Þjóðviljinn - 01.06.1968, Qupperneq 8

0 SÍÐA — WÓÐVIiLJiNaí — Laugaaxliaigur 1. jainí 1968.
GESTUR í HÚSI
PÁBLO NERUDA
Sænslcur blaðamaður segir frá heimsókn til
frægasta skálds Rómönsku Ameríku, lýsir
því sem hann hefur skapað sér, sérS enni-
legum áhugamálum og pólitísku áliti.
PaMo Neruda er eáibt af mlesibu
sikáldiutm saimitímans. Sem
manraeskia er hamin hlýr í við-
móti og fullur með góska, hann
veit meira en vel aif frastgð
sinni eins og mörg önniur sikáld,
en hamn kainn ednniiig vol að
lílýða á aðra segja frá edn-
hverju söguilleigiu. Hann hefur
mæbur á því Muitbundna og
bamaleiga. Augnaráð hans er
indjánskt, bros hanis öðru hvoru
dulaxfuHt ein oftast ánaegjiilegt.
Menn geta freástazt til að
segja að hús hans lýsii honum
bebur em flest annað, sé efnis-
bumdin úttfæirslla á honum sjálf-
um eins og síkiáldsikaipurinn er
tjánirng hans í annari vidd.
Á-rið 1958 fhilttii hann til Islo
Negra við Kyrrahatf, noikikii'um
mílum fýrir sunnan Valpariso.
Sóilarsitröind, þótt sjórinn veirði
sjaldan hlýr. Það er briim, þótt
hatfið virðist kyxrt. Álikur horfa
út í freyðandi vatnið. Rieika-
drumbum slkólar á land. Við
sjóndeilldarhriing sjó menn fiuibn-
inigaskip og fiskiibáita næstum
því dagjaugt.
Umhverfis húsið er miíkill
garður. Á grasinu sitendur fyrsta
gufueimreiðin sem kom til C5hdte
á háum hjólum. Á stalli stend-
ur gullur og svartur skór, næst-
um því metri á hæð. Inn í veggi
era múraðir annetysibar frá Uru-
guay og blósteinar frá Ohile
og á kvöldin loga þeir eins og
eldflugur. öll fjalla- og garð-
blóm landsims vaxa' í þessum
garðá. Neruda hefur gefið út
bók um fuglajnia í Chiiile og
hann hetfur skrifað kv,æðd til
hvers þeirra. Hann hefur ort
um ftSUrið í lamdínu, um fisk-
ana, póstvagmana, bandítta og
kuðunga. Áhugi hans er liikur
alfræðibók að fjöilbreytni..
Hanin tekur Mutinn adlan fram
yfir valin smáaitriði.
Húsdð er byggt með óregtuileg-
um haebbi umihvemEis
kjama, seim í eru eldhús og
borðstofa. Öðru hverju er bætt
við nýju herbergi. Neruda
vinnur þá sjálfur með nokkr-
um smiðum. Hann hetfur samdð
við ýmsa bygigiimigairmieistara frá
Valpariso um að þeir sendi
honum gamalt tiimibur úr hús-
um, sem hatfa verið rifin. Ner-
uda, framsta skáld rómömsk-
amerískrar vifundar, reisir
heiima hjá sér sénstætrt, lítflegt
mdnnismerki yfir sínar mörgu
lystisamdir og áhuigamál.
Yfir stóra brúnu borðstotfu-
borði hangir trémynd sem á að
sýna Jenny Limd og önnur
mynd, sjóræninginn Morgan frá
Jamaica. Neruda segár að lista-
maðurinn hafi hatft Stalín sér
•til fyrirmyndar. I gluiggasyll-
unni, sem vedt til hafs, era
flöskur og krúsir frá öllum
heimd. Landsliaig og bylgjur
speglast gegnum guilt og grænt
gler. í flðsku einnd siglir skip
frá Borgundarhólmd. *
Borðstofan er tengd öðrum
hluta hússins mpð gangi og í
gólfið hefur Neruda múrað
kuðunga. Síðan er komið inn
í stóra stofu. Þjónar kveikja
eld. Tylft trémymda stekkur
fram frá háum ^teímvieggjum.
