felst, er
mér ekki alvog ljóst.“ (það e-r
auðséð).
Undirritaður hefur dvaliztvið
framihaldsnám og störf í skurð-
komið hingað til lands oftar en
einu sinni, í fyrsta sinni 1959.
Á sýningunni eru alls um 40
myndir og ber mest á vatns-
litamyndum og tempera ogseg-
ir Weissauer sjálfur að hér sé
um hállfabstrakt landslagsmynd-
ir að ræða og séu þær gerðar
lækningum í Danmörku og Sví-
þjóð í nær fjögur ár og getur
ekki látið hjá líða að svara
þessu að nokkru.
Hvers vegna fara íslenzkir
læknar utan?
Það er ekki vegna peninga-
græðgi eða sóknar í lífsþægindi.
Þeir fara undantekningalaust til
að aflla sér aukinnar menntun-
ar, oftast sérfræðimenntunar á
einhverju sviöi læknisfræðinn-
ar. Þessa menntun er ckki hæfft
oð fá á Islandi, aðstaxðum þar
er enn of þröngur staikkur skor-
inn á allan veg.
Hið almenna lækinisnúm er
sem endurminning um dvölina
hér á landi. Hann kveðst og
nær eingöngu hafa unnið í
þeim stíl sem hér birtist.
Aðferð þessari lýsir éinn
gagnrýnandi á þessa leið: Þess-
ar myndir eru flestar úrheimi
fremur dapurlegra draumsýna.
langt og dýrt. Að námi laknu
þarf eins árs skylduþjónustu á
sjúkrahúsum og hénaðsskyldu til
að fá lækningadeyfi. Hyggi
merrn síðan á sérnám, þýðir
það 4 — 6 ár í fnamandi landi
áður en hægt er að snúaheim.
Flestir þeirra lækna, sem fara
utan, hafa fyrir fjölsfcyldu að
sjá, og eru oft skuddugir að
námi loknu. Þeir standa sjálfir
straum af sérnámi sinu, og er
því eðlilegt að leitað sé mest
til þeirra landa, þar sem hægt
er að sjá fyrir sér meðan á sér-
námi stendur, einkum Svíþjóð-
ar. Menn eru árum saman í út-
logð með fjölskyldur sínar,
Hin sýniilega veröld er Weiss-
auer aðeins ytra tilefni, fyrsta
hvatning til þess að skapandi
fmyndunarafl taiki tifl starfa, en
fyrir sakir þessa starfs breyt-
ist tilveran í töfraheim. Hon-
um tekst að láta nærveru hlut-
anna og fjarlægð renna sarnan,
vega sadt milli eftirlíkingu hlut-
anna og ummyndunar þeirra.
Rudolf Weissauer hefur víða
sýnt. með öðrum eða einn og
nú síðast í Vín íyrir nokkrum
vikum. Hann á myndir m.a. í
Museum af Modern Art í New
York.
börnin verða að aðlagast nýju
umhverfi, eiga í erfiðleikum við
, að koma inn í annað skólakerfi,
' þegar heim kernur, og sjálfir
Jiggjum við undir aurkasti, á-
sakaðir um auragræðgi og ó-
þióðhollustu, meðan við • öflum
oftckur meiri menntunar, ekki
baira í okkar þágu, hcddur í
þágu þjóðfélagsins.
Ökkur læknum í Svíþjóð er
núið' þvi um nasir, að við
„dönvsum kring um kullkálfinn".
og dK. Gunnlauiffur talar einnig
um ,»sókn í lífsþægindi".
Laim lækna í Svfþjóð eruall-
sæmileg, en benda má á það,
að nettólaun lækna á íslandi
eru miMu betri nú orðið. Vinnu-
tími læfcna á sænskum sjúkra-
húsum er langur, vaktabyrði
mikiil off krafizt er mikilla
vinnuafkofi'.ta og vinnuhraða.
