Þjóðviljinn - 18.01.1968, Blaðsíða 4

—ÞJTÖÐVHJINTí — Fímtntudagur 18. jan&ar 1968
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: ívar H. Jónsson. (áb.), Magnús Kjartansson.
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj,: Eiður Bergmann.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar prentsmiðja: Skólavörðustig 19.
Sími 17500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 120.00 á mánuði. —
Lausasöluverð krónur 7,00.
Afíeiðing af stefnu
JJvemig stendur á því að atvinnuleysi er nú orðið
hlutskipti hundraða manna í Reykjavík og víða
um land? Stjómarvöldin nefna erfiðleika í sjávar-
útvegi og rysjótt. tíðarfar, en þær skýringar
hrökkva því miður skammt; atvinnuskorturinn
nær til fjölmargr^ verkefna sem eru á engan hátt
háð sjávarafla og tíðarfari. Meginástæðan fyrir at-
vinnuleysinu er stefna ríkisstj órna^rinnar á undan-
fömum árum.
gtaðreyndirnar blasa hvarvetna við. Eftir mes'ta
góðæri í sögu þjóðarinnar hefur togurum lands-
manna fækkað um tvo þriðju. Stórfelldur sam-
dráttur hefur orðið á þeim hluta bátaflotans sem
aflað hefur hráefnis handa fiskvinnslustöðvunum.
Af þessum ástæðum hefur hráefnisskortur orðið
sívaxandi vandamál og valdið í sénn minnkandi
atvinnu og afleitri afkomu hjá fiskvinnslustöðv-
unum. Innlendur neyzluvöruiðnaður, sejn tryggt
hefur flestum landsmönnum atvinnu, hefur dreg-
izt stórlega saman á undanförnunn árum, annars
vegar vegna innlendrar óðaverðbólgu og hins veg-
ar sökum skefjalauss innflutnings á erlendum iðn-
aðarvarningi. Farskipafloti landsmanna hefur
minnkað til muna. Fyrirtæki í málmiðnaði og aðr-
ir innlendir verktakar hafa í sívaxandi mæli átt
í vök að verjast fyrir ágengni erlendra aðila sem
hafa fengið að sölsa undir sig verkefni sem.áður
voru unnin af íslendingum. Hætta er á mjög veru-
legum samdrætti á íbúðarhúsabyggingum á næst-
unni. Einu gildir hvar borið er niður, víðast hvar
er um að ræða samdrátt í íslenzku atvinnulífi og
ein meginástæðan er sú stefna ríkisstjórnarinnar
að gefa erlénduim fyrirtækjum frelsi til þess að
hrifsa til sín verkefni sem áður voru unnin af ís-
lenzkum höndum.
gtjórnarherrarnir segja að þeir vilji umfram allt
forðast atvinnuleysi og skal sízt dregið í efa
að þau ummæli geti stuðzt við sannar tilfinningar.
En góð meining enga gjörir stoð á því sviði frek-
ar en öðrum. Menn verða að gera sér grein fyrir
því af hverju atvinnuleysið stafar og snúa sér að
hinum raunv^rulegu ástæðum. Forsenda fyrir
fullri atvinnu á íslandi er að hér séu starfíæktir
öflugir og margbreytilegir þjóðlegir atvinnuvegir
og að stjórnarvöldin veiti atvinnuvegunum þann
stuðning sem þeir þurfa á að halda til að tryggja
landsmönnum næg verkefni. í stað skammsýnna
gróðasjónarmiða og úreltra hagfræðikenninga þarf
að koma markviss stuðningur við íslenzka atvinnu-
vegi samkvæmt nútímahugmyndum um áætlunar-
búskap. Hér er semsé um að ræða undirstöðuatriði
í íslenzkum stjórnmálum, sjálfan grundvöll stjórn-
arstefnunriar. Haldi núverandi ríkisstjórn áfram
óbreyttri stefnu mun henni ekki takast að vinna
bug á atvimmleysinu. — m
Viðtal við
brezka sagn-
fræðinginn
Toynbee
Fjórði hluti
Eruð þér hræddir um að á-
lagið sem stríðið er á Banda-
ríkjamenn geti valdið öðru
McCarthy-tímabili?