Stór humar liggur dauður i
hári kvenhöfuðs úr tré. Kýr-
húðir I leirgólfi. Upp kaðailsrtiga
er farið í bófcasatfnið. Alfeistað-
ar eru sjónaukar, tréslkip, hnaitt-
líkgm, lituð egg frá öllum land-
um, bajmalegt maólvieirk frá
’ höfnimmi í Brest.
<1
Barimm er yzt úti á kletbi við
sjóinm og hann er um leið
skrifstafa. Á veggnum er teikn-
ing frá Kalífomau frá því um
1800, húm er atf chálíska stiga-
manniimum Joaqudn, sem Ner-
uda hetfur skrifáð um leákrit i
Ijóðum — um réttlótan ræn-
imgja í kapítalísku þjóðtfélagi.
I n nan um ailllskonar dót vimnur
Neruda frá 'sjö tiil tóltf, setfur
þrjár stuindir etftir hádogi, les
frá sjö tffl.' M. þrjú um nóttima
ag siefur þá í fjóra tíma. Há-
degisverður er snæddur M. elil-
efu urn kvöldið. Bnginn sámi.
Humarfdskari frá Juan Pem-
andez (reymdar sasnskur að æbt)
kemur öðru hvoru og fýHir ís-
sikápánm.
Neruda er faxidur árið 1904.
Á sextánda ári fékik hamn
fymsrtu Ijóð sín prantuð. Árið
1924 kornu. Tíu ljóð um ást-
inia, som seidust í meira en
tólf hundruð þúsumd edmbökum
á spönisku. Árið 1927 hóf hann
sitörf í utanríkiisþjónustunni:
Rangoon, Colomibo, Batevia, Bu-
enos Aires, en þar kymmtist
hann Garcia Lorea, Madtíd, en
þar ieysti hartn síkáldlkonuna
Gabriélu Misitral atf sem kon-
súffl. Hanm var námast rómam-
tískur stjórmileysiinigi allt firaim
að dögum spænsku borgara-
styrjáldairinnar, sem gerði hamn
að kommúniista. Á stríðsárun-
um orbi harnm ástarljóö til Stail-
ínigrads, eftir stríð varð hann
ölduinigardeiildairþinigmaður fyrir
kommúndsta, og rnátbi síðan
sæta ofsóknum og útlegð.
A sjötta tug aildarinnar komu
út mörg hans fremstu verka —
Camto gemeral og Odas eilememt-
ares. Arið 1955 kvæntist hann -í
þriðja simm, leikkonummii Mat-
ilde Urrutia.
Það er sagt að Neruda sé
eMri hugsuður, enginm firæði-
maður. Lofgjörð hams til Stal-
fns ber vitmi um barnsleg vdð-
horf áem hatfa dugað honum vel
Pablo Nefuda
á öðrum sivdðum. Hamm telur að
floklksiþingiið í Moskivu, þegar
Stalán var steypt af stallii sé
þýðdmiganmesti atburöur etftir-
sbríðsáramma. Það hafii verið
stumd samnHedkans: miú era allir
góðir eða fflir í mismunandi
blöndiu, enginin er leragur tfuill- ,
komimn og þar mcð leið'arvásir
ótvíræðuir. Með þesisum tíðdnd-
tnm kældist og nokikuð hans
póllitíska ástrfða. Hann er fyrst
og fromst skóld og kanm bezt
við þá som lesa mjifcið atf kvæð-
um, til dæmds Unigvorja. Hann
fókik steammábréf frá viinii sím-
um Filedel Castro fyrir að taika
við skáldaverðlaunum í léns-
ríkiiniú Perú.
Ef
monn ræða nú stjórnmál
við Neruda spyr hann ef til
viOl: Hvermig á að nýta þau
auðæfi sem við eigum hér inn-
am seilimigar? Elf vdð tökum
kopannómur Bamdarfkjamanna
í Chille eiignarniámd, hvemi'g eág-
um við að hreinsa koparinn og
sélja etf Bamdarfkdn setja á okk-
ur hafnibamm? Hvermig eigum
við að fá vélviljað fólk tií að
tnía á byltingarleiðima, þegar
mienn hatfa séð fyrir sér ávexti
hatursins á vorum tímum? Stór-
glæpdr hafa verið framkvæmdir
í einslkomar trú á áð sffik væri
leiðim tál jarðneskrar Paradísar.