Menn þurt'a svo sannarlega að
vinna fyrirv þeim launum, sem
þeir fá. Ötvrtíð í Sviþjóð er
gífurleg, og' jafnvel læknar eru
ekki ofhaldnir af nettólaunum
sínum. Ekki' veit ég hver eru
þau lífsþægirndi, sem við sækj-
umst f hér og efcki finnast
heima, og væri fróðlegt að fá
upplýsingar rnn þau hjá dr.
Gunnlaugi.
Ilvers vegna koma íslenzkir
læknar ekki henn?
Óhætt mun að fuldýrða, að
allir íslenzkir læknar, sem ut-
an fara, ætli sér heim aftur.
Við verðum ekki minni Islend-
ingar á dvöl meðal framandi
þjóða. þvert á móti. Hvers
vegna koma þá ekki allirheim
að loknu sérnámi? Þartilliggja
einkum tvær ástæður.
I fyrsta lagi, skortur ástarfs-
aðstöðu. Hafi menn variðfleiri
árum í að afla sér þekkingar
á vissu sviði, vilja þeir hafa
mögudeika til að vinna að sér-
grein sinni. Ýmsar sérgreinarer
einungis hægt að stunda á
sjúkrahúsi. Stöður eru of fáar
í ýmsum sérgreinum, nauðsyn-
legar sérdeildir á öðrum svið-
um finnast ekki enn.
Annar Þrándur í Götu er ný
reglugerð um veitingu sérfræð-
ingsréttinda á Islandi. Gamla
reglugerðin var gölluð, en sú
nýja meingölluð, frábrugðin
öllu, sem tíðkast í öðrum lönd-
um. Að uppfylla skilyrði henn-
ar í ýmsum greinum er torsótt.
Skýru máli tailar sú staðreynd,
að 22 Hæknar fengu sérfræðings-
réttindi síðasta árið, sem garmla
reglugerðin gilti, enginn 1. ár-
ið, sem nýja reglugerðin gilti og
síðan 2 eða 3 á meir en tveim
árum ef ég man rétt.
Hér í Svíþjóð eru margir ís-
lenzkir læknar með sænsb sér-
fræð i n gsréttindi, en viðurkenn-
ingu heima fá þeir ekki fyrr
en eftir aillskyns sparðatíning
til viöbótar. Eðlilegra væri að
veita þessum mönn-um og þeim,
sem hlotið hafa sérfræðin gsrétt-
Athugasemd
við grein
dr. Gunnlaugs
Þórðarsonar í
Alþýðublaðinu
9. marz þ. á:
indi í öðrum löndium, sams
konar réttindi heima, flýta fyr-
ir en ekki tefja heimkomu
þeirra. Má minna á áskorun
þá, sem fundur íslenzkra lækna
samankominna í Gautaborg
haustið 1966 beindi til ísllenzkra
heilbrigðisyfirvalda um þetta
efni.
Ég hefi hér stiklað á stóru og
margt látið ósagt. Geti grein
þessi orðið til að leiðrétta þann
ótrúlega útbreidda misskilning,
sem virðist ríkja um ástæður
tilutanferða og dvaJar íslenzkra
lækna i öðrum löndum, eink-
um Svíþjóð, er veJ.
Centrallasarettet UddevaJla í
Svíþjóð, 15/4 1967,
Kristján Baldvinsson, læknir.
) _____________ i__ ,
„Réttarhöld
Russells" ekki
í Frakklandi
PARÍS 24/4 — Réttarhöld þau
sem kennd eru við Bertrand
Russell og hailda á til að bregða
Ijósi yfir þá stríðsgllæpi sem
framdir hafa verið ag veríð er
að fremja í Vietnam munu senni-
lega ekki fara fram í París, eins
og boðað haíði verið.
Ætlunin hafði verið upphaf-
lega að réttarhöldin færu fram
í samkomiusal eins hellzta gisti-
húss í borginni, en þegar eigandi
þess vildd ekiki leyfa það, var
ákveðið að þaiu yrðu í samkomu-
húsi í einu útJwerfl Parísar. Þau
áttu að hefjnst á laugardagmn
kemur,
En í dag var skýrt frá því aS
de Gaulle forseti hefði lagt bann
við því að réttaþhöldin færu fram
í Frakklandí og hefði hann
skrífað rithöfundinum Jean-Paul
Sartre, sem er einn helztx for-
göngumaður þeirra, bréf þar sem
hann gerir grein fyrir ástæðum
sínum fyrir banninu.
