Þjóðviljinn - 08.09.1968, Blaðsíða 3

Sunriiudaguir 8. september 1968 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA J
kvlkmyndlr
Kvikmyndaklúbburinn sýnir fjórar tékkneskar myndir
Kvikmyndaklúbburinn í Litla-
bíói tekur til stairfa á ixý í
kvöld kSL 9 eftir mámaöar suim-
arleyfi. Sú breytíng verður á
stanfseminnd, að 6-sýningarnar
verða feMdair niður, en á 9-
sýninjguguon verðuir sama
miyinidiin sýnd um vikutíma. Á
nasstíi fjórum vikum sýnir
klútabuiriinn fjórair tókkneskar
myndir: Brottflutningur úr
Paradís (Zbynek Brynych,
1962), ,,Um eitthvað annað“
(Vera Chytilové, 1962) Svarti
Pétur (Milos Forman, 1963) en
ekki er endamlega ákveðið hver
fj'ótrða myradin verður. Eins og
vikið heifur verið að hér á síð-
unni yar áformað að halda í
Reykjavílk í haust tékkneska
menningarvilku með listaimönn-
um flrá Tékkóslóvakíu, þar á
meðai kvikmyndastjórum og
leikurum. Sýna átti beztu kvik-
myndir Tékika frá síðustu árum
o.s.frv. Af þessu verður senni-
lega ekki og er því sérstök á-
stæða til þess að hvetja menn
til að saakja þessar sýnimigar
kvikmyndaklúbbsins. >ær eru
einia tækifærið sem' gefst hér-
lendis tíl að kynnast tékknesk-
um myndum, en ég hef oftlega
hér í blaðinu minnzt á áhuga-
leysi ísll. kvikmynidáhúsastjóra
fyrir þeim. Blaðamönnum gafst
kostur á að sjá fyrstu mymdina
sem klúbburinn sýnir nú,
Brottflutning úr Paradís.
Tékkneskir kvikmyndahöf-
undar hafa oft, eins og starfs-
bræður þeirra í öðrum Mið-
og Austur-Evrópuílöndum, sótt
áranna. Þamnig mumu Tékkar
einir hafa gert ekki fáérri en
tuttuigu myndir, sem tenigdar
eru stríðstímumum. Brottfllutn-
ingur úr Paradís er einvþeirra
merfcustu.
Paradísin er tékikneski þær-
in Terezín, þar sem Þjóðverjar
höfðu illræmdar fangataúðir i
síðustu heimsstyrjöid. Árið 1941
sömdu þeir áætiuin um að flýtja
til Terezín Gyðimga eJdri en
sextíu ára, einnig alJa Gyð-
inga, sem hlotið höfðu örkuml
í stríðinu og þá sem hlotið
höfðu stríðsiheiðursmerki. Þeir
köJlluðu þetta borg útvalinna
Gyðiniga sem nytíi forréttinda.
Út á við reyndu Þjóðverjar
að gefa staðnuim svip Gyðinga-
Jandináms og neyddu menin til
að sikrifa þaðan sakleysisJeg
þréf, og gerðu einnig áróðurs-
kvikmyndir um staðinn. Þeir
genigu svo l'an-gt að sýna full-
trúa þýzka og aJþjóðJega Rauða
krossins 1 borgina eftir öhemju
undirbúnimig og vaníðarráðstaf-
anir. En sannleikiurinn kom í
Ijós í stríðslQkin. Hinn 20 apríl
1946 höfðu 140.937 Gyðingar
verið sendir til Terezín, en af
þedm lifðu aðeins röskllega 23
þusumid. 1 fangabúðunum sjálf-
um dóu um 33.500 manns, og
segir það sina sö'gu um þessar
„forréttindafanigabúðir“.
Myndin hefst er nazistafor-
ingi kemur til Terezín tíi þess
að fylgjast með og stjórna
tarottflutningi Gyðinga. Hon-
um er sýnt það „markverðasta“;
m.a. eir hópur manna að vinna
að gerð heimiildairkvikmynda,
sem sýna edigá heiminum hvað
„íbúum“ hæjarims tíði vél
og allir séu ánægðir. Þessu
dauðadæmda féJiki er stiillt upp
fyrir framan myndavélar Þjlóð-
verjanna og síðan skipað að
sýna af sór kaeti og lýsa með
orðum vallliíðam sinni og ánœgju.
Foringinn takur nú við stjórn
skipuJagsstarfsdns. Sent er eftír
bæjarstjóranum til þess að
skrifa undir lista með nöfnum
Gyðdnganna um að leyfilegt sé
að senda þá í „viinihuibúðir
Þjóðverja, sem sé ört vaxandi
iðnaðarveldi og skorti vinnuafl
í -vérksim iðj u m. “ En bæjarstjór-
inn veit betur, hann neitar að
skrifa uirndir, hanin er þá pynt-
aður og lokaður inni. Þjóðverj-
amdr fá undiirsfcrift annars þœg-
ari ráðamanns og áætíunin
héldur áfram. —
Strax í upphafi grípur mynd-
in x maintn föstum tökum. Þá
þsigar er skapað hið einkenni-
lega banvæna andrúmsloft,
sem ríkir í henni alJri. Bryn-
ych forðast alllair 'kJdsjur sem
hafa verið notaðar í ótal mynda
um svipað efni, hanm lætur
andrú'msJoftið taJa, og notar
meistaralega aJJa auikaleikara
með því að sýna andJit þeirra;
myndavélin fier frá einum til
anmars, svipur fóllksins segir
meira en nokkur orð hefðu
megnað. Það genguir æðrulaust
mót örlöguní sJnum eins og það
trúi ekki staðreyndunum urn
brottflutninginn.
Fimm piJtar, sem eru mikJir
vihir og haJda gjarnan hópimn,
kalJa til sín vinstúlku sána, sem
er ein fallegasta stúlka bæjar-
ins. Þetta er síðasita kvöldáð, á
morguin TRANSPORT: Það þarf
ekiki að hafa mörg orð. „Ég
ætla að spila fyrir þig“, segir
einn félaganna og tekur að leika
á gítarinn,. Stúlkan haltar sér í
eitt rúmamma og piiltarmir
hverfa til hennar ednn af öðrum.
Allt fer þetta fram með sörnu
róseminni og æðruJeysimu, á-
horfandinn skynjar smárn sam-
an hvað er að gierast og hrífst
af þessu umga fölki; þetta at-
4 riði mymdarinmair er gietrt svo
þJátt áfram og algjörlega laust
við vaamni, að annað er ékki
hægt.
Lýsing Brymyoh á nazistun-
urn er aifar trúverðug. Hann
forðast allar öfgar og gefur
jafnvel undirforinigja einum
mammilega eigimlledkja og sjálf-
stæða huigsun. — 1 myndinni
sjáum við einn foringjamna
ráðast að tilefmdslausu á gaml-
an mann, berja hann í götuna
og halda sivo áfram ferð sinni
eins og eikkert hafi í skorizt
með staf gamJa mannsins und-
ir hendinmii. Síðam skýrist þessi
árás, er við sjáum inn í skirif-
stafu foringjans, þar sem
veggurinn er þakinn göngustöf-
um; hann er ástrfðufuillur safn-
ari . . .
í lítilli bók, Films and Film-
makcrs in Czechoslovakia, útg.
í Prag 1968 segir höfundurimn
Jan Zalman m.a.:
„Zbynck Brynych (1927) tek-
ur þátt í mótun hinniar nýju
tókikncsku kvi'kmyndar frá 1958
er hamm glerir fyrstu lörgu
myndir sínar. Þær gerast meðal
aillþýðufólllís í Prag og e.t. v.
myindi einhver kaMa þær „við-
kvæmindslogan enduróm frá ný-
raunsæisstefnunni.“ Tilraunir
Brynych tíl að skapa ærslafulla
gamanmynd u.rðu að lúta fyrir
ströngum stflkröfum hans. Að
frátcldum nokkrum smáatriðum
var ekkert í þessuim fyrstu
myndum sem gaf til ):ynna, að
Brynych myndi troða aðrar
brautir en þær sem flestir sam-
tíðarmemn hans fylgdu. Samt
vottaði þegar fyrir því, að „list
sem þyrfti að laga sdg eftir
kreddubundinni raunsæis-
stefnu“ Jéti fáum verr en edn-
mitt honum. Frá fyrstu sjálí-
stæðu tilraunfum Brymych hef-
. viðfangseflnd sdn til styrjaldar-
MEYJARMERKIÐ (Zbynok Brynych 1965).
OG ÓTTINN SITUR FIMMTA HF.STINN (Zbyuek Brynych
1964). T. h. Miroslav Machacek í hlutverki læknisim.