Bn — við skulum gjiarna tefla
ógnum byltinigarinnar gegn Was-
himgtom og stórjarðedgemdum, þá
Kappræða um bókasafnsmál
Kostir og gallar
nýrrar
Þegar tímariibiinu Samvinnan oikkur miarigar og íamigiaif endur-
getur verið að hægt sé að korna
á friðsaimlegum breytdmigum.
Bylgjur Kyrráhatfsins sofa.
Hiedimiurimin kemur með höfuð-
skepnur sínar hingað tffl Neruda
i ednigamgrum hans. Kompásstrik
ferðailaniga fró öllum heimi, all-
ur bókimianmtalegur heiður í
ausfe'i og vestri. Allur utam Nó-
belsverðlauiiiia, og hamn kennir
það rógi thaildss'aimira spámskra
útlagp að hamm hefur ekM feng-
ið þau,
Neruda á tvö göfiug söfn og
betfur gefið atf þeim báðum til
háskótans. Anmað .eru kuðumgar,
hitt er safin Ijósmynda af
mammlegri hégómiadýrð: nýgift
fólk, guilibrúðikaupqmyndir,
orðuhafiar, leíksrtjömur, temór-
sönigvarar mieð þanin brjóst.
Skráðgamga hégórraasfcaparims,
sem Neruda hiær að undan
þungum indíámskum hvörmum.
Andspasmds myndunum er bin
hreina, ónsortna fegurð kuð-
unganma.
Það er fireistamdi að koima
auiga á svipaðar ands.tæður í til-
veru Nerudas. Bernsikur heims-
borgari og þetta miiMa haf,
lúðraþytur hýUdmgar og ein-
veran á tindum Macchu Picc-
huis. Bn etf till viill er hanm ekiki
fyrst og fremisit maður amd-
stæðmamina, heddur skáld _ sem
getur spannað hvað sem er.
Stefnt saman á einm stað öllum
hluibum, öllum furðum, hveirs-
konar umihvertfi.
var breybt, var eáras og feumnugt
er tékán upp sú stefina að velja
eiitt mál, eða móliafilokik, tffl um-
ræðu í hverju hetfti, oig er sér-
fróðum eða kappsömum mönn-
um, nerraa hvorttveggja sé, boð-
ió til þátttötou í umræðuinnd.
Kosbir og galilar þessarar
stetfmiu koma miætavel í ljós i
öðru hetfti þesisa árgan,gs, siem
út er komið fyrdr um það bil
háfltfuim mómuði: Þar er fjállað
um bókasafinsmál. Það er vissu-
lega ekki nerna lofsvert, að les-
aindi tímiariitsins hefur nú á ein-
um stað mjög mitoinn fróðleik
um stöðu og aðbúnað ísleawkra
bókasafina í dag, og vissuileiga er
hér um mól að ræða, sem skipt-
ir otokur miMu. Þama eru ítar-
legar greimargerðir firá forystu-
mönmum hiedzitu bófcasatfma
lamdsims, almonmra og sér-
hæfðra; hvenær sem bókasatfns-
mól ber á góma verður það,
sjálfsagður hiluitur að grípa til
þessa hefibis Samwinnunnar.