Ég held ekki að neitt Mc-
Oarthy-tímabil sé hafið. Banda-
ríkjamenn virðast vera frjálsir
að því að láta í ljós skoðanir
sínar. En ég held að stríðið sé
að komast á það stig að annað
hvort verði að herða það og
taka upp einræðislíkari stjórn-
arhætti heima sem afleiðingu,
eða snúa verður við blaðinu,
eins og de Gaulle gerði í Alsír,
viðurkenna mistökin og hsetta
að berjast.
Ef Bandaríkin taka fyrri
kostinn og herða stríðið, þá er
að sjálfsögðu raunveruleg
hætta á því, að aftur komi upp
eitthvað í ætt við McCarthy-
tímabilið. Jafnvel á venjuleg-
um tíma þurfa menn að vera
hugrakkari í Bandaríkjunum til
að láta í ljós óvinsæla, minni-
hlutaskoðun, en í Vestur-Ev-
rópuríkjum.
Frá upphafi voru Pílagríma-
feðurnir mjög ofstækisfullir.
Ég segi stundum að Bretar hafi
verið nokkuð slungnir. Ofstæk-
isfólk var allt flutt til banda-
rísku nýlendnanna á 17. öld eins
og glæpamenn voru fluttir út.
Púritanarnir héldu yfir At-
lanzhaf til að geta haft sína trú
í friði og hagað málum eftir
sínu höfði, en þegar Kvekararn-
ir birtust ofsóttu þeir þá jafn
gegndarlaust og þeir höfðu
.sjálfir verið ofsóttir af biskupa-
kirkjunni. Þessi þáttur er sterk-
ur í sögu Bandaríkjanna. ^leira
að segja á Viktoríutímabilinu
voru Bandarikjamenn ofstækis-
fyllri en Englendingar. Skoðan-
ir fjöldans krepptu miklu meira
að einstaklingum í Bandaríkj-
unum en hér á Englandi.
. Þetta orð „óamerískur" —
rannsóknarnefnd á óamerísku
athæfi. „Rannsóknarnefnd á ó-
brezku athæfi“ í brezka þinginu
væri svo hlægileg að það væri
ekki hægt að setja hana á lagg-
irnar. Eða getið þér gert yður
í hugarlund „Rannsóknarnefnd
á ófrönsku athæfi?" Þetta hefur
versnað með tímanum. Þegar ég
kynntist Bandáríkjunum fyrst
voru þau miklu öruggari. Nú
finnst Bandaríkjamönnum, þeir
vera mjög óöruggir í utanrík-
ismálum, og þetta gæti þýtt
minna umburðarlyndi gagnvart
andstæðum skoðunum heima,
ef stríðið harðnar.
Þér vlrftizt hafa fengið mik-
ínn áhuga á hippíunum, sem
þér uppgötvuðuð í Bandaríkj-
unum.
Éjg þekki þá raunverulega að-
eins á yfirborðinu, en það var
tvennt sem mér fannst sláandi.
Þeir eru börn hinna velstæðu
en ekki hinna fátæku. Þeir eru
fólk, sem hefur fengið svo mik-
ið af köku að það er orðið dauð-
leitt á henni, en ekki fólk, sem
fær köku í fyrsta sínn og er æst
í meira. Að þessu leyti eru þeir
mjög frábrugðnir unga fólkinu,
sem kallað er Mods og Rackers
í Bretlandi, sem eru aðallega
börn verkamanna, og hafa fé
handa milli i fyrsta skipti á
ævinni. Mods og Rackers vilja
vinna sér fyrir peninguip til
að eyða þeim í hluti sem þá
langar í — föt og bifhjól. En
hippíamir eru á síðara stigi.
