Þjóðviljinn - 19.05.1968, Blaðsíða 7

i
\
Halldór Pétursson:
Um daginn og veginn
Suaimu<ía@uir 19. amaí 1968 — ÞJÓÐVTLJINTM — SlÐiA J
„Hverjum getur það þjónað að vera að horfella
Horfelli
Svo segir í tfornum söguma, að
Hrafna-Flöki, sem átti að hafa
komið hér fyrstur manna, hafi
fellt úr hor.
Sennilega er þetta þjóðeaga, en
hún sannar það að hordauðinn
hefur frá upphafi tolands-
byiggðiar veriö hin ægi'lofía
þjóðarfylgja. Bkki munu nema
80 ár síðan fytlgju þessafi var
vikið til hliðar og kom þar til
betri aifkoma, en þó einkum
tækni í flutningakerfi landsins.
Hörmungars'ag'a hordauðans
verður ekki rakin hér, en í
flestum árum mun hann þafa
herjað á meniií og skepnur ein-
hversstaðar á landinu.
Sem betur fer dóu ekki höfð-
irigjar og fjái'aiflamenn úr hor,
hóldur ófeiti; þeir xurðu að
skera sig úr á einhvern hátt,
en þrátt fyrir sælu auðs og
valda eru fjármiunir harðir
undir tönn.
Þrátt fyrir ‘ hervirki þessa
■mikla vágests, sem nú hefur
um árabil hvaúflað frá dyrum,
virðast landsmenn ekki mega
hugsa til að gera hamn með
öllu útlægan.
íslenzku hrcindýrin
Mér, hefur oft dottið í hug
að skrifa um útrýmdngu hrein-
dýra hér á landi, en vitað er
'að slikt mundi að tala fyrir
daufum ■eyi'um, því að sport-
mcnn vilja heifa sitt. Og það
er víðar en í’ Grænilamdi að
efcki má rnóðiga selima.
Bn hvað um þiað þá tal ég
að við eigum ailgjörlegá að út-
rýma hreindýrunum og skera
þar á eima taug hordauðans.
Það má teljast hreinasta goð-
gá að vera að halda hér við
dýrastofni sem en.fíinn hefur
nytjar 'alf, bara til að kvelja úr
þeim lífið.
Nú er annað atriði í þessu
máli. Sérfróðir menn seg.ia að
nú sé að skerðast um beitilrmd
á Islandi og þá keimir til álita
hvort heldur eigi að skerða
búfjárstofnunn eða halda við
á bei’lilöndum öræifanna, heldur
flykkjast þau strax að hausti í
búfjánhaiga.
Ég veit betta vel sem Aust-
firðimgur. Þegar ég var að al-
ast upp í/ Hróarstun.gu komu
hnsindýr aldrei út á sveitir ut-
ain, eitt og eitt skrölti þangað
í mestu harðindum. Þá vt>ru
einstaka menn að etta þessa
vesalinga uppi skinhoraða og
drepa, því allt viilja menn
drepa.
Nú er mannúð og magafylli
orðin svo mikil að en’ginn stuigg-
ár við þessum dýrum. Þau eru
fljót að sikilja þetta og koma
nú í hópum og halda sig inn-
án um sauðféð.
Hverjum, getur það þjónað að
vera að horfella þessi dýr?
Auðvitað korna einhverjir og
sofíja að landið mdssi við reisn,
en þeir hinir sömu ættu að
minnast þei-rrar reisnar sem
vár á þeim sl. veitour, þegar
að fella í áföngum næstu sum-
ur.
Otigönguhross
Það hefur len’gi staðíð styrr
um það hvað útigönguhrossium
l’íði vel. Norðlendingar halda
því fram að vant sé árfnöð' lílf
ákjósanlegra en þeirra. Þetta
er svo frjálst og kainnski síð-
ustu leifar af algjöru lýðræði
hór á lamdi. Nú er þassi trú að
færast hér suður, og fram kom
í sjónvarpi hrosseigandi með
forkláruðum svip, sem átti
hesta úti í Engey í vetur og
tuggðu timbur. Þessi hrossaeig-
andi hefur nú fengiö vottorð
frá mönnum sem eiga að vita
hvað hestum hetar bezt, svo að
þetta er í stakasta lagi frá lög-
fræðilagu sjónarmiði, þó* mér
detti ekkd í hug að taka þau
alvarlega. Þetta minnir mig á
þegar verið vair að seigdrepa
svei'tarómaga úr hor, þá voru
prestar oft tfengnir til að gefa
vottorð um að líðam þeirra væri
í iagi.