Sartre sagði í dag að þrátt fyr-
ir þetta bann myndu réttarhöld-
in hefjast á Haugardagirm eins og
ráð hafði verið gert fyrir, en
ekiki er neitt vitað um livar þau
verði.
danskra lækna í Svíiþjóð, und-
„Tangi“ heitir þcssi „íslcnzka“ mynd Wcisshauers.
Endurminningar þýzks lista-
manns um íslenzkt landslag
Yfir kaldan eyðisand
ARBOK 1967. Á Sprengi-
sandi. Ferðaleiðir og um-
hverfi. Eftir Hallgrím
Jónasson.
Yfir kaldan eyð'isand
einn um nótt ég sveima,
Nú er horfið Norðurland, —
nú á ég hvergi heima.
Árbók Ferðafélags íslands er
nú snemma á ferðinni, kom út
fyrir nokkrum vikum. Fyrri ár-
bækur hafa flestar fjallað um
byggðir landsins (og _er þar að
finna bandihægustu íslandslýs-
ingu er ferðamenn eiga völ á).
Bókin í ár segir ekki frá bú-
sælum gróðurlöndum gildra
bænda, helldur mestu auðn
landsins. Hallgrímur Jónasson
kennari hefur samið bókþessa
og nefnist hún: Á Sprengisandi.
Sennilega eru fyrstu hug-
myndir flestra um Sprengisand
tengdar kvæði Gríms Thomsens:
„Riðum, ríðum rekum yfir
sandinn/rennur sól á bak við
Arnarfell./Hér á reiki er marg-
ur óhreinn a.ndinn/úr því fer að
sJkygffja á jöbulsvell". Raunhæf
vitneskja um þetta dulmagnaða
útilegumannabæli þjóðtrúarinn-
ar var lengi vel ekki upp á
marga fiska. Það er ekki ýkja-
langt síðan gangnamenn einir
kunnu nokikur skil á Sprengi-
sandi — og þó takmörkuð. Sögu-
leg staðreynd mun t>ó talin að
um Sprengisand hafi bisikupar
lagt leið sína á eftirlitsferðum
sínum með fjárreiðum og á-
standi guðsríkis á landi hér.
Því til sönnunar heitir Biskups-
þúfa enn i dag á Sprengisands-
leið. Við Sprengisandsleið bjuiggu
Eyvindur og Ilalla. Á Sprengi-
sandi viUtist Tómas Sæmunds-
son Fjölnismaður og fann þá
Tómasarhaga, — ferð sem kvæði
Jónasar gerði ódauðlega.
Raunverulegar heimildir um
Sprengisand munu þó fátæk-
legri en mátt heföi ætlla. Kemur
fram í bókinni að Halilgrímur
hefur gert mikla leit að heim-
ildum, og þó hann hefði ekki
alltaf erindi sem erfiði hefur
hann raðað brotunum saman
og fellt þau inn í eigin athug-
anir með þeim hætti að lest-
ur bókarinnar getur orðið góð
ánægja öllum fordómalausum
Islendingum er örlítinn áhuga
hafa á ættlandi sínu, auk þess
sem þar er að finna flesjtan
fi-óðleik sem tiltækur mun um
Sprengisand.
Allir munu vita að Sprengi-
sandur er inni í miðju landi,
milli Hofsjökuls og Tungna-
fellsjökuls. Stærð Sprengisands,
þ.e. hvar hann endar og önnur
heiti auðnarinnar taika við, mun
ekki hafa verið afmörkuð, en
Haligrímur telur hann 70—30
km á lengd og 30 km á breidd.