En hfflrt er srvo amnað mél, að
það er erfiitt vertoðfni, eins og
komdð hetfur í Ijós áður, að
skdpuleggja silófca umræðu þann-
ig að húm sé mairfcviss að fram-
lag greánasimdða nýtist með
skynsamlegum hæitti. Þótt hver
greimarhöfiundur helgi sér yfir-
tedtt áfcveðdnm vettvamig, koma
þei.r' flestir imm á almenm at-
riði. Þessvegraa höfum við fyrir
tekndngar á hugleiðtagým uim
viss vandaimiál: í ýmsum tón-
tegundum er rædrt uim fjársfcort
safiraa, uim húsmæðisislkioirt 'þeirra,
um slkort- á startfsliði, uim sfcilm-
iragssikort ráðairraainma. Auðvi.tað
eru þessar athuganir eMd nema
rétfmætar, en þær þenja um-
ræðuna alla út á lengdina, ám
þess hún -dýpifci niokfcuð fyrir
bragðdð, og þar rraeð hatfa Jes-
endt|(r sjálfsagt. orðið fyrir miæsita
óœsfciilegiuim áhráfiuim,
Það er efcki í fymsta sinn að
þetta gerisrt, í Saimivinnunmi
nýju — og úrræði Verða varla
ön.nur en að tatoa verkasfcipt-
ira.gu gi’eiinalhötfunda fastari tök-
ta ellegar þá að ritstjórinn
noti skærdm miiskumma.rlaust (iþað
er reymdar svo sjaldigætfit athætfi
á Mamdi að stappar nærri
man.nsimorði). Það gæti eimmig
verið umhuigsunanefini, hvort
ekki vasri ledtað til óþairflega
margra aðila: betra mdnma, en
bebra.
Leifiur Þórarimssom mámmir á
að hianm er nokfcúmivieigikim einra
um það á IsHandi að geta skrif*
að sk’emimibilega um tómliist. I
hetftimu eru og frásö'gn frá
Kurdistam, gamamíþáttur etftir
Gísla Ástbórsson, smásaga,
kvæði og þýddar greimar.
— áb.
Tímarit og bækur
Arbók Slysavama-
félagsins
• Ut er komdm Árbók Slysa-
varnafélags lslands 1968 og er
hún helguð 40 ára alflmæli fé-
lagsins. Gils Guðmundssom al-
þingismaður ritar langa grein
um sögu félagsins, en auk þess
eru í bókinnd frósaignir atf fé-
lagsstarfi, af björgunarskipinu
Sæbjörgu, atf slysum og björg-
un, kvæði og hagyrðingaþátt-
ur og myndir fleiri em táldar
verði af atkvæðaimönnum í fé-
lagdnu og úr starfi þess.
Þá eru og birtar f bókinni
starfss'kýrshír og reitoniragar. I
skýrslum má m.a. finma þann
fróðleik að á tímabilinu 1928-
68 hafi 1801 íslendingur farizt
í sjóslysum, em á sama tíma
hefur 6970 verið bjargað úr
sjávarháSka hér við land, og
eru erlendir menn þá með-
taldir.
Eimreiðin
EIMREIÐIN jamiúar-aiprfl 1968
er komin út.. Þar á Guðmumd-
ur G. Haigalfri gredri um al-
menndnigsbótoasöfn, sýnir tölur
um að þau hafa heldur hreisstfst
á sfðiari árum — án þess þó
þau hafi’ sanmanlega orðið að
þeim mennta- og fræðsluSitofn-
uinum sem menn láta sig
dreyma um. Tryggvi Gíslasrin
skrifar lærða ritgerð um „Bðk-
memntirnar um Grobbfari", óg.
ritstjórinm, Ingólfur Kristjáms-
som, mælir með því að ’sölu-
skattur á bækur verði M'timri
gamga til ri'bhöfundá. Kvæði og
sögur eða. sögukatflar eru éPtir
Loft Guðmundsson. Armamn
Einarsson, Bjarna M. Gíslason,-'
Oddnýu Guðmundisd.. Steinar
J. Lúðvíksson og Guðmund
Kamban.
Umburðarlyndi vesældómsins
Umburðarlyndi er talinn
góður kostur á hverjum
manni, eða er ekki svo?
Menn eru stoltir af frjáls-
lyndi sínu, víðsýni. umburð-
ariyndi.
En hatfið þið tekið eftir
því, með hve ólí-kum hætti
umburðariyndið blessað
hreiðrar um sig í mönnum?
Við getum sagt sem svo, að
umburðarlyndi, sem ekki
kafnar undir nafni, sé sprott-
ið af nokkrum þrótti, skiln-
ingi á því að sannleikurinn
sé erfiður, og þar með virð-
ingu fyrir viðhorfum ann-
arra. Slíkt umburðariyndi
þairf að sjálfsögðu ekki að
loka úti eiraarða afstöðu Og
framisögu í mákilvægum
deilumiálum.