Svipmyndur frá tékkneska bænum Terezín.
í------w WT.vTr.-n-mTTn
■V
■

(Vera Chytilová 1963). Verður sýnd í kvikmyndaklúbbmun bráðlega.
,UM EITTIIVAÐ ANNAÐ'
SVARTI PÉTUR (Milos Forman 1963). Fyrsta langa mynd Formans, sýnd í kvikmyndaklúbbnum
síðar í þessum mánuði.
ur ferill hans verið linnulaus
leit að listrænu frielsá. Á með-
an hann leitaði þess utan sjálfs
sín, í myndutn tímaibils sem var
uim það bil að ljúka, þá heppn-
aðist honum suimt að nokkru
leyti en annað ékki. Bn það var
ekki fyrr en liann gerði mynd-
iná Skid, að hægt var að segja
að Bi-ynych hefði fundið sjálí-
an sig í fyrsta skipti. Hún
fjailJar um tékknesknan flótta-
mann, sem lætiúr gera á sér
skurðaðgerð á andlíti til þess eð
geta snúið aftur tíl hedmkynna
sinna sem njósnari. Sagan á
margt skylt við aMar þær
njósnakvikmyndir sem hafa
verið vinsælar hjá ökkur á
seiinni ánrm og fátt er gott um
að segja. En meðferð Brynych
á viðfangsefninu er nýsdárleg.
í fyrsta sinn leitar hann ekki
yrkiseflnis í manninuim einum
heldur fremur í llifsfcjörum
hans: Segja má. að í heiatu
mynduim hans neyðd örlögin
manndnn til þátttöku í leikn-
um, og það gardst í sjálfu
sér á mjög dramatiskan háibt.
Af þessum sökum er Brynych
lítt hrifinn af cinéma-vérité
(þótt hann á hinn bóginn hiki
ékfci við að anota allt sem haef-
ir viðfangsefninu).
Aðalstefið í Brottflutnlngi úi
Paradís er eftir handriti Arn-
ost Lustígs, en óvenjuJegur stíll
FhamhaJd á 9. síðu.
9