Á su.mrum er þessi sandauðn
tilvaldasta leið milli Norður- off
Suðuitiands. Gefum HaHigrími
Jónassyni orðið:;,... Þegar sum-
arið hefur loksins haldið inn-
reið sína í ríki Sandsins, þe-gar
sól off hlýja hefur brætt fönn
off klaika, vermt jörðina ogvak-
ið líf svarðarins og yljað geisl-
um sínum dálitla haga suður
við Þúfuver og norður í Kiða-
gil, héldu menn inn á Sprengi-
sand, ýmist norður eða suður,
lfka austur og vestur. Þá var
Sandiuriinn oi'ðinn ákjósanileg-
asta leiðin mi’lli landsfjórðunga,
stytzta Jeiðin, greiðfærasta leið-
in, meðan hvergi var brú ú
vatnsfalli né vegir um hrjóstur
og fjöll og brattar heiðar.
Fyrir okkar innri sjónumlíða
margar rriyndir, hópar ferða-
manna — oftast ríðandi. Það
er nær hendinig hverjum bregð-
ur fyrir, hvort þar fara fomir
goðar á leið til Þingvalla, bisk-
upar vísitazíuferðum, hirð-
stjórar með heila ri'bbaldasiveit,
bændur í skreiðarflutningum,
búferlafólk og fjárfcaupendur.
kaupafólk eða einstaikir öræfa-
farar — stundum viIIWir og feig-
ir.
Hér fer Loftur ríki á Miiðru-
völlum með marga sveina og
ef til viU enn fleiri hesta und-
ir skreið — og stefnir á Vatna-
hjalla. Þessa leið þeysir Smið-
ur Andrésson hirðstjóri með
vopnum búna rséningjasveitog
ætlar að halda áifram þeim é-
hæfuverkum, sem hann hafði
byrjað á suður í Lambey í
Fljótsihlíð 1362. Ilér sækir Jón
biskup Arason suður á sinni
kunnu Bjamanesreið 1545. Ein-
hversstaðar á þessum s-lóðum —
nálægt Kiðagili — kem-ur Odd-
ur biskup Einai'sson að moddar-
flaginu, þar sem Bama-Þórður
hafði rist vísu sín-a, er honum
leiddist biðin eftir kirkjuleið-
toganum og hungrið svarf að:
Biskups hef ég bcðið með raun
og bitið lítinn kost.
Aður ég lagði á Ödáffahraun
át ég þurran ost.“
Þannig heldur Hallgrímur ó-
fram að minna á ferðir um
Sprengisand: söguna af reið
Áma Oddssonar austan af Jök-
uldal, ferðir Brynjólfs biskups,
þramm ra-mvillts gangnamanns
norðan úr Eyjafjarðardölum,
dægur eftir dægur, unz hann
kam á vit sunnanmanns. (Það
er ekki lengra sfðan en vetur-
inn 1916 að Sturla í Fljótehól-
um hlljóp noröan úr Bárðardal
suður Sprengisond og niður (
Hreppa til að hitta elskuna
sína). Heimild er og um að
Skúli Gíslason, hinn kunni
klerk-ur og þjóðsagnaritari hati
eitt sinn verið fyrirliði sunnan-
manna í fjá-rrekstrarför og
er að Sprengisandl kom og
klerkur var utan sóknar sinnar
hafi hann sagt: „Nú er ég kom-
inn úr sndskotans svörtu dul-
unni, og þúiðþiðmignú piltar"
Fyrstu bflferðina um Sprengi-
sánd fóru þeir Einar Magnús-
son rektor, Sigurður Jónsson frá
Laug, Jón Víðis mælingamaður
og Valdimar Sveinbjamarson
Hallgrímur Jónasson
kennari sumarið 1933. Þó var
það ekki fyrr en 1945 að bfl-
ferðir hófust yfir Sandinn að
norðan, og enn síðar að sunn-
an.
Hallgrími hefur tekizt að
vefa saman hinar fátæklegu
sögulegu heimildir tim Sprengi-
sand. eigin athuganir, leiðar-
lýsingar, ferðasögur og eigin og
annarra ljóð, þannig, að þetta
er ánægjulegur lestur á nær
Framhald á 7. síðu.