! Ég hef ekki minna vit á hest-
um og fóðrun þeirra en sumir
lærðir, en miín reynsla er sú
að velfóðraðir hestair éta ekki
tiimbur, en slíkt hefur maðiur
lesið um í haillærum. Hér þarf
þó kamnski ekki ævinlega að
koma beint hu'ngur tid, en þad
hreindýrin?“
er þá vönlun í fóðrinu.
Nú til dagss hinu algera sjálf-
ræði virðist það svo, að verttorð
megi fá um ailla skapaðai hlutí,
enda hef ég stundum sagt í
gamni og hálfu gamni að ég
treysti mér til að fá dámarvott-
orð. •
Ég hef lítið séð alf sælu úti-
gönguhrossa, því þar sem ég
ólist upp á Fljótsdalshéraðá
voru hestar ekki íátnir ganga
lengur en sýnt væri að þeir
liðu ekki skort. Faðir minn,
•sem talinm var mesti hestamað-
ur á Austurlamdi á simmi tíð,
hafði litila trú á dáð útigöngu-
hrossa. i
Ég hafði sjálfur mikið yndi
aff 'hestum og hafði eklki sál
fyrir nokkrai* aðrar skepnur.
Sjáflfur átti ég nokkra hesta úr
Skagsifirði og reynsla mín var
sú að ekki . mætti kaupa þá
eldri en 4-5 vetra, því til þess
að nokkuð mætti bjöða þeim
varð að ala þá vel í 2-3 vetur.
Ég kom á bak mörgum trypp-
Framhald á 9. síðu.
hreindyrum og útigönguhross-
um. þessi ’höiikudýr gátu ekki var-
Nú. er svo komið að hrein- : ið sig fyrir hrolfmum. TiJlaga
dýrin ganga dkiki einvörðumigu er sú að h'reimdýrin eigi
Landnám og líðandí stund
Götumynd frrá Siglufirði. Brött fjölliu gnæfa yfir.
1 miaí-heflti Sveitarsljórnar-
mála, sem er tímairit Samibands
íslenzkra sveiitarfélaga, bintist
grein efltir Stefán Friðbja:rnar-
son, bæjarstjóra á Sigluflirði,
þar sem hamin rekur f stuttu
máli sögu sitaðarins aillt frá
lamdnámstfð fram á vora daga.
Hefur baejarstjórinn vinsamlega
leyft Þjóðviljanum að birta
kafla úr greim þessari. Fara hér
á.eftir glefsui’ úr upphafi grein-
arinnar og niðu'ria gsikaf 1 imin.
Fyrstu heimildir um Siiglu-
fjörð er að fiinina í Landmáma-
bólk, en þar greinir frá land-
námi Þormóðs rarnrna, norsks
víkinigs, er „nam Siglufjörð all-
am m’ffli Úlfsdala og Hvanmdala
og bjó á Si@lumési“. Hanm sigldi
skipi símu inn á íjörð-inin að
eyri 'þeirri, vestam fjarðarims,
sem við hanm er kannd, Þor-
móðseyri, hvair Siglufjairðar-
kaupsitaður ^tendur nú og teyg-
ir byggð sína um lönd hiinmá
gömflu jarða Hafnar og Hvainn-
eyrar. Syæðið frá Þórðarhöfða
í Skagafi’rði að og með Sigllu-
firði var miuimið af 10 land-
námsmönnuim, norskum, gauzk-
um, sænskuim,, suðureyskum,
afkomenduim Ragnars loðbrók-
ar, Hörða-Kára, Haralds víkinigs
og Upplendingajaria. Eiinmþein-a
var kvæntur dólturdóttur Kjar-
vails írafconugs. Övíða á landinu
mun jafn litið svæði hafa verið
numið frá jafn mörguim lönd-
ulrh, af jaf'nmörguim og jafn-
mætum xpönmutm.