Þeir hafa brugðizt á mjög nei-
kvæðan hátt við bandarískum
lífsháttum. Þeir vilja ekki
vinna. Þeir hætta í skólum og
háskólum. Þeir segja: „Við skul-
um taka eiturlyf. Við skulum
lifa á góðgerðarstarfsemi. Við
Toynbee ásamt konu sinni.
skulum betla.“ Á vissan hátt er
þetta Mao-kenning.
Mao-kenning? '
Andstæðingar Maos eru
tæknikratar. Þeir vilja færa
Kína til nútímahorfs, reisa þar
nútíma þjóðfélag. Mao setur
byltingu byltingarinnar vegna
hærra. Hann örvar unga fólkið
til að hætta að vinna og hætta
að taka kennslu en fara íkröfu-
göngur í staðinn. Mismunurinn
er að sjálfsögðu sá, að Mao trú-
ir á ofbeldi en hippíarnir trúa
ekki á ofbeldi, en ást. Þeir
sýna andúð sína á ofbefldi í
verki.
Hippíarnir halda því fram að
þeir séu ekki efnishyggjumenn.
En er það ekki á vissan hátt
efnishyggja að taka eiturlyf?
Jú, og ég fordæmi það gjör-
samlega að sjálfsögðu. Þetta er
að verða vandamál í Bandaríkj-
unum og hvarvetna annars
staðar, held ég. Þetta er einn af
hinum óheppilegu fylgifiskum
vísinda og tækni. Vísindum er
hægt að beita til mjög svo góðs
og ills. Kjarnorkan t.d. Vísind-
in hafa fært okkur þetta nýja
gríðarafl og við getum notað
það til ills. Eiturlyfin geta haft
dásamlegt gildi í lækningum.*.
En hippíarnir nota þau á and-
styggilegan hátt.
Hafa hippíamir í raun og
voru nokkuð sem máli skiptir
að segja eða bjóða Bandaríkj-
unum?
Ég held að svo sé. Að sjálf-
sögðu hafa hinir starfsömu
millistéttar-foreldrar þeirra rétt
til að segja: „Okkar lífshættir
og hugsjónir eru kannski rang-
ar, en hvað eru þið að gera úr
ykkar lífi? Þið hafið kannski
rétt fyrir ykkur í foídæmingu
á okkur, en hVer eru ykkar úr-
ræði? Hvað eru jákvæðir lífs-
hættir að ykkardómi?“Þaðget-
ur ekki orðið neitt úr hippíun-
um nema þeir svari þessu.
■ Spurningin er: munu þeir gera
það?
Sumt sem ég frétti var upp-
örvandi. Það eru „Diggers".
Mér var sagt að þeir væru að
leita að störfum, sem hippíar
gætu gegnt með góðri sam-
vizku. Og nokkrir vinna saman
á bændabýlum, rækta græn-
meti og búa til hluti. Ef þeir
geta órðið jákvæðir framleið-
andi þjóðfélagsþegnar, sem
ganga til ýmissa starfa, en með
nýjum hugsjónum og nýjum
anda, þar sem peningasóknin er
ekki í efsta sæti, þá hugsa ég
að þeir gætu skapað nýja
bandaríska lífshætti.
Okkur er oftlega sagt að
framfarir í tækni verði til þess
að létta vinnu af miklum meiri-
hluta fólks og skilja þeim frí-
stundir einar eftir. Gætum við
kannski beitt heimspeki hippí-
anna í þessu sambandi, að allir
skuli bara sitja í rólegheitum
reykjandi marijuana áhyggju-
laust?
Nei. Mér finnst það ekki vera
nógu gott. Fólk verður að hafa
eithvað jákvæðara fyrir stafni
en það. Snúum okkur til Ind-
lands. Ef hver Indverji gæti bú-
ið við hin efnalegu kjör banda-
rísks millistéttarfólks, væru
• þeir ekki í vandræðum með sig.