En svo er anraað umburð-
ariyndi, það sem við rekumst
svo oft á í smáborgaralegri New __ York óg Kaupmanna-
A : 1 — _ - Jt _ ^ —X — m 1„ aJIíA 1— .—. —_ — —, 1 — — —\ , 1 —4 ' —"V— 1 Á *■><** Á
tilveru og endurspeglasrt sið-
ara í ýmislegum málgögnum
hennar — allt frá Morgun-
blaði ti’l Nýrra vikutíðinda.
Höfuðgrundvöllur þess er ein-
hivers konax hræðsla við að
fara út fyrir þröngan hrirag
eigin tilveru, það byggir ekki
á virðinigu fyrir neinu öðru
en ei<gin þasgilegheitum, leti
óg aumingjaskap.
Þetta umburðarlyndi birt-
íst í þeirri afstöðu, að þeg-
ar miljónum er stolið undan
skatti,. þegar sjóðþurrð verð-
ur hjá opinberum gjaldkera.
þegar menn rafca saman fó á
lævíslega skipulögðum „þörf-
um“ unglinga. þegar okrarar
og margfialdir glæframenn
fara um banka eips og mink-
ur um æðarvarp, þegar fals-
aðar eru faktúmr í London,
höfn, þegar kveikt er í óarð-
bærum hænsnum, bátum eða
hæpnu bókhaldi — þá yppta
menn öxlum. Þá segja menn
— leynt eða ljóst: Æ, gerir
þetta svo sem nokkuð til?
Hefur þetta ekki ■alltafi verið
Umburðarlyndi
ins.
★
vessádóms-
gvoraa?
Allir verða nú að
.bjarga sér einhvemveginn.
Ætli hinir séu nokkuð betri!
Þetta er nú orðið svona alls-
staðar. Og jamm og jæja. Og
það er alít látið öaraka, ekk-
ert verður sannað á nokkum
maran, enginn finnst sem beri
ábyrgð á nokkrum sköpuðum
hlut, og enginn sætir heldur
ábyrgð (nema . hann sé lýgi-
legur klaiufi ellegar hafi stol-
ið sígarettum í fylliríi). Þetta
er Ufstónrainn á íslandi í
dag. Heyrið vella á heiðum
hveri...
En takið vel eftir eiinu:
Þessu umburðarlyndi eru
einnig takmörk sett. Það
sættir sig nokkumveginn við
alla skapaða hluti, ef þeir
eru inraan viss ramma. Sá
rammi er siðgæði íslenzks.
kapítalísks velferðarþjóðíé-
laigs í dág. Inraan hians rúm-
ást allt það sem hér var að
ofan talið og meira til. En
það stiríkkar neldur betur á
meyru holdi smáborgarans
þegar eitthvað það gerist
sem er utan þessa ramma.
Hatfi menn eindregn'a atfstöðu
í stóirpólitískum málum, þá
eru þeir „ofstækismenn“.
Fylgi þeir afistöðu sinni eftir
með „óvenjulegum" hætti, þá
[LmDíMF
ÍFDSITÖLL ,
eru þeir ,.skrfll“. líklega- fiar-
stýrður. Ef menn setja Viet-
nambréf inn í heilagt Morg-
urablað, ef þeir mála vígorð
á herskip Grikklaradsvinafé-
lagsins NATO. þá er. ung-
liragssálin í veði og hei.ður og
æra vors lands. Þá þarf að
grípa í taumaraa. þá þarf eitt-
hvað að gera. fljótt og vel.
Allt- væri þetta .stói-hlægi-
legt, ef það væri ekfci svo
yfirmáta dapu.riegt.
Þetta er það tal og þau
skrif sem við heyrum síðr
uistu daga. Til dæmte h.iá
fisikmángairanum á hprninu.
Um leið og hann vefyr sák-
leysislega ýsu intn í .gíðustu
afurðir ritstjóra M.orgun-
blaðsins og Nýrra vikufíð-
irada og félaga þeirra í and-
anum.
Árni Rergmann.
*