Einangruð byggð
Fátt er tifi heimilda um byggð
í Siig.lufirð’i frá la.ndnáimsitíð
fram á seimni aldir. Vcldur þvi
vafalaust afskefekt lega og eim-'
angrum þyggðarinnar, strjálar og
ertfliðar samgömigur. Lfkur bemda
þó til, að sjósókni, ásamt land-
búnaði, hafi frá fyi'stu tíð verið
lífsbjörg kynslóðanna, seim hér
óliu aldur sdmm, og að SigHumes
og Siglufjörður hnfi um alldir
verið forðabúr nærsveita uim
fisfcmeti.
Þáttur af ÞórhalMi knapp
bendir til, að heiðni hafi hér
haldizt öllu lemgur en í mær-
sveitum; og efitdr prestskapartíð
sr. Grettis Þorvarðssonár, seim
var síðastur kká'ka hér í ka-
þólskum sið, og einn þeirra, er
sóttu Mk Jóns biskups Arason-
ar og sona hams suður, ■ virðist
vera 30, ára eyöa í prestsþjlóm-
ustu hór. Hiniir elzt.u Siglfirð-
ingar virðasit þin'. hafa vcrið
íasitfieldnir á fonma siði og ekki
nýj'umgagjaimir.
HeimMda frá fyiri ö'Idum
byggðairhér, er einkum að leita
í sögiu kiikjunnar. Árið 1352
kaupir Onmur biskup Hvanmeyri
í Si'gllufirði og sajmkvaemt reka-
skrá Hólastóls frá 1374 á Hóla-
dðmlfciirikja rekamm á Siglumesi,
1422 er með viss.u kirikjá g
Siglunesi, 1614 er kiirkjam. fHutt
þaðan að Hvanneyri, 1890 er
reist kirkja á Þonmóðscyri, en
núverandi sóknarkirikja er byggð
1932 og stenduir hún í lamdi
Hvammeyrar, oían eyraiánnar, og
gniæfjr jrfiir byggingar á henni.
Verzlunar- og kaupstaðar-
réttindl
Árið 1788 er stoifnuð fyrsta
vorzlunin í Siglufk'ði. Bn það
er okiki íynr en 20. maí 1818,
sem þávorandi konungur Dan-
merkii’r og íslamds löggild i r
Sigluíjörð sem veralumiarsitað.
Með þoii'i'i löggi’ld'imigu er gramd-
vöHurinm lagður að framtíð
Siglufjarðar. 1 kjölfar siglfirakr-
ar verzlumar komiu margs kon-
ar hrærimgar í atvimnu- og
menndnigari’jfi þessa r.'tilð, eim-
amigraða sveitarfélags, sem varð
risir þess, er síðar kom.
Hroppsnofnd er hér íýrst kjör-
in 1874. Til em hi'eppsreikning-
ar írá 1865 og er þá upphæö
útsvara í hreppnuim 1094 fiskar,
1895 voru þau 3000 fisfcar en á
sl. ári greiddu Sigtóirðingar í
útsvör og aðstöðúigjöld 18.5 miilj.
króna.
Vclgengni og crfiðlcikar
Siglufjörðui' hefur um nær
tveggja áratuga skeið, eftir að
sfldin breyttl gömigum sínum,
háð varnanstríð fyrir tilveru
sinni, við erfiðar aðsteeður.
Vissuiloga hafa margir vamar-
sigi-ar unnizt. En bærinm' hiefur
beðið nokkurt ,,mammfall“ — i
fluitniingi fólks, sem borizt heifur
með timans straiumii: úr strjál-
bý'Ii í þéttbýli. Það er þó skoð-
un mín, aö Siglufjörður hafi
ebki síður 'sanmað tilverurétt
sinn 'á áram erfiðleikanna en
velgengninmar. Mér er til efs,
að möi'g sveitarfélög ömmur
hefðu genigið gegnum sömu
raun, oá komdð ekkd verr leik-
in úr vandanuim.
Fyi'Lrgreiðsla og volvilja lög-
gjafarvalds, stjómvailda, og
stjómar peniimgamiála í landinu
skiptir ef til vill Imestu um
fraimitíðargidjtu bæjarfélagsims.
Bn mikilu sfciptir og að Siglfirð-
inigar aMir, heima og heiman,
þrói með sór næktarhug og bar-
áttuvilja fyrir Siglufjörð. Það
er samnileikskom í orðum skáld-
jöfurims Ezra Pound:
„Það varlr eltt, er annt þú
heitt, allt hltt cr
i
“*
I
i
I
í