Þeir mundu ekki sitja bara og
neyta eiturlyfja. Þeir mundu
einbeita sér að skilningarviti —
íhugun — en það er gáfa, sem
vesturlandabúar hafa glatað að
mestu. Hún er jákvæð. Fólk var
gætt henni á miðöldum. Til
voru heilagir menn og munkar
og aðrir, sem voru í vissum
skilningi atvinnulausir, en voru
í raun mjög önnum kafnir and-
lega. i
Þetta er sérstaklega hefð á
Indlandi. En vesturlanflabúar
haía á síðustu öldum snúið sér
frá þessu viljandi og orðið út-
hverfir. Við höfum snúið okkur
að því að ná tökum á efnis-
heiminum og þess vegna höfum
við orðið mjög auðug, að efn-
um. En við erum fátæk í anda.
Mér finnst tími til þess kom-
inn að _ við snúum aftur að
trúnni. Ég á ekki við að ganga
í kirkju og þylja þar ákveðna
bókstafi, ytri form trúar. Á síð-
astliðnum tveim öldum hafa
skipulögð trúarbrögð misst gildi
sitt í sífellu og vegna þess að
við erum fjarri skipulögðum
trúarbrögðum snúum við okkur
að pólitískri hugmyndafræði í
staðinn. Ég hygg að það sé mjög
ófullnægjandi staðgengill og ég
tel ekki að framtíðin sé bundin
þessum hugmyndafræðikerfum.
Með trú á ég við hið innra,
andlegt form trúar. Það er
nokkuð sem — öfugt við hæfi-
leika í listum, vísindum og
tækni — býr í hverjum manni,
ef aðeins tekst að vekja það.
Það er partur af manneðlinu
og það birtist venjulega á mikl-
um hættutímum.
Ég rakst á dagblag hippía í
San Fransisco. Ég vahð undr-
andi að sjá hve trúar gætti mik-
ið í því. En alls ekki í venju-
legum skilningi — en greinarn-
ar voru trúarlegar í víðtækustu
merkingu. „Kærleikur" er kjör-
orð þeirra, er það ekki? Nú,
Guð er kærleikur.
Lítum til frumkristni. Sjáum
hvernig postulamir höguðu sér.
Á hvítasunnunni virtust þeir
geggjast. Fólkið spurði: eru
þessir menn drukknir? Pétur
svaraði, klúkkan er ekki nema
níu að mosgni svo við gætum
tæplega verið orðnir drukknir,
og það þó við værum drykkju-
menn.
Og þeir hættu allir að vinna.
Þeir sem áttu eignir seldu þær
og skiptu peningunum í samfé-
laginu. Þetta er allt heldur
hippíjegt. Síðan sögðu postul-
arnir, við getum ekki lagt það
á okkur að rázkast með þetta
dót. Við skipum „diggers" til að
sjá um það. Þeir kölluðu þá
djákna.
Seinna sneru kristnir menn
blaðinu við — á þeim tíma sem
þeir voru að sigra rómverska
heimsveldið á annarri og þriðju
öld. Þeir voru stöðugt kristnir,
en þeir töluðu ekki framar
tungum né lifðu án þess að
að vinna. Það var aðeins bráða-
birgðastig.
Þeir byrjuðu eins og hippíar
en þeir urðu jákvæðir — og að
sjálfsögðu um leið meira af
þessum heimi. Ef við hefðum
verið uppi þá og hugsað um
þessa fyrstu kristnu menn,
hefðum við karmski sagt: „Þetta
er mjög hippílegt. Og það verð-
ur ekkert úr þessu.“ Og við
múndum hafa haft rangt fyrir
okkur.
Anvill - gaiiabuxur
Amerísk úrvalsvara. — Fæst aðeins
hjá okkur.
O. L. Laugavegi 71
Sími 20141.